ROZDZIAŁ 31 FUNKCJE ARIMR W ROZWOJU ROLNICTWA I JEGO

Waldemar Czternasty
Natalia Buczkowska
ROZDZIAŁ 31
FUNKCJE ARIMR W ROZWOJU ROLNICTWA I JEGO OTOCZENIA
W WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2004-2006
Wstęp
Integracja Polski z Unią Europejską spowodowała, że polskie rolnictwo
podporządkowane zostało mechanizmom Wspólnej Polityki Rolnej. Wprowadzenie WPR
otwarło nowe możliwości finansowania sektora rolno-żywnościowego. Istotną rolę w
kształtowaniu polskiego rolnictwa w nowych warunkach odegrała Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa. W ramach powierzonych jej zadań w latach 2004-2006 prowadziła
zróżnicowane działania zależnie od rodzaju przedsięwzięcia. Środki unijne zostały
rozdysponowane pomiędzy poszczególnymi województwami, w których regionalne oddziały
Agencji zajmowały się obsługą beneficjentów. Wykorzystanie funduszy oraz zainteresowanie
poszczególnymi Działaniami ARiMR było zróżnicowane zależnie od regionu.
Przedstawienie kierunków rozwoju sektora rolno-żywnościowego przy wykorzystaniu
środków unijnych pochodzących z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
stanowi główny cel pracy. Jako przykład posłuży województwo kujawsko-pomorskie. W
ramach Wspólnej Polityki Rolnej, jednolitej organizacji rynków owoców i warzyw oraz
funduszy strukturalnych zostały przydzielone fundusze wspierające inwestycje w sektorze
rolnym oraz wspierające rozwój obszarów wiejskich. Szczegółowa analiza działań Agencji
wskazuje na przebieg przemian w rolnictwie i jego otoczeniu, których efekty są widoczne
niemal w każdej wsi. Fundusze unijne trafiły nie tylko do rolników i ich gospodarstw, ale
także wsparły inwestycje w zakładach specjalizujących się w przetwarzaniu produktów
rolnych, jak i zainicjowały powstanie grup producentów rolnych oraz inne inicjatywy i
inwestycje sektora rolno-żywnościowego.
W opracowaniu poprzez opis zadań i roli Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa w latach 2004-2006 przedstawiono rozwój sektora rolno-żywnościowego w
województwie kujawsko-pomorskim. Po zaprezentowaniu obszernego katalogu zadań
Agencji, kolejnym punktem jest analiza beneficjentów oraz stopień wykorzystania środków
unijnych. Powyższa analiza pozwoli nakreślić kierunki przemian rolnictwa i jego otoczenia
po integracji Polski z Unią Europejską.
Do realizacji zadań badawczych wykorzystano źródła pierwotne i wtórne, dostępne w
ramach zbiorów Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, oraz polską
literaturę. Źródłem wiedzy okazały się również informacje dostępne za pomocą internetu.
Rola i zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa została utworzona w 1994 roku
jako instytucja rządowa, w celu wspierania działań służących rozwojowi rolnictwa obszarów
wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z Unii
Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Struktura tej instytucji składa się z
336
Waldemar Czternasty, Natalia Buczkowska
trzech poziomów: Centrala, Oddziały Regionalne oraz Biura Powiatowe (www.arimr.gov.pl).
Głównym zadaniem Agencji jest wspieranie przedsięwzięć przyśpieszających proces
przemian strukturalnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Działalność ta obejmuje
bardzo wiele dziedzin, przede wszystkim wspieranie inwestycji w rolnictwie, w
przetwórstwie rolno-spożywczym, poprzez:
•
rozwój infrastruktury techniczno-produkcyjnej rolnictwa i terenów wiejskich,
•
poprawę struktury agrarnej,
•
wspieranie przedsięwzięć zwiększających ilość miejsc pracy na terenach wiejskich,
•
wspieranie usług dla rolnictwa,
•
wspomaganie lepszego wykorzystania rolniczej bazy produkcyjnej.
Beneficjentami Agencji są rolnicy, przedsiębiorcy sektora rolnego, grupy
producentów oraz sektor rybacki. Pomoc przyznawana jest w ramach Wspólnej Polityki
Rolnej, jest to zintegrowany system pomocy we wszystkich krajach unijnych. Zadaniem
priorytetowym jest wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, wspieranie dochodów
rolników i mieszkańców wsi. Główną rolę w finansowaniu tych przedsięwzięć odgrywa
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOIGR), który dzieli się na dwie sekcje:
Orientacji i Gwarancji. Z Sekcji Gwarancji finansowany jest I i II filar Wspólnej Polityki
Rolnej, natomiast fundusze strukturalne z Sekcji Orientacji (www.arimr.gov.pl).
