docD.4.1 Wytyczne nt RES i EE
download 
Reklamacja Transkrypt
D.4.1 Wytyczne nt RES i EE
WIELKOPOLSKA AGENCJA ZARZĄDZANIA ENERGIĄ SP. Z O.O. Wytyczne na temat Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) oraz efektywności energetycznej (EE) Projekt współfinansowany przez Unię Europejską (w ramach Programu Inteligentna Energia –Europa) Poznań, czerwiec 2011 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 3 2. Uwarunkowania rozwoju źródeł odnawialnych w Wielkopolsce ........................................................ 4 2. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych w świetle procedur administracyjnych i ustawy Prawo energetyczne ........................................................................................................................................... 7 2.1. Biogazownie rolnicze .................................................................................................................. 10 2.1.1. Uzyskanie niezbędnych pozwoleo ....................................................................................... 10 2.2. Elektrownie wiatrowe ................................................................................................................ 15 2.2.1. Uwarunkowania lokalizacji farm wiatrowych...................................................................... 16 2.3. Elektrownie wodne..................................................................................................................... 18 3. Wytyczne nt. efektywności energetycznej (wydajności energii)....................................................... 21 3.1. Dokumenty unijne ...................................................................................................................... 21 3.2. Dokumenty krajowe ................................................................................................................... 25 4. Literatura ........................................................................................................................................... 29 Wytyczne na temat OZE i EE Strona 2 1. Wprowadzenie Celem tego opracowania było zaprezentowanie w przystępnej formie uwarunkowań środowiskowych i administracyjnych, które należy uwzględnić, podejmując decyzję o inwestycji związanych z różnymi źródłami energii odnawialnej w Wielkopolsce. Przedstawiono również przykłady procedur administracyjnych towarzyszących procesom inwestycyjnym, uwzględniające specyfikę danego źródła energii odnawialnej. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 3 2. Uwarunkowania rozwoju źródeł odnawialnych w Wielkopolsce Ocena warunków jakie panują w Wielkopolsce w kontekście inwestowania w energetykę odnawialną m.in. wymaga przeanalizowania występujących czynników środowiskowych i ograniczeń, determinujących rozwój OZE w regionie. Spośród ogólnych elementów środowiska cechujących region województwa należy uwzględnić: równinność terenu ze stosunkowo niewielką liczbą wzniesień, nizinny krajobraz polodowcowy, równomiernie rozmieszczoną i dobrze rozwiniętą sieć rzeczną jak również dostępny areał gleb uprawnych. Lesistość województwa i związany z nią potencjał biomasy pochodzenia leśnego wynosi około 26%, i jest o 3% niższa od średniej krajowej. Na terenie Wielkopolski występuje też wiele obszarowych form ochrony przyrody (wraz z obszarami Natura 2000: 35,6% udział obszarów chronionych w ogólnej powierzchni województwa). Podejmowanie decyzji o inwestycji dotyczącej określonego źródła energii odnawialnej wiąże się również z koniecznością uwzględnienia potrzeby ochrony krajobrazu kulturowego regionu oraz dostępnej infrastruktury komunikacyjnej, tj. czynnikach często decydujących o ostatecznej lokalizacji i w konsekwencji późniejszej efektywności ekonomicznej całego przedsięwzięcia. Realizacja polityki dywersyfikacji źródeł energii i wspierania generacji rozproszonej wymaga również wzięcia pod uwagę stref intensywnych procesów urbanizacyjnych, występujących zwłaszcza w okolicach ośrodków przemysłowych bądź terenów atrakcyjnych pod kątem zamieszkania, oraz dostępnością infrastruktury technicznej związanej z sieciami elektroenergetycznymi i siecią gazową, do których zazwyczaj podłącza się nowe źródło energii. W kwestii energetyki wiatrowej województwo wielkopolskie charakteryzuje się przewagą występowania wiatrów z kierunku zachodniego. Najwyższy udział bezwietrznych okresów pogodowych (cisz) charakteryzuje sezon letni i jesienny. Z kolei najniższy udział cisz występuje w zimie i wiosną. Na przeważającym obszarze, zwłaszcza w środkowym pasie województwa występują korzystne warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Decyzje dotyczące ostatecznej lokalizacji będą zatem w dużej mierze zależeć od występujących ograniczeń administracyjnych i akceptacji przez zamieszkującą dany obszar ludność. Rys. 1. Mapa potencjału wietrznego kraju i Wielkopolski (źródło: WBPP 2010) Wytyczne na temat OZE i EE Strona 4 Możliwości budowy elektrowni wodnych w regionie Wielkopolska posiada stosunkowo niewielkie zasoby wód powierzchniowych oraz ograniczone możliwości retencyjne. Potencjał wodny całego Regionu Warty pokrywającego prawie 90% obszaru województwa należy do najniższych ze wszystkich dużych rzek w Polsce. Planowany proces zwiększenia tzw. małej retencji ma się przyczynić do zmniejszenia ryzyka występowania deficytu wody, nie można się jednak spodziewać znaczącego przyrostu potencjału jeśli chodzi o energetykę wodną. Moc zainstalowanych elektrowni wodnych na terenie województwa to ok. 10,8 MW (wg URE, stan na dzień 31.03.2011 r.) Szacowanie teoretycznych zasobów energii wody uzależnione jest od występujących przepływów wody oraz spadków koryta rzek. W praktyce określenie tzw. zasobów technicznych, możliwych do wykorzystania musi uwzględniać tzw. przepływy nienaruszalne i poborów wód na cele komunalne i rolnicze, brak technicznych możliwości wykorzystania niektórych odcinków rzek, sprawność dostępnych do zastosowania urządzeń, uwarunkowania przyrodniczo-krajobrazowe oraz zmienność spadków wody powodowana realizowaną na danym terenie gospodarką wodną. Rys. 2. Rozmieszczenie funkcjonujących elektrowni wodnych na terenie województwa (WBPP, 2010) Tzw. mała energetyka wodna, w przypadku Wielkopolski mająca największe szanse na rozwój, charakteryzuje się wieloma cechami, które determinują celowość promowania instalacji mniejszych. Są to m.in. możliwość realizacji inwestycji na małych ciekach, dużą możliwość regulacji i elastyczność, zajęcie stosunkowo niewielkiego obszaru, łatwość do wkomponowania w krajobraz, Wytyczne na temat OZE i EE Strona 5 zwiększenie zdolności samooczyszczania biologicznego mniejszych cieków, możliwość stabilizacji poziomów wody. W przypadku energetyki wodnej występuje wiele niekorzystnych cech, bez względu na wielkość instalacji, a są to np.: zakłócenie migracji ryb i lokalnego ekosystemu hydrologicznego, czy też zagrożenie intensyfikacji zjawisk erozyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie ujścia wody z turbiny. Biomasa na cele energetyczne Wśród gleb użytkowanych rolniczo dominują gleby słabej i średniej jakości, jednak z uwagi na silnie rozwiniętą produkcję roślinną i zwierzęcą Wielkopolska posiada duży potencjał energetycznego wykorzystania biomasy, np. poprzez rozwój programu budowy biogazowni rolniczych. Biomasa do celów energetycznych najczęściej wykorzystywana jest jako: drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym, rośliny energetyczne z upraw celowych - plantacje energetyczne, zagospodarowana zieleń miejska, słoma zbożowa i inne pozostałości z produkcji roślinnej, biopaliwa płynne, a także biogaz pozyskiwany z instalacji przeróbki gnojowicy, biomasy, osadów ściekowych i wysypisk komunalnych. Wszystkie z wymienionych kierunków wykorzystania mają szansę na szerokie wykorzystanie w Wielkopolsce. Geotermia Pomimo stwierdzonego znaczącego potencjału wód geotermalnych występujących na terenie Wielkopolski, ten rodzaj energii, głównie z uwagi na konieczność poniesienia znacznych nakładów na inwestycje nie są obecnie wykorzystywany. Rys. 3. Rozkład gęstości ziemskiego strumienia cieplnego na Niżu Polskim (WBPP, 2010) Wytyczne na temat OZE i EE Strona 6 2. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych w świetle procedur administracyjnych i ustawy Prawo energetyczne Działalność z obszaru wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii w opinii wielu inwestorów jest obwarowana dużą ilością wymagań i procedur administracyjnych. Zapisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych potwierdzają, że wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych zależy często od lokalnych lub regionalnych małych i średnich przedsiębiorstw. W dokumencie stwierdza się również, że regionalne i lokalne inwestycje w dziedzinie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych stwarzają możliwości rozwoju i zatrudnienia, a jedno z podstawowych działań podejmowanych przez państwa członkowskie powinno stanowić usprawnienie i przyspieszenia procedur administracyjnych na odpowiednim poziomie administracyjnym. Szczególną uwagę wraca się na ustanowienie uproszczonych i mniej kłopotliwych procedur autoryzacji, w tym, o ile to możliwe, procedury prostego powiadamiania dla mniejszych projektów oraz w określonych przypadkach dla zdecentralizowanych urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych. Ciągły brak ustawy o odnawialnych źródłach energii porządkującej kwestie instalacji OZE ze względu na ich rozmiar i rodzaj powoduje m.in., że instalacje bez względu na ich wielkość, a tym samym potencjalnie zróżnicowane oddziaływanie na środowisko, często poddawane są takim samym procedurom administracyjnym, co w przypadku instalacji małych w kontekście potencjalnych korzyści dla inwestora czyni całe przedsięwzięcie mało opłacalnym. Jeden z kluczowych z perspektywy rozwoju OZE w Polsce zapisów Dyrektywy zawarty w Załączniku I dokumentu określa krajowy cel ogólny w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r. który dla Polski wynosi 15%. Kwestie związane z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych w Polsce w dużej mierze reguluje ustawa Prawo energetyczne (Dz.U. 2006 nr 89 poz. 625 z późn. zm.), która określa zakres obowiązków przedsiębiorstw zajmujących się wytwarzaniem, przetwarzaniem, magazynowaniem, przesyłaniem, dystrybucją paliw albo energii lub obrotu nimi. W przypadku Wielkopolski będzie ono dotyczyło głównie źródeł wykorzystujących w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Zgodnie z Art. 32. ustawy, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w źródłach zaliczanych do odnawialnych źródeł energii lub do źródeł wytwarzających energię elektryczną w kogeneracji wymaga uzyskania koncesji. Uzyskania koncesji nie wymaga np. wytwarzanie ciepła w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nieprzekraczającej 5 MW, bez względu na rodzaj zastosowanego paliwa. Zgodnie z Art. 50 ustawy, w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy w zakresie działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych, w tym przeprowadzania przez Prezesa URE kontroli zgodności wykonywanej działalności gospodarczej przedsiębiorstw Wytyczne na temat OZE i EE Strona 7 energetycznych z udzieloną koncesją, stosuje się przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z Art. 9p. znowelizowanej ustawy Prawo energetyczne, działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania biogazu rolniczego lub wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej i wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem biogazu rolniczego. Za przyłączenie źródeł współpracujących z siecią oraz sieci przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii pobiera się opłatę ustaloną na podstawie rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia, z wyłączeniem odnawialnych źródeł energii o mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW oraz jednostek kogeneracji o mocy elektrycznej zainstalowanej poniżej 1 MW, za których przyłączenie pobiera się połowę opłaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakładów. Przedsiębiorstwa energetyczne wytwarzające energię elektryczną w odnawialnych źródłach energii o mocy nieprzekraczającej 5 MW są zwolnione z opłat w zakresie wytwarzania energii w tych źródłach, jakie corocznie wnoszą do budżetu państwa przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja. Takie przedsiębiorstwa zwalnia się również z opłat związanych z wpisem do rejestru świadectw pochodzenia wytworzonej energii elektrycznej oraz z tytułu dokonanych zmian w rejestrze, opłaty skarbowej za wydanie świadectwa pochodzenia oraz opłaty skarbowej za wydanie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii. Każdy podmiot ubiegający się o przyłączenie źródła do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV wnosi zaliczkę na poczet opłaty za przyłączenie do sieci, zwaną dalej „zaliczką”, w wysokości 30 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej określonej we wniosku o określenie warunków przyłączenia, z zastrzeżeniem że wysokość zaliczki nie może być wyższa niż wysokość przewidywanej opłaty za przyłączenie do sieci i nie wyższa niż 3.000.000 zł. W przypadku większości planowanych instalacji OZE zachodzi potrzeba spełnienie wymagań wynikających m.in. z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy Prawo budowlane, ustawy Prawo ochrony środowiska, czy wspomnianej ustawy Prawo energetyczne. W niektórych przypadkach akt prawny który reguluje kwestie związane ze źródłem energii będzie zależał od rodzaju tego źródła (ustawa Prawo wodne w przypadku budowy elektrowni wodnej, bądź ustawa o nawozach i nawożeniu w przypadku budowy biogazowni). W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego uwzględniona została specyfika wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych wynikająca z braku możliwości długookresowego planowania podaży energii z wiatru. W rozporządzeniu zapisano, że operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego umożliwia tworzenie jednostek grafikowych dla źródeł lub grup źródeł energii elektrycznej wykorzystujących Wytyczne na temat OZE i EE Strona 8 energię wiatru oraz prowadzi rozliczanie niezbilansowanej energii elektrycznej dostarczonej i pobranej z systemu dla wszystkich tych jednostek. Co szczególnie istotne, mechanizm bilansowania źródeł energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru umożliwia korektę planowanej ilości energii elektrycznej dostarczanej do sieci, nie później niż na 2 godziny przed godzinowym okresem jej wytworzenia. Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 Nr 80 poz. 717) wskazuje na konieczność uwzględnienia w studium uwarunkowań stanu systemów infrastruktury technicznej, stopnia uporządkowania gospodarki energetycznej, oraz określić kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej. Ponadto, jeżeli na terenie gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, wówczas w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy należy ustalić rozmieszczenie takich obiektów. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 9 2.1. Biogazownie rolnicze Inwestycja jaką jest budowa biogazowni to złożony proces, składający się z wielu etapów. Pierwszym z nich jest zidentyfikowanie zakresu projektu, tj. określenie skali przedsięwzięcia związanej z wielkością instalacji a także wybór określonej technologii w zależności od dostępnych substratów, czy też zdobytych doświadczeń przez podmiot realizujący dane przedsięwzięcie. W sytuacji braku ograniczeń w powyższych kwestiach, decydował będzie rachunek ekonomiczny i kwestie związane z finansowaniem kosztownej inwestycji. Właściwie przeprowadzona identyfikacja powinna obejmować następujące elementy: wybór lokalizacji, analizę możliwych opcji technologicznych, analizę ryzyka prawnego, wstępną analizę opłacalności oraz (dla dużych projektów) pełne studium wykonalności. Działania te są niezbędne dla wyboru takiego zakresu projektu, który pozwoli inwestorowi w sposób optymalny osiągnąć zakładane efekty. O powodzeniu i opłacalności inwestycji zadecyduje lokalizacja biogazowni oraz dostępność i koszt dostarczenia substratów. Kolejne etapy procesu inwestycyjnego budowy biogazowni rolniczej muszą uwzględniać: pozyskanie niezbędnych pozwoleń, przygotowanie dokumentacji technicznej projektu, uzyskanie pozwolenia na budowę, budowę i rozruch instalacji, uzyskanie akceptacji lokalnej społeczności dla budowy instalacji, zawarcie niezbędnych umów związanych z budową, przyłączeniem do sieci i zapewnieniem substratów, umowę kredytową oraz opracowanie harmonogramu realizacji inwestycji. 2.1.1. Uzyskanie niezbędnych pozwoleń Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest konieczne do uzyskania decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o pozwoleniu na budowę obiektu budowlanego. Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (j.t. Dz.U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) reguluje tryb postępowania w sprawie sporządzania takiej oceny (OOŚ). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r., w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. Nr 213, poz. 1397) zalicza biogazownie rolnicze o mocy zainstalowanej większej niż 500 kWel (lub wytwarzające ekwiwalentną ilość biogazu rolniczego) do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ)vprzeprowadza się m.in. w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 10 W ramach OOŚ określa się, analizuje oraz ocenia bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Występując o uzyskanie decyzji środowiskowej należy przygotować szereg załączników, jak wypisy i wyrysy z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, czy kopie map. Należy załączyć także opis parametrów instalacji i zastosowanej technologii, informacje dotyczące ilości rodzaju substratów oraz sposób postępowania z pozostałościami poprodukcyjnymi, w przypadku biogazowni głównie pulpą pofermentacyjną. W ramach procedury OOŚ sporządza się raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, który powinien uwzględniać oddziaływanie instalacji biogazowej na etapach jej realizacji, eksploatacji oraz likwidacji. Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia wydaje wójt/burmistrz gminy, po wcześniejszym uzyskaniu wymaganych dokumentów. Raport wraz z tą dokumentacją podlega konsultacjom społecznym. Decyzja o warunkach przyłączenia do sieci Urządzenia instalowane w biogazowni, w której wytwarza się energię elektryczną nie mogą powodować zakłóceń w pracy sieci elektroenergetycznej i instalacji innych odbiorców przyłączonych do niej, ani też powodować pogorszenia standardów jakościowych energii elektrycznej. Kwestie związane z przyłączeniem instalacji do sieci precyzuje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. Nr 93, poz. 623, z późn. zm.). Aby otrzymać techniczne warunki dystrybucyjnego inwestor musi technicznych inwestycji. Warunki Biogazownie produkujące energię (przeważnie 15 kV). przyłączenia do sieci przez lokalnego operatora systemu sporządzić zestawienie najważniejszych parametrów techniczne przyłączenia do sieci są ważne przez 2 lata. elektryczną przyłączone są do sieci średniego napięcia Procedura uzyskania decyzji przyłączeniowej jest następująca: 1) Inwestor składa wniosek o określenie warunków przyłączenia, który można pobrać ze strony internetowej danego operatora systemu dystrybucyjnego (OSD). Do wniosku należy dołączyć wskazane dokumenty i załączniki. 2) Jeśli przewidywana elektryczna moc wytwórcza jest większa niż 2 MW, oprócz formularza wniosku o określenie warunków przyłączenia, operator przekazuje inwestorowi informację o konieczności wykonania ekspertyzy przyłączeniowej. Wykonawca ekspertyzy wybrany przez inwestora występuje z wnioskiem do operatora sieci o przekazanie danych niezbędnych do wykonania obliczeń. Ekspertyza określa szczegółowy zakres inwestycji i modernizacji systemu energetycznego wymagany ze względu na realizację konkretnego przedsięwzięcia po uzgodnieniu z operatorem sieci. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 11 3) Po uzyskaniu warunków przyłączenia zazwyczaj konieczne jest wybudowanie linii energetycznej do projektowanej stacji transformatorowej. 4) Zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne, podmiot ubiegający się o przyłączenie źródła do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV wnosi zaliczkę na poczet opłaty za przyłączenie do sieci, zwaną dalej „zaliczką”, w wysokości 30 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej określonej we wniosku o określenie warunków przyłączenia, z Wysokość zaliczki nie może być wyższa niż wysokość przewidywanej opłaty za przyłączenie do sieci i nie wyższa niż 3.000.000 zł. W przypadku gdy wysokość zaliczki przekroczy wysokość opłaty za przyłączenie do sieci, różnica między wysokością wniesionej zaliczki a wysokością tej opłaty podlega zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia zaliczki. Decyzja o warunkach zabudowy Każdy może wystąpić o ustalenie warunków zabudowy dla dowolnego terenu. Organem samorządowym wydającym decyzję o warunkach zabudowy jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Wniosek o decyzję o warunkach zabudowy inwestora zawiera: opis funkcji i sposób zagospodarowania terenu, charakterystykę projektowanej zabudowy i zagospodarowania terenu, zapotrzebowanie na wodę, energię i sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków oraz inne potrzeby w zakresie infrastruktury technicznej, a w szczególnych przypadkach sposoby unieszkodliwiania odpadów, dane charakteryzujące wpływ przedsięwzięcia na środowisko, wykazanie dostępu terenu inwestycji do drogi publicznej (w przypadku, kiedy teren inwestycji nie przylega bezpośrednio do drogi publicznej), załączniki: mapy, raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz zapewnienia lub warunki techniczne dostawy mediów z zaznaczeniem miejsca przyłączenia do sieci. Pozwolenie wodno-prawne Pozwolenie wodnoprawne należy uzyskać przed rozpoczęciem procedury ubiegania się o pozwolenie na budowę. Pozwolenie wydaje się w drodze decyzji na czas określony. Zgodnie z ustawą Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 115, poz. 1229, z późn. zm.) uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego wymagane jest m.in. na: pobór wód powyżej 5 m3/dobę), odprowadzanie ścieków przemysłowych; rolnicze wykorzystanie ścieków w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód; gromadzenie ścieków, a także innych materiałów; prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów. Dla biogazowni oznacza konieczność uzyskania pozwolenia wodno-prawnego. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 12 Operat, na którego podstawie wydaje się pozwolenie wodnoprawne na pobór wód zawiera m.in. (Art. 132 ustawy Prawo wodne): 1) określenie w m3 wielkości maksymalnego godzinowego, średniego dobowego oraz maksymalnego rocznego poboru wody; 2) opis techniczny urządzeń służących do poboru wody; 3) określenie rodzajów urządzeń służących do rejestracji oraz pomiaru poboru wody; 4) określenie zakresu i częstotliwości wykonywania wymaganych analiz pobieranej wody. Operat, na podstawie którego wydaje się pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód, ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych, oprócz odpowiednich danych zawiera: 1) schemat technologiczny wraz z bilansem masowym i rodzajami wykorzystywanych materiałów, surowców i paliw istotnych z punktu widzenia wymagań ochrony środowiska; 1c) określenie w m3 wielkości zrzutu ścieków maksymalnego godzinowego, średniego dobowego oraz maksymalnego rocznego; 1d) określenie stanu i składu ścieków lub minimalnego procentu redukcji zanieczyszczeń w ściekach lub – w przypadku ścieków przemysłowych – dopuszczalnych ilości zanieczyszczeń, w szczególności ilości substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, wyrażone w jednostkach masy przypadających na jednostkę wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu oraz przewidywany sposób i efekt ich oczyszczania; 1e) wyniki pomiarów ilości i jakości ścieków, jeżeli ich przeprowadzenie było wymagane; 2) opis instalacji i urządzeń służących do gromadzenia, oczyszczania oraz odprowadzania ścieków; 3) określenie zakresu i częstotliwości wykonywania wymaganych analiz odprowadzanych ścieków oraz wód podziemnych lub wód powierzchniowych powyżej i poniżej miejsca zrzutu ścieków; 4) opis urządzeń służących do pomiaru oraz rejestracji ilości, stanu i składu odprowadzanych ścieków; 5) opis jakości wody w miejscu zamierzonego wprowadzania ścieków; 6) informację o sposobie zagospodarowania osadów ściekowych. Operat, na podstawie którego wydaje się pozwolenie wodnoprawne na rolnicze wykorzystanie ścieków, oprócz odpowiednich danych zawiera określenie: 1) ilości, składu i rodzaju ścieków; 2) jednostkowych dawek ścieków i okresów ich stosowania; 3) powierzchni i charakterystyki gruntów przeznaczonych do rolniczego wykorzystania ścieków. Organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego może odstąpić od niektórych wymagań dotyczących operatu. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 13 Pozwolenie zintegrowane W przypadku biogazowni działających jako instalacje utylizacyjne przy dużych fermach hodowlanych czy zakładach mięsnych, konieczne może się okazać uzyskanie tzw. pozwolenia zintegrowanego. Pozwolenie zintegrowane zastępuje szereg decyzji i pozwoleń, dotyczących m.in. wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (wodno-prawne), na wytwarzanie odpadów (wraz z zezwoleniami na odzysk, unieszkodliwianie, transport i gromadzenie odpadów) czy na emisję hałasu. Jeżeli planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego, raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać porównanie proponowanej techniki z najlepszymi dostępnymi technikami (ang. BAT). W poniższej tabeli przedstawiono wymagane zgody i decyzje cząstkowe niezbędne do uzyskania pozwolenia na budowę (źródło: Przewodnik dla inwestorów zainteresowanych budową biogazowni rolniczych, IEO EC BREC 2011) Wytyczne na temat OZE i EE Strona 14 2.2. Elektrownie wiatrowe Kwestie uzyskiwania pozwoleń związanych ze środowiskowymi uwarunkowaniami (decyzja środowiskowa), decyzją o warunkach przyłączenia do sieci, czy też decyzją o warunkach zabudowy szczegółowo opisane w rozdziale poświęconym biogazowniom. W związku z tym proces inwestycyjny związany z budową siłowni/farm wiatrowych opisany został w formie skróconej. Na wiele etapów przygotowania i realizacji inwestycji związanej z budową farmy wiatrowej składa się: 1) wyszukanie lokalizacji i wykonanie wstępnej analizy możliwości budowy farmy wiatrowej w wybranym miejscu. Na tym etapie powinno się określić formę prawną dostępnych działek na której/których ma być postawiona farma wiatrowa; 2) przekonanie władz miejscowych i uzyskanie ich akceptacji dla budowy farmy; ten czynnik często decyduje o powodzeniu inwestycji; 3) do zadań gminy należy wykonanie lub aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego; 4) przeprowadzenie badań pomiarowych parametrów wietrznych w okresie minimum jednego roku (zalecane). Analiza pomiarów prędkości wiatru oraz jego kierunków, wielowariantowy dobór turbin, oszacowanie produktywności, planowane rozmieszczenie poszczególnych turbin w terenie; 5) opracowanie wstępnego biznesplanu; 6) opracowanie ekspertyzy wpływu farmy wiatrowej na krajowy system elektroenergetyczny (jeśli przewidywana elektryczna moc wytwórcza jest większa niż 2 MW); 7) uzyskanie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej. Złożenie wniosku do lokalnego operatora (niezbędne dla uzyskania pozwolenia na budowę); 8) opracowanie raportu wpływu farmy wiatrowej na środowisko; dotyczy turbin wiatrowych o wysokości powyżej 30 m (ok. 1 roku, monitoring ptaków i nietoperzy); 9) złożenie wniosku (z załączonym raportem) o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do gminy, na terenie której ma powstać farma wiatrowa; 10) gmina wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla danej inwestycji (na podstawie opinii RDOŚ i Sanepidu); 11) uzyskanie prawa do dysponowania gruntem; 12) wybór dostawcy urządzeń (rezerwacja turbin); 13) opracowanie projektu budowlanego do pozwolenia na budowę; 14) opracowanie szczegółowego biznesplanu; 15) uzyskanie promesy koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej; 16) uzyskanie pozwolenia (pozwoleń) na budowę; 17) realizacja budowy; 18) zawarcie umowy przedwstępnej na sprzedaż energii elektrycznej; Wytyczne na temat OZE i EE Strona 15 19) zawarcie umowy przyłączeniowej z OSD/OSP (operator systemu dystrybucyjnego/ operator systemu przesyłowego); 20) uzgodnienie instrukcji współpracy z OSD/OSP; 21) opracowanie zasad i podpisanie odpowiednich umów sprzedaży praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii; 22) uzyskanie koncesji na wytwarzanie energii; 23) uzyskanie pozwolenia na użytkowanie obiektu. 2.2.1. Uwarunkowania lokalizacji farm wiatrowych 1) Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 (Dz. U. Nr 92 poz. 880 z 2004 r.) wyklucza możliwość lokalizacji na terenie parków narodowych i rezerwatów przyrody; 2) Obszary Natura 2000, Dyrektywa Siedliskowa 92/43/EWG oraz Ptasia 2009/147/WE brak jest aktów prawnych określających w precyzyjny i jednoznaczny sposób minimalne odległości od planowanej siłowni wiatrowej/ farmy wiatrowej; 3) Korytarze ekologiczne – nie należy lokalizować inwestycji wiatrowych na obszarach stanowiących korytarze ekologiczne; 4) Parki Krajobrazowe, Obszary Chronionego Krajobrazu, Zespoły PrzyrodniczoKrajobrazowe – możliwości lokalizowania farm wiatrowych na obszarach ww. form ochrony przyrody określone są przez przepisy prawa miejscowego – rozporządzenia wojewody, brak jest aktów prawnych określających minimalne odległości od planowanej farmy w sposób precyzyjny i jednoznaczny; 5) Użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody – ustanawianie ww. powierzchniowych form ochrony przyrody następuje na drodze uchwały rady gminy, brak jest aktów prawnych określających w precyzyjny i jednoznaczny sposób minimalne odległości od planowanej farmy wiatrowej; 6) Wody powierzchniowe – tymczasowe wytyczne dot. oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze zakładają iż nie należy lokować farmy wiatrowej w odległości mniejszej niż 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze; 7) Tereny zielone – tymczasowe wytyczne dot. oceny oddziaływania na nietoperze elektrowni wiatrowych zakładają iż nie należy lokować farm wiatrowych we wnętrzach lasów i niebędących lasem skupień drzew, jako minimalną odległość od granic lasów i niebędących lasem skupień drzew o powierzchni 0,1 ha lub większej przyjęto 200 m. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 16 8) Zabudowa (budynku mieszkalne) – dopuszczalne odległości lokalizacji farmy wiatrowej względem zabudowy określane są wpływem klimatu akustycznego/hałasu, dopuszczalne poziomy hałasu określone są w Rozp. Min. Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz.U. Nr 120 poz.826 z 2007r.), należy wykonać przestrzenną analizę prognozowanej propagacji hałasu oraz porównanie tych wartości z dopuszczalnymi poziomami hałasu dla najbliższej zabudowy. W przypadku braku MPZP analizowanego terenu niezbędne jest określenie przez UG kwalifikacji najbliższej zabudowy (rolnicza, przemysłowa, mieszkaniowa itd.). Zwyczajowo powinno się ustanowić minimalnie 500 m odległość od najbliższego zabudowania mieszkalnego. Każda inwestycja wymaga indywidualnej szczegółowej oceny opartej na wiarygodnych danych. 9) Drogi – odległość umiejscowienia turbiny wiatrowej od zewnętrznej krawędzi jezdni obiektów budowlanych określa Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. z późniejszymi zmianami. Odległość jest zależna od rodzaju drogi. 10) Obiekty lotniskowe – farmy wiatrowej wymagają ustalenia lokalizacji z Urzędem Lotnictwa Cywilnego oraz ze służbami ruchu lotniczego Sił Zbrojnych RP; 11) Linie energetyczne – każdy operator wskazuje minimalne odległości które trzeba zachować (wysokość wieży, średnica rotora); 12) Tereny zurbanizowane – zaleca się umiejscawianie farmy wiatrowej poza terenami charakteryzującymi się wysoką gęstością zaludnienia, aby zminimalizować stałe oddziaływanie wizualne na mieszkańców oraz zmniejszyć ryzyko wystąpienia konfliktów społecznych; 13) Zabytki – brak konkretnych odniesień przestrzennych, zaleca się nie umiejscawianie farmy wiatrowej w bliskim sąsiedztwie gdzie są zlokalizowane zabytki chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytki, dla terenów objętych ochroną konserwatorską konieczne są uzgodnienia lokalizacyjne z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków; 14) Uzdrowiska – rekomendowane jest nielokalizowanie farm wiatrowych w pobliżu uzdrowisk. W strefie „A” jednoznacznie się zabrania, natomiast w strefie „B” oraz „C” ewentualna farmy wiatrowej wymaga indywidualnej oceny oraz uzgodnień. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 17 2.3. Elektrownie wodne Kwestie uzyskiwania pozwoleń związanych ze środowiskowymi uwarunkowaniami (decyzja środowiskowa), decyzją o warunkach przyłączenia do sieci, czy też decyzją o warunkach zabudowy szczegółowo opisane w rozdziale poświęconym biogazowniom. W związku z tym proces inwestycyjny związany z budową elektrowni wodnej opisany został w formie skróconej. Budowa elektrowni wodnej Przystąpienie do budowy małej elektrowni wodnej wymaga uzyskania pozwolenia na budowę (Ustawa z dnia 7 lipca 1994 „Prawo Budowlane”, Dz.U. 1994, Nr 89, poz.414 z późniejszymi zmianami). W tym celu w Urzędzie Wojewódzkim należy złożyć stosowny wniosek, opisując w nim planowaną inwestycję poprzez podanie nazwy i rodzaju oraz adresu całego zamierzenia budowlanego, rodzaju obiektu bądź robót budowlanych, numerów ewidencyjnych działek budowlanych oraz obrębu ewidencyjnego. Do wniosku (źródło: Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora. ESHA 2010) należy dołączyć: 1) cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi oraz aktualnym zaświadczeniem o uprawnieniach zawodowych projektanta, który sporządził projekt (patrz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu formy i dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno- użytkowego); 2) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (patrz Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003, Nr 80, Poz.717); 3) decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych wraz z ewentualnym postanowieniem w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia (patrz Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska Dz.U., 2008, Nr 199, poz. 1227); 4) pozwolenie wodno-prawne na wykonanie urządzeń wodnych zgodnie z Ustawą z dnia 18 lipca 2001 „Prawo wodne” (Dz.U., 2001, Nr 115, poz.1229); 5) oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane; (prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane wynika z tytułu: własności, współwłasności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienie do wykonywania robót i obiektów budowlanych). Wytyczne na temat OZE i EE Strona 18 Wniosek o wydanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych składa każdy inwestor MEW (źródło: Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora. ESHA 2010). W przypadku elektrowni wodnych o mocy nie niższej niż 2,5 MW procedura Oceny Oddziaływania na Środowisko zostanie przeprowadzona obligatoryjnie. W przypadku elektrowni wodnych o mocy niższej niż 2,5 MW, odpowiedni organ, (wójt, burmistrz, prezydent miasta), w porozumieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska i ewentualnie Państwową Inspekcją Sanitarną dokonuje rozpoznania, czy wydane powinno zostać postanowienie nakładające obowiązek przeprowadzenia oceny, czy też postanowienie o braku takiego obowiązku. O tym która inwestycja może zostać zakwalifikowana do jednej z powyższych kategorii decyduje Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich 97/11/EC z dnia 3 marca 1997 r. poprawiająca dyrektywę 85/337/EEC w sprawie oceny skutków dla środowiska niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć (zwana Dyrektywą OOŚ). Zgodnie z ww. rozporządzeniem na środowisko mogą oddziaływać znacząco elektrownie wodne o mocy 2,5 MW i wyższej. Natomiast dyrektywa OOŚ wymienia natomiast wszystkie elektrownie wodne, jako instalacje potencjalnie znacząco oddziaływujące na środowisko. Decyzja o uwarunkowaniach środowiskowych jest niezbędna przy ubieganiu się o pozwolenie wodno prawne na wykonanie urządzenia wodnego oraz korzystanie z wód (patrz Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. "Prawo wodne", Dz.U., 2001, Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi. zmianami). Wniosek o udzielenie pozwolenia wodnoprawnego składa się do właściwego organu administracji samorządowej lub rządowej. Do wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego należy dołączyć (źródło: Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora. ESHA 2010): 1) operat wodnoprawny, 2) projekt instrukcji gospodarowania wodą, umożliwiającego zaspokojenie potrzeb wszystkich użytkowników odnoszących korzyści z urządzenia wodnego 3) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jest ona wymagana lub wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli decyzja ta nie jest wymagana i plan taki został sporządzony 4) opis prowadzenia zamierzonej działalności sporządzony w języku nietechnicznym Zgodnie z zapisami Prawa Wodnego operat sporządza się w formie opisowej i graficznej. Część opisowa operatu zawiera (Art. 132 ustawy): 1) oznaczenie zakładu ubiegającego się o wydanie pozwolenia, jego siedziby i adresu; 2) wyszczególnienie: a) celu i zakresu zamierzonego korzystania z wód, b) rodzaju urządzeń pomiarowych oraz znaków żeglugowych, Wytyczne na temat OZE i EE Strona 19 c) stanu prawnego nieruchomości usytuowanych w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód lub planowanych do wykonania urządzeń wodnych, z podaniem siedzib i adresów ich właścicieli, d) obowiązków ubiegającego się o wydanie pozwolenia w stosunku do osób trzecich; 2a) opis urządzenia wodnego, w