TYDZIEŃ MÓZGU UJ I PLIVA

TYDZIEŃ MÓZGU
A. Wojnar
Tegoroczne wykłady prezentowane podczas „Tygodnia zespołu jąder migdałowatych, a aktywność tej struktury jest
mózgu” zaskakiwały wszechstronnością i interdyscy- blokowana przez bodźce płynące z kory czołowej, ułatwiając
plinarnością tematyki. Obok referatów dotyczących podjęcie racjonalnej decyzji. W wyniku prac grupy Greene’a
powiązań pomiędzy neuronami, przyczyn powstania zdobyliśmy więc wiedzę o tym, które części mózgu partycypują
w procesach wyborów moralnych. Badania wykazały również,
zwyrodnienia plamki żółtej oraz najnowszych osiągnięć
że wybory moralne ludzi są
w dziedzinie chirurgii mózniezależne od rasy, wyznania,
gu, można było też dowiepłci, cywilizacji i religii. Prodzieć się, czy nasz mózg jest
fesor Vetulani stwierdził więc,
„moralny”, jak dzięki rezoże wybory moralne, które ludzie
nansowi magnetycznemu
podejmują, są niejako zakodowane „biologicznie” w mózgu
można wykryć kłamstwo,
człowieka. Tezę tę potwierdzają
skąd bierze się agresja oraz
również
prace Marca Hausera
poznać tajniki hipnozy. Wyz
Zakładu
Psychologii Unikłady pod ogólnym hasłem
wersytetu Harvarda, który
Neurobiologia w służbie
opracował i przeprowadził
społeczeństwu odbywały
test, polegający na konieczsię od 12 do 18 marca br.
ności wyboru jednej z dwóch
w Auli Auditorium Maximum
ewentualności podczas trudi zgromadziły rekordową,
nych moralnie sytuacji. (The
jak dotąd, liczbę słuchaczy –
Moral Sense Test znajduje się
Konferencja prasowa poprzedzająca „Tydzień Mózgu”; od lewej prof.
na stronie http://moral.wjh.
w każdym uczestniczyło prof.: Elżbieta Pyza, Jerzy Aleksandrowicz, Wojciech Froncisz
harvard.edu/). Na podstaponad 300 osób.
Ludzki mózg, jedyny narząd, którego nie da się niczym zastąpić, wciąż w znacznej mierze pozostaje dla neurobiologów zagadką, a każdy rok w badaniach naukowych przynosi coraz to bardziej
zaskakujące odkrycia. Jeszcze do niedawna możliwe było badanie
struktury mózgu i neuronów tylko pośmiertnie za pomocą mikroskopów. Nie dawało to jednak możliwości bezpośredniego poznania sposobu funkcjonowania tych skomplikowanych struktur. We
współczesnej neurobiologii stosuje się coraz powszechniej metodę
czynnościowego rezonansu magnetycznego, który pozwala na
obserwację aktywności struktur mózgu we wszystkich rejonach,
w trakcie wykonywania przez badanego różnorodnych zadań.
– W ten sposób udało się wreszcie powiązać dane anatomiczne
z fizjologicznymi, gdyż rejony mózgu wskazujące wysoką aktywność nerwową charakteryzują się zwiększonym przepływem
krwi, co jest właśnie rejestrowane czynnościowym rezonansem
magnetycznym – wyjaśniła prof. Elżbieta Pyza z Instytutu Zoologii
UJ. – Metoda ta pozwala wykryć, jakie obszary mózgu zostały
uszkodzone w wyniku choroby, określić indywidualne cechy
mózgu oraz zlokalizować ośrodki związane z różnymi funkcjami
i zachowaniem człowieka.
Jak mogliśmy się dowiedzieć podczas kontrowersyjnego wykładu prof. Jerzego Vetulaniego, kierownika Zakładu Biochemii
w Instytucie Farmakologii PAN w Krakowie, pt. Neurobiologia
moralności, technika funkcjonalnego rezonansu magnetycznego,
w skrócie fMRI, wykorzystywana jest również w badaniach neurobiologicznych nad mechanizmem rozwiązywania dylematów
moralnych. Do najbardziej znanych należą prace prowadzone
przez Joshuę Greene’a z Zakładu Psychologii Uniwersytetu Harvarda. – Badania te sugerują, że w procesie rozwiązywania dylematów moralnych biorą udział zarówno procesy poznawcze, jak
i emocjonalne, często ze sobą rywalizując – wyjaśnił prof.
