Ocena oddziaływania na ptaki projektowanej

Transkrypt

Z08
Sprawozdanie z monitoringu ornitologicznego
styczeń – grudzień 2013, dla planowanej
farmy wiatrowej w rejonie Pakosławia
Opracował:
Nikodem Mazur
..........................................
Na zlecenie:
Agren. Zakład inżynierii środowiska. Leszek Długokęcki. Komorowo 19a 62-530
Wrocław, styczeń 2014
Sprawozdanie z monitoringu ornitologicznego styczeń – grudzień 2013, dla planowanej farmy
wiatrowej w rejonie Pakosławia
Spis treści
1. Wstęp .......................................................................................................................... 5
2. Teren badań ................................................................................................................ 5
3. Metodyka .................................................................................................................... 6
4. Wyniki ......................................................................................................................... 9
4.1 Zimowanie............................................................................................................. 9
4.1.1 Gęsi Anser spp. ............................................................................................. 11
4.1.2 Ptaki wróblowe............................................................................................. 13
4.1.3 Ptaki szponiaste ............................................................................................ 14
4.1.4 Inne grupy systematyczne ............................................................................ 15
4.2 Wędrówka wiósenna......................................................................................... 16
4.2.1 Ptaki wróblowe............................................................................................. 19
4.2.2 Gęsi Anser spp. ............................................................................................. 20
4.2.3 Ptaki szpóniaste .......................................................................................... 23
4.2.4 Inne grupy systematyczne ......................................................................... 25
4.3 Pópulacja lęgówa ............................................................................................... 26
4.3.1 Wyniki liczen MPPL .................................................................................... 30
4.4 Migracja jesienna ................................................................................................ 32
4.4.1 Ptaki szponiaste ............................................................................................ 34
4.4.2 Ptaki wróblowe............................................................................................. 36
4.4.3 Gęsi Anser spp. i czajki Vanellus vanellus ..................................................... 37
4.4.4
Gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej ................................................. 40
4.5 Przegląd stwierdzónych gatunków ptaków .................................................... 41
5. Ocena oddziaływania ................................................................................................ 44
5.1 Sezon lęgowy ...................................................................................................... 44
___________________________________________________________________________
Zakład Inżynierii Środowiska „AGREN”, Komorowo 19a, 62-530
2
5.1.1 Oddziaływanie na gatunki wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej 45
5.1.2 Oddziaływanie na ptaki krajobrazu rolniczego ............................................ 46
5.1.3 Oddziaływania na ptaki związane z zadrzewieniami ................................... 47
5.1.4 Oddziaływanie na ptaki związane z zabudową wiejską i miejską ............... 48
5.2 Migracja wiosenna .............................................................................................. 48
5.3 Migracja jesienna ................................................................................................ 49
5.4 Zimowanie........................................................................................................... 50
5.5 Wpływ na obszary Natura 2000 .......................................................................... 51
5.6 Ocena śmiertelności............................................................................................ 61
5.7 Oddziaływania skumulowane ............................................................................. 62
6. Podsumowanie wyników i działania zapobiegawcze ................................................ 63
7. Wnioski ..................................................................................................................... 67
8. Propozycja monitoringu porealizacyjnego ............................................................... 68
6. Literatura .................................................................................................................. 70
1.
Załączniki ............................................................................................................... 73
___________________________________________________________________________
3
Spis załączników
Załącznik I Położenie planowanej FW Pakosław na tle obszarów Natura 2000
Załącznik II Powierzchnia badawcza planowanej FW Wiatrowej Pakosław
Załącznik III Mapa planowanych i istniejących inwestycji wiatrowych w pobliżu FW Pakosław
1. Wstęp
Niniejszy raport obejmuje całoroczny monitoring ptaków na terenie planowanej farmy
wiatrowej w pobliżu miejscowości Pakosław w powiecie rawickim, województwo
wielkopolskie. Jego celem jest określenie oddziaływania planowanej farmy wiatrowej na
awifaunę.
2. Teren badań
Obszar planowanej farmy wiatrowej Pakosław, umiejscowiony jest w następujących
regionach fizjograficznych: megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa; prowincja – Niż
Środkowoeuropejski; podprowincja – Niziny Środkowopolskie; makroregion –
Nizina
Południowowielkopolska; mezoregion – Wysoczyzna Kaliska (Kondracki 2002).
Teren obserwacji położony jest na północny zachód od Pakosławia w południowej
części województwa wielkopolskiego. Leży na wysokości bezwzględnej ok. 100 m n.p.m.
Obszar badań położony był na terenie otwartym, gdzie dominował krajobraz rolniczy.
Uprawy stanowiły ponad 95% powierzchni. Wśród pól przeważały zboża, rzepak oraz
kukurydza. Inwentaryzowany teren był ubogi w zadrzewienia, nie było lasów użytkowanych
gospodarczo. Obszar badań obejmował dwa niewielkie, przedzielone szosą skupiska drzew
(ok. 3 ha), będące pozostałością łęgów. Stanowiły one najbogatsze siedliska, pod względem
liczby stwierdzanych gatunków ptaków. Stwierdzono niewielką liczbę drzew i krzewów w
szpalerach nasadzonych wzdłuż pól. W zachodniej części obszaru była jedna, niewielka
remiza śródpolna, składająca się z młodych sosen Pinus sylvestris. Ugory i łąki stanowiły
margines. Na terenie badań znajdowały się niewielkie strugi, pełniące rolę cieków
odwadniających. W centralnej części obszaru, znajdowały się trzy małe zbiorniki wodne, o
łącznej powierzchni poniżej 1 ha. W odległości ok. 3 km od terenu badań, znajduje się Zalew
Pakosław. Jest to płytki zbiornik wodny o powierzchni 28 ha i maksymalnej głębokości ok. 2
m. Powstał w 2010 roku.
___________________________________________________________________________
5
3. Metodyka
Badania były prowadzone zgodnie z metodyką zaproponowaną w publikacji: Wytyczne w
zakresie oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (PSEW 2008)”. Częściowo opierano
się o dane z projektu „Wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na
ptaki” (Chylarecki 2011). Niniejszy raport obejmuje wyniki prac terenowych prowadzonych
od 16.01.2013 do 20.12.2013. Badania obejmowały pięć modułów:
1. metoda transektowa, obejmująca inwentaryzację wszystkich gatunków na całym
terenie.
Dodatkowo
w
dniach
24.04.2013,
04.05.2013,
10.05.2013
przeprowadzono kontrole wieczorno – nocne. Na transektach dokonywano
nasłuchu derkacza Crex crex i gatunków z rodzaju Locustella. Dla sów, na
wybranych punktach odległych od siebie o ok. kilometr prowadzano stymulację
głosową oraz nasłuch;
2. kontrole na wyznaczonych punktach obserwacyjnych;
3. cenzus gatunków kluczowych, prowadzony także w dniach kontroli na transektach
oraz poza nimi (np. dużych gatunków ptaków narażonych na kolizje i gniazda
bocianów);
4. metoda wykorzystywana w badaniach prowadzonych w ramach Monitoringu
Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL).
Za teren badań (Załącznik I) uznano teren o powierzchni około 4 km2 wokół obszaru,
na którym zlokalizowana ma być farma wiatrowa. Przez cały okres monitoringu liczono ptaki
przebywające na terenie z wykorzystaniem metody transektowej. Wytyczono transekt (9,5
km) obejmujący różne typy siedlisk (pole, zadrzewienia) zlokalizowanych na badanym
obszarze. W promieniu 2 km od terenu badań, wyznaczono tzw. bufor, gdzie prowadzono
dodatkowe obserwacje, w celu wykrycia cennych siedlisk i stanowisk rzadkich gatunków
ptaków, które mogą zalatywać na teren inwestycji. Badania terenowe były przedłużane na
godziny popołudniowe. Ponadto notowano ptaki na punktach obserwacyjnych. Poza
planowymi kontrolami, w okolicznych miejscowościach, przeprowadzono poszukiwania
gniazd bociana białego Ciconia ciconia.
___________________________________________________________________________
6
Listę i przebieg kontroli dziennych przedstawia Tabela 1. Odbyło się łącznie 31
kontroli (31 dziennych, trzy kontrole nocne z nasłuchami). Na badanej powierzchni spędzono
w sumie 250 godzin (140 godzin na transekcie i 110 godzin na punktach obserwacyjnych).
Przejście transektu zajmowało średnio ok. 4,5 godzin. Na każdą kontrolę przypadło średnio
3,5 godziny spędzonych na punktach obserwacyjnych.
Warunki pogodowe określano na podstawie następujących kryteriów: siłę wiatru
określano według skali Beauforta; zachmurzenie określano w skali od 0 do 5, gdzie 0 to niebo
bezchmurne, a 5 to zachmurzenie całkowite; temperatura mierzona o godzinie 9.00, opady
klasyfikowano na podstawie ich rodzaju i natężenia.
W okresie lęgowym liczebność ptaków lęgowych i zagęszczenie zostały określone
przy pomocy liczeń MPPL (Chylarecki i in. 2009). Dla ptaków lęgowych w obrębie badanej
powierzchni status lęgowości (Tabela 3 i 4) przyjęto na podstawie Polskiego Atlasu
Ornitologicznego (Sikora i in. 2007):
Kategoria A gniazdowanie możliwe
 Pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym
 Jednorazowa obserwacja ptaka śpiewającego lub odbywającego loty godowe
 Obserwacja rodziny (jeden ptak lub para) z lotnymi młodymi
Kategoria B gniazdowanie prawdopodobne
 Para ptaków obserwowana w siedlisku lęgowym
 Śpiewający lub odbywający loty godowe samiec stwierdzony co najmniej przez dwa
dni w tym samym miejscu lub równoczesne stwierdzenie wielu samców w siedlisku
lęgowym danego gatunku
 Kopulacja, toki
 Odwiedzanie miejsca nadającego się na gniazdo
 Głosy niepokoju sugerujące bliskość gniazda lub piskląt
 Plama lęgowa (u ptaka trzymanego w ręku)
 Budowa gniazda lub drążenie dziupli
Kategoria C gniazdowanie pewne