W latach 2004-2006 Agencja koordynowała wdrażanie unijnych instrumentów
wsparcia dla polskiego rolnictwa w wysokości około 10 mld euro. Z czego średnio na rok
przypada 2 417 mln euro, czyli dwukrotnie więcej niż polskie wydatki budżetowe
przeznaczone na rolnictwo w 2002 roku, tj. 1 271 mln euro (Dymura, 2004).
Płatności bezpośrednie do gruntów rolnych- I filar
System płatności obszarowych stanowi przejściowy system płatności bezpośrednich.
Składa się z jednolitej płatności obszarowej, niezależnej od prowadzonej działalności
rolniczej. Natomiast uzupełniająca płatność przysługuje do powierzchni upraw
utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej. Wysokość całej dopłaty obszarowej jest sumą
jednolitej płatności i uzupełniającej płatności obszarowej, w latach 2004-2006 stanowiła
następujący procent dopłaty jaka przysługuje rolnikom unijnym:
•
2004-55%
•
2005-60%
•
2006-65%
By móc ubiegać się o płatności obszarowe należy posiadać gospodarstwo rolne, o
minimalnej powierzchni gruntów rolnych, utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej z
zachowaniem zasad ochrony środowiska o powierzchni co najmniej 1 ha. Uprawnionymi do
dopłaty są nie tylko właściciele gospodarstw rolnych, ale także osoby z innych tytułów, jak
dzierżawy, użytkowania, użyczenia.
Środki towarzyszące dla wspólnej Polityki Rolnej- II filar
Po akcesji środki towarzyszące na lata 2004-2006 zostały przydzielone w ramach
Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), którego zadaniem jest rozwiązywanie
aspektów społecznych i środowiskowych. Głównym celem Planu jest wsparcie
zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Szeroki zakres działań w 80% finansuje Unia
Europejska, a pozostałe 20% budżet krajowy. PROW obejmuje poniżej wymienione
działania.
Renty strukturalne zostały wprowadzone, by zachęcić rolników do zaprzestania
prowadzenia działalności rolniczej w wieku przedemerytalnym, przekazania gospodarstw
Funkcje ARiMR w rozwoju rolnictwa i jego otoczenia w woj. kujawsko-pomorskim ...
337
rolnych oraz zapewnić rolnikom źródło dochodu po zaprzestaniu działalności. Wysokość
renty strukturalnej stanowi odpowiedni procent kwoty najniższej emerytury określonej w
przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawowa
wysokość renty strukturalnej wynosi 210% najniższej emerytury. Renta jest wypłacana co
miesiąc, ale nie dłużej niż przez okres 10 lat. By móc się ubiegać o wsparcie, należy:
•
ukończyć 55 lat,
•
prowadzić działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym przez
co najmniej 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę strukturalną i w tym okresie
podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników przez co najmniej 5 lat,
•
w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną należy podlegać ubezpieczeniu
społecznemu rolników,
•
przekazać posiadane gospodarstwo rolne,
•  zaprzestać wszelkiej towarowej działalności rolniczej.
Wspieranie gospodarstw niskotowarowych polega na dofinansowaniu gospodarstw
rolnych o niskim potencjale ekonomicznym oraz poprawie konkurencyjności polskiego
rolnictwa po akcesji. Dzięki dofinansowaniu gospodarstwa te mogą przeprowadzić
różnorodne inwestycje. Premia dla gospodarstw niskotowarowych jest wypłacana w ciągu 5
lat w wysokości 1250 euro. Dofinansowanie przysługuje rolnikowi prowadzącemu na własny
rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym, które spełnia warunki
niskotowarowego. Po 3 roku otrzymywania pomocy beneficjent musi wykazać osiągnięte cele
określone w planie restrukturyzacji gospodarstwa.
Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowanie (ONW). Gospodarstwa rolne położone w strefach określanych jako obszary
o niekorzystnych warunkach gospodarowania mogą ubiegać się o dodatkowe płatności, które
mają na celu:
•
promocje rolnictwa przyjaznego dla środowiska,
•
zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi,
•  zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich.
