Przeczytaj fragment

Gruzja
Przewodnik globtrotera
Gruzja
Przewodnik globtrotera
Dawid Dudek
Poznań 2012
Copyright © 2012 by Dawid Dudek
Korekta, projekt typograficzny, skład i łamanie:
Dawid Dudek
Opracowanie graficzne okładki:
Dawid Dudek
Poznań 2012
ISBN: 978-83-934937-0-8
W projekcie okładki wykorzystano zdjęcie wykonane przez Autora w Tbilisi. Mapki zawarte w książce zostały opracowane przez Autora na podstawie materiałów udostępnionych z prawem do ogólnego rozpowszechniania przez Ministerstwo Turystyki Gruzji.
Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce były kompletne i rzetelne, nie bierze jednak żadnej odpowiedzialności za ich wykorzystanie oraz ewentualne szkody z tego wynikłe.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na jakimkolwiek innym nośniku, powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
www.davidiacus.pl/
Printed in Poland.
Druk: P. H. U. Multikram, ul. Mławska 20 D, 87–500 Rypin
14
Gruzja. Przewodnik globtrotera
1. Adżaria
(gruz. აჭარა) – właściwa nazwa to
Autonomiczna
Republika
Adżarii.
Region w południowo-zachodniej Gruzji
od zachodu otoczony Morzem Czarnym.
Stolicą
regionu
jest
Batumi.
Podstawowe informacje geograficzno-­administracyjne
Mimo, że obszar ten graniczy z morzem, to
jest to kraina górzysta. Od północy i wschodu
granicą tego obszaru są Góry Mescheckie
(najwyższy szczyt to Chewa 2812 m n.p.m).
Linia brzegowa jest słabo rozwinięta (przy
morzu biegnie linia kolejowa) a plaże są
kamieniste. Główną rzeką regionu jest
Czoroch. Ponad 60% obszaru zajmują lasy, a
najbardziej znanym kompleksem roślinnym
jest słynny w świecie Ogród Botaniczny w
Batumi. Obszar podzielony jest na sześć
regionów (powiatów) – miasto Batumi
oraz pięć dystryktów: Keda, Kobuleti,
Khelvachauri, Shuakhevi oraz Khulo.
Klimat
Klimat, jaki tutaj występuje, jest określany
jako podzwrotnikowy morski. Temperatury
są tutaj dość wysokie (rzadko poniżej zera
stopni). Charakterystyczne, że można tutaj
znaleźć zarówno bardzo wilgotny klimat
(przy morzu), jak i suchy (w górach).
Historia
Człowiek osiedlił się tutaj już w Neolicie
(około 9 tysięcy lat przed Chrystusem). W
VII–III wieku przed Chrystusem stanowiła
część Królestwa Kolchidy. Potem znaczna
część tego obszaru jako saeristavo weszła w
skład Królestwa Iberii. Od IV wieku p.n.e.
zaczęli się tutaj osiedlać Grecy. Założyli oni
najważniejsze dzisiaj miasta tego regionu:
Bathus (Bathys) – dzisiejsze Batumi, oraz
Apsaros (Apsaruntos) – dzisiejsze Gonio.
Niedaleko Kobuleti (dojazd z Batumi
marszrutką spod dworca kolejowego) można
oglądać ruiny greckiej kolonii Pichvnari.
Następnie obszar dostał się pod władzę
Cesarstwa rzymskiego. W IV wieku powstało
tutaj niezależne królestwo Lazyki. W tym
okresie wiąże się z Gruzją takie postacie, jak
św. Andrzej i św. Szymon Apostoł. Zgodnie
z miejscowymi legendami, w mieście Gonio
został pochowany św. Mateusz.
W późniejszych wiekach o region ten
rywalizowali ze sobą Rzymianie i Persowie,
Bizantyjczycy i Arabowie. Ostatecznie w VII
wieku zajęli go Arabowie. W X wieku Adżaria
stała się częścią Zjednoczonego Królestwa
Gruzji. Pokój nie trwał jednak długo, gdyż w
tym samym wieku prowincję najechali Turcy
Seldżuccy, a w XIII wieku Mongołowie.