Odwodzenie od gniazda lub młodych (udawanie rannego)
Gniazdo nowe lub skorupy jaj z danego roku
Gniazdo wysiadywane
Ptaki z pokarmem dla młodych lub z odchodami piskląt
Gniazdo z jajami
Gniazdo z pisklętami
Młode zagniazdowniki nielotne lub słabo lotne, lub podloty gniazdowników poza
gniazdem
___________________________________________________________________________
7
Zarówno na transekcie, jak i punktach obserwacyjnych, liczono wszystkie widziane i
słyszane gatunki ptaków (jeżeli było to możliwe określano płeć i wiek) uwzględniając
zachowanie każdego osobnika, kierunek i wysokość lotu.
Pułap wysokości podzielono na trzy kategorie, biorąc pod uwagę dane techniczne
turbin:
1) A od 0 do 80 m – poniżej zasięgu pracy rotora
2) B od 80 do 200 m – wysokość pracy rotora
3) C powyżej 200 m – powyżej zasięgu pracy rotora
Przy opracowaniu wyników zgodnie z zaleceniami PSEW (2008) szczególną uwagę
poświęcono ptakom potencjalnie najbardziej narażonym na niekorzystny wpływ elektrowni
wiatrowych, czyli tzw. gatunkom kluczowym:
– Gatunki wskazane w Art. 4(1) DP i wymienione w załączniku 1 DP;
– Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001);
– Gatunki SPEC (Species of European Conservation Concern) w kategorii 1-3 (BirdLife
International 2004);
– Gatunki objęte strefową ochroną miejsc występowania;
– Gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% (ocenianym w siatce kwadratów 10x10
km; Sikora i in. 2007);
– Gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych.
Tabela 1. Rozkład kontroli przeprowadzonych na terenie planowanej farmy wiatrowej Pakosław
Data
Liczba
Liczba
Temperatura
(2013 godzin na godzin
Wiatr
°C
r.)
transekcie na PO
Opady
Zachmurzenie
Widoczność
16.01
5
2
-2
1
brak
5
dobra
29.01
3,5
2
2
4
brak
5
dobra
09.02
4
2
-2
1
brak
2
dobra
24.02
4
2
-4,5
2
brak
5
dobra
14.03
4
4
-4
3
brak
5
dobra
30.03
4
4
2
1
brak
4
dobra
06.04
4
4
1
1
deszcz słaby, przel.
5
dobra
14.04
4
4
13
2
brak
0
bardzo dobra
24.04
5
4
17
2
brak
3
dobra
04.05
5
4
16
2
brak
2
bardzo dobra
___________________________________________________________________________
8
10.05
5
4
14
2
brak
5
dobra
23.05
5
4
12
2
brak
5
dobra
02.06
5
4
15
4
brak
5
19.06
4
4
29
2
brak
2
dostateczna
bardzo dobra
31.06
5,5
4
20
3
brak
2
bardzo dobra
18.07
5
4
26
2
brak
2
bardzo dobra
28.07
4
4
35
2
silny, przelotny
4
dostateczna
01.08
5
4
24
2
brak
2
bardzo dobra
14.08
5
4
19
3
brak
0
bardzo dobra
22.08
5
4
21
1
brak
2
bardzo dobra
04.09
4,5
4
18
1
5
dostateczna
09.09
5
4
18
3
brak
1
bardzo dobra
18.09
4,5
4
14
3
brak
2
bardzo dobra
24.09
4
4
15
3
brak
5
dobra
03.10
4
4
8
3
brak
0
bardzo dobra
10.10
5
4
15
3
brak
4
dobra
16.10
5
4
10
3
5
dostateczna
30.10
5
4
10
3
brak
5
dobra
17.11
4
2
3
1
brak
5
dobra
05.12
4
2
1
3
brak
5
dobra
20.12
4
2
0
2
brak
5
dobra
4. Wyniki
4.1 Zimowanie
W miesiącach tzw. zimy klimatologicznej, czyli grudzień – styczeń – luty, zanotowano
niewielką liczebność ptaków, co jest typowe dla tego okresu (Walasz 2000). Zarejestrowano
łącznie 1654 stwierdzeń ptaków z 27 gatunków. Najliczniejszą grupą ptaków były wróblowe
(54% wszystkich obserwacji, Rysunek 1). Dominującymi taksonami były: gęś Anser spp.
(705 osobników), mazurek Passer montanus (254 stwierdzenia), wróbel Passer domesticus
(100 stwierdzeń), makolągwa Linaria cannabina (97 stwierdzeń) i potrzeszcz Emberiza
calandra (86 stwierdzeń).
Większość stwierdzeń, dotyczyła ptaków przelotnych i koczujących. Liczebność
ulegała wahaniu, wynikało to ze zmiennych warunków pogodowych. Utrzymująca się
pokrywa śnieżna i dłuższy okres mrozu pojawiły się w styczniu. Śnieg utrzymywał się przez
większą część miesiąca. Stada gęsi obserwowane były tylko w locie, nie stwierdzono ich
___________________________________________________________________________
9
postoju. Oprócz cennej bazy żerowiskowej, jaką stanowiły sterty nawozu, znajdujące się w
pobliżu zabudowań, na terenie badań nie stwierdzono stanowisk zimowiskowych. Wyniki
obserwacji wszystkich gatunków (całodniowe i z punktów obserwacyjnych) przedstawia
Rysunek 2 i 3.
blaszkodziobe
wróblowe
drapieżne
inne
2% 1%
43%
54%
os./h
Rysunek 1. Procentowy udział poszczególnych grup ptaków w okresie zimowania na terenie planowanej
farmy wiatrowej Pakosław (n= 1654).
80
70
60
50
40
30
20
10
0
16.I
29.I
09.II
24.II
05.XII
20.XII
Rysunek 2. Obserwacje na transekcie i punktach w okresie zimowym, wyrażone liczbą osobników na
godzinę (n= 1654).
___________________________________________________________________________
10
os./h
80
70
60
50
40
30
20
10
0
16.I
29.I
09.II
24.II
05.XII
20.XII
Rysunek 3. Obserwacje na punktach w okresie zimowym, wyrażone liczbą osobników na godzinę (n= 313).
4.1.1 Gęsi Anser spp.
Stada gęsi o tej porze roku złożone są z gęsi zbożowej Anser fabalis i gęsi białoczelnej Anser
albifrons. (Dyrcz i in. 1991). Pojawiające się w Polsce gęsi zbożowe i białoczelne gniazdują
w tajdze oraz tundrze północnej Europy i północno-zachodniej Syberii (Madsen et al. 1999).
Polska pełni ważną rolę dla obu tych gatunków w okresie wędrówek i zimowania, leżąc na
trasie corocznych wędrówek na zimowiska, położonych w zachodniej Europie. Zlokalizowane
najbliżej planowanej inwestycji noclegowiska gęsi, wykorzystywane w okresie zimowym to
znajdujące się w Dolinie Baryczy: Stawy Jamnik (maksymalna liczebność ptaków 15 000),
Stawy Ruda Żmigrodzka (maksymalna liczebność ptaków 5 000), Stawy Radziądz
(maksymalna liczebność ptaków 21 000) (Ławnicki i in. 2012).
Dokonano 705 stwierdzeń gęsi Anser spp. Były to głównie ptaki przelotne, nie
stwierdzono żerowania na terenie badań. W czasie pierwszych trzech kontroli liczebność stad
utrzymywała się na stałym, niskim poziomie. Najwięcej gęsi zaobserwowano dziewiątego
lutego, a najmniej 24 lutego (Rysunek 4.). W grudniu 2013 roku nie dokonano stwierdzeń
osobników z tej grupy. Większość gęsi leciała na wysokości kolizyjnej (Rysunek 5.). Przelot
odbywał się głównie w kierunku północnym i północno-wschodnim (Rysunek 6.).
___________________________________________________________________________
11
n os.
300
250
200
150
100
50
0
16.I
29.I
09.II
24.II
Rysunek 4. Liczba osobników na transekcie i punktach w okresie zimowym (n=705).
0 m - 80 m
80 m - 200 m
13%
powyżej 200 m
9%
78%
Rysunek 5. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez gęsi w okresie zimowym (n= 705).
___________________________________________________________________________
12
N
NW
W
300
250
200
150
100
50
0
NE
E
SW
SE
S
Rysunek 6. Kierunek przelotu gęsi w okresie zimowym (n= 705).
4.1.2 Ptaki wróblowe
Passeriformes stanowiły najliczniejszą grupę ptaków na badanym terenie. W okresie objętym
tym raportem zanotowano 604 stwierdzeń z 15 gatunków. W tej grupie ptaków dominował
mazurek (254 stwierdzenia), wróbel Passer domesticus (100 stwierdzeń), makolągwa Linaria
cannabina (97 stwierdzeń), trznadel Emberiza citrinella (86 stwierdzenia) i potrzeszcz
Emberiza calandra (58 stwierdzeń) (Rysunek 7.). Łącznie stanowiły blisko 60% wróblowych.
Aż 117 osobników, stanowiły ptaki wróblowe, które nie zostały oznaczone do rodzaju ani
gatunku. Nie obserwowano gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Nie stwierdzono
żadnego osobnika lecącego na pułapie planowanych turbin.
Miejscem najczęstszych stwierdzeń wróblowych, były skupiska drzew w centralnej
części badanego terenu (przy miejscowości Ostrobudki). Miejsce to było cenną bazą
pokarmową dla ptaków z rodziny łuszczaków (Fringillidae) i trznadlowatych (Emberizidae),
ze względu na roślinność zielną. W zagajnikach, czyże Spinus spinus żerowały na
owocostanach olszy (tzw. szyszeczkach). Widywano tam także sroki Pica pica i sójki
Garrulus glandarius (prawdopodobnie osiadłe osobniki).
Nie stwierdzono intensywnego przelotu, a obserwacje z powierzchni badawczej
dotyczyły głównie ptaków koczujących i zimujących. Wszystkie stwierdzone gatunki
___________________________________________________________________________
13
obserwowano poniżej wysokości kolizyjnej. Duża część taksonów (mazurki, wróble,
n os.
dzierlatki Galerida cristata) związana była głównie z zabudową wiejską i jej okolicami.
300
250
200
150
100
50
0
Rysunek 7. Liczebność najczęściej stwierdzanych ptaków wróblowych w okresie zimowania (n= 764).
4.1.3 Ptaki szponiaste
W okresie prowadzenia badań terenowych, dokonano 30 stwierdzeń ptaków szponiastych z
czterech gatunków (Rysunek 8.). Najczęściej notowano myszołowa Buteo buteo (21
stwierdzeń). Pozostałe gatunki obserwowane były sporadycznie: bielik Haliaeetus albicilla
(trzy stwierdzenia), myszołów włochaty Buteo lagopus (jedno stwierdzenie), krogulec
Accipiter nisus (jedno stwierdzenie). Bielik jest jedynym stwierdzonym w tym okresie
gatunkiem wymienionym w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Jego przelot nie był intensywny.
Trzy ptaki widziane były w locie, nie stwierdzono żerowania. Prawdopodobnie były to
przelotne osobniki, zimujące w Dolinie Baryczy. Obserwacja krogulca została dokonana w
pobliżu zabudowy.
Liczba stwierdzonych szponiastych była niewielka a większość ptaków poruszała się
poniżej wysokości kolizyjnej (Rysunek 9.), bądź czatowała na drzewach bądź ziemi.
Wskazuje to, że terenie inwestycji nie znajduje się na ważnym zimowisku szponiastych, ani
nie leży na trasie przelotów, charakterystycznych dla niektórych gatunków o tej porze roku.
___________________________________________________________________________
14
n os.
6
myszołów
bielik
krogulec
myszołów włochaty
5
4
3
2
1
0
16.I
29.I
09.II
24.II
05.XII
20.XII
Rysunek 8. Ptaki szponiaste stwierdzone na terenie badań w okresie zimowym (dane z transektu i
punktów obserwacyjnych) (n= 30).
0 m - 80 m
80 m - 200 m
10%
90%
Rysunek 9. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki szponiaste, na terenie planowanej FW
Pakosław (dane z transektu i punktów obserwacyjnych) (n= 21).
4.1.4 Inne grupy systematyczne
Dnia 21 lutego dokonano obserwacji stadka kuropatw Perdix perdix, które prawdopodobnie
żerowały na terenie badań. 31 stycznia odnotowano cztery grzywacze Columba palumbus.
Ptaki te rzadko zimują na terenie kraju, a ich obserwacje w tym terminie poza granicami miast
należą do rzadkości.
___________________________________________________________________________
15
4.2 Wędrówka wiosenna
W okresie wiosennej migracji, tj. od marca do kwietnia zanotowano łącznie 4132 ptaki z 51
gatunków. Najliczniej stwierdzane były: stada złożone z gęsi zbożowej Anser fabalis, gęsi
białoczelnej Anser albifrons, gęgawy Anser anser (łącznie 1973 osobniki); skowronek Alauda
arvensis (810 osobników); potrzeszcz Emberiza calandra (274 osobniki); szpak Sturnus
vulgaris (237 osobników). Najliczniejszą grupą ptaków były wróblowe. Liczebność
poszczególnych grup ptaków w konkretnych dniach kontroli przedstawia Rysunek 10. Szczyt
przelotu przypadł na pierwszą dekadę marca. Od kwietnia liczba wędrownych ptaków
stopniowo malała, co wiązało się z początkiem okresu lęgowego (Rysunek 10.). Średnia
intensywność przelotu wynosiła ok. 53 osobniki na godzinę (Rysunek 12.). W trakcie
wędrówki wiosennej zanotowano duże zgrupowanie migrujących gęsi, prawdopodobnie
związane z noclegowiskami w Dolinie Baryczy (Ławicki i in. 2012). Większość ptaków poza
gęsiami Anser spp., poruszała się w kierunku wschodnim i północno-wschodnim poniżej
n os.
wysokości kolizyjnej (Rysunek 14 i 15).
wróblowe
blaszkodziobe
14.III
30.III
szponiaste
inne
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
06.IV
14.IV
24.IV
Rysunek 10. Liczebność poszczególnych grup ptaków w okresie migracji wiosennej na terenie planowanej
farmy wiatrowej Pakosław (n= 4132).
___________________________________________________________________________
16
n os.
2500
2000
1500
1000
500
0
os./h
Rysunek 11. Najliczniejsze gatunki ptaków w okresie migracji wiosennej na terenie planowanej farmy
wiatrowej Pakosław (dane z transektów i punktów obserwacyjnych) (n= 3897).
300
250
200
150
100
50
0
14.III
30.III
06.IV
14.IV
24.IV
Rysunek 12. Intensywność przelotu wszystkich gatunków na transekcie i punktach obserwacyjnych,
wyrażone liczbą osobników na godzinę (n= 4132, średnia 53,85 os./h).
___________________________________________________________________________
17
os./h
160
140
120
100
80
60
40
20
0
14.III
30.III
06.IV
14.IV
24.IV
Rysunek 13. Intensywność przelotu wszystkich gatunków na punktach obserwacyjnych, wyrażone liczbą
osobników na godzinę (n= 1057).
0 m - 80 m
80 m - 200 m
5%
95%
Rysunek 14. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki z wyłączeniem gęsi (dane z transektu i
___________________________________________________________________________
18
N
NW
W
30
25
20
15
10
5
0
NE
E
SW
SE
S
Rysunek 15. Kierunek przelotu ptaków, z wyłączeniem gęsi (dane z transektu i punktów obserwacyjnych)
(n= 87).
Zanotowano 1947 stwierdzeń ptaków wróblowych z 32 gatunków. Najliczniejsze były:
skowronek Alauda arvensis (810 osobników); potrzeszcz Emberiza calandra (274); szpak
Sturnus vulgaris (237 osobników), wróbel Passer domesticus (87 stwierdzenia). Wróble i
dzierlatki Galerida cristata, mimo że obserwowane w relatywnie dużych ilościach, były
związane niemal wyłącznie z osiedlami ludzkimi i nie były obserwowane w okolicach
planowanych turbin. Jest to naturalne w krajobrazie wiejskim. Natężenie przelotu skowronka
w czasie większości kontroli było na średnim lub niskim poziomie. Dnia 30 marca
zaobserwowano szczyt przelotu, wynoszący blisko 70 osobników na godzinę (Rysunek 16.).
Skowronki były obserwowane na niewielkich wysokościach, zwykle kilka metrów nad
ziemią. Nie zaobserwowano wyraźnego przelotu pliszki żółtej Motacilla flava. Na terenie
badań stwierdzono migrację świergotków Anthus spp. Dnia 30 marca zaobserwowano łącznie
40 osobników tego gatunku.
Ptaki wróblowe bardzo rzadko wykorzystywały przestrzeń powietrzną na wysokości od
80 m do 200 m. Na wysokości kolizyjnej dokonano zaledwie pięć stwierdzeń kruka Corvus
corax.
___________________________________________________________________________
19
os./h
80
70
60
50
40
30
20
10
0
14.III
30.III
06.IV
14.IV
24.IV
Rysunek 16. Natężenie przelotu skowronka Alauda arvensis (n= 810; średnia= 19,7) wyrażone w ilości
osobników na godzinę w okresie migracji wiosennej.
4.2.2 Gęsi Anser spp.
Stada gęsi o tej porze roku złożone są z gęsi zbożowej Anser fabalis i gęsi białoczelnej Anser
albifrons. (Dyrcz i in. 1991). Obecność gęgawy Anser anser w stadach migrujących gęsi o tej
porze roku jest wątpliwa (Smyk i Wuczyński, materiały konferencyjne). Pojawiające się w
Polsce gęsi zbożowe i białoczelne gniazdują w tajdze oraz tundrze północnej Europy i
północno-zachodniej Syberii (Madsen i in. 1999). Polska pełni ważną rolę dla obu tych
gatunków w okresie wędrówek i zimowania, leżąc na trasie corocznych wędrówek na