tym położenie za pomocą współrzędnych geograficznych oraz podstawowe parametry charakteryzujące to urządzenie i warunki jego wykonania; 3) charakterystykę wód objętych pozwoleniem wodnoprawnym; 3a) charakterystykę odbiornika ścieków objętego pozwoleniem wodnoprawnym; 4) ustalenia wynikające z planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza i warunków korzystania z wód regionu wodnego; 5) określenie wpływu gospodarki wodnej zakładu na wody powierzchniowe oraz podziemne, w szczególności na stan tych wód i realizację celów środowiskowych dla nich określonych; 6) planowany okres rozruchu i sposób postępowania w przypadku rozruchu, zatrzymania działalności bądź wystąpienia awarii lub uszkodzenia urządzeń pomiarowych oraz rozmiar, warunki korzystania z wód i urządzeń wodnych w tych sytuacjach; 7) informację o formach ochrony przyrody utworzonych lub ustanowionych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, występujących w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód lub planowanych do wykonania urządzeń wodnych. Część graficzna operatu zawiera: 1) plan urządzeń wodnych i zasięg oddziaływania zamierzonego korzystania z wód lub planowanych do wykonania urządzeń wodnych, z oznaczeniem nieruchomości wraz z ich powierzchnią, naniesiony na mapę sytuacyjno-wysokościową terenu; 2) zasadnicze przekroje podłużne i poprzeczne urządzeń wodnych oraz koryt wody płynącej w zasięgu oddziaływania tych urządzeń; 3) schemat rozmieszczenia urządzeń pomiarowych oraz znaków żeglugowych; 4) schemat funkcjonalny lub technologiczny urządzeń wodnych. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 20 3. Wytyczne nt. efektywności energetycznej (wydajności energii) Efektywność energetyczna wyraża stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu. Wdrażanie efektywności energetycznej może być realizowane m.in. poprzez zwiększenie stopnia zastosowania wysokosprawnej kogeneracji, poprawę charakterystyki energetycznej użytkowanych i nowopowstających budynków, prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie zarządzania energią, oraz efektywne i racjonalne użytkowanie energii, w którym zawiera się również oszczędzanie energii. Działania takie przyczyniają się do zwiększania lokalnego bezpieczeństwa energetycznego. 3.1. Dokumenty unijne Unia Europejska swoje plany działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej, bezpieczeństwa energetycznego oraz zrównoważonego rozwoju zamieszcza w dokumentach tytułowanych jako tzw. Zielone Księgi. Dokumentami wykonawczymi dla tych celów są Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej, wydane głównie po 2000 roku, na podstawie których każde z Państw Członkowskich opracowuje Ustawy i Rozporządzenia zgodne z obowiązującymi normami. Jedne z najważniejszych dokumentów unijnych z tego zakresu to: Dyrektywa EC/2004/8 o wysokosprawnej kogeneracji – głównym celem dokumentu jest wzrost udziału skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, zwiększenie wykorzystania efektywności paliw, a także wprowadzenie korzystnych taryf dla energii z kogeneracji, Dyrektywa 2002/91/WE o charakterystyce energetycznej budynków – ustala wymogi energetyczne w budynkach remontowanych oraz nowo budowanych, a także wprowadzenie tzw. certyfikacji energetycznej budynków, Dyrektywa 2003/87/WE ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE, Dyrektywa 92/75/EWG w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużyciu energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego, Dyrektywa 2006/32/WE o efektywności wykorzystania energii i serwisie energetycznym – wprowadza nadrzędny cel jakim jest zmniejszenie zużycia energii końcowej o 9% do roku 2016, jednoczenie zakłada opracowanie ustawy o efektywności energetycznej i krajowego planu działania w zakresie oszczędzania energii, a nowym mechanizmem wprowadzonym na rynek mają być tzw. „białe certyfikaty”, Wytyczne na temat OZE i EE Strona 21 Dyrektywa 2005/32/WE EcoDesign o projektowaniu urządzeń powszechnie zużywających energię – nakazuje produkcję urządzeń o wyższej sprawności energetycznej, Program Energy STAR. Celem Dyrektywy 2006/32/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych jest m.in. wspieranie usług z pionu energetycznego. Sektor publiczny Państw Członkowskich przedstawia wytyczne w zakresie inwestycji i utrzymania urządzeń zużywających energię, usług energetycznych oraz pozostałych środków wpływających na poprawę efektywności energetycznej. Struktury administracyjne w poszczególnych Państwach Członkowskich znacznie się różnią, toteż spośród środków dostępnych sektorowi publicznemu powinno się stosować różne typy metod uwzględnionych na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. W ten właśnie sposób powstają Plany Działań. Sektor publiczny ma zapewnić środki poprawy efektywności energetycznej, skupiając się na tych opłacalnych ekonomicznie, które pozwolą na uzyskanie największych oszczędności energii w jak najkrótszym czasie. Środki te zgodnie z Planami Działań są stosowane na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Należy stosować co najmniej dwa środki z wykazu zawartego w załączniku VI do Dyrektywy. Państwa Członkowskie publikują wytyczne dotyczące efektywności energetycznej i oszczędności energii mogące posłużyć za kryteria oceny w przy udzielaniu zamówień publicznych. Zgodnie z Dyrektywą wspieranie efektywności końcowego wykorzystania energii oraz usług energetycznych odbywa się uwzględniając: a) Dystrybutorów energii, operatorów systemu dystrybucji oraz przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii. Państwa Członkowskie dokładają wszelkich starań by dystrybutorzy energii, operatorzy systemu dystrybucji lub przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż energii przedstawiali na żądanie dane statystyczne dotyczące ich odbiorców końcowych wyznaczonym organom lub agencjom. Jednocześnie zapobiegają tworzeniu się bariery dla popytu i świadczenia usług energetycznych oraz innych środków poprawy efektywności energetycznej. b) Dostęp do informacji. Informacje o metodach służących poprawie efektywności energetycznej oraz ramach finansowych i prawnych powinny być czytelne i dostępne wszystkim użytkownikom rynku. Metody te należy szeroko promować oraz ustalić warunki wprowadzania informacji i rozpowszechniania najlepszych praktyk w dziedzinie oszczędności energii. c) Dostęp do systemu kwalifikacji, akredytacji i certyfikacji. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 22 Uwzględniając otrzymanie wysokiego poziomu kompetencji technicznych, obiektywności i wiarygodności przez Państwa Członkowskie, metoda ta jest stosowana dobrowolnie. d) Instrumenty finansowe dotyczące oszczędności energii. Punkt ten opisuje zmiany w krajowych przepisach ustawodawczych i wykonawczych które ograniczają lub zupełnie hamują instrumenty finansowe wykorzystane w celu oszczędności energii a także wprowadza wzory umów jakie zawierają istniejący i potencjalni odbiorcy usług finansowych w ramach tych instrumentów. e) Taryfy służące efektywności energetycznej. Ograniczone zostaną przywileje w zakresie przesyłu i dystrybucji energii powodujące zwiększenie ilości dystrybuowanej lub przesyłanej energii. Możliwe jest wprowadzenie dodatkowego wsparcia do systemów i taryf pod warunkiem minimalnego wzrostu obciążenia energetycznego. f) Fundusze i mechanizmy finansowania. Jest to jeden z podstawowych elementów realizacji programów poprawy efektywności energetycznej oraz promowania tych programów. Mechanizm ten w szczególności uwzględnia propagowanie audytu energetycznego, instrumentów finansowych wspierających energooszczędność, inteligentne