Temat: Dominacja ZSRR w Europie Środkowej i

Temat: Dominacja ZSRR w Europie
Środkowej i Wschodniej.
1. Państwa Europy Środkowej i Wschodniej

obóz państw socjalistycznych”, „kraje demokracji
ludowej”: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, NRD,
Rumunia, Węgry, ZSRR

Władza sprawowana przez komunistów; powołana
wszędzie wg tego samego schematu
Zmiany społeczne i ustrojowe
Pełnia władzy w rękach przywódców partii
komunistycznych
Kontrola „satelit” przy pomocy RWPG i Układu
Warszawskiego



Jugosławia



Josip Broz-Tito
Od 1948 r. poza Kominformem
W ostrym konflikcie ze Stalinem
Albania



Enver Hodża
W 1961r. zerwanie sojuszu z ZSRR
Wzorem dla Albanii był komunizm z wydaniu chińskim

Austria
Od 1955 r., państwo
demokratyczne i neutralne

Finlandia
Do 1989r., częściowo
zależna od ZSRR
2. Śmierć Stalina i decyzje XX Zjazdu KPZR






5 marca 1953 śmierć Stalina
Śmierć Stalina - Polska Kronika Filmowa
Państwa demoludów pogrążone w żałobie
Katowice przemianowane na Stalinogród (do 1956r.)
Walkę o władzę w ZSRR wygrywa Nikita Chruszczow
Czystki i zmiany: skazanie na śmierć wielu
współpracowników Stalina (m.in. Ł. Berię),
poddanie kontroli państwa KGB, zwolniono z
łagrów część więźniów , zrehabilitowano
pośmiertnie ofiary czystek czasów Stalina
XX Zjazd KPZR

Luty 1956r. , tzw. tajny referat „O kulcie jednostki i
jego następstwach”
(tekst źródłowy nr 1/277)
3. Powstanie węgierskie 1956r.




Czerwiec 1953r., Imre Nagy zostaje mianowany
premierem (wcześniej był Matyas Rakosi); ogłoszenie
nowego kursu
Kwiecień 1955r., zdjęcie Nagyego z funkcji premiera
Powszechne niezadowolenie
23 października wielka demonstracja w Budapeszcie
pod pomnikiem Józefa Bema; przemówienie premiera
Geró tylko podgrzewa atmosferę; obalenie 25-cio
metrowego pomnika Stalina; opanowanie radia
przez demonstrantów




24 października; na prośbę komunistów węgierskich
wojska radziecka wkraczają do Budapesztu; walki
na ulicach; część wojska popiera powstańców
30 października ponownie premierem Imre Nagy;
wprowadza system wielopartyjny, zwrócenie ziemi
chłopom, reformy, wyjście Węgier z UW,
1 listopada zapowiedź neutralności Węgier oraz
wycofania wojsk radzieckich z państwa
ZSRR oficjalnie gotowy do rozmów (ale potajemnie
przygotowuje plan inwazji)

Śmierć ok. 7,5 tyś. Węgrów
Za udział w powstaniu groziła kara śmierci (wykonano
230 wyroków)
200 tyś. Węgrów uciekło z kraju
Imre Nagy został skazany na śmierć
Janos Kadar rządził do 1988r.

„gulaszowy socjalizm”




4. Praska wiosna 1968r.
Styczeń 1968 Antoni Dubcek zostaje I sekretarzem
czechosłowackiej partii komunistycznej
 Kwiecień 1968 hasło „socjalizmu z ludzką twarzą”:
- demokratyzacja systemu wyborczego (wprowadzenie systemu
wielopartyjnego)
-konstytucyjne zagwarantowanie wolności zgromadzeń i
wyrażania poglądów
-reforma gospodarcza


Czerwiec 1968 r., zniesienie cenzury

W prasie, na spotkaniach i zebraniach pojawiają się hasła i postulaty:
likwidacji kierowniczej roli partii komunistycznej oraz
rozluźnienia sojuszu z ZSRR
socjalizm w Czechosłowacji jest zagrożony…

Lipiec 1968 r., Warszawa; spotkanie przywódców ZSRR,
Węgier, NRD, Polski, Bułgarii; domagano się
zdecydowanych kroków od władz Czechosłowacji
„Operacja Dunaj”


20/21 sierpnia 1968r., rozpoczęcie inwazji na
Czechosłowację (ponad 200 tyś. żołnierzy Układu
Warszawskiego, w tym wojska polskie)
Oficjalnie podano, że inwazja odbyła się na prośbę władz
czechosłowackich





Silny opór społeczny, sabotaż (zdejmowanie tablic z
nazwami ulic)
Areszt Dubczeka i innych działaczy oraz wywiezienie ich
do Moskwy
28 sierpnia porozumienia moskiewskie; w zamian
za pozostanie przy władzy cofnięcie reform i
zgoda na pozostanie wojsk Układu na terenie
Czechosłowacji
Stopniowe odsuwanie Dubceka od władzy
Marzec 1969 r., I sekretarzem został Gustav Husak
Doktryna Breżniewa
„Wspólnota socjalistyczna jako całość ma prawo do
interwencji na terytorium każdego państwa członkowskiego
bloku socjalistycznego w sytuacji, gdy wewnętrzne lub
zewnętrzne siły, wrogie wobec socjalizmu, usiłują zakłócić
rozwój tego kraju i przywrócić ustrój kapitalistyczny.”
Z wypowiedzi Leonida Breżniewa na V zjeździe PZPR w listopadzie 1968

Państwa socjalistyczne mają prawo do interwencji na
terenie każdego państwa socjalistycznego, któremu
grozi odejście od drogi socjalizmu (np. Węgry 1956,
Czechosłowacja 1968)