Vetulani. – Emocje są związane z pobudzeniem między innymi
82
ALMA MATER
wie analizy uzyskanych odpowiedzi okazało się, że ludzie przejawiają zdecydowaną niechęć do bezpośredniego
i osobowego pogwałcenia norm moralnych. Natomiast zdecydowanie łatwiej akceptują działanie nieosobowe, wynikające
z pewnej abstrakcji. – Znacznie trudniej jest przebić włócznią
poddającego się przeciwnika czy zmiażdżyć główkę dziecka maczugą, niż zrzucić bombę na szpital czy odpalić rakietę dalekiego
zasięgu wycelowaną w wielomilionową metropolię – wyjaśnił
prof. Vetulani. Stwierdził również, że nasze odpowiedzi społeczno-emocjonalne są odziedziczone po przodkach, a umocnione
zostały przez doświadczenia kulturalne i religię. – Ludzki mózg
został tak ukształtowany czy stworzony, że religijność wypływa
z jego budowy. Teorie lewopółkulowego interpretatora – układu
tłumaczącego nam racjonalnie rzeczy niewyjaśnione, sugeruje, że
normy etyczne i moralne, wytworzone w procesie ewolucji, były
wcześniejsze niż wierzenia religijne, a te ostatnie powstały właśnie
dla racjonalizacji naszej moralności – zakończył profesor.
Ludzkość od wieków próbowała znaleźć obiektywny i skuteczny sposób oceny prawdomówności. Najbardziej znane jest
użycie wariografu czyli popularnego „wykrywacza kłamstw”,
jednak jego skuteczność nie jest całkowicie pewna. Obecnie pojawiła się możliwość wykorzystania funkcjonalnego rezonansu
magnetycznego również w wykrywaniu kłamstwa. Polega to na
obserwacji lokalizacji wzmożonej aktywności pewnych obszarów
kory mózgowej, która ma miejsce podczas kłamania. Jak zwrócił
uwagę prof. Wojciech Froncisz, kierownik pracowni w Zakładzie
Biofizyki na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ,
podczas wykładu pt. Jak wykryć kłamstwo czy prawdomówność,
podglądając mózg?, obszary tej aktywności były jednak odmienne
w różnych badaniach, dlatego poszukiwanie jednej, uniwersalnej
metody detekcji kłamstwa za pomocą rezonansu magnetycznego
jest utrudnione. – Ostatnio wysiłki badaczy skupiają się na detekcji
A. Wojnar
tzw. korelatów kłamania dla pojedynczych osób, a nie na uśrednio- dany człowiek został wychowany oraz funkcjonuje na co dzień.
nych wartościach otrzymanych dla grupy osób. W jednym z takich Surowe kary oraz bicie w dzieciństwie, a także stres, frustracja
testów obiektem badania był uczestnik fikcyjnego przestępstwa – zwłaszcza spowodowana obrazą ego lub wynikająca z odrzupolegającego na kradzieży pierścionka albo zegarka. Podczas cenia, prowokacja, oglądanie scen przemocy na ekranie, alkohol,
badań fMRI osoba ta zaprzeczała kradzieży którejkolwiek rzeczy, narkotyki oraz stresory środowiskowe (hałas, stłoczenie, wysoka
co czasami było kłamstwem, a czasami prawdą. Po odpowiedniej temperatura) są czynnikami wywołującymi agresję.
Potwierdza się także, że mężczyźni są bardziej agresywni od
analizie statystycznej badacze byli w stanie odróżnić odpowiedzi
prawdomówne od kłamliwych, prawidłowo identyfikując skra- kobiet. Profesor Zagrodzka wyjaśniła, iż wynika to najprawdopodobniej z wysokiego poziomu
dziony przedmiot dla 93 procent
androgenów (nie tylko testosterobadanych osób przy jednej metonu) u płci męskiej, który wzrasta
dzie analizy i 90 procent przy innej
w okresie dojrzewania, u chłopców
– opowiadał profesor. Jednak
jego poziom jest 15-krotnie wyższy
w USA już powstały firmy komerniż u dziewcząt i statystycznie
cyjne oferujące badania w oparciu
najwięcej przestępstw popełniają
o tę metodę, deklarując 90 procent
ludzie młodzi. Hormony męskie
skuteczności, w perspektywie
produkuje również kora nadnerosiągnięcia dokładności na poczy u kobiet, ale są one niejako
ziomie 99 procent w najbliższych
neutralizowane przez hormony
latach. Odpowiedź na pytanie, czy
żeńskie, których poziom z kolei
technika fMRI w detekcji kłamstwa
spada na krótko przed menstruzastąpi inne techniki w tej dziedziacją, stąd poirytowanie, skrajne
nie nie jest prosta. – Najważniejsze
zmiany nastroju, nawet skłonności
techniki detekcji kłamstwa i prawsamobójcze u niektórych kobiet,
domówności są ciągle swoistego
określane jako PMS. Dzięki barodzaju sztuką, fascynującą i zadaniom prowadzonym nad neugadkową, mającą jednakże ograniroanatomią agresji wiadomo też,
czone zastosowanie w naszym życiu.