Chwilową stabilizację przyniosły wieki
XIV–XVI, kiedy to prowincja była częścią
Księstwa Gruzji. Na początku XVII wieku
obszar zajęli Turcy seldżuccy. Nastał okres
przymusowej islamizacji. Ludność broniła
się przed nią zawzięcie, czego efektem były
ADŻARIA
liczne powstania przeciwko najeźdźcy. W
drugiej połowie XIX wieku obszar stał się
prowincją Imperium rosyjskiego, a w latach
20. XX wieku w wyniku rywalizacji turecko-brytyjskiej zajęli go Brytyjczycy i przyłączyli
do Gruzji. Niezależność nie trwała dłużej niż
rok, gdy w 1921 region ten – podobnie jak całą
Gruzję – zajęli bolszewicy, tworząc z Adżarii
Adżarską Autonomiczną Socjalistyczną
Republikę Radziecką, stanowiącą część
Gruzińskiej
Socjalistycznej
Republiki
Radzieckiej.
W 1991 roku Adżaria stała się
autonomiczną republiką w ramach państwa
gruzińskiego z Asłanem Abaszydze na czele.
W praktyce była wówczas niezależnym
państwem. Po tzw. Rewolucji Róż w 2004
roku Adżaria została przyłączona do Gruzji i
stanowi jej integralną część.
Kultura i tradycja
Jest to jeden z najbardziej multi
kulturowych regionów Gruzji. Są tutaj
reprezentowane wszystkie religie i nacje
występujące w tej części świata: chrześcijanie
(greccy, rzymscy, gruzińscy), muzułmanie
(zarówno sunnici jak i szyici) oraz żydzi.
Mieszkają tutaj poza Gruzinami: Rosjanie,
Ormianie, Grecy, Abchazowie, Ukraińcy oraz
kilka pomniejszych nacji.
Mieszkańcy
słyną
ze
swojego
zamiłowania do śpiewu, a adżarskie pieśni
wielogłosowe należą do najdłuższych w
Gruzji. Zamiłowanie do muzyki potwierdzają
wykopaliska archeologiczne, które dowodzą,
że setki lat temu używano tutaj takich
samych instrumentów, jak obecnie. Można
posłuchać tutaj gry na takich instrumentach,
jak: piszczałki, naibuli, kviristviti, ghorototo,
chiboni, panduri, chonguri, bębnach,
tamburynach, lirach oraz bobghani. Część
instrumentów jest na tyle unikalna, że
spotyka się je tylko tutaj i nie mają nawet
odpowiedników swoich nazw w żadnym
innym języku. W Adżarii odbywa się kilka
festiwali miejscowej kultury.
r Festiwal Selimoba – we wsi Bako w
gminie Khulo. Jest to doroczny feztiwal
organizowany 3 lipca, upamiętniający
życie Selima Khimshiashvili. Odbywają
się wówczas koncerty, można też obejrzeć
(i kupić) miejscowe rękodzieło.
r Festiwal Shuamtoba – w dwóch
gminach: Khulo i Shuakhevi. Jest to rodzaj
gminnego festiwalu urządzanego przez
pastrzerzy w pierwszy weekend sierpnia.
Przy akompaniamencie ludowych zespołów
odbywają się wyścigi konne oraz prezentuje
się miejscowe rękodzieło.
r Festiwal Machakhloba – odbywa
się w wąwozie o tej samej nazwie w gminie
Khelvachauri w drugiej połowie września.
Festiwal zaczyna się przy pomniku we wsi
Machakhispiri, a kończy w miejscowości
Zeda Chkhutuneti.
r Festiwal Kolkhoba – to starożytne
święto Lazów (ludu o wielosetletniej tradycji,
którego ostatni potomkowie nadal żyją w tym
regionie). Odbywa się pod koniec sierpnia
lub na początku września we wsi Sarpi w
dystrykcie Khelvachauri. W czasie festiwalu
na scenie odgrywane jest przedstawienie
oparte o mit o Argonautach.
Kuchnia
Zarówno przyrządzanie, jak i spożywanie
posiłku, są w Adżarii niemal rytuałem.
Adżarskie dania są wyjątkowe z uwagi na
15
IMERETIA
I a IV wiekiem bito tutaj srebrne monety,
nazywane kolchidzkim tetrisami. Niedługo
potem popadło Królestwo Kolchidy w
zależność od Królestwa Iberii i trwało w niej
do III wieku p.n.e.