Dopłaty przyznawane są w formie corocznych płatności do hektara gruntów rolnych
położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w
użytkowaniu rolniczym. Polska została podzielona na strefy, w zależności od umiejscowienia
gospodarstwa w danej strefie kwota pomocy wynosi od 33,6 do 67,8 euro/ha/rok.
Wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i dobrostanu zwierząt obejmuje
7 przedsięwzięć rolno-środowiskowych ( pakiety). Działania poszczególnych pakietów mają
na celu ochronę środowiska i zachowanie zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich.
Rolnik przystępując do programu zobowiązany jest przestrzegać zasad zwykłej dobrej
praktyki rolniczej na całym obszarze gospodarstwa. Wysokość wypłacanej pomocy jest
zależna od rodzaju przedsięwzięcia i jest przyznawana w formie rocznych płatności. W
ramach Krajowego Programu Rolno-środowiskowego (KPR) wchodzą następujące pakiety:
• rolnictwo zrównoważone,
• rolnictwo ekologiczne,
• utrzymanie łąk ekstensywnych,
• utrzymanie ekstensywnych pastwisk,
• ochrona gleb i wód,
• strefy buforowe,
• ochrona rodzimych ras zwierząt gospodarskich.
Zalesianie gruntów rolnych ma na celu powiększanie obszarów zalesionych poprzez
zalesianie gruntów rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa, utrzymanie i wzmocnienie
ekologicznej stabilności gruntów zalesianych oraz zwiększenie udziału lasów w globalnym
338
Waldemar Czternasty, Natalia Buczkowska
bilansie węgla. Pomoc obejmuje trzy etapy: wsparcie na zalesienie, premię pielęgnacyjną i
premię zalesieniową. Pierwszy etap obejmuje dofinansowanie w wysokości 80% kosztów
założenia uprawy, wykonania poprawek w 2 roku i zabezpieczenia przed zwierzyną. Premia
pielęgnacyjna wypłacana jest przez pięć lat od założenia uprawy, jest przeznaczona na zabiegi
pielęgnacyjne. Premia zalesieniowa wypłacana jest przez 20 lat, co roku od założenia uprawy.
Ma na celu pokrycie kosztów wynikających z utraty dochodów po przekształceniu gruntów
rolnych na grunty leśne.
Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej obejmuje
dostosowanie gospodarstw do standardów z zakresu ochrony środowiska, zdrowia
publicznego, zdrowia i dobrostanu zwierząt. O wsparcie mogą się ubiegać gospodarstwa
produkujące mleko, fermy kurze (nioski), oraz beneficjenci chcący wyposażyć gospodarstwa
w urządzenia do składowania nawozów naturalnych.
Grupy producentów rolnych mogą otrzymać wsparcie na zakładanie i
administracyjne koszty utrzymania grup. Pomoc udzielana jest przez pięć lat począwszy od
momentu powstania grupy. Działanie to ma na celu propagowanie powstawania grup, w celu
centralizacji sprzedaży, a także organizowania wspólnej pomocy podczas produkcji.
Beneficjentami są grupy producentów rolnych, które swoją działalność rozpoczęły po
integracji Polski z Unią Europejską.
Wsparcie ARiMR rynków owoców i warzyw
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela pomocy w ramach wspólnej
organizacji rynków świeżych owoców i warzyw. Celem tego działania jest wspieranie
dochodów zrzeszonym producentom rolnym. Beneficjentami mogą być uznane grupy
producentów owoców i warzyw oraz wstępnie uznane grupy. Uznane grupy mogą otrzymać
pomoc finansową na działania, które organizacja planuje zrealizować dla osiągnięcia celów
zawartych w programie operacyjnym. Natomiast wstępnie uznane grupy otrzymują wsparcie
na pokrycie kosztów administracyjnych oraz na dofinansowanie kosztów kredytu
zaciągniętego na realizację inwestycji zawartych w planie dochodzenia do uznania.
Rynek przetworów owocowych i warzywnych. Działania Agencji obejmują również
pomoc finansową dla wstępnie uznanych i uznanych grup producentów z tytułu dostarczania
owoców i warzyw do przetwórstwa. Wsparcie otrzymywane jest w ramach zawartych umów,
pomiędzy grupami producentów a przetwórcami wpisanymi do rejestru przetwórców owoców
i warzyw oraz grup producentów owoców i warzyw wytwarzających przetwory.
Dofinansowanie udzielane jest do:