liczniki energii oraz czytelne rachunki za elektryczność. Fundusze są wykorzystywane w postaci dotacji, pożyczek, gwarancji finansowych, itp. oraz są ogólnodostępne. g) Audyty energetyczne. Audyty energetyczne służą określaniu potencjalnych działań w celu poprawy wydajności energii, są przeprowadzane w sposób niezależny i dostępne dla każdego końcowego odbiorcy energii. Spis audytorów energetycznych dostępny jest w Internecie. Po wykonaniu pomiarów wydawany jest certyfikat budynku zgodny z art. 7 Dyrektywy 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. h) Pomiary przy pomocy liczników oraz przejrzystość informacji w rachunkach zużycia energii Odbiorcy końcowi energii mają możliwość zakupienia na konkurencyjnych warunkach liczników, które dokładnie oddają rzeczywiste zużycie energii przez odbiorcę wraz z informacją o rzeczywistym czasie korzystania z energii. Na rachunku zamieszczane są informacje przedstawiające całościowe bieżące koszty energii. Rachunek jest wystawiany dostatecznie często aby można było regulować zużycie energii. Zgodnie z wymogami Unii Europejskiej powstał nowy dokument Plan na rzecz efektywności energetycznej z 2011 roku. Z analizy szacunkowej Komisji Europejskiej wynika, że pomimo Wytyczne na temat OZE i EE Strona 23 podjętych działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej założenia do roku 2020 mogą nie zostać spełnione. Zaktualizowany Plan Działań proponuje nowe rozwiązania. Największy nacisk na zadania związane z oszczędzaniem energii jest kładziony na budownictwo. Niemal 40% końcowego zużycia energii przypada w domach, budynkach biurowych, sklepach itp. Uwzględniona została potrzeba renowacji budynków, rozwoju producentów dostarczających materiały poprawiające energooszczędność, możliwość zmniejszenia zużywanej energii, propagowanie energooszczędności w miastach i gminach. Energooszczędne plany w budynkach są wymagające od strony technicznej. Konieczne jest prowadzenie odpowiednich szkoleń dla architektów, inżynierów, audytorów, rzemieślników, techników i instalatorów, zwłaszcza tych zajmujących się renowacjami. Istotnym elementem mającym wpływ na zwiększenie wydajności energii jest sektor transportu. Na transport przypada 32% końcowego zużycia energii (dane z 2008 roku). Strategia poprawy wydajności energii obejmuje w tym sektorze zaawansowane systemy zarządzania ruchem, inwestycje w infrastrukturę, standardy efektywności dla pojazdów oraz inteligentną politykę cenową. Wymogi dotyczące efektywności energetycznej w przemyśle wprowadzają konieczność przeprowadzania audytów energetycznych i systemów zarządzania energią, wzrost sprawności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Na przemysł przypada około 20% pierwotnego zużycia energii. Poprawie wydajności energetycznej sprzyja wprowadzenie systemu handlu uprawnień do emisji. Istotne jest również wspieranie rozwoju i wdrażania nowych energooszczędnych technologii. Około 30% pierwotnego zużycia energii przypada na branżę energetyczną, głównie na potrzeby zamiany energii w elektryczność i ciepło, a także ich dystrybucja. Konieczne będzie zastąpienie starych urządzeń i pokrycie wzrastającego popytu poprzez budowę nowych mocy wytwórczych i nowej infrastruktury. Efektywność energetyczną można również zwiększyć wykorzystując wysokosprawną kogenerację, powiązaną z komunalnymi zakładami przetwarzania odpadów oraz lokalnymi sieciami ciepłowniczych i chłodniczych. Ważnym kryterium poprawy efektywności energetycznej jest postrzeganie oszczędności energii w wymiarze finansowym poprzez mechanizmy rynkowe. Wprowadzone zostaną instrumenty finansowe, które określą wartość oszczędności energii i na tej podstawie wygenerują zyski przedsiębiorców (dostawców i dystrybutorów) związane z wydajnością energii zamiast z dostarczoną jej ilością. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 24 3.2. Dokumenty krajowe Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. Nr 94, Poz. 551) wskazuje podmioty odpowiedzialne za działania służące poprawie efektywności energetycznej: osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zużywające energię. Dokument definiuje krajowy cel w zakresie zmniejszenia strat energetycznych, zadania własne jednostek sektora rządowego i samorządowego związane z efektywnością, świadectwa efektywności energetycznej oraz audyty energetyczne. Krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią określa oszczędność energii finalnej wynoszącą przynajmniej 9% średniego krajowego zużycia do roku 2016, przy czym za punkt odniesienia przyjmuje się uśrednioną wartość z lat 2001 – 2005. Zgodnie z ustawą, jednostka sektora publicznego, w ramach realizacji swoich zadań, stosuje co najmniej dwa z poniższych środków poprawy efektywności energetycznej: umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd, o których mowa powyżej, albo ich modernizacja; nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termo modernizacyjnego w rozumieniu ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w rozumieniu ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów; sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy Prawo budowlane, o powierzchni użytkowej powyżej 500 m2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą. Działania przedstawione w ramach Krajowego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej (EEAP) prowadzą do: osiągnięcie celu indykatywnego oszczędności energii zgodnie wymaganiami Dyrektywy 2006/32/WE tj. 9% w roku 2016, osiągnięcie celu pośredniego 2% w roku 2010. Dokument ten zawiera planowane programy poprawy efektywności energetycznej, a także działania służące poprawie efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, niezbędne dla realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 25 Jednocześnie uwzględniona została analiza i ocena wykonania krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej za poprzedni okres, a także dane o etapach realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią i podjętych działaniach mających na celu wyeliminowanie przeszkód w realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią. Według danych zawartych w Krajowym Planie Działania dotyczącym efektywności energetycznej w latach 2001 – 2005 średnie zużycie energii finalnej wynosiło 593908 GWh. Cel w zakresie oszczędności energii przyjęty na 2016 r. (9%) to 53452 GWh. Dane o wielkości zużycia energii prowadzone są przez Agencję Rynku Energii S.A., a następnie zamieszczanie w publikacjach Głównego Urzędu Statystycznego. Dodatkową analizę bazy danych przekazuje Urząd Regulacji Energetyki, Agencja Rynku Energii S.A., Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., Polska Izba Paliw Płynnych oraz dystrybutorzy i operatorzy paliw, energii i ciepła. W zakresie mieszkalnictwa wprowadzono system oceny energetycznej budynków. Zgodnie z Dyrektywą Europejską 2002/91/WE 4 stycznia 2006 r. weszły w życie wytyczne w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Ustalenia Dyrektywy zmieniają normy w zakresie projektowania, stawiania, modernizacji i eksploatacji budynków. Zmiany wpłynęły na rynek nieruchomości, bowiem wprowadziły nowe obowiązki przy ich sprzedaży i wynajmie. Świadectwo charakterystyki energetycznej przed dokonaniem sprzedaży należy przedstawić kupującemu. Podobnie przed podpisaniem umowy najmu, wynajmujący jest obowiązany przedłożyć najemcy świadectwo energetyczne. Kolejnym środkiem są fundusze na termomodernizację budynków, czyli środki finansowe pochodzące z Budżetu Państwa. Wsparcie jest przeznaczone dla podmiotów realizujących działania powodujące zmniejszenie zużycia energii oraz