że regulacja emocji negatywnych
Z drugiej strony można przypuszczać,
odbywa się dzięki złożonym obw szczególności obserwując rozwój
wodom neuronalnym, w których
fMRI, że przyjdzie taki moment,
skład wchodzą struktury korowe
w którym detekcja kłamstwa będzie
i podkorowe (szczególna rola ciała
sprawdzoną, wiarygodną i legalnie
akceptowana nauką – zakończył Wykład prof. Jerzego Vetulaniego zatytułowany Neurobiologia migdałowatego i kory przedczołowej). Jeśli któreś z tych ogniw
wykład prof. Wojciech Froncisz.
moralności przyciągnął tłumy suchaczy
ulega zaburzeniu, może pojawić
Inną z nowatorskich metod
wykrywania kłamstwa jest, opracowana przez grupę badaczy się destrukcyjny lęk i gniew, przeradzający się w przemoc
z Mayo Clinic w USA, rejestracja przez kamerę termowizyjną i agresję. Badania przeprowadzone na grupie szczególnie agrepojawiającego się podczas różnorodnych emocji charakterystycz- sywnych skazańców wskazały jednoznacznie – jak wyjaśniła prof.
nego rozkładu temperatury na twarzy człowieka. – W propono- Zagrodzka – na deficyty strukturalne i funkcjonalne w obrębie
wanej metodzie parametry obrazu termicznego twarzy badanej kory przedczołowej przede wszystkim, ale także kory skroniowej
osoby są przetworzone na dane o szybkości przepływu krwi, a te i zakrętu obręczy. Okazało się także, że przepływ krwi i zużycie
z kolei mogą być użyte do stwierdzenia, czy ta osoba oszukuje, glukozy u takich osób jest znacznie niższe w płatach czołowych.
czy też nie – mówił prof. Froncisz. Skuteczność tej metody sięga Taka dysfunkcja w obrębie kory przedczołowej i kory obręczy
kilkudziesięciu procent. Coraz popularniejsza jest także technika powoduje, że dany człowiek nie jest w stanie trafnie ocenić
polegająca na bezpośredniej rejestracji aktywności elektrycznej sytuacji zagrożenia, stąd pojawiają się ataki agresji i działania
mózgu – tzw. metoda mózgowych „odcisków palców”, polegająca szczególnie impulsywne. Również procesy biochemiczne mają
na rejestracji sygnału EEG podczas zadawania pytań według spe- wpływ na występowanie zachowań agresywnych. Regulują je
cjalnego klucza nazywanego testem wiedzy winnego. Odkrycie klasyczne neuroprzekaźniki monoaminergiczne – serotonina,
to jest wykorzystywane w badaniach prawdomówności dla ce- neoadrenalina i dopamina oraz wspomniane już hormony płciowe.
lów sądowych, medycznych, reklamowych, ubezpieczeniowych Zaburzenia w ich gospodarce mogą być więc jedną z przyczyn
występowania zachowań agresywnych.
i przez służby specjalne.