zimowiska położone w zachodniej Europie. Zlokalizowane najbliżej planowanej inwestycji
noclegowiska gęsi, wykorzystywane w okresie wiosennych migracji, to znajdujące się w
Dolinie Baryczy: Stawy Jamnik (maksymalna liczebność ptaków 15 000), Stawy Ruda
Żmigrodzka (maksymalna liczebność ptaków 5 000), Stawy Radziądz (maksymalna
liczebność ptaków 21 000) (Ławnicki i in. 2012).
Stwierdzono łącznie 1973 osobniki gęsi. Średnia intensywność przelotu w okresie
wiosennym wynosiła ok. 82 osobniki na godzinę (Rysunek 18). Szczyt przelotu
zaobserwowano w dwóch kontrolach w połowie i pod koniec marca (ok. 1000 osobników
każdego dnia) (Rysunek 17.). Na wysokości kolizyjnej stwierdzono 60% gęsi (Rysunek 19.).
Większość ptaków leciała w kierunku północnym i wschodnim (Rysunek 20.).
___________________________________________________________________________
20
W tym okresie dokonywano również kontroli na terenie planowanej farmy wiatrowej
Jutrosin. Granice obu terenów badań dzieli odległość mniej niż czterech kilometrów. Często
obserwacje na sąsiednich terenach prowadzone były w niewielkich odstępach czasowych,
czasami dzień po dniu. Zdarzało się, że notowane wyniki były rozbieżne. Przykładowo, 12
marca w okolicy Jutrosina zanotowano łącznie 100 osobników gęsi, natomiast dwa dni
później w okolicy Pakosławia przelot wynosił 912 osobników w trakcie całej kontroli. Z kolei
30 marca dla planowanej FW Pakosław wykazano 1000 osobników, a dzień później na FW
Jutrosin – zaledwie 115 osobników. W obu przypadkach niewielki dystans czasowy, między
dwoma kontrolami, dawał różnicę bliską rzędu wielkości. Wskazuje to na dużą
nierównomierność przelotu gęsi, których wędrówki mogą być silnie uzależnione od
n os.
warunków pogodowych i innych czynników.
1200
1000
800
600
400
200
0
16.I
29.I
09.II
24.II
14.III
30.III
06.IV
Rysunek 17. Natężenie przelotu gęsi Anser spp. podczas zimowej i wiosennej migracji, wyrażone w liczbie
osobników (dane z transektu i punktów obserwacyjnych) (n= 2677).
___________________________________________________________________________
21
os./h
140
120
100
80
60
40
20
0
16.I
29.I
09.II
24.II
14.III
30.III
06.IV
Rysunek 18. Natężenie przelotu gęsi Anser spp. podczas zimowej i wiosennej migracji, wyrażone w liczbie
osobników na godzinę (dane z transektu i punktów obserwacyjnych) (n= 2677, średnia= 51,7).
0 m - 80 m
80 m - 200 m
powyżej 200 m
5%
35%
60%
Rysunek 19. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez gęsi w okresie wiosennym (n= 981).
___________________________________________________________________________
22
N
800
NW
600
NE
400
200
W
E
0
SW
SE
S
Rysunek 20. Kierunek przelotu gęsi w okresie wiosennym (n= 1973).
Liczba stwierdzeń ptaków szponiastych w okresie migracji wiosennej wyniosła 50.
Myszołowy Buteo buteo stanowiły 15 stwierdzeń (30% obserwacji), błotniaki stawowe
Circus aeruginosus (cztery stwierdzenia), bielik Haliaeetus albicilla (cztery stwierdzenia).
Inne dwa gatunki notowane były sporadycznie: krogulec Accipiter nisus (jedno stwierdzenie),
pustułka Falco tinnunculus (jedno stwierdzenie) (Rysunek 21.). Do gatunków wymienionych
w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej należał błotniak stawowy i bielik.
W okresie migracji wiosennej natężenie przelotu myszołowa, wyrażone w liczbie
przelatujących osobników na godzinę osiągnęło maksymalną wartość poniżej jednego
osobnika na godzinę, co jest wynikiem niskim. Średnie natężenie przelotu myszołowa, z
całego okresu wiosennych obserwacji wynosiło tylko 0,36 osobnika na godzinę (Rysunek 22).
Większość stwierdzonych szponiastych stanowiły osobniki miejscowe lub koczujące, które
nie wykazywały tendencji do lotu w określonym kierunku. Pozostałe, przemieszczały się
głównie w kierunku północno-zachodnim, południowym i południowo-zachodnim (Rysunek
23). Natężenie wiosennego przelotu błotniaka stawowego nad terenem badań, było na niskim
poziomie, średnie natężenie przelotu wyniosło zaledwie 0,01 osobnika na godzinę. Nie
stwierdzono osobników tego gatunku na wysokości kolizyjnej.
___________________________________________________________________________
23
Dokonano 15 stwierdzeń myszołowów i czterech stwierdzeń bielika na wysokości
n os.
kolizyjnej. Pozostałe gatunki leciały tylko poniżej zasięgu planowanych turbin.
7
6
5
myszołów
4
błotniak stawowy
bielik
3
krogulec
drzemlik
2
1
0
14.III
30.III
06.IV
14.IV
24.IV
os.-h
Rysunek 21. Zestawienie obserwacji ptaków szponiastych w poszczególnych dniach okresu wiosennego
(dane z transektu i punktów obserwacyjnych) (n= 25).
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
14.III
30.III
06.IV
14.IV
24.IV
Rysunek 22. Natężenie przelotu myszołowa Buteo buteo podczas wiosennej migracji, wyrażone w liczbie
osobników na godzinę (dane z transektu i punktów obserwacyjnych) (n= 15).
___________________________________________________________________________
24
0 m - 80 m
80 m - 200 m
24%
76%
Rysunek 23. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki szponiaste w okresie wiosennym (n= 25).
N
NW
W
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
NE
E
SW
SE
S
Rysunek 24. Kierunek przelotu ptaków szponiastych w okresie wiosennym (n= 9).
4.2.4 Inne grupy systematyczne
Dnia 14 marca, zaobserwowano stado 25 żurawi Grus grus. W czasie kolejnej kontroli,
widziano już tylko dwa ptaki. Prawdopodobnie były to osobniki przelotne, których duże,
wiosenne zgrupowania znajdują się w Dolinie Baryczy (głównie na Stawach Żmigrodzkich).
Dokonano dwóch stwierdzeń bociana białego Ciconia ciconia. Żuraw i bocian są wymienione
w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Pod koniec marca i na początku kwietnia, zaobserwowano
przelot grzywacza Columba palumbus o niewielkim natężeniu (łącznie 55 osobników). W
___________________________________________________________________________
25
marcu i kwietniu zaobserwowano przelatujące stadka mewy śmieszki Chroicocephalus
ridibundus – łącznie 52 osobniki. Zanotowano także 23 czajki Vanellus vanellus.
4.3 Populacja lęgowa
W okresie od maja do lipca 2013 roku, na badanym terenie dokonano 3068 indywidualnych
stwierdzeń osobników z 55 gatunków ptaków, z czego 47 to taksony lęgowe (status lęgowości
A, B lub C, vide Metodyka). Pierwsze liczenie według metodyki MPPL, przeprowadzono w
kwietniu. Między innymi na podstawie danych z całego transektu z tego miesiąca określano
też liczbę śpiewających samców, stanowisk, par lęgowych.
Najliczniej obserwowane gatunki to: szpak Sturnus vulgaris (1607 stwierdzeń,
głównie stadka nielęgowych osobników), skowronek Alauda arvensis (70-90 śpiewających
samców i 413 stwierdzeń), potrzeszcz Emberiza calandra (15-25 par lęgowych, 391
stwierdzeń), wróbel Passer domesticus (279 stwierdzeń), mazurek Passer montanus (275
stwierdzeń), dymówka Hirundo rustica (203 stwierdzeń). Są to typowe gatunki dla obszarów
rolniczych, pokrywających teren inwestycji (Tryjanowski et al. 2009). Spis gatunków
lęgowych przedstawiają Tabele 3 i 4. Na terenie badań znajdowały się rewiry lęgowe trzech
par myszołowa Buteo buteo i jedno prawdopodobne gniazdo. Regularnie stwierdzano także
błotniaka stawowego Circus aeruginosus (możliwe terytorium jednej pary w buforze, brak
gniazda).
Na terenie inwestycji stwierdzono gniazdowanie jednego gatunku z wymienionych w
Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, gąsiorka Lanius collurio (trzy stanowiska lęgowe).
Dokonano także sześciu stwierdzeń bociana białego Ciconia ciconia. Listę stanowisk bociana
białego, w promieniu ośmiu kilometrów od terenu inwestycji przedstawia Tabela 2.
___________________________________________________________________________
26
Tabela 2. Lista stanowisk bociana białego Ciconia ciconia w odległości ośmiu kilometrów od planowanej
inwestycji.
miejscowość
Pakosław
Zaorle
Pomocno
Katarzynowo
Śląskowo
Jutrosin
Dubin
Przybliżona odległość od
uwagi
ter. badań
2
jedno zajęte gniazdo
gniazdo zajęte
6
gniazdo z trzema młodymi
4,8
jedno młode
7,5
zajęte gniazdo
5,6
cztery młode
3
dwa gniazda, jedno czynne z dwoma młodymi
2,3
jedno czynne gniazdo
Według wiarygodnych relacji okolicznych mieszkańców, w lasach między
miejscowościami Słupia a Niedźwiadki znajduje się gniazdo bociana czarnego Ciconia nigra,
a rok 2013 był pierwszym od 15 lat, kiedy ptaki te nie przystąpiły do lęgu. Odległe jest od
terenu badań o ok. 10 km. Dokonano trzykrotnego stwierdzenia kani rudej Milvus milvus. Z
wielokrotnych obserwacji wynika, że prawdopodobnie w okolicach miejscowości Sowy, w
odległości ok. 7 km znajduje się terytorium gniazdowe tego gatunku.
Tabela 3. Gatunki ptaków stwierdzone w okresie lęgowym na terenie planowanej farmy wiatrowej
Pakosław i ich status lęgowości za Sikora i in. 2007 (A- gniazdowanie możliwe, B- gniazdowanie
prawdopodobne, C- gniazdowanie pewne). Skrót NO oznacza ptaki nieoznaczone do gatunku.
Gatunek
gęś NO
szpak
skowronek
potrzeszcz
wróbel
mazurek
dymówka
pliszka żółta
trznadel
wróblowy NO
czajka
Status na terenie inwestycji
Lęgowy
Żerujący
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
Uwagi
Przelot
+
gat. kolizyjny
SPEC
___________________________________________________________________________
27
dzierlatka
czyż
makolągwa
świergotek NO
grzywacz
myszołów
szczygieł
śmieszka
kruk
bogatka
dzwoniec
żuraw
krzyżówka
słowik rdzawy
kos
zięba
kuropatwa
modraszka
kwiczoł
przepiórka
pierwiosnek
gąsiorek
kapturka
zaganiacz
błotniak stawowy
bażant
bocian biały
trzcinniczek
sierpówka
sójka
bielik
wilga
łozówka
trzciniak
sroka
kokoszka
czapla siwa
dzięcioł duży
pliszka siwa
cierniówka
pokląskwa
kania ruda
kopciuszek
krogulec
kukułka
A
+
+
+
+
C
B
B
C
gat. kolizyjny
+
C
B
B
gat. kolizyjny
+
zał. I DP
A
A
B
A
A
A
+
+
C
A
A
A
A
c
B
SPEC
zał. I DP
zał. I DP
+
+
zał. I DP
+
zał. I DP
A
B
B
B
C
B
B
B
+
+
+
+
C
B
B
+
zał. I DP
C
+
B
___________________________________________________________________________
28
potrzos
piecuszek
śpiewak
kulik wielki
świstunka leśna
błotniak łąkowy
dudek
pełzacz ogrodowy
jerzyk
jastrząb
grubodziób
ortolan
srokosz
białorzytka
sikora uboga
wrona
drzemlik
C
C
C
+
+
PCzKZ
+
+
+
+
zał. I DP
+
+
+
+
+
+
+
+
gat. kolizyjny
C
+
+
+
+
+
+
SPEC
zał. I DP
Tabela 4. Liczba stanowisk/par lęgowych na terenie planowanej farmy wiatrowej Pakosław. Status
lęgowości za Sikora i in. 2007 (A- gniazdowanie możliwe, B- gniazdowanie prawdopodobne, Cgniazdowanie pewne). Dodatkowo, dla gatunków kluczowych, liczba stanowisk w obrębie 2 km
buforu. Skrót NO oznacza ptaki nieoznaczone do gatunku.
Gatunek
szpak
skowronek
potrzeszcz
wróbel
mazurek
dymówka
pliszka żółta
trznadel
czajka
dzierlatka
makolągwa
grzywacz
myszołów
szczygieł
kruk
bogatka
dzwoniec
krzyżówka
słowik rdzawy
kos
Lęgowy
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
C
B
B
C
C
B
B
A
A
B
Liczba stanowisk
teren badawczy
bufor
nieokreślona
70-90
15-25
nieokreślona
nieokreślona
nieokreślona
20-40
2-3
1
4-6
1
1
1
1
1
1
1
2
1-2
1
4
1-2
Uwagi
SPEC
gat. kolizyjny
gat. kolizyjny
___________________________________________________________________________
29
zięba
kuropatwa
modraszka
gąsiorek
pierwiosnek
przepiórka
kapturka
zaganiacz
bażant
błotniak stawowy
trzcinniczek
sierpówka
sójka
wilga
łozówka
trzciniak
kokoszka
sroka
cierniówka
pliszka siwa
pokląskwa
kukułka
kopciuszek
piecuszek
potrzos
śpiewak
świstuna leśna
A
A
A
A
A
C
A
A
B
c
A
B
B
B
C
B
B
B
B
C
B
B
C
C
C
C
C
3
nieokreślona
1
3
2
1-2
2-3
2-3
1
0
2-3
nieokreślona
1
1
1-2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
zał. I DP
SPEC
1
zał. I DP
4.3.1 Wyniki liczeń MPPL
Na obszarze planowanej inwestycji, przeprowadzono inwentaryzację metodą stosowaną w
Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL). Liczenia przeprowadzono w dniach
04.05.2013 i 19.06.2013. Wyniki przedstawiono w Tabelach 5 i 6.
Tabela 5. Ptaki stwierdzone na terenie planowanej farmy wiatrowej, za pomocą metody MPPL, dnia
04.05.2013.
Nazwa naukowa
Nazwa polska Liczba stwierdzeń
Alauda arvensis
Motacilla flava
Emberiza calandra
Hirundo rustica
skowronek
pliszka żółta
potrzeszcz
dymówka
Zachowanie
Uwagi
40
11
9
8
___________________________________________________________________________
30
Vanellus vanellus
czajka
3
Emberiza citrinella
Coturnix coturnix
Anas platyrhynchos
Columba palumbus
Phasianus colchicius
Corvus corax
SUMA
trznadel
przepiórka
krzyżówka
grzywacz
bażant
kruk
2
2
2
2
1
1
81
zaniepokojony,
możliwe gniazdo w pobliżu
głos
żerowanie
głos ♂
w locie
Gat. kluczowy
Tabela 6. Ptaki stwierdzone na terenie planowanej farmy wiatrowej, za pomocą metody MPPL, dnia
19.06.2013.
Liczba
stwierdzeń
Nazwa naukowa
Nazwa polska
Sturnus vulgaris
szpak
300
Alauda arvensis
Motacilla flava
Emberiza calandra
Emberiza citrinella
Hirundo rustica
skowronek
pliszka żółta
potrzeszcz
trznadel
dymówka
23
8
6
5
3
Vanellus vanellus
czajka
1
Coturnix coturnix
SUMA
przepiórka
1
347
Zachowanie
Uwagi
stado po porannym rozlocie z
noclegowiska
zaniepokojony, możliwe gniazdo
w pobliżu
głos
Zanotowano silną dominację gatunków związanych z krajobrazem rolniczym. Spośród
428 zaobserwowanych ptaków, większość należało do nielęgowych na terenie inwestycji
szpaków Sturnus vulgaris (300 stwierdzeń), a z gatunków lęgowych najwięcej (34
stwierdzenia) stanowił skowronek Alauda arvensis. Kolejne gatunki o wysokiej frekwencji,
to: pliszka żółta Motacilla flava (łącznie 19 osobników), potrzeszcz Emberiza calandra
(łącznie 15 osobników), dymówka Hirundo rustica (8 stwierdzeń) i trznadel Emberiza
citrinella (łącznie 7 osobników). Nie zanotowano gatunków wymienionych w Załączniku I
Dyrektywy Ptasiej. Podczas liczeń zanotowano zaledwie 12 gatunków. Jest to wynik poniżej
średniej krajowej wynoszącej 35 gatunków (Chylarecki i Jawińska 2007). Świadczy to o
niskiej różnorodności biologicznej terenu inwestycji.
___________________________________________________________________________
31
4.4 Migracja jesienna
Okres od sierpnia do listopada charakteryzowała przeciętna liczebność ptaków, przy małym
zróżnicowaniu gatunkowym (Rysunek 25). Od lipca na inwentaryzowanym terenie
zwiększała się liczba koczujących i przelotnych ptaków wróblowych. Ich największe
zgrupowania odnotowano 14 sierpnia i 16 października. Rozkład migracji był dosyć
równomierny. Szczyty intensywności różniły się u poszczególnych gatunków. Najwyższą
sumaryczną liczebność zanotowano 14 sierpnia (Rysunek 26., 27.). Najliczniej występującym
gatunkiem był szpak Sturnus vulgaris (3507) (Rysunek 28). Stada tego gatunku,
obserwowane wczesnym rankiem mogły być związane z funkcjonującym noclegowiskem
(znacznie oddalonym). Liczny był także żuraw Grus grus (1482 stwierdzenia). Były to
prawdopodobnie osobniki koczujące zalatujące z okolic Doliny Baryczy i intensywnie
żerujące na miejscowych uprawach kukurydzy. Grupa najliczniejsza to ptaki z rzędu