jej nośników z zasobów komunalnych i socjalno-bytowych. Ważnym punktem w działaniach zmniejszających zużycie energii elektrycznej jest kampania informacyjna dla społeczeństwa, promująca efektywne wykorzystanie urządzeń w gospodarstwach domowych, stosowanie odnawialnych źródeł energii. W sektorze usług również prowadzone są działania zwiększające wydajność zużywanej energii elektrycznej. Nadrzędnym celem jest wprowadzanie na rynku urządzeń energooszczędnych. Wyjściową grupą, do której kierowane są działania jest grupa producentów urządzeń, np. AGD, sprzętu biurowego, oświetlenia, silników elektrycznych. Wzrost produkcji urządzeń energooszczędnych, wymiana urządzeń starych na nowe, czytelne oznakowanie etykiet efektywności energetycznej na urządzeniach, racjonalne ich użytkowanie oraz zapewniony odbiór zużytego sprzętu przez odpowiednie jednostki pozwolą na bardziej efektywne wykorzystanie energii. Dużą grupę odbiorców energii stanowi sektor publiczny (urzędy, szkoły, biura, szpitale). Dlatego ważne są działania mające na celu termomodernizację budynków użyteczności publicznej oraz racjonalne użytkowanie sprzętu będącego w ich wyposażeniu. Istotnym elementem jest również wymiana oświetlenia na energooszczędne, zarówno w budynkach jak i oświetlenia ulicznego. Proponuje się również szkolenia pracowników sektora publicznego w zakresie efektywnego korzystania z energii elektrycznej. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 26 Promowane są działania firm świadczących usługi energetyczne. Końcowi odbiorcy energii mają możliwość wyboru najbardziej konkurencyjnego dostawcy energii. W realizacji działań niezbędne jest wsparcie finansowe inwestycji wydajnych energetycznie. W chwili obecnej kluczowym modelem finansowania jest Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013. Wsparcia udzielają również Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Regionalne Programy Operacyjne. Możliwy jest także do uzyskania grant z Globalnego Funduszu Ochrony Środowiska (GEF) wspierający przedsięwzięcia termomodernizacyjne i energooszczędne. Transport jest specyficznym sektorem, świadczącym usługi mające na celu pokonywanie przestrzeni. Związane jest to również z wydatkowaniem energii. Podstawowym działaniem mającym na celu zmniejszenie zużycia energii elektrycznej jest zmniejszenie zapotrzebowania na transport. Alternatywą może być zbiorowe korzystanie z transportu szynowego, wspierane przez Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. Ważny jest także transport zbiorowy do szkół, pracy, itp. Istotnym elementem jest zarządzanie ruchem miejskim, tzw. zielona fala, tzn. inteligentny system sterowania sygnalizacją świetlną, opracowywane są miejskie plany transportu zrównoważonego. Wprowadzone zostają działania zwiększające zainteresowanie transportem pieszym bądź rowerowym. Promowane są alternatywne paliwa dla pojazdów, nauka ekologicznej jazdy samochodem, dbałość o odpowiednie ciśnienie w kołach. Długookresowym działaniem w celu poprawy efektywności energetycznej u końcowego odbiorcy jest mechanizm wsparcia w postaci systemu białych certyfikatów. Białe certyfikaty są to świadectwa potwierdzające zaoszczędzenie określonej ilości energii w wyniku realizacji inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej. Białe certyfikaty posiadają prawa majątkowe i są przedmiotem obrotu na towarowej giełdzie energii. Wieloletnim działaniem zmierzającym do poprawy wydajności energii są również kampanie informacyjne na temat jej efektywnego wykorzystania. Dodatkowo prowadzone są szkolenia dla audytorów energetycznych oraz audytorów efektywności energetycznej. Wspierane są działania związane z promocją efektywności energetycznej. Wspierany jest system pomiarów zużycia wody i ciepła ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, działania informacyjno - edukacyjne mające na celu zmianę zachowania konsumentów i zwiększające społeczną akceptację dla rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Aby założenia Planu mogły być wprowadzone w życie konieczne jest odpowiednie wparcie finansowe, zarówno ze środków unijnych jak i krajowych. Obowiązujące w Polsce systemy finansowania obejmują: Politykę spójności – obowiązujące w latach 2007 – 2013 wsparcie inwestycji związanych z efektywnością energetyczną, kogeneracją i zarządzaniem energią. Program Inteligentna Energia dla Europy – realizowany również w latach 2007 – 2013 finansuje przedsięwzięcia mające dopracować zadania związane ze zwiększeniem wydajności energii. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 27 Finansowanie przez pośrednika – kredyty przyznawane przez międzynarodowe i krajowe instytucje finansowe. Europejski plan naprawy gospodarczej – finansowanie partnerstwa publicznoprywatnego na rzecz energooszczędności budynków. Program ramowy w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007 2013) – wsparcie badań naukowych i nowych technologii w zakresie efektywności energetycznej. Koalicja Klimatyczna przedstawiła swoje stanowisko, w którym proponowane są sposoby poprawy efektywności energetycznej w Polsce, co związane jest z bezpieczeństwem energetycznym oraz jakością życia społeczeństwa. Stanowisko to jest zgodne z założeniami Unii Europejskiej w tym temacie i zawiera się w kilku zasadniczych punktach: 1) Najbardziej istotnym działaniem było przyjęcie Ustawy o efektywności energetycznej, która ma regulować zasady oszczędzania energii, zabezpieczać odpowiednią ilość energii u odbiorców końcowych, a także wdrożyć system „białych certyfikatów”. 2) Aktualizacja Krajowego Planu Działań na rzecz efektywności energetycznej oraz raport z dotychczas wykonanych zadań. 3) Zmiany w Ustawie o zamówieniach publicznych związane z energooszczędnością, polegające na wprowadzeniu dodatkowych założeń przy udzielaniu zamówienia związanego z bardziej wydajnym wykorzystaniem energii. 4) Zagwarantowane środki z budżetu Termomodernizacji i Remontów. Państwa przekazane na Fundusz 5) Prowadzenie audytów energetycznych budynków w celu określenia ich wydajności pod względem oszczędności energii oraz monitorowanie efektów po wykonaniu zabiegów termomodernizacyjnych budynku. 6) Pozyskiwanie finansowania z Unii Europejskiej, a także środków krajowych (np. Program Zielonych Inwestycji GIS). 7) Zmiana Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 marca 2009r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 8) Zmiany w systemie certyfikacji energetycznej budynków. 9) Możliwość odliczenia podatku VAT przy zakupie inwestycji związanych z efektywnym wykorzystaniem energii (np. pojazdów hybrydowych lub elektrycznych). Zapewnienie bezpiecznego rozwoju kraju z punktu widzenia dostaw energii i paliw, a także zaprzestanie pogłębiającym się zmianą klimatu są ogromnym wyzwaniem dla społeczeństwa. Sposobem na zmniejszenie zapotrzebowania na paliwa, energię oraz emisję spalin jest racjonalna gospodarka energetyczna kraju, a także wzrost produkcji energii z odnawialnych źródeł. Wytyczne na temat OZE i EE Strona 28 4. Literatura Przybyła Cz. z zesp. Przegląd zasobów odnawialnych źródeł energii w województwie wielkopolskim, Poznań 2007 Energetyka odnawialna w Wielkopolsce – uwarunkowania rozwoju. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, Poznań 2010. „Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora”. Europejskie Stowarzyszenie Małej Energetyki Wodnej ESHA 2010, wydanie internetowe: [email protected] Przewodnik dla inwestorów zainteresowanych budową biogazowni rolniczych. 2011. Opracowanie wykonane na podstawie umowy z Ministerstwem Gospodarki nr II/103/P/75001/10/DE Wytyczne na temat OZE i EE Strona 29