Tajniki hipnozy demaskował prof. Jerzy Aleksandrowicz. PodNeurobiolodzy próbują również ustalić, gdzie w mózgu
powstaje agresja i jakie procesy zachodzące w ośrodkowym czas wykładu pt. Hipnoza – tajemniczy stan umysłu? stwierdził, że
układzie nerwowym mają na to wpływ. Temat ten poruszyła w właściwości tajemne, transcendentne czy nadprzyrodzone, przywykładzie pt. Agresja – skąd to całe zło? prof. Jolanta Zagrodz- pisywane powszechnie hipnozie są błędne i przysłaniają jej właśka z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Mariana Nenckiego ciwy sens. – Nie można więc bezkrytycznie zawierzyć na przykład
PAN w Warszawie. Agresja u człowieka jest cechą osobowości wspomnieniom z dzieciństwa odtwarzanym w czasie hipnozy. Nie
tylko częściowo uwarunkowaną genetycznie, w znacznej mierze można ufać wspomnieniom świadków wypadku czy przestępstwa,
ma na nią wpływ socjalizacja i kontekst kulturowy, w którym bez dodatkowych informacji pochodzących ze śledztwa, dlatego
ALMA MATER
83
A. Wojnar
wykorzystanie hipnozy w kryminalistyce jest bardzo ograniczone ze sobą wzajemnymi zależnościami. Miejsca, w których neurony
– stwierdził profesor. Hipnoza nie jest więc wiarygodna, ponieważ wymieniają się informacjami, nazywane są synapsami. O rozmow gruncie rzeczy wszystko, co w hipnozie tajemnicze i sprawia, że wach neuronów i o tym, co z nich wynika opowiadał dr Stanisław
jest tak fascynująca, jest efektem sugestii – wyjaśnił profesor. Wzmo- Głażewski z Keel University w Wielkiej Brytanii. – Wiele wskazuje
żenie siły mięśniowej do granic fizycznych możliwości, halucynacje na to, że zarówno zmiany w strukturze sieci neuronalnych, jak
widzenia i słyszenia czegoś, czego nie ma itp. można wywołać także i zmiany poziomu przekaźnictwa synaptycznego leżą u podstaw
sugestiami bez użycia hipnozy, ale w hipnozie jest to łatwiejsze ze zjawisk tak z pozoru od siebie odległych, jak procesy uczenia się
i zapamiętywania z jednej strony oraz
względu na szczególne warunki stwareakcja kory mózgu na odnerwienie
rzane przez intensywną koncentrację
czy czuciową deprywację z drugiej
uwagi. Nadal poszukuje się jednak
– mówił dr Głażewski. – Tymczasem
neurofizjologicznych odpowiedników
sam proces przekaźnictwa synaptego stanu, między innymi właśnie
tycznego nie jest jeszcze gruntownie
przy wykorzystaniu funkcjonalnego
poznany, chociaż zdołano wyodrębrezonansu magnetycznego. – Udało
nić cały szereg molekuł biorących
się dzięki tym badaniom dostrzec peww nim udział.
ne zjawiska, które mogą być związane
O najnowszych metodach stosoz hipnozą, charakterystyczne właśnie
wanych w chirurgii mózgu mówił
dla stanu intensywnej koncentracji
prof. Tomasz Trojanowski, kierowuwagi. Przede wszystkim zwiększenie
nik Katedry i Kliniki Neurochirurgii
aktywności w okolicach oczodołowoDziecięcej Akademii Medycznej
czołowych (zwłaszcza w lewej półkuli
w Lublinie. Podczas wystąpiemózgu) oraz zmniejszenie tej aktywnia pt. Chirurgia mózgu – dzisiaj
ności w innych okolicach. Uzyskanie
i jutro wspomniał o ogromnej roli
ostatecznej odpowiedzi, jakie procesy
nowoczesnych metod diagnostyki
przebiegające w mózgu warunkują
obrazowej (np. jądrowy rezonans
stan hipnozy, wymaga przeprowadzemagnetyczny, pozytonowa tomografia
nia dalszych badań.
komputerowa, tomografia komputeZwyrodnienie plamki żółtej zwiąrowa emisji pojedynczych fotonów,
zane z wiekiem (w skrócie AMD)
cyfrowa angiografia subtrakcyjna)
ujawnia się u ludzi powyżej 60 roku
we wczesnym wykrywaniu chorób
życia i objawia się pogorszeniem
układu nerwowego oraz precyzyjostrości widzenia, ubytkami w cennym określaniu zaistniałych zmian.