wróblowych (Passeriformes). Drugim pod względem liczebności jej przedstawicielem, był
skowronek Alauda arvensis. Łącznie odnotowano obecność siedmiu gatunków wymienionych
w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Przelot gęsi Anser spp. i czajki Vanellus vanellus był mało
intensywny.
Większość ptaków leciała na niewielkiej wysokości, poniżej 80 m. Wysokość tą
przekraczały głównie gęsi (Rysunek 35), myszołowy Buteo buteo i kruki Corvus corax.
Większość ptaków leciała w kierunku południowym (były to głównie gęsi). Odzwierciedla to
kierunek typowej migracji jesiennej.
___________________________________________________________________________
32
2%
1%
1%
9%
wróblowe
żurawiowe
siewkowe
26%
blaszkodziobe
61%
szponiaste
inne
os./h
R y s u n e k 2 5 . Procentowy udział poszczególnych grup ptaków na terenie planowanej inwestycji, od
sierpnia do listopada 2013 (n= 7916).
140
120
100
80
60
40
20
0
R y s u n e k 26. Natężenie przelotu ptaków na punktach obserwacyjnych, stwierdzonych w poszczególnych
dniach kontroli, wyrażone w liczbie osobników na godzinę (n= 781).
___________________________________________________________________________
33
l. os.
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
l. os.
Rysunek 27. Liczebność wszystkich ptaków stwierdzonych w poszczególnych dniach kontroli (n= 7916).
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Rysunek 28. Liczba stwierdzeń najczęściej obserwowanych ptaków na terenie monitoringu, od sierpnia
do listopada 2013 roku (n= 7418).
W okresie migracji jesiennej dokonano 85 stwierdzeń osobników z tej grupy, należących do
pięciu gatunków (Rysunek 29.). Wędrówka jesienna myszołowa Buteo buteo zaczyna się w
drugiej dekadzie sierpnia, a kończy w pierwszej dekadzie grudnia (Tomiałojć, Stawarczyk
2003). Przelot myszołowa tworzy dwa szczyty, pierwszy w połowie sierpnia, kiedy notowane
___________________________________________________________________________
34
są ptaki młode, drugi – na przełomie października i listopada (Dyrcz et al. 1991). Zanotowano
niewielki przelot myszołowa (69 stwierdzeń).
Letnio - jesienny przelot błotniaka stawowego odbywa się od trzeciej dekady lipca, a
kończy się w trzeciej dekadzie października. Szczyt jesiennego przelotu błotniaka stawowego
przypada na drugą połowę sierpnia i pierwszą połowę września. Dokonano 11 obserwacji
błotniaka stawowego Circus aeruginosus, co jest wartością niską.
Dokonano trzech obserwacji bielika Haliaeetus albicilla i jednej obserwacji krogulca
Accipiter nisus oraz kani rudej Milvus milvus. Większość ptaków szponiastych leciała poniżej
wysokości kolizyjnej i głównie w kierunku południowo-zachodnim (Rysunek 30.), co
odzwierciedla typowy trend w jesiennej wędrówce.
l. os.
myszołów
błotniak stawowy
bielik
kania ruda
krogulec
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Rysunek 29. Liczba stwierdzeń ptaków szponiastych w poszczególnych dniach monitoringu, od sierpnia
do listopada 2013 roku (n= 85).
___________________________________________________________________________
35
N
5
NW
4
NE
3
2
1
W
E
0
SW
SE
S
Rysunek 30. Kierunek przelotu ptaków szponiastych na obszarze planowanej inwestycji (n= 10).
Zanotowano 4845 wróblowych, które stanowiły 61% wszystkich obserwacji. Najczęściej
stwierdzany był szpak (3507 stwierdzeń) (Rysunek 31.), który był też najliczniejszym
gatunkiem lęgowym. Szczyt jego migracji przypadł na czwarty dzień października. Często
stwierdzane były dymówki (291 stwierdzeń). Podczas jesiennej migracji, w krajobrazie
rolniczym, regularnie widuje się koczujące stada tych ptaków. Regularne poranne obserwacje
stad szpaków mogły wskazywać na obecność noclegowiska szpaków w promieniu dziesięciu
kilometrów od planowanej inwestycji. Licznie występujące wróble Passer domesticus (170
stwierdzeń), mazurki Passer montanus (70 stwierdzeń) i dzierlatki Galerida cristata (16
stwierdzeń) związane były głównie z zabudową wiejską i jej okolicami. Prawie wszystkie
zanotowane w locie ptaki wróblowe osiągały wysokość niższą niż 80 m.
___________________________________________________________________________
36
l. os.
1200
1000
800
600
400
200
0
Rysunek 31. Liczebność szpaka Sturnus vulgaris w poszczególnych dniach kontroli (dane z transektu i
4.4.3 Gęsi Anser spp. i czajki Vanellus vanellus
Stada gęsi o tej porze roku złożone są z gęsi zbożowej Anser fabalis, gęsi białoczelnej Anser
albifrons, gęgawy Anser anser (Dyrcz i in. 1991). Pojawiające się w Polsce gęsi zbożowe i
białoczelne gniazdują w tajdze oraz tundrze północnej Europy i północno-zachodniej Syberii
(Madsen et al. 1999). Polska pełni ważną rolę dla obu tych gatunków w okresie jesiennej
wędrówki, leżąc na trasie corocznych wędrówek na zimowiska położone w zachodniej
Europie. Zlokalizowane najbliżej planowanej inwestycji noclegowiska gęsi, wykorzystywane
w okresie jesiennej migracji, to znajdujące się w Dolinie Baryczy: Stawy Jamnik
(maksymalna liczebność ptaków 15 000), Stawy Ruda Żmigrodzka (maksymalna liczebność
ptaków 5 000), Stawy Radziądz (maksymalna liczebność ptaków 21 000) (Ławnicki i in.
2012).
Stwierdzono łącznie 137 osobników gęsi. Szczyt przelotu zaobserwowano
siedemnastego dnia listopada (Rysunek 32.). Intensywność przelotu była niewielka, o
znacznie mniejszym natężeniu, niż wędrówka wiosenna. Mniejsze nasilenie wędrówki
jesiennej od wiosennej potwierdzają dane literaturowe (Wuczyński i Smyk 2013). W
ostatnich latach obserwuje się zwiększenie liczebności migrujących gęsi w głębi lądu.
Prawdopodobnie wiąże się to ze zmianą ich trasy wędrówkowej oraz dostępnością
odpowiedniej bazy żerowiskowej w postaci rozległych upraw kukurydzy (Wylegała i
___________________________________________________________________________
37
Krąkowski 2010). Potwierdzają to obserwacje ptaków, które jesienią stwierdzano pułapie lotu
poniżej 80 m (80% wszystkich obserwacji) znacznie częściej, niż wiosną (5% wszystkich
obserwacji). Dokonywano również stwierdzeń osobników na ziemi, czego nie odnotowano
poza sezonem zbiorów kukurydzy. Na wysokości kolizyjnej stwierdzono tylko 20% gęsi
(Rysunek 34.). Większość ptaków leciała w kierunku południowym i północno-wschodnim
(Rysunek 33.).
Przelot czajki był umiarkowanie intensywny (Rysunek 35.). Dokonano 706 stwierdzeń
tego gatunku. Szczyt przelotu miał miejsce dwudziestego drugiego dnia sierpnia i czwartego
dnia września. Są to typowe liczebności dla obszarów rolniczych w okresie jesiennej migracji
l. os.
(Bednorz i in. 2000).
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
03.X
10.X
16.X
30.X
17.XI
Rysunek 32. Liczebność gęsi Anser spp. w poszczególnych dniach kontroli (dane z transektu i punktów
obserwacyjnych) (n= 137).
___________________________________________________________________________
38
N
100
80
NW
NE
60
40
20
W
E
0
SW
SE
S
Rysunek 33. Kierunek przelotu gęsi Anser spp. na obszarze planowanej inwestycji (n= 137).
0 m - 80 m
80 m - 200 m
20%
80%
Rysunek 34. Wysokość przelotu gęsi Anser spp. na obszarze planowanej inwestycji (n= 137).
___________________________________________________________________________
39
l. os.
250
200
150
100
50
0
22.VIII
04.IX
10.IX
18.IX
24.IX
03.X
10.X
16.X
Rysunek 35. Liczebność czajki Vanellus vanellus w poszczególnych dniach kontroli (n= 706).
4.4.4 Gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej
Z siedmiu gatunków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, najczęściej
stwierdzano żurawie Grus grus. Był to też drugi pod względem liczebności takson w tym
okresie (2044 stwierdzenia). Stwierdzenia były dosyć nieregularne (Rysunek 36.). Z
obserwacji wynika, że obecność dużych stad tego gatunku, była ściśle związana z pracami
polowymi na uprawach kukurydzy. Ptaki żerowały na pozostawionych resztkach, ściętych
przez maszyny rolnicze. Przemieszczanie się żurawi i ich obecność na konkretnych polach w
trakcie ścinania kukurydzy, relacjonowali miejscowi rolnicy. Regularne żerowanie tego
gatunku na polach kukurydzy i oziminach potwierdzają także dane literaturowe (Bednorz i in.
2000). Wszystkie stwierdzenia żurawia dotyczyły osobników siedzących na ziemi lub
lecących na wysokości poniżej 80 m. Większość stad przemieszczała się w osi zachód,
południowy zachód i północny wschód (Rysunek 37.).
Pozostałe gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej stwierdzone w okresie jesiennej
migracji (niewymienione w pozostałych podrozdziałach), to bocian biały Ciconia ciconia, (12
stwierdzeń), kulik wielki Numenius arquata (dwa stwierdzenia) i gąsiorek Lanius collurio (22
stwierdzenia).
___________________________________________________________________________
40
l. os.
600
500
400
300
200
100
0
14.VIII22.VIII 04.IX 10.IX 18.IX 24.IX 03.X 10.X 16.X 30.X 17.XI
Rysunek 36. Liczebność żurawi Grus grus w poszczególnych dniach kontroli (n= 2044).
N
80
NW
60
NE
40
20
W
E
0
SW
SE
S
Rysunek 37. Kierunek przelotu żurawia Grus grus na obszarze planowanej inwestycji (n= 253).
4.5 Przegląd stwierdzonych gatunków ptaków
W ciągu całorocznego monitoringu na powierzchni badawczej zanotowano 16774
indywidualne stwierdzenia ptaków z 76 gatunków (Tabela 7.). Ptaki wróblowe
(Passeriformes) stanowiły 63% wszystkich obserwacji (Rysunek 38.) W przeliczeniu na
liczbę kontroli uzyskano wynik około 541 stwierdzeń na dzień obserwacji. Szpak Sturnus
___________________________________________________________________________
41
vulgaris stanowił blisko 32% (3531 stwierdzeń) wszystkich obserwowanych ptaków. Liczne
były także przelotne gęsi Anser spp. (17%) i żurawie Grus grus (12%). Pozostałe często
stwierdzane gatunki to skowronek Alauda arvensis 1521 stwierdzeń (9%) i czajka Vanellus
vanellus 835 stwierdzeń ( 5%). Dla szponiastych zanotowano 183 indywidualne stwierdzenia
(1%).
wróblowe
blaszkodziobe
żurawiowe
1%
siewkowe
szponiaste
inne
2%
5%
12%
17%
63%
R y s u n e k 3 8 . Procentowy udział poszczególnych grup ptaków na terenie planowanej inwestycji, w
czasie trwania całego monitoringu 2013 (n= 16774).
Tabela 7. Sumaryczna liczebność osobników stwierdzonych w poszczególnych okresach fenologicznych,
umownie podzielonych na zimowanie (grudzień – luty), przelot wiosenny (marzec – maj), okres lęgowy i
dyspersji polęgowej (czerwiec – lipiec) i przelot jesienny (sierpień – listopad). Gatunki z Załącznika I DP
pisane pogrubioną trzcionką. Skrót NO – gatunek nieoznaczony.
gatunek
Zima
Migracja
wiosenna
szpak
gęś NO
żuraw
skowronek
czajka
dymówka
wróbel
potrzeszcz
mazurek
trznadel
pliszka żółta
wróblowy NO
0
705
0
2
0
10
100
58
254
86
0
117
237
1973
27
810
23
5
87
274
54
71
31
23
Okres
lęgowy i
dyspersji
1607
0
0
413
106
198
135
108
47
18
129
7
Migracja
jesienna
Suma
3507
137
2044
296
706
291
170
36
70
53
65
61
5351
2815
2071
1521
835
504
492
476
425
228
225
208
___________________________________________________________________________
42
makolągwa
myszołów
grzywacz
dzierlatka
czyż
zięba
świergotek NO
bogatka
dzwoniec
kruk
szczygieł
śmieszka
gąsiorek
krzyżówka
modraszka
kos
kuropatwa
słowik rdzawy
błotniak stawowy
bocian biały
sierpówka
pliszka siwa
bażant
kwiczoł
kapturka
pierwiosnek
przepiórka
wrona
zaganiacz
bielik
sójka
kokoszka
trzcinniczek
kania ruda
sroka
czapla siwa
srokosz
wilga
łozówka
trzciniak
dzięcioł duży
kulik wielki
oknówka
cierniówka
kopciuszek
krogulec
87
25
14
27
20
0
0
24
47
20
0
0
0
0
9
6
12
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
11
0
3
2
4
0
3
4
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
25
15
55
36
65
8
79
13
13
16
46
52
0
14
5
8
3
4
4
2
2
2
4
15
2
5
0
1
0
4
4
0
0
0
1
2
0
0
0
0
1
2
0
0
1
1
1
28
12
47
0
13
0
4
4
10
6
0
12
9
1
8
4
19
6
6
5
1
6
0
9
7
12
0
11
0
2
4
8
3
0
1
1
6
5
5
2
0
0
3
2
0
38
69
48
16
13
63
0
37
12
30
20
0
22
9
16
4
5
0
11
12
12
15
6
0
2
0
0
0
1
3
1
0
0
1
2
3
4
0
0
0
1
2
4
0
0
1
151
137
129
126
98
84
79
78
76
76
72
52
34
32
31
26
24
23
21
20
19
18
16
15
13
12
12
12
12
10
9
8
8
7
7
6
6
6
5
5
4
4
4
3
3
3
___________________________________________________________________________
43
pokląskwa
błotniak łąkowy
dudek
jerzyk
kukułka
piecuszek
potrzos
śpiewak
świstunka leśna
białorzytka
drzemlik
grubodziób
jastrząb
ortolan
pełzacz ogrodowy
sikora uboga
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
0
2
2
0
0
0
1
1
0
0
0
1
0
3
2
2
1
2
0
0
2
2
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
5. Ocena oddziaływania
5.1 Sezon lęgowy
Na badanej powierzchni, stwierdzono 47 taksonów lęgowych (status lęgowości A, B lub C,
vide Metodyka) (Tabela 3, 4). Badania wykonane w protokole MPPL wykazały łącznie z
dwóch obszarów 12 gatunków. Jest to wartość poniżej średniej krajowej, wynoszącej około
35 gatunków. W większości, stwierdzono liczne w kraju ptaki wróblowe (Passeriformes),
typowe dla krajobrazu rolniczego o stabilnym stanie populacji (MPPL). Mała różnorodność
gatunkowa była wynikiem niewielkiej różnorodności siedlisk na badanym terenie. Wpływa to
również na zagęszczenia ptaków, które były przeciętne bądź niskie. Teren inwestycji był mało
atrakcyjny dla awifauny lęgowej ponieważ należał do obszarów intensywnie użytkowanych
rolniczo. Wzrost populacji lęgowej w najbliższych latach wydaje się mało prawdopodobny.
___________________________________________________________________________
44
5.1.1 Oddziaływanie na gatunki wymienione w załączniku I
Dyrektywy Ptasiej
Na terenie badań stwierdzono gniazdowanie jednego gatunku wymienionego w załączniku I
Dyrektywy Ptasiej – gąsiorka Lanius collurio.
Gąsiorek Lanius collurio
Gatunek związany z krajobrazem rolniczym, zamieszkuje kępiasto rozmieszczone, krzewiaste
formacje rosnące na terenach polnych, łąkowych, nieużytkach, a także śródpolne lasy, parki i
ogrody. Na terenie farmy wiatrowej występował w śródpolnych kępach krzewów. Nocny
migrant, dalekodystansowy. Trend krajowej populacji tego gatunku jest stabilny lub wykazuje
umiarkowany wzrost (Chylarecki i in. 2009, Sikora i in. 2007).
Stwierdzono trzy prawdopodobnych par lęgowych, zagęszczenie wyniosło ok. 1,3
pary/km2.
Oddziaływanie w trakcie budowy turbin wiatrowych:
1) Tymczasowy spadek liczby par lęgowych i sukcesu lęgowego, wynikający z
niepokojenia ptaków w trakcie budowy na terenie planowanej farmy. Z uwagi na to, że
prace budowlane realizowane będą etapowo, tzn. wszystkie turbiny nie będą stawiane
w jednakowym
czasie,
oddziaływanie
będzie
miało
charakter
punktowy
i przemijający. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ptaki przeniosą się na sąsiednie
tereny.
2) Spadek liczby par lęgowych na terenie farmy w przypadku usunięcia krzewów przy
polnych drogach dojazdowych.
Oddziaływanie w trakcie eksploatacji turbin:
1) Brak istotnego oddziaływania na osiadłe ptaki występujące i zdobywające pokarm w
przydrożnych zakrzewieniach. W okresie wędrówek zwiększona śmiertelność w
wyniku nocnych kolizji.
2) Gąsiorek jest dalekodystansowym migrantem nocnym, co stwarza możliwość kolizji
w trakcie sezonowych wędrówek. Dotychczasowe dane o śmiertelności tego gatunku są
znikome. Przykładowo w pracy zbiorczej Dűrra (2011) na terenie Niemiec stwierdzono 15
przypadków kolizji.
Formy minimalizacji strat:
___________________________________________________________________________
45
1) Zaleca się ograniczenie wycinki drzew i krzewów do niezbędnego minimum, a prace
ziemne i budowlano-montażowe związane z usuwaniem drzew i krzewów, należy
wykonać poza sezonem lęgowym ptaków, czyli z wyłączeniem okresu od 01.04 do 15.08
Ewentualne prace związane z usuwaniem drzew i krzewów w okresie 01.04 do 15.08
mogą być prowadzone tylko i wyłącznie pod nadzorem przyrodnika (ornitologa).
Dopuszczalne jest usuwanie pojedynczych drzew i krzewów w innych okresach pod
warunkiem stwierdzenia, że nie ma na nich lęgów ptasich.
Oprócz gąsiorka który odbywał lęgi na badanym obszarze, teren planowanej
inwestycji leżał też częściowo w rewirze łowieckim błotniaka stawowego Circus aeruginosus.
W promieniu trzech kilometrów od granic badanego terenu, mogło znajdować się gniazdo
tego ptaka. Nie przewiduje się negatywnego wpływu inwestycji na ten gatunek. Błotniak
stawowy jest gatunkiem latającym nisko nad ziemią, a więc poza zasięgiem pracy rotora. Z
tego powodu, jego kolizyjność jest niewielka (Dűrr 2011). Nie prognozuje się zagrożenia dla
pozostałych gatunków szponiastych, wymienionych w Zał. I Dyrektywy Ptasiej. Pojawiały się
one na terenie inwestycji rzadko, sporadycznie korzystając z przestrzeni powietrznej w
zasięgu pracy rotora. Z uwagi na niskie wykorzystanie terenu, ewentualna śmiertelność
spowodowana kolizjami będzie bardzo niska.
Prawdopodobnie między miejscowościami Słupia a Niedźwiadki w odległości ok. 10
km od terenu badań, istniało stanowisko bociana czarnego Ciconia nigra,. Natomiast w
okolicach miejscowości Sowy, w odległości ok. 7 km od kontrolowanego obszaru,
znajdowało się terytorium gniazdowe kani rudej Milvus milvus. Biorąc pod uwagę duże
odległości i pojedyncze obserwacje na monitorowanym terenie, nie przewiduje się
znaczącego negatywnego wpływu planowanej inwestycji na wyżej wymienione stanowiska.
5.1.2 Oddziaływanie na ptaki krajobrazu rolniczego
Jako główne zagrożenia dla ornitofauny związane z energetyką wiatrową wymienia się
kolizje, utratę siedlisk oraz zjawisko odstraszania i bariery. Ze względu na lokalizację 11
turbin w ubogim siedliskowo obszarze żadne z wymienionych czynników nie będą miały
znaczącego oddziaływania na ptaki. Biorąc pod uwagę stwierdzone gatunki, ich liczebność i
zachowanie, jako gatunki potencjalnie najbardziej kolizyjne można określić skowronka i
___________________________________________________________________________
46
szpaka. Z danych zbieranych w Niemczech, wśród ptaków wróblowych dla skowronka
stwierdzono najwięcej kolizji (Dürr 2011). Analizując szacowane zmiany i skład gatunkowy
można ocenić, że badana farma wiatrowa nie wpłynie na lokalną populację ptaków.
Większość wymienionych gatunków wykazuje wysoką liczebność i stabilny stan populacji.
W przypadku skowronka w ostatnich latach notowany jest wzrost liczebności (Neubaer i in.
2011).
5.1.3 Oddziaływania na ptaki związane z zadrzewieniami
Teren inwestycji był wyjątkowo ubogi w śródpolne zadrzewienia i zakrzaczenia. Lasy i
grunty leśne na terenie gminy Pakosław stanowią 22%. Na badanym terenie istniało tylko
jedno niewielkie skupisko drzew, które można nazwać zagajnikiem oraz jedna śródpolna
remiza, utworzona z nasadzenia młodych sosen Pinus spp. Zagajnik koło miejscowości
Ostrobudki był siedliskiem większości zaobserwowanych gatunków związanych z
zadrzewieniami. Do najliczniejszych gatunków lęgowych należały: mazurek (275
stwierdzeń), kapturka (11 stwierdzeń, 2-3 par lęgowych) i zaganiacz (11 stwierdzeń, 2-3 par
lęgowych). Są to gatunki zamieszkujące śródpolne zadrzewienia i szpalery, jednak
przeważnie żerujące na ziemi lub w niskiej roślinności zielnej. Zagęszczenie lęgowych
wróblowych jest dodatnio skorelowane z obecnością linearnych elementów krajobrazu
(szpalerów drzew, cieków wodnych). Z obserwacji wynika, że ptaki te nigdy nie osiągają
pułapu kolizyjnego. Nie przewiduje się znaczącego oddziaływania i prawdopodobnie ich
liczebność nie zmieni się w istotny sposób.
Zanotowano dwa gatunki dużych ptaków kolizyjnych (Dürr 2011), gnieżdżące się na
terenie, bądź w sąsiedztwie planowanej inwestycji. Stwierdzono prawdopodobny lęg
myszołowa w obrębie terenu badań i jeden w promieniu dwóch kilometrów od
inwentaryzowanego obszaru. Ptaki te w okresie lęgowym żerowały na okolicznych polach i
łąkach na terenie inwestycji. Często obserwowano parę myszołowów. Przewiduje się
prawdopodobieństwo kolizji miejscowych osobników z turbiną. Może też dojść do utraty
żerowisk na skutek tzw. efektu odstraszania. Myszołów jest ptakiem rozpowszechnionym,
średniolicznym (Sikora i in. 2007) W ostatnich latach jego krajowa populacja była stabilna, a
okresami wykazywał wzrost liczebności (Neubaer i in. 2011). Planowana inwestycja nie
wpłynie znacząco negatywnie na lokalną populację lęgową myszołowa. W ramach
___________________________________________________________________________
47
monitoringu stwierdzono możliwość lęgu kruka Corvus corax w obszarze badań i
prawdopodobieństwo lęgu w promieniu dwóch km od badanego obszaru. W przypadku tego
taksonu również istnieje ryzyko powstania kolizji. Posiada status gatunku szeroko
rozpowszechnionego, nielicznego, lokalnie średnio licznego w skali kraju (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Nie przewiduje się śmiertelności, która znacząco wpłynęłaby na
miejscową populację lęgową tego gatunku.
5.1.4 Oddziaływanie na ptaki związane z zabudową wiejską i miejską
Ze względu na odsunięcie większości turbin od zabudowy na odległość ok. 800 m oraz
niewielkie wykorzystanie obszarów rolniczych przez wymienioną grupę nie przewiduje się
znaczącego negatywnego oddziaływania. Gatunkiem, na który inwestycja może mieć wpływ,
jest dymówka (żerująca na jej terenie). Biorąc pod uwagę wysoką liczebność dymówek i
korzystny trend populacji (MPPL) nie przewiduje się negatywnego oddziaływania w skali
regionu na ten gatunek. Innymi ptakami, często obserwowanymi w okresie lęgowym były
wróble i mazurki. Gatunki te przebywał najczęściej w ścisłym obrębie zabudowań, nie
obserwowano go w sąsiedztwie planowanych turbin. Dokonano 110 stwierdzeń dzierlatki. W
obszarze zabudowań wsi Ostrobudki, na podstawie liczby i zachowań ptaków, zanotowano 46 par lęgowych. Podczas sezonu lęgowego, nie obserwowano tego gatunku w sąsiedztwie
planowanych wiatraków. Nie przewiduje się negatywnego wpływu inwestycji na taksony
związane z zabudową.
5.2 Migracja wiosenna
Intensywność wiosennego przelotu na terenie planowanej Farmy Wiatrowej Pakosław, była
zróżnicowana, w zależności od gatunku. Najliczniej stwierdzane były gęsi zbożowe Anser
fabalis i gęsi białoczelne Anser albifrons (oba gatunki liczone łącznie, 1973 osobników,
ponad połowa wszystkich stwierdzeń). Duża część obserwacji, zwłaszcza wróblowych
(Passeriformes) w marcu i kwietniu, dotyczyła osobników stacjonarnych (lęgowych) i
koczujących. Przedstawiciele tej grupy stanowili prawie połowę wszystkich stwierdzeń.
Zdecydowanie najliczniejszym wróblowym był skowronek Alauda arvensis (810 stwierdzeń)
___________________________________________________________________________
48
i to ten gatunek jest najbardziej narażonym na kolizje ptakiem z tego rzędu (Dűrr 2011).
Zanotowano przelot świergotka Anthus sp. (117 stwierdzeń). Łącznie dokonano 4132
stwierdzenia ptaków z 51 gatunków. Obserwacje wędrujących stad dotyczyły głównie gęsi.
Szczyt przelotu przypadł na marzec. Gęsi charakteryzują się niską kolizyjnością z turbinami
wiatrowymi (Dűrr 2011). Pomimo dosyć wysokiego natężenia migracji, nie przewiduje się
śmiertelności, która negatywnie wpłynęłaby na cele ochrony populacji migrujących. Dla gęsi
zbożowej i gęsi białoczelnej wystąpi prawdopodobnie tzw. efekt bariery i odstraszanie
(Wuczyński 2009).
Na kolizje z turbinami wiatrowymi potencjalnie narażone są ptaki szponiaste. W
okresie marzec – kwiecień stwierdzono łącznie 25 ptaków szponiastych. Obserwowano
szponiaste z siedmiu gatunków. Podsumowując skład gatunkowy, dominował myszołów (15
stwierdzeń, ok. 60% obserwacji). Średni dzienny przelot myszołowa, wynosił 0,37 osobnika
na godzinę, co jest niską wartością. Błotniak stawowy i bielik były stwierdzane tylko cztery
razy, co przekłada się na 16% wszystkich obserwacji szponiastych w tym okresie. Populacje
obu gatunków wykazują w Polsce korzystny trend (MPPL). Pozostałe gatunki były
obserwowane
sporadycznie.
Przypadki
kolizji
będą
dotyczyć
przede
wszystkim
najliczniejszego europejskiego ptaka szponiastego – myszołowa, który wykazuje w ostatnich
latach wzrost liczebności w kraju (Neubaer i in. 2011).
5.3 Migracja jesienna
Jesienną wędrówkę ptaków, obserwowaną na terenie planowanej inwestycji cechowała
wysoka liczebność ptaków, przy małym zróżnicowaniu gatunkowym. Intensywność
jesiennego przelotu na terenie planowanej Farmy Wiatrowej Pakosław, podobnie, jak wiosną,
była zróżnicowana, w zależności od gatunku. W okresie jesiennym zanotowano prawie dwa
razy więcej ptaków, niż wiosną. Gdyby brać pod uwagę same ptaki nielęgowe, ta
dysproporcja byłaby jeszcze większa. Większość jesiennych obserwacji stanowiły osobniki
żerujące i koczujące.
Najliczniej występującym gatunkiem był pospolity w krajobrazie rolniczym szpak
Sturnus vulgaris (3507 stwierdzeń). Kolejny pod względem liczebności był żuraw Grus grus
(1482 stwierdzenia), który jest wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej i ma status
gatunku nielicznego lub bardzo nielicznego na niżu (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Żuraw
___________________________________________________________________________
49
jest gatunkiem u którego na podstawie wskaźników zmian liczebności, stwierdzono wyraźny
wzrost populacji (liczenia metodą MPPL w latach 2000 – 2009, Chylarecki i in. 2009).
Obecność tego taksonu była prawdopodobnie ściśle związana z prowadzoną gospodarką rolną
 uprawą kukurydzy. Ptaki żerowały na pozostawionych resztkach roślin, ściętych przez
maszyny rolnicze. Przemieszczanie się żurawi i ich obecność na konkretnych polach w trakcie
ścinania kukurydzy, relacjonowali miejscowi rolnicy. Regularne żerowanie żurawia na polach
kukurydzy i oziminach potwierdzają także dane literaturowe (Bednorz i in. 2000). Uprawy są
tak atrakcyjną bazą żerowiskową dla tego (w normalnych warunkach) zimującego na
Półwyspie Iberyjskim i Afryce Północnej gatunku, że odnotowywano przypadki zimowania w
Środkowej Europie, także na obszarze Doliny Baryczy (Mazur i Kopij 2007). Żuraw
charakteryzuje się niską kolizyjnością z turbinami wiatrowymi. Wszystkie stwierdzenia
dotyczyły osobników siedzących na ziemi lub lecących na wysokości poniżej 80 m. W pracy
zbiorczej Dűrra (2011) na terenie Niemiec stwierdzono zaledwie trzy przypadki kolizji tego
gatunku z turbinami wiatrowymi. Pomimo wysokiego natężenia migracji, nie przewiduje się
śmiertelności, która negatywnie wpłynęłaby na cele ochrony populacji. W przypadku żurawia
wystąpi prawdopodobnie tzw. efekt bariery i odstraszanie (Wuczyński 2009). Występowanie
żurawia na obszarze planowanej inwestycji ma prawdopodobnie charakter antropologiczny,
niemieszczący się w zakresie ochrony tego gatunku. Ewentualne wystąpienie efektu bariery i
odstraszania (od żerowania na polach uprawnych) nie będzie godziło w naturalny behawior
tego gatunku.
Na badanym obszarze zarejestrowano wędrówkę czajki Vanellus vanellus (706
stwierdzeń) i gęsi Anser spp. (137 stwierdzeń). Nie był to jednak intensywny przelot. Być
może dla tych gatunków, na obszarze planowanej inwestycji, dojdzie do zjawiska
odstraszania. Możliwa będzie częściowa utrata (nienaturalnych) żerowisk gęsi na polach
kukurydzy. Nie przewiduje się znaczącego wpływu planowanej inwestycji na migrujące
populacje tego gatunku.
5.4 Zimowanie
Obserwacje prowadzone w okresie zimowym wykazały niską liczebność i różnorodność
gatunkową na terenie objętym monitoringiem. Jest to charakterystyczne dla terenów
intensywnie użytkowanych rolniczo, pozbawionych odpowiedniej bazy pokarmowej.
___________________________________________________________________________
50
Stwierdzono występowanie 1654 osobników z 27 gatunków. Najliczniejszą grupą ptaków
były wróblowe (54% wszystkich obserwacji) i blaszkodziobe (43% wszystkich obserwacji).
Dominującym taksonem była gęś Anser spp. (705 osobników). Liczne były mazurki Passer
montanus (254 stwierdzenia) i wróble Passer domesticus (100 stwierdzeń), które
obserwowano głównie w sąsiedztwie zabudowań. Zanotowano także zimowanie ptaków z
rodziny łuszczaków (Fringillidae) i trznadlowatych (Emberizidae) (łącznie 308 stwierdzeń).
Z uwagi na przeciętny stopień wykorzystania badanego terenu nie przewiduje się
wpływu inwestycji na populacje ptaków zimujących na jej terenie.
5.5 Wpływ na obszary Natura 2000
Planowana inwestycja położona jest poza obszarami należącymi do sieci Natura 2000. W
sąsiedztwie farmy wiatrowej Pakosław, znajduje się kilka obszarów przyrodniczo cennych i
ważnych dla lokalnej populacji ptaków (Załącznik 1.), w tym jedna z najważniejszych ostoi
ptaków wodno-błotnych w Polsce W sąsiedztwie farmy wiatrowej znajdują się następujące
obszary chronione:
„Chłodnia w Cieszkowie” (PLH 020001) ̶ Jedno z większych zimowisk nietoperzy
w Polsce. Stwierdzono tu dwa gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG.
Największe zimowisko mopka na Dolnym Śląsku. Poza rolą hibernakulum, chłodnia ma
również znaczenie dla nietoperzy odbywających migracje. Późnym latem i jesienią obserwuje
się tu znaczną liczbę osobników niespotykanych potem w okresie zimowym, dla których jest
to stanowisko godowe. Stanowisko to, jako jedyny „obszar” PLH, położony w pobliżu
planowanej inwestycji, jest związane wyłącznie z nietoperzami. Jego obecność nie ma
wpływu na miejscową awifaunę.
„Uroczyska Płyty Krotoszyńskiej” (PLH 300002) ̶ Jeden z największych i
najbardziej znanych w Europie zwartych kompleksów lasów dębowych – tym samym jest to
obszar o wybitnym znaczeniu z punktu widzenia Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar w
większości położony jest na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dąbrowy
Krotoszyńskie (55 800 ha; 1993) z 6 rezerwatami przyrody: Baszków (3,6 ha; 1959), Buczyna
Helenopol (42,0 ha; 1995), Dąbrowa Smoszew (9,8 ha; 1963), Dąbrowa koło Biadek
Krotoszyńskich (16,6 ha; 1963), Miejski Bór (29,2 ha; 1987), Mszar Bogdaniec 22,0 ha;
___________________________________________________________________________
51
1995). Obszar PLH 300002, pokrywa się w całości z PLB 300007, gatunki stanowiące
przedmiot ochrony wymienione są w kolejnym punkcie.
„Dąbrowy Krotoszyńskie” (PLB 300007) ̶ Jeden z największych i najbardziej
znanych w Europie zwartych kompleksów lasów dębowych. Występuje tu 11 gatunków
ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 1 gatunek wymieniony w Polskiej czerwonej
księdze zwierząt. Obszar obejmuje: Rezerwat Przyrody: Baszków (3,6 ha), Buczyna
Helenopol (42,0 ha), Dąbrowa Smoszew (9,8 ha), Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich (16,6
ha), Miejski Bór (29,2 ha), Mszar Bogdaniec (22,0 ha) oraz Obszar Chronionego Krajobrazu
Dąbrowy Krotoszyńskie. Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad 850
taksonów) oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i
regionu (ponad 80). Stwierdzono występowania 23 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasiej (przynajmniej 15 to gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe) oraz
kolejnych 42 migrujących gatunków ptaków, niewymienionych w załączniku I Dyrektywy
Ptasiej. Jeden gatunek lęgowy (kania ruda) jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Jest
to bardzo ważna ostoja dzięcioła średniego osiągającego tu liczebność około 450-460 par
(ponad 4% populacji krajowej). Stanowi jedną z dziesięciu najważniejszych ostoi tego
gatunku w Polsce. Ostoja ma również duże znaczenie dla dzięcioła zielonosiwego Picus
canus (20-25 par - >1%). Jako pierwsze tereny w Wielkopolsce zostały przez ten gatunek
zasiedlone i skupiają jego największą populację w regionie. Inne gatunki lęgowe, wymienione
w Załączniku I Dyrektywy ptasiej (które wynoszą poniżej 1% populacji krajowej), to: bocian
czarny Ciconia nigra, bocian biały Ciconia ciconia, podgorzałka Aythya nyroca, kania ruda
Milvus milvus, kania czarna Milvus migrans, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak syawowy
Circus aeruginosus, błotniak łąkowy Circus pygargus, derkacz Crex crex, żuraw Grus grus,
zimorodek Alcedo atthis, dzięcioł czarny Dryocopus martius, lerka Lullula arborea,
jarzębatka Sylvia nisoria, muchołówka mała Ficedula parva, muchołówka białoszyja
Ficedula albicolis, gąsiorek Lanius collurio, ortolan Emberiza hortulana.
Na obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków „Dąbrowy Krotoszyńskie” występują dwa
gatunki ptaków, dla których kryteria obszaru (populacja, stan zachowania, izolacja i ogólne)
w Standardowym Formularzu Danych, otrzymały kategorię A, B lub C. Tym samym są one
przedmiotem ochrony tego obszaru:
1. Dzięcioł średni Dendrocopos medius. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dąbrowy Krotoszyńskie”, wynosiła 450-460 stanowisk (SDF). Na badanym obszarze
___________________________________________________________________________
52
nie stwierdzono tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele
ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
2. Dzięcioł zielonosiwy Picus canus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dąbrowy Krotoszyńskie”, wynosiła 20-25 stanowisk (SDF). Na badanym obszarze nie
stwierdzono tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele
„Ostoja nad Baryczą” (PLH 020041) ̶ Obszar ważny dla zachowania
bioróżnorodności (14 typów siedlisk z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 15
gatunków z Załącznika II). Dobrze wykształcone i zachowane zbiorowiska leśne: największy
kompleks łęgów jesionowo-olsowych w południowo-zachodniej Polsce, łęgi dębowowiązowo-jesionowe oraz starodrzewia grądowe i buczynowe. Okresowo odkrywane dno
stawów stanowi bardzo cenne siedlisko dla roślinności Isoeto-Nanojuncetea wraz z
zagrożonymi w Polsce gatunkami roślin. Również ważne są zbiorowiska podmokłych łąk,
muraw napiaskowych, torfowisk przejściowych i nitrofilnych ziołorośli okrajkowych. Na
podkreślenie zasługuje bogata ichtiofauna z kozą złotawą Sabanejewia aurata (jedno z
nielicznych w Polsce stanowisk). Ponadto dolina rzeki Baryczy (PLH 020041 i PLB 020001)
jest jednym z najcenniejszych obszarów ornitologicznych w Polsce i ostoją ptaków o randze
europejskiej E54. Obszar w granicach Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy (87 040 ha;
1996) z rezerwatami przyrody: Stawy Milickie (5 324,31 ha; 1973), Radziądz (6,83 ha; 1954),
Olszyny Niezgodzkie (74,28 ha; 1987), Wzgórze Joanny (24,23 ha; 1962), Wydmacz (45,93
ha; 1987). Fragment obszaru należy do Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Rychtalskie
(46 481,8 ha). Obszar w granicach Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy (87 040 ha; 1996)
z rezerwatami przyrody: Stawy Milickie (5 324,31 ha; 1973), Radziądz (6,83 ha; 1954),
Olszyny Niezgodzkie (74,28 ha; 1987), Wzgórze Joanny (24,23 ha; 1962), Wydmacz (45,93
ha; 1987). Fragment obszaru należy do Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Rychtalskie
(46 481,8 ha). Na terenie obszaru znajduje się Ostoja Ramsar Stawy Milickie (5324,3 ha;
1995). W ostoi stwierdzono 286 gatunków ptaków, w tym 180 lęgowych, z których 161
gniazduje regularnie. Ważny przystanek dla ptaków w okresie migracji wiosennej i jesiennej.
Lista gatunków kluczowych dla celów ochrony jest identyczna z wymienionymi na obszarze
5. PLB 020001 „Dolina Baryczy”, gdyż oba tereny w dużej mierze się pokrywają.
„Dolina Baryczy” (PLB 020001) ̶ Ostoja ptasia o randze europejskiej E 54. Obszar
wpisany na listę obszarów Konwencji Ramsar. Występuje co najmniej 20 gatunków ptaków z
Załącznika I Dyrektywy Ptasie, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Występują
___________________________________________________________________________
53
następujące formy ochrony: Rezerwaty Przyrody: Stawy Milickie (5324,3 ha), Wydymacz
(49,5 ha), Olszyny Niezgodzkie (74,3 ha), Wzgórze Joanny (24,2 ha), Park Krajobrazowy:
Doliny Baryczy (11700) (87040,0 ha) oraz Ostoja Ramsar: Stawy Milickie (5324,3 ha). W
okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1%
populacji krajowej następujących
gatunków ptaków: bączek Ixobrychus minutus (PCK), bąk Botaurus stellaris (PCK), bielik
(PCK), błotniak stawowy, bocian czarny, kania czarna (PCK), łabędź krzykliwy, podgorzałka
(PCK), rybitwa czarna Chlidonias niger, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, zielonka Porzana
parva (PCK), zimorodek, perkoz dwuczuby Podiceps cristatus, perkoz rdzawoszyi Podiceps
grisegena, łabędź niemy, gęgawa Anser anser, cyranka Anas querquedula, czernica Aythya
fuligula, krakwa Anas strepera, pustułka Falco tinnunculus, łyska Fulica atra, wodnik, rycyk
Limosa limosa, brzegówka Riparia riparia, brzęczka Locustella luscinioides; w stosunkowo
wysokim zagęszczeniu występują: bocian biały, kania ruda, kropiatka Porzana porzana i
żuraw; W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego
następujących gatunków ptaków: żuraw, gęś zbożowa (>4%!); ponadto spotykane są stada
gęgawy do 1300 osobników i mieszane stada gęsi w ilości do 33000 osobników; ptaki wodnobłotne występują w koncentracjach powyżej 20000 osobników. W okresie zimy występuje co
najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego następujących gatunków ptaków:
gęś
zbożowa, mieszane stada gęsi do 20000 osobników; łabędź krzykliwy zimuje do 150
osobników; ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej 20000 osobników.
Na obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Baryczy” występuje 37 gatunków
ptaków, dla których kryteria obszaru (populacja, stan zachowania, izolacja i ogólne) w
Standardowym Formularzu Danych, otrzymały kategorię A, B lub C. Tym samym są one
przedmiotem ochrony tego obszaru:
1. Zimorodek Alcedo atthis. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 60-90 stanowisk (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono
tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego
gatunku w ramach sieci Natura 2000.
2. Krzyżówka Anas platyrhynchos. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 11000-19000 osobników (SDF). Łącznie w ciągu 12
miesięcy obserwacji na badanym terenie zanotowano 32 osobniki tego gatunku.
Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego gatunku w
ramach sieci Natura 2000.
___________________________________________________________________________
54
3. Cyranka Spatula querquedula. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 35-140 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie
4. Krakwa Mareca strepera. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 150-250 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie
5. Gęś białoczelna Anser albifrons. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 1200-3100 osobników (SDF). W czasie rocznych
obserwacji prowadzonych dla Farmy Wiatrowej Pakosław stwierdzono wysoką
intensywność przelotu gęsi Anser spp. Na terenie badań., zanotowano 2815
stwierdzenia gęsi, z których prawdopodobnie około 10% stanowiła gęś białoczelna.
Gęsi charakteryzują się niską kolizyjnością z turbinami wiatrowymi (Dűrr 2011).
Pomimo dosyć wysokiego natężenia migracji, nie przewiduje się śmiertelności, która
negatywnie wpłynęłaby na cele ochrony populacji migrujących. Dla gęsi zbożowej,
gęsi białoczelnej i gęgawy wystąpi prawdopodobnie tzw. efekt bariery i odstraszanie
(Wuczyński 2009).
6. Gęgawa Anser anser. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 6000 osobników, a populacji lęgowej 400-582 pary lęgowe
(SDF). Wielkość obu występujących populacji na obszarze oceniono jako znaczące
dla ochrony tego obszaru nadając im kategorię, A co oznacza, że stanowią one
powyżej 15% populacji krajowej. Tak duża liczebność populacji występuje bardzo
rzadko i na terenie naszego kraju dotyczy jedynie kilku gatunków. W czasie rocznych
obserwacji prowadzonych dla Farmy Wiatrowej Pakosław stwierdzono wysoką
intensywność przelotu gęsi Anser spp. Łącznie w ciągu 12 miesięcy obserwacji
zanotowano 2815 osobników gęsi, z których gęgawa stanowiła prawdopodobnie
poniżej 1%. Gęsi charakteryzują się niską kolizyjnością z turbinami wiatrowymi (Dűrr
2011). Pomimo dosyć wysokiego natężenia migracji, nie przewiduje się śmiertelności,
która negatywnie wpłynęłaby na cele ochrony populacji migrujących. Dla gęsi
zbożowej, gęsi białoczelnej i gęgawy wystąpi prawdopodobnie tzw. efekt bariery i
odstraszanie (Wuczyński 2009)..
___________________________________________________________________________
55
7. Gęś zbożowa Anser fabalis. Wielkość populacji zimującej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 6100 osobników, a populacji przelotnej 11000-28000 osobników
(SDF). Występowanie obu populacji na obszarze oceniono jako znaczące dla ochrony
tego obszaru (kategoria B). W czasie rocznych obserwacji prowadzonych dla Farmy
Wiatrowej Pakosław stwierdzono wysoką intensywność przelotu tego gatunku w
czasie późnego zimowania i migracji wiosennej, a przeciętną intensywność dla
wędrówki jesiennej. Łącznie w ciągu 12 miesięcy obserwacji zanotowano 2815
osobniki gęsi, z których prawdopodobnie około 90% stanowiła gęś zbożowa. Gęsi
charakteryzują się niską kolizyjnością z turbinami wiatrowymi (Dűrr 2011). Pomimo
dosyć wysokiego natężenia migracji, nie przewiduje się śmiertelności, która
negatywnie wpłynęłaby na cele ochrony populacji migrujących. Dla gęsi zbożowej,
gęsi białoczelnej i gęgawy wystąpi prawdopodobnie tzw. efekt bariery i odstraszanie
(Wuczyński 2009).
8. Czapla siwa Ardea cinerea. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 1300 osobników, a populacji lęgowej 260-417 osobników (SDF).
Na badanym obszarze dokonano sześciu stwierdzeń osobników tego gatunku.
9. Głowienka Aythya ferina. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 3500-6000 osobników (SDF). Na badanym obszarze nie
10. Czernica Aythya fuligula. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
11. Podgorzałka Aythya nyroca. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
12. Bąk Botaurus stellaris. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 45-53 wokalizujących samców (SDF). Na badanym obszarze nie
___________________________________________________________________________
56
13. Rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida. Wielkość populacji lęgowej na obszarze
OSOP „Dolina Baryczy”, wynosiła 41-99 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze
14. Rybitwa czarna Chlidonias niger. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
15. Bocian biały Ciconia ciconia. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 50-60 par lęgowych (SDF). Łącznie w ciągu 12 miesięcy na
badanym obszarze dokonano 20 stwierdzeń dla tego gatunku. Planowana inwestycja
nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
16. Bocian czarny Ciconia nigra. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
17. Błotniak stawowy Circus aeruginosus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 59-92 pary lęgowe (SDF). Na badanym obszarze
dokonano 21 stwierdzeń tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała
wpływu na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
18. Derkacz Crex crex. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina Baryczy”,
wynosiła 7-9 osobników (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono tego gatunku.
19. Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
20. Łabędź niemy Cygnus olor. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 110 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono
___________________________________________________________________________
57
21. Czapla biała Ardea alba. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 1500 osobników (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono
22. Łyska Fulica atra. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 6500-12000 osobników, a populacji lęgowej 3000-3500 par
lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono tego gatunku. Planowana
inwestycja nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci
Natura 2000.
23. Żuraw Grus grus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina Baryczy”,
wynosiła 64-79 par lęgowych, a populacji przelotnej 8000 osobników (SDF). Łącznie
w ciągu 12 miesięcy na badanym obszarze dokonano 2071 stwierdzeń tego gatunku.
24. Bielik Haliaeetus albicilla. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 5-7 par lęgowych, a populacji przelotnej 95-140 osobników
(SDF). Na badanym obszarze dokonano 10 stwierdzeń osobników/obecności tego
gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego
25. Bączek Ixobrychus minutus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
26. Mewa śmieszka Chroicocephalus ridibundus. Wielkość populacji przelotnej na
obszarze OSOP „Dolina Baryczy”, wynosiła 7500-10500 osobników (SDF). Na
badanym obszarze nie stwierdzono tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie
miała wpływu na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
27. Rycyk Limosa limosa. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 80 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze dokonano jednego
stwierdzenia osobnika tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu
na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
___________________________________________________________________________
58
28. Nurogęś Mergus merganser. Wielkość populacji przelotnej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 2320 osobników (SDF). Na badanym obszarze nie
29. Kania czarna Milvus migrans. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 3-5 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono
30. Kania ruda Milvus milvus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 10-15 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze dokonano
siedmiu stwierdzeń tego gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na
cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
31. Batalion Calidris pugnax. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, nie została określona w SDF. Na badanym obszarze nie stwierdzono tego
gatunku. Planowana inwestycja nie będzie miała wpływu na cele ochrony tego
32. Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 900 par lęgowych, a populacji przelotnej 1920 osobników
(SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono tego gatunku. Planowana inwestycja nie
będzie miała wpływu na cele ochrony tego gatunku w ramach sieci Natura 2000.
33. Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena. Wielkość populacji lęgowej na obszarze
OSOP „Dolina Baryczy”, wynosiła 120 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze
34. Zielonka Zapornia parva. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
35. Kropiatka Porzana porzana. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
Baryczy”, wynosiła 2-5 par lęgowych (SDF). Na badanym obszarze nie stwierdzono
___________________________________________________________________________
59
36. Wodnik Rallus aquaticus. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP „Dolina
37. Rybitwa rzeczna Sterna hirundo. Wielkość populacji lęgowej na obszarze OSOP
„Dolina Baryczy”, wynosiła 282-453 pary lęgowe (SDF). Na badanym obszarze nie
„Dolina Dolnej Baryczy” (PLH 020084) ̶ Ostoja jest bardzo ważnym w tej części
Polski miejscem występowania priorytetowego siedliska - ciepłolubnych dąbrów (*91IO),
oraz lasów łęgowych i nadrzecznych zarośli wierzbowych (*91E0). Szczególnie dobrze
zachowane są rozległe łęgi jesionowe. Cenne są również tutejsze lasy łęgowe dębowowiązowo-jesionowe (91F0) i grądy (9170). Lasy ostoi są miejscem lęgów znaczących
populacji dzięciołów (Picus canus, Picus viridis, Dryocopus martius, Dendrocopos medius).
Bardzo ważnym siedliskiem w ostoi są liczne starorzecza (3150). W ostoi istnieją 3 użytki
ekologiczne: "Łąka trzęślicowa" o pow. 3,20 ha, "żurawie pierzowisko" o pow.1,85 ha oraz
"Szczeć" o pow. 0,15 ha. Południowa część ostoi znajduje się na Obszarze Chronionego
Krajobrazu Dolina Baryczy, natomiast jej część północna – na obszarze OChK KrzywińskoOsiecki. SDF obszaru podaje 23 gatunki ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy
Ptasiej. Gatunki lęgowe (Zał. I DP): bocian czarny, bocian biały, trzmielojad Pernis apivorus,
Kania ruda, bielik, błotniak stawowy, kropiatka, derkacz, żuraw, zimorodek, dzięcioł
zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł średni Dendrocopos medius, lerka, muchołówka
białoszyja Ficedula albicollis, gąsiorek, ortolan. Gatunki nielęgowe (Zał. I DP): łabędź
krzykliwy, błotniak zbożowy Circus cyaneus, rybołów Pandion haliaetus, łęczak Tringa
glareola, rybitwa rzeczna.
„Zachodnie Pojezierze Krzywińskie” (PLH 300014) ̶ Głównym walorem obszaru
są cenne kompleksy łąkowo-torfowiskowe z bogatą florą higrofilną, kalcyfilną i halofilną,
skupiającą wiele osobliwości florystycznych w skali Wielkopolski. Zidentyfikowano tu 11
rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar stanowi część Ostoi
Ptaków o randze europejskiej E035. Obszar w całości położony na terenie KrzywińskoOsieckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (71 425 ha; 1998); rezerwat przyrody "Ostoja
Żółwia Błotnego" (4,32 ha, 1974). SDF obszaru podaje 23 gatunki ptaków wymienionych w
Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunki lęgowe (Zał. I DP): bąk, bączek, bocian biały,
___________________________________________________________________________
60
podgorzałka, kania czarna, kania ruda, błotniak stawowy, kropiatka, zielonka, derkacz, żuraw,
rybitwa białowąsa Chlidonias hybridus, rybitwa czarna, świergotek polny Anthus campestris,
podróżniczek Luscinia svecica, jarzębatka, ortolan. Gatunki nielęgowe (Zał. I DP): łabędź
krzykliwy, batalion Philomachus pugnax, łęczak.
W pobliżu obszaru planowanej farmy przebiegają cztery korytarze ekologiczne sieci
N2000:
8. korytarz ekologiczny „Odra Środkowa – 1”
9. korytarz ekologiczny „Odra Środkowa – 2”
10. korytarz ekologiczny „Krotoszyn-Pleszew”
11. korytarz ekologiczny „Dolina Baryczy – południe”.
Korytarze te nie mają umocowania prawnego uważam jednak, że inwestycje kolidujące z
nimi powinny być dokładnie monitorowane.
Obszar Milicki włączono do sieci ECONET jako obszar węzłowy o znaczeniu
międzynarodowym (18M) z wyznaczonymi biocentrami i strefami buforowymi.
5.6 Ocena śmiertelności
Za jedno z głównych negatywnych oddziaływań energetyki wiatrowej na środowisko uznaje
się kolizje ptaków z turbinami. Na ilość ginących ptaków wpływa liczba turbin, ich wysokość
i lokalizacja samej elektrowni. Zestawienie ocen śmiertelności wykonanych na 34 farmach
wiatrowych w 9 państwach wskazało wartość średnią wynoszącą 8,1, zaś medianę 1,7
ofiar/turbinę/rok. Dla ptaków szponiastych wartości te wynosiły odpowiednio 0,6 i 0,3
ofiary/turbinę/rok (Hötker et al. 2006). Biorąc pod uwagę wielkość turbin i podział lokalizacji
według Hötkera należy przewidzieć, że śmiertelność na terenie FW Pakosław, będzie mieściła
się w przedziale od 0 do 20 ptaków / turbina / rok. Średnia śmiertelność na przebadanych
elektrowniach wynosiła około 7 ptaków / turbina / rok. Grupą szczególnie wrażliwą na kolizje
są ptaki szponiaste. Empiryczna liczba ofiar ustalona na podstawie danych z amerykańskich i
europejskich elektrowni wynosi 0,1 / 1 MW / rok (Hötker et al. 2006). W przeliczeniu na moc
___________________________________________________________________________
61
(11 turbin o mocy do 3,5 MW) planowanej farmy Pakosław oznaczałoby maksymalnie
śmiertelność poniżej czterech ptaków szponiastych na rok. Na podstawie składu gatunkowego
można przypuszczać, że będą to głównie myszołowy. Zwiększone prawdopodobieństwo
kolizji tego gatunku pokazują dane niemieckie (Dűrr 2011). Rzadkie występowanie innych
gatunków, w szczególności wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, prognozuje
bardzo małą ilość kolizji ptaków z tej grupy.
Podsumowując zebrane dane i wiedzę na temat kolizyjności ptaków jako najbardziej
narażone należy uznać: szpaka, skowronka, dymówkę i czajkę, a wśród ptaków szponiastych
myszołowa. W przypadku tych gatunków można szacować, że rocznie może dochodzić do
pojedynczych kolizji. Teren inwestycji nie znajduje się w rejonie ważnych tras migracji
powyższych gatunków, ani nie stanowi cennego żerowiska, dlatego liczba kolizji będzie
niewielka.
5.7 Oddziaływania skumulowane
Oprócz planowanej inwestycji, w pobliżu miejscowości Pakosław w Gminie Pakosław,
istnieją lub są w planach następujące farmy wiatrowe:
1. FW Roszkowo, gmina Miejska Górka, 14 turbin (planowane), odległość ok. 5,7 km
2. FW Gostkowo, gmina Miejska Górka, 7 turbin, (planowane), odległość ok. 5,5 km
3. FW Krobia Południe, gmina Krobia, 15 turbin (istniejące), odległość ok. 8,3 km
4. FW Sobiałkowo, gmina Miejska Górka, 13 turbin (planowane), odległość ok. 2 km
5. FW Konary, gmina Miejska Górka, 22 turbiny (planowane), inwestycja
bezpośrednio sąsiadująca
6. FW Piaski, gmina Miejska Górka, 14 turbin (planowane), odległość ok. 2 km
7. FW Kołaczkowice, gmina Miejska Górka, 10 turbin (planowane), odległość
ok. 5,5 km
___________________________________________________________________________
62
8. FW Dłoń, gmina Miejska Górka, 12 turbin (planowane), odległość ok. 5,8 km
9. FW Jutrosin, gmina Jutrosin, 18 turbin (planowane, liczba i lokalizacja
zaktualizowana), odległość ok. 2,7 km
Oddziaływanie wiatraków na ptaki lęgowe, ogranicza się do presji w sąsiedztwie
turbin (Wuczyński 2009). Prawdopodobnie różnica w liczebności ptaków, między terenem na
którym powstaną wiatraki i obszarów otaczających, będzie wynikała w większej mierze z
różnic w strukturze wegetatywnej niż wpływu samych siłowni. Negatywna presja wszystkich
elektrowni nie powinna być znacząco większa, niż suma oddziaływań pojedynczych
wiatraków. Być może wystąpi czasowe lub trwałe opuszczenie terenu farm wiatrowych przez
część ptaków lęgowych i przeniesienie na obszary o mniejszej antropopresji (zjawisko
odstraszania). Planowane rozmieszczenie turbin nie ma charakteru ciągłego, a pomiędzy
obszarami wyżej wymienionych inwestycji będą tereny wolne od ewentualnej presji jaką
mogą wywierać funkcjonujące wiatraki.
Możliwy będzie tzw. efekt bariery oraz odstraszanie dla populacji migrujących w
najbliższym otoczeniu ww. elektrowni. Będzie dotyczył w szczególności gęsi Anser spp. i
żurawi Grus grus. Nie przewiduje się jednak znaczących zmian w trasach migracji ptaków.
Dane literaturowe wskazują, że dodatkowy dystans, jaki muszą pokonać ptaki omijając farmę
wiatrową, jest niewielki, zwłaszcza w zestawieniu z całkowitą trasą wędrówki. Mimo
niewątpliwego wpływu na poszczególne osobniki, pary czy stada, dotychczasowe badania nie
potwierdziły istotnego wpływu efektu bariery na trwałość populacji ptaków (Drewitt i
Langston 2006 za Wuczyński 2009).
Lokalizację inwestycji przedstawiono w Załączniku 3. Większość lokalizacji wyżej
wymienionych turbin planuje się (lub już istnieje) na obszarze oddalonym od terenu Natura
2000 „Dolina Baryczy” (PLB 020001). Wszystkie powyższe farmy wiatrowe mają powstać w
odległości większej niż 10 km od najważniejszych w regionie ostoi ptaków (np. noclegowisk
gęsi, żurawi, siedlisk lęgowych ptaków wodnych). Oddziaływanie skumulowane nie będzie
miało znaczącego, negatywnego wpływu na cele ochrony i spójność obszarów Natura 2000.
Brak w ich sąsiedztwie elementów topografii terenu sprzyjających koncentracji przelotów
lokalnych oraz występowaniu korytarzy przelotów ponadlokalnych (doliny rzeczne, strefy
wybrzeża morskiego, mierzeje i półwyspy, grzbiety górskie, przełęcze). Wiatraki nie będą
rozlokowane w sposób ciągły lecz pomiędzy planowanymi inwestycjami zaistnieją przerwy,
___________________________________________________________________________
63
które będą mogły być wykorzystywane przez osobniki i stada usiłujące ominąć przeszkodę.
W korycie rzek Masłówka i Orla, które mogą pełnić rolę lokalnych korytarzy migracyjnych,
nie są planowane żadne inwestycje wiatrakowe.
Biorąc pod uwagę liczbę, odległość i planowane rozmieszczenie turbin istniejących
lub mających powstać w sąsiedztwie planowanej farmy wiatrowej Pakosław, nie przewiduje
się znaczącego, negatywnego skumulowanego oddziaływania na żadną grupę ptaków.
6. Podsumowanie wyników i działania zapobiegawcze
W trakcie rocznego monitoringu stwierdzono obecność 76 gatunków ptaków, co dla
rozległego terenu i dużej liczby kontroli – nie jest wartością wysoką. W obszarze badań 47
gatunków ptaków stanowiły taksony lęgowe, prawdopodobnie gniazdujące lub ich lęg był
możliwy. Dominantami są w większości liczne gatunki związane z terenami otwartymi,
wykazujące w większości stabilny stan populacji w kraju (MPPL). Na terenie inwentaryzacji
stwierdzono gniazdowanie tylko jednego gatunku z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, gąsiorka
Lanius collurio.
Skład gatunkowy był zdominowany przez ptaki wróblowe (Passeriformes) (28 z 76
gatunków), które są grupą ptaków w większości uznawaną w sezonie lęgowym za mało
kolizyjną z turbinami (poza skowronkiem). Ewentualny spadek ich liczebności nie wpłynie na
wielkość i stan lokalnych populacji. Stwierdzono wysoką liczebność gęsi Anser spp. i żurawi
Grus grus w okresie migracji. Było to przyczyną większej liczby stwierdzeń ptaków w
obszarze badań.
Stwierdzono intensywny przelot gęsi w okresie zimowym i wiosennym. Był on
związany z cennymi siedliskami tych ptaków w Dolinie Baryczy. Większość gęsi leciała na
wysokości narażającej je na zderzenia z turbinami wiatrowymi. Badania prowadzone w
Niemczech wskazują, że gęsi należą do gatunków mało kolizyjnych (Dűrr 2011). Jednakże, w
czasie wędrówek, kiedy łączą się w stada, należą do ptaków wyjątkowo wrażliwych na
płoszenie i obecność struktur terenowych, które mogą zmniejszać bezpieczeństwo. Ptaki te
wymagają dużych, nieosłoniętych przestrzeni. Niezależnie od niskiej śmiertelności
bezpośredniej, notowany jest silny efekt odstraszający obecności turbin wiatrowych na
___________________________________________________________________________
64
migrujące i żerujące gęsi. Trajektorie lotu, zapisane w czasie badań morskiej farmy wiatrowej
Nysted, dotyczące kilku tysięcy osobników, głównie kaczek morskich i gęsi, świadczyły o
masowym omijaniu ok. 60 km2 obszaru farmy. Liczba ptaków wlatujących na ten obszar
(przelatujących między rzędami 72 pracujących turbin) spadła 4,5-krotnie w stosunku do fazy
przedinwestycyjnej, Ponadto w ciągu dnia farmę omijało istotnie więcej ptaków niż nocą
(Adamski i in. 2009). Możliwe jest więc wystąpienie tzw. efektu bariery i odstraszania, przez
turbiny wiatrowe i zmiana tras wędrówek w skali lokalnej.
Ze względu na natężenie migracji, w szczególności dla gatunków kluczowych,
związanych z obszarami Natura 2000, na etapie monitoringu porealizacyjnego, należy wziąć
pod uwagę możliwość wykorzystania systemów zapobiegających kolizjom, np. DTBird dla
wybranych turbin. Działanie tego typu urządzeń polega na automatycznym wykrywaniu
ptaków zbliżających się do turbiny i zapobieganiu kolizjom, za pomocą wyłączania rotora lub
też zainstalowanie modułów odstraszających. Emitery głosów odstraszających wykazują dużą
skuteczność dla osobników przelotnych, które spotykają się z nimi „jednorazowo”, np. na
lotniskach. Ewentualne zastosowanie tego rozwiązania, znacznie zmniejszy kolizyjność także
innych gatunków ptaków, które mogą wchodzić w kolizje z wiatrakami, szczególnie