W I wieku powstało tutaj Królestwo
Egrisi, ale dość szybko stało się zależne od
Cesarstwa rzymskiego. Jego król w roku
523 przyjął chrześcijaństwo jako oficjalną
religię państwową. Obszar ten był miejscem,
w którym ścierały się wpływy Cesarstwa
bizantyjskiego oraz Persów. W VII wieku,
kiedy podbił je Murvan Głuchy, popadło
w zależność od Imperium arabskiego, lecz
mimo to nie przestało być centrum życia
kulturalnego Gruzinów.
W latach 975–1466 Imeretia była częścią
zjednoczonego Królestwa Gruzji. Na czoło
wybiło się tutaj Kutaisi, które stało się w
VIII wieku stolicą zachodniej Gruzji, a
między X a XII wiekiem – całego kraju. W
tych dwóch wiekach Imeretia przeżywała
renesans. Dowodzą tego arcydzieła sztuki
architektonicznej, które wybudowano w
tym czasie. Należą do nich Katedra Bagrati
i Monastyr Gelati (oba na liście UNESCO).
W XV wieku za sprawą ataków Imperium
Osmańskiego Gruzja pogrążyła się w chaosie,
a Imeretia stała się niezależnym królestwem.
Król posiadał wtedy swoją radę przyboczną.
W XVII–XVIII wieku częste najazdy
Turków znacznie osłabiły Imeretię. W
rezultacie, jako słaba prowincja, od 1810 roku
znalazła się ona pod panowaniem Imperium
rosyjskiego. Najważniejszym miastem w
Imeretii pozostało cały czas Kutaisi. Z uwagi
na strategiczne znaczenie było wielokrotnie
burzone, zawsze jednak je odbudowywano.
Ostatnim królem Imeretii był Solomon II
(1789–1810).
W latach 1918–1921 Imeretia stała
się częścią niezależnej Demokratycznej
Republiki Gruzji. W latach 1922–1936 była
częścią Republiki Związku Radzieckiego,
wchodząc w skład Zakaukaskiej Federacyjnej
Socjalistycznej
Republiki
Radzieckiej,
natomiast od 1936 do 1991 roku leżała
w granicach Gruzińskiej Socjalistycznej
Republiki Radzieckiej. Po odzyskaniu przez
Gruzję niepodległości w 1991 roku, Imeretia
stała się regionem ze stolicą w Kutaisi.
Kultura i tradycja
Imeretia znana jest z bardzo rozwiniętej
kultury duchowej oraz bogatego życia
rodzinnego. Uważa się, że jest to pozostałość
po starożytnych Kolchidczykach. Mieszkańcy
tych ziem znani są z uprawy winorośli, hodowli
bydła i drobiu, pszczelarstwa, umiejętności
przetwarzania mleka oraz ogrodnictwa.
Ważnym elementem w życiu mieszkańców
jest także uprawa kukurydzy i sadownictwo.
Imeretia posiada kilka gatunków win,
które występują jedynie w tym miejscu. Trunek
ten był tutaj produkowany od starożytności.
Dowodów na to można znaleźć wiele: od
starożytnych dzbanów do przechowywania
wina, narzędzi do wyciskania soku, aż do
miejscowych opowieści i historii sięgających
najodleglejszych czasów, w których wino
odgrywało istotną rolę.
Świętowanie i zabawa są integralną
częścią życia ludzi zamieszkujących Imeretię.
Podobnie rzecz ma się ze śpiewem, bez
którego nie może się odbyć żaden wspólny
posiłek. Stąd pochodzi też współczesna
tradycja gry na gitarze przy wykonywaniu
tradycyjnych piosenek. Jeśli interesujecie się
tradycyjną ludową muzyką, warto udać się
na któryś z festiwali lub świąt ludowych, a
będziecie mogli posłuchać wielogłosowych,
lirycznych bądź radosnych pieśni.