tralnym polu widzenia, i może nawet
Wykady tegorocznego „Tygodnia Mózgu” odbywały się w Auli
Ma to szczególne znaczenie w neudoprowadzić do całkowitej ślepoty. Auditorium Maximum
rochirurgii, gdzie pole operacyjne
Do czynników ryzyka wystąpienia tego schorzenia można zaliczyć obciążenie genetyczne, płeć jest często bardzo małe, a zmiana jest usytuowana w głębokich
– kobiety są bardziej podatne, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze strukturach mózgu. Jedną z takich nowoczesnych metod, coraz
oraz miażdżycę. Diagnostyka AMD opiera się na badaniu subiek- częściej stosowanych w chirurgii mózgu, jest tzw. embolizacja przez
tywnym pacjenta (przy użyciu odpowiednich tablic i testów) oraz naczyniowa. Polega to na tym, że przez tętnicę wprowadza się do
specjalistycznych badań obszaru siatkówki. – Obecnie nie ma wnętrza tętniaka wewnątrzczaszkowego cewnik, a w nim umieszcza
skutecznego leczenia zdolnego zatrzymać bieg choroby – stwierdził się jedną lub kilka spiral platynowych, na których powstaje skrzep
prof. Jerzy Z. Nowak z Zakładu i Katedry Farmakologii i Farma- krwi blokujący dopływ krwi do wnętrza tętniaka. Drugą z coraz
kologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi podczas prężniej rozwijających się technik jest neuronawigacja lub inaczej
wykładu pt. Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) – neurochirurgia kierowana obrazem. – Przestrzenne obrazy mózgu
w czym tkwi przyczyna: w genach, cywilizacji czy w niedosko- uzyskane w tomografii komputerowej albo jądrowym rezonansie
nałości natury? Wyjaśnił również, że stosowane obecnie za- magnetycznym, ukazujące również cel operacji, przenoszone są
równo zabiegowe, jak i farmakologiczne metody umożliwiają w obręb głowy i mózgu chorego leżącego na stole operacyjnym
jedynie spowolnienie progresji schorzenia i złagodzenie objawów. przy pomocy urządzenia do neuronawigacji. Położenie zarysu
W związku z brakiem możliwości pokonania już istniejącej AMD, odpowiednio wyposażonych narzędzi używanych w czasie operacji
pozostaje skutecznie przeciwdziałać jej rozwojowi. W tym właśnie może być śledzone przez operatora na obrazach diagnostycznych
miejscu zastosowanie mogłyby znaleźć preparaty antyoksydacyjne wyświetlanych na monitorze. Dzięki temu możliwe jest niezawodne
o udowodnionej skuteczności (zawierające między innymi luteinę dotarcie do głęboko położonego celu operacji, na przykład guza noi zeaksantynę), nad którymi prowadzi się obecnie wiele szeroko wotworowego – wyjaśnił profesor. Wspomniał także, że w niedalekiej
przyszłości rozwiną się zapewne prototypowe protezy i symulatory
zakrojonych badań.
Ostatnie badania wykazały, że mózg człowieka zmienia się nie elektroniczne oddziałujące na mózg i zmieniające jego działanie
tylko w okresie wzrostu, ale przez całe życie, umożliwiając naukę w określony sposób. – Obecnie jesteśmy świadkami kolejnego przei nabywanie nowych umiejętności do końca życia, a po urazie łomu technicznego: wprowadzenia robotów do leczenia operacyjnego
może dalej działać. Jest to tzw. plastyczność mózgu wynikająca czy powstawania nanoneurochirurgii i neurochirurgii wirtualnej
z jego budowy, na którą składa się sieć neuronów powiązanych – podkreślił profesor.
84
ALMA MATER
Wraz z gwałtownym postępem naukowym w dziedzinie neurobiologii, prowadzącym do powstawania coraz doskonalszych
metod obrazowania struktury i sposobu działania ludzkiego
mózgu, umożliwiających ujawnienie takich jego cech, jak:
moralność, prawdomówność czy skłonność do agresji, a także
postęp w neurochirurgii prowadzący do możliwości wprowadzenia do wnętrza ludzkiego mózgu nanostruktur czy możliwość
połączenia mózgu z komputerem rodzą jednocześnie obawy dotyczące sfery etyki. Czy jesteśmy gotowi na te zmiany? Czy nie
pojawi się chęć wykorzystania ich, na przykład, do sztucznego
powiększania wydolności mózgu o nadzwyczajne cechy czy też
do manipulowania osobowością człowieka? Postęp medycyny
i techniki, niestety, często wyprzedza rozwój norm moralnych
i etycznych, brak też zazwyczaj stosownych regulacji prawnych.
Dlatego tak konieczna jest ciągła dyskusja wszystkich środowisk
naukowych w celu polepszania społecznej świadomości na temat
pojawiających się problemów.
Anna Wojnar
Wszystkie referaty wygłoszone podczas tegorocznego „Tygodnia Mózgu” można
przeczytać w kwartalniku „Wszechświat”, nr 1–3, styczeń–luty–marzec 2007.
Informacja na stronie www.wszechswiat.agh.edu.pl.
UJ I PLIVA
26 marca br. Centrum Innowacji, Transferu Technologii
i Rozwoju Uniwersytetu (CITTRU) zorganizowało w Auditorium Maximum UJ kolejną konferencję Uniwersytet
dla przemysłu. Jej piąta już edycja odbyła się pod tytułem
Finansowanie współpracy.
CITTRU
CITTRU
roku zostanie uruchomiona w Polsce nowa, duża transza środków (67,3
mld euro) z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Podpisana
umowa nie dotyczy tylko wspólnych projektów, ale koncentruje się
również na takich aspektach, jak: wykonywanie przez UJ na zlecenie
firmy prac badawczo-rozwojowych, organizacja praktyk i ścieżek
edukacyjnych oraz tworzenie studiów podyplomowych.
Podpisanie porozumienia między UJ i Pliva Kraków
Panel dotyczący funduszy strukturalnych
– To mały jubileusz, ale już czas na pewne podsumowanie, co
zrobiliśmy przez te pięć lat. Chyba wszyscy mamy czym się pochwalić,
nie tylko Uniwersytet, ale całe środowisko naukowe Krakowa – mówił rektor UJ prof. Karol Musioł otwierając spotkanie. Poprzednie
edycje konferencji poświęcone były poszukiwaniom różnych form
partnerstwa pomiędzy szkołami wyższymi i firmami komercyjnymi
oraz kreowaniu naukowo-biznesowej współpracy ponadregionalnej.
Tegoroczna dotyczyła różnych sposobów współpracy między uczelniami, naukowcami i przedsiębiorcami w Polsce, szczególnie poprzez
wykorzystanie funduszy strukturalnych oraz innych zewnętrznych
źródeł finansowania.
Jednym z wydarzeń konferencji Uniwersytet dla przemysłu było
podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy Uniwersytetem
Jagiellońskim i firmą farmaceutyczną PLIVA. PLIVA jest europejskim producentem leków generycznych należącym do grupy Barr
Pharmaceuticals Inc., globalnej firmy farmaceutycznej, prowadzącej
działalność w ponad 30 krajach świata. Teraz ten krakowski zakład
będzie miał ułatwiony dostęp do projektów badawczych realizowanych
na Uniwersytecie, a pracownicy naukowi naszej Uczelni będą mogli
uczestniczyć w pracach wdrożeniowych farmaceutycznej spółki. Porozumienie między Uniwersytetem i PLIVĄ daje możliwości aplikowania o środki z funduszy strukturalnych. A jest o co walczyć. W 2007
– Namawiamy przedsiębiorców, żeby nie bali się z nami współpracować – mówił rektor Musioł do ponad dwustu przedsiębiorców,
naukowców, przedstawicieli rządu i władz samorządowych oraz
reprezentantów instytucji wspierających transfer technologii zgromadzonych w Auditorium Maximum. – Podstawami misji szkoły
wyższej są badania i dydaktyka. Nie oznacza to jednak zamknięcia
się we własnym świecie laboratoriów i sal wykładowych. Przeciwnie – współpraca z instytucjami zewnętrznymi, z gigantami światowego przemysłu, ale i z nowymi firmami, przed którymi dopiero
świetlana przyszłość globalnego potentata, to bardzo ważny element
kształtowania oferty współczesnej szkoły wyższej – kontynuował
rektor. Krakowska konferencja – oprócz szczegółowych informacji o możliwościach finansowania badań i inwestycji ze środków
europejskich – dotyczyła także innych możliwości wspierania
współdziałania nauki i biznesu. Przykładem takich narzędzi są:
inicjatywa technologiczna, kredyt technologiczny, prywatne źródła
finansowania itp. Program konferencji składał się z czterech paneli
tematycznych: fundusze strukturalne, inne sposoby finansowania,
infrastruktura jako narzędzie wspomagania współpracy biznes
– nauka oraz szczególne możliwości oferowane przez Europejski
Fundusz Społeczny.
KM
ALMA MATER
85