wróblowych i szponiastych bez zwiększenia efektu odstraszania.
Żuraw, który był licznie stwierdzany w obszarze badań, jest gatunkiem mało
kolizyjnym (Dűrr 2011). Jego pojawy były prawdopodobnie ściśle związane z uprawami
(głównie kukurydzy). Prawdopodobnie funkcjonowanie farmy wiatrowej będzie wiązało się z
tzw. efektem bariery i odstraszaniem. Gdyby monitoring porealizacyjny wykazał zwiększoną
śmiertelność, sposobem na dalsze funkcjonowanie farmy wiatrowej, bez konfliktu z ptakami,
jest zainstalowanie dla wybranych turbin wiatrowych systemu zapobiegającemu kolizjom, np.
DTBird.
Wśród ptaków szponiastych (Acciptriformes) stwierdzono dziesięć gatunków, z czego
tylko myszołów Buteo buteo, błotniak stawowy Circus aeruginosus i bielik Haliaeetus
albicilla były regularnie obserwowane na badanym terenie. Stwierdzono przelot ptaków
siewkowych (czajka Vanellus vanellus i śmieszka Chroicocephalus ridibundus). Migracja
tych gatunków była mało intensywna. Widywane były tylko pojedyncze osobniki czajki i
niewielkie stadka śmieszek. Z racji niskiej intensywności przelotu poza porą jesienną i
głównie poniżej wysokości rotora nie przewiduje się znacząco negatywnego oddziaływania.
___________________________________________________________________________
65
Obserwacje prowadzone w okresie migracji wykazały znacznie intensywniejszy
przelot jesienny niż wiosenny. Stwierdzono wyraźny przelot gęsi i żurawi, a także grzywacza
i skowronka. Nie zaobserwowano dużego natężenia przelotu ptaków szponiastych, a
większość leciała poniżej zakresu pracy planowanych turbin. W okresie zimowym teren
inwestycji był niemal całkowicie opuszczony przez ptaki. Liczebność zimujących ptaków
szponiastych była niska. Nie przewiduje się istotnego wpływu pracy planowanej farmy
wiatrowej na zimujące populacje ptaków w skali regionu.
Na badanym terenie nie stwierdzono obszarów o wysokiej wartości botanicznej.
Dominowały pola uprawne i inne siedliska antropogeniczne. Brakowało większych skupisk
drzew. Istniał jedynie jeden większy zagajnik. Lasy i grunty leśne na terenie gminy Pakosław
stanowią 22% powierzchni. Niewiele było szpalerów drzew i krzewów nasadzonych wzdłuż
pól. Ugory, łąki i tereny ruderalne, stanowiły margines. Konieczne jest rozpoczęcie prac
budowlanych przed okresem lęgowym ptaków lub po jego zakończeniu (01.04 – 15.08). W
okresie lęgowym prace mogą być rozpoczęte tylko i wyłącznie przy udziale nadzoru
ornitologicznego. Na terenie planowanej farmy wiatrowej, z linearnymi elementami
krajobrazu, związane są głównie ptaki lęgowe oraz migrujące na niewielkich wysokościach
(głównie liczne ptaki wróblowe). Trasy przelotu gatunków kolizyjnych nie są uzależnione od
obecności szpalerów drzew i cieków wodnych. Lokalizacja elektrowni wiatrowych w
odległości mniejszej niż 200 m od linearnych elementów krajobrazu nie będzie miała
istotnego, negatywnego znaczenia dla celów ochrony ptaków lęgowych oraz przelotnych.
Wpływ na najbliżej położone obszary Natura 2000 będzie ograniczał się głównie do
tzw. efektu bariery i odstraszania. Liczebność stwierdzonych ptaków z załącznika I
Dyrektywy Ptasiej, oprócz masowych pojawów żurawia żerującego na polach uprawnych
była niska. W Brandenburgii nie zaleca się sytuowania farm w promieniu 3 km wokół gniazd
ptaków szczególnie zagrożonych – bielika Haliaeetus albicilla, bociana czarnego Ciconia
nigra, czy też 10 km wokół największych noclegowisk żurawi Grus grus (Wuczyński 2009).
Najbliższe noclegowiska żurawi zostały zanotowane na kompleksie stawów „Jeleń” koło
Radziądza, odległego o ponad 11 km od planowanej FW Pakosław (Mazur i Kopij 2007). Dla
planowanej
inwestycji, wyżej
wymienione
wymogi
odległości
zostaną
spełnione.
Prawdopodobnie planowana farma wiatrowa nie wpłynie znacząco na spójność obszarów
Natura 2000.
___________________________________________________________________________
66
Podsumowując, zebrane dane świadczą o małym znaczeniu badanego obszaru dla
ptaków w sezonie lęgowym. W okresie wędrówek liczebność ptaków była zróżnicowana, a
wysokie liczebności notowano jedynie okresowo dla konkretnych gatunków. Teren
charakteryzował się niskim bogactwem gatunkowym. Za wyjątkiem gęsi i żurawi, liczebność
gatunków kluczowych była niewielka i są to gatunki o korzystnym statusie, niewymagające
specjalnych zabiegów ochronnych. Dla gęsi i żurawi, możliwe jest wystąpienie tzw. efektu
bariery i odstraszania, przez turbiny wiatrowe i zmiana tras wędrówek w skali lokalnej. Na
przykładzie badań radarowych edredonów Somateria mollissima widać jednak, że dodatkowy
dystans, jaki muszą pokonać ptaki omijając farmę wiatrową, jest niewielki (500 m – 2,9 km).
Mimo niewątpliwego wpływu na poszczególne osobniki, pary czy stada, dotychczasowe
badania nie potwierdziły istotnego wpływu efektu bariery na trwałość populacji ptaków
(Drewitt i Langston 2006 za Wuczyński 2009).
7. Wnioski
Dopuszcza się do realizacji inwestycję polegającą na budowie farmy wiatrowej
zlokalizowanej w pobliżu miejscowości Pakosław.
1) Przedstawione wyniki monitoringu wskazują na niskie walory awifauny badanego
terenu dla ptaków lęgowych. Przeciętna różnorodność gatunkowa oraz intensywna
migracja gatunków uważanych za niekolizyjne, klasyfikuje badany teren jako
odpowiednie miejsce lokalizacji farmy wiatrowej ze względu na oddziaływanie na
ptaki. Istnieje możliwość wystąpienia tzw. efektu bariery i odstraszania.
2) Biorąc pod uwagę skład gatunkowy i wielkość inwestycji przewidywana kolizyjność i
spadek populacji lęgowej jest akceptowalny.
3) Nie zaleca się instalowania oświetlenia białego mogącego wabić ptaki nocą podczas
migracji z wyłączeniem oznakowania przeszkodowego.
4) Prace budowlane należy rozpocząć przed 01.04 lub po 15.08 co uniemożliwi niszczenie
gniazd ptaków. Ewentualnie w okresie lęgowym tylko i wyłącznie podczas nadzoru
ornitologicznego.
___________________________________________________________________________
67
8. Propozycja monitoringu porealizacyjnego
Roczny monitoring powinien być powtarzany trzykrotnie w ciągu pięciu lat od oddania
inwestycji do użytkowania. Obserwacje powinny obejmować wszystkie okresy fenologiczne,
ze zwiększoną liczbą kontroli terenowych w okresie migracji (marzec, kwiecień, sierpień,
wrzesień, październik). Prowadzone prace powinny obejmować sześć modułów.
1) Badania za pomocą metody transektowej, w czasie której na badanym obszarze
stwierdzane są wszystkie zaobserwowane i usłyszane ptaki;
2) Obserwacje użytkowania przez ptaki przestrzeni powietrznej. Obserwacje powinny
być prowadzone w różnych godzinach na punkcie obserwacyjnym, z uwzględnieniem
wysokości lotu ptaków. Obserwacje te pozwolą na określenie intensywności przelotu
ptaków w rejonie lokalizacji turbin. Pozwoli to na ocenę ich reakcji i może posłużyć
do modyfikacji pracy turbin. Zasięg terytorialny obserwacji powinien być zbieżny z
przedstawionym w niniejszym raporcie.
3) Cenzus tzw. gatunków kluczowych.
4) Metoda wykorzystywana w badaniach prowadzonych w ramach Monitoringu
Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL). Badania rozpowszechnienia ptaków w
standardzie MPPL należy prowadzić na powierzchni określonej w niniejszym
raporcie, celem porównania późniejszych zmian w składzie gatunkowym i liczebności
osobników.
5) Monitoring śmiertelności, w ramach którego należy liczyć wszystkie znalezione
martwe ptaki. Ze względu na wysokość turbin, prace powinny być prowadzone w
promieniu 150 metrów od podstawy turbiny. Dla znalezionych ptaków należy określić
gatunek i lokalizację. Należy przeprowadzić ocenę wykrywalności martwych ptaków,
poprzez doświadczenia z wykładaniem ciał. Ocena śmiertelności na turbinę powinna
uwzględniać liczbę znalezionych ptaków, liczbę kontroli oraz czas znikania ciał. W
przypadku znalezienia osobników żywych, które są okaleczone należy zapewnić im
opiekę weterynaryjną.
___________________________________________________________________________
68
Tabela 9. Proponowana liczba kontroli ornitologicznych obszaru planowanej inwestycji podczas
monitoringu porealizacyjnego
Miesiąc kontroli
styczeń
luty
marzec
kwiecień
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
wrzesień
październik
listopad
grudzień
Liczba kontroli
w miesiącu
2
2
7
7
5
5
7
7
7
7
4
2
Uwagi
MPPL
MPPL
___________________________________________________________________________
69
6. Literatura
Adamski. A. Czapulak. A. Wuczyński. A. 2009. Ekspertyza ornitologiczna dla określenia
przyrodniczych uwarunkowań lokalizacji elektrowni wiatrowych w województwie
Dolnośląskim.
Bednorz J., Kupczyk M., Kuźniak S., Winiecki A. 2000. Ptaki Wielkopolski. Monografia
faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk. S.C. Poznań.
Cramp, S. (red.) 1985. The birds of the Western palearctic. Oxford University
Press, Oxford.
Chyralecki P. Jawińska D. 2007. Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych. Raport 2005 –
2006.
Chylarecki, A. Sikora. Z. Cenian. 2009. Monitoring ptaków lęgowych – poradnik metodyczny
dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa.
Dyrcz A. 1981. Jesienna wędrówka ptaków na przełęczy pod Szrenicą (Karkonosze). Acta
Zool. Cracov. 25: 33 – 68.
Dyrcz A., Grabiński W., Stawarczyk T., Witkowski J. 1991. Ptaki Śląska. Monografia
Faunistyczna. Uniwersytet Wrocławski. Wrocław.
Drewitt A.L., Langston R.H.W. 2006. Assessing the impact of wind farms on birds. Ibis 148:
29-42.
Dyrektywa Rady z dnia 2 kwietnia 1979r. nr 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego
ptactwa (Dz. Urz. EU L 103 z 25.4.1979, z późn. zm. (zwana Dyrektywą Ptasią).
Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1992r. nr 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. UE L 206 z 22.7.1992, z późn. zm.
(zwana Dyrektywą Siedliskową).
Jakubiec Z., Guziak A. 2006. Bocian biały w Polsce w roku 2004. W: Guziak R., Jakubiec Z.
(red.). Bocian biały Ciconia ciconia w Polsce w roku 2004. Wyniki VI
Międzynarodowego Spisu Bociana Białego. PTPP „pro Natura”. Wrocław.
___________________________________________________________________________
70
Hötker H.2006. The impact of repowering of wind farms on birds and bats. Michael-OttoInstitut im NABU, Bergenhusen.
Hötker H., Thomsen K.-M., H. Jeromin. 2006. Impacts on biodiversity of exploitation of
renewal energy sources: the example of birds and bats - facts, gaps in knowledge,
demands for further research, and ornithological guidelines for the development of
renewable energy exploitation. Michael-Otto-Institut im NABU, Bergen.
Kondracki J., 2002 – Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Ławicki Ł., Wylegała P., Wuczyński A., Smyk B.,Lenkiewicz W., Polakowski M., Kruszyk
R., Rubacha S., Janiszewski T. 2012. Rozmieszczenie, charakterystyka i status
ochronny noclegowisk gęsi w Polsce. Ornis Polonica 53: 23–38.
Madsen J., Cracknell G., Fox A. 1999. Goose populations of the Western Palearctic. A review
of status and distribution. Wetlands Intern. Publ. 48: 8–18.
Mazur N., Kopij G. 2007. Überwinterung eines großen Kranichrtupps Grus grus in
Niederschlesien. Ornithologische Mitteilungen 59: 44-45.
Neubauer G., Sikora A., Chodkiewicz T., Cenian Z., Chylarecki P., Archita B., Betleja J.,
Rohde Z., Wieloch M., Woźniak B., Zieliński P., Zielińska M. 2011. Monitoring
populacji ptaków Polski w latach 2008 – 2009. Biuletyn Monitoringu Przyrody 8/1: 1 40.
Pearce-Higgins J.W., Stephen L., Langston R.H.W., Bainbridge I.P., Bullman R. 2009. The
distribution of breeding birds around upland wind farms. Journal of Applied Ecology
46: 1323–1331.
PSEW. 2008. Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na Ptaki.
Szczecin.
Rodziewicz M. 2012. Monitoring powykonawczy ptaków na farmie wiatrowej KisieliceŁodygowo. Jerzwałd 2012.
Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. 2007. Atlas rozmieszczenia
ptaków lęgowych Polski 1985 – 2004. Bogucki Wyd. Naukowe. Poznań.
___________________________________________________________________________
71
Thelander C. G., Smallwood K. S. 2007. The altmont pass wind resource area’s effects on
birds: a case history. W: de Lucas M., Janss G. F. E., Ferrer M. (red.) 2007. Birds and
wind farms. Risk assessment and mitigation. Quercus. Madrid.
Tryjanowski et. all. 2009. Ekologia ptaków krajobrazu rolniczego. Bogucki Wyd. Naukowe.
Poznań.
Tomiałojć L. , Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany
PTPP „pro Natura”. Wrocław.
Wilk T. Jujka M., Krogulec J., Chyralecki P. 2010. Ostoje o znaczeniu międzynarodowym w
Polsce. OTOP. Marki.
Wuczyński A. 2009. Wpływ farm wiatrowych na ptaki. Rodzaje oddziaływań, ich znaczenie
dla populacji ptasich i praktyka badań w Polsce. Notatki Ornitologiczne (50), 2009.
Wuczyński A., Smyk B. 2013. Dynamika liczebności i fenologia pojawów gęsi Anser sp. w
okresie migracji i zimowania w południowo-zachodniej Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz.
69 (1): 30–40, 2013
Wylegała P., Krąkowski. B. 2010 Liczebność i rozmieszczenie gęsi w czasie wędrówki i
zimowania w Wielkopolsce w latach 2000-2009. Ornis Polonica 51: 107-116.
Wysocki D. 2010. Raport z monitoringu wpływu Parku wiatrowego Lake Ostrowo 1.12.2009
– 30.11.2010 na ptaki. Szczecin.
Zieliński P., Bela B., Marchlewski A. 2010. Report on monitoring of the wind farm impact on
birds in the vicinity of Gnieżdżewo (gmina Puck, pomorskie voivodeship).
Baza danych KOO 2010 - http://www.koo.org.pl/krajowe-ptaki-szponiaste
Państwowy Monitoring Środowiska -http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl
Dűrr T. 2011.
www.mugv.brandenburg.de/cms/media.php/lbml.a.2334.../wka_vogel.xls
NWCC 2010 www.nationalwind.org/publications/bbfactsheet.aspx.
___________________________________________________________________________
72
1. Załączniki
Załącznik 1. Uwarunkowania wynikające z odległości od obszarów Natura 2000 (obszar planowanej
farmy zaznaczono purpurową elipsą). Numeracja zgodna z podaną w tekście.
___________________________________________________________________________
73
Załącznik 2. Mapa planowanej FW Pakosław, z zaznaczonym stanowiskami lęgowymi gatunków
kluczowych.
Załącznik 3. Mapa planowanych i istniejących inwestycji wiatrowych w pobliżu FW Pakosław.
___________________________________________________________________________
74

Ocena oddziaływania na ptaki projektowanej

Transkrypt

Podobne dokumenty

REJESTR PRZEGLĄDÓW STADA PTAKÓW

W n i o s e k projekty wiatrowe zlokalizowane w bliskim sąsiedztwie

SUPER KSIĄŻKA + PŁYTA CD!!!Głosy ptaków Andrzej G

Afryka Południowa na spotkaniu Trójmiejskiej Grupy OTOP

Opis szkolenia - Meritum Competence

tutaj - Śląski Ogród Botaniczny

Informacja na temat zakażeń wirusem grypy ptaków wywołanych

Harmonogram Mędzynarodowego Dnia Ptaków

PRZEDSTAWICIELE DROBINA Z WIZYTĄ POD WIATRAKAMI