43
TBILISI I OKOLICE
w górnej części liczne szczeliny) zobaczymy
stację meteorologiczną, która stanowi bazę
wypadową dla grup alpinistycznych. Można
za 10 dolarów przespać się w budynku, bądź
za darmo rozbić swój namiot obok. Planując
wyprawę należy pamiętać, że jest to długi i
czasochłonny odcinek, dlatego trzeba wyjść
jak najwcześniej rano. Ponadto zawsze po
południu ma tu miejsce załamanie pogody.
Czym dłuższa aklimatyzacja w tym
miejscu, tym oczywiście lepiej. Można
przejść pierwszy odcinek, który podczas
ataku szczytowego trzeba będzie pokonać
nocą, bądź wspiąć się na pobliskie szczyty.
Atak szczytowy najlepiej zacząć około 3 w
nocy (cała droga zajmie najprawdopodobniej
około 12). Jeśli ktoś nie czuje się na siłach,
to warto już w Tbilisi skontaktować się z
przewodnikiem (ci stacjonujący w stacji
meteo są o wiele drożsi). Szlak wyznaczają
kopczyki kamieni. Jednak o drogę i porady
zawsze warto zapytać alpinistów w stacji
meteo. Same mapy regionu i trasy na Kazbek
można nabyć w wiosce Kazbegi w ekostacji
World Wild Found.
Za miejscowością Kazbeg Gruzińska
Droga Wojenna prowadzi Doliną Sono,
charakteryzującą
się
wolnostojącymi
basztami i deniwelacjami sięgającymi 2000
m. Na granicy Gruzji z Czeczenią znajduje
się wspaniały Wąwóz Darialski. Ma on 8 km
długości, zaś w najwęższym miejscu tylko 100
m szerokości. Po obu stronach wręcz pionowe
ściany sięgają 1800 me. Był to od wieków
najtrudniejszy do sforsowania odcinek
Gruzińskiej Drogi Wojennej, nazywany
„Wrotami Iberii”, bądź też „Wrotami
Kaukazu”. O jego znaczeniu najlepiej świadczą
ruiny tzw. zamku Tamar. Z kolei po rosyjskiej
stronie znajduje się fort Damar. Fortyfikacje
obronne istniały tu już od 150 r. p.n.e. Turyści
zdołają dotrzeć do wąwozu (jeśli naprawiona
zostanie droga za Kazbegi), natomiast samą
granicę przekroczyć mogą jedynie Gruzini.
Gori
Miasto to jest powszechnie znane jako
miejsce narodzin Stalina. Tutaj znajduje się
jego dom rodzinny oraz szkoła, do której
uczęszczał. Nie brakuje tu także innych
pamiątek, jak wagon pociągu, którym
podróżował przywódca. Muzeum Stalina (ul.
Stalina 32, Tel.: +995 37022081) otwarte
jest codziennie od 10:00 do 18:00. Dojazd
możliwy z Dworca Didube w Tbilisi. Koszt
biletu to 4 GEL, a podróż zajmuje półtora
godziny.
Samo miasto znajduje się na zbiegu dwóch
rzek: Mtkwari i Liachwi wśród żyznych pól i
sadów. Znaleziska archeologiczne dowiodły,
że istniała tu kultura już w trzecim tysiącleciu
p.n.e. Dzięki umiejscowieniu na przecięciu
szlaków handlowych zawsze pełniło istotną
rolę strategiczną, a w czasie oblężenia Tbilisi
także i administracyjną.
r5XJFSE[B(PSJ: Znajduje się na szczycie
w centralnej części miasta. Archeolodzy
znaleźli tu m.in.: monety, biżuterię, gliniane
naczynia. Sama twierdza składa się z kilku
warstw, które były dobudowywane w każdej
epoce na ruinach poprzednich budynków. W
XI w. odbudował ją Dawid Budowniczy, król
Rostom w XVII, wiek później król Herakliusz
i w końcu w XX wieku Rosjanie. Warownia
uznawana była jednak za niezdobytą i nawet
do potocznego języka gruzińskiego weszło
powiedzenie „oto twierdza Gori”, które
stanowi synonim zwycięstwa nad wrogiem
bądź pokonania niemożliwego. Faktycznie
była to budowla ogromna, w której podczas
ataku mogli się schronić także mieszkańcy z
sąsiednich wiosek. Ostatni raz twierdza Gori
73
Notatki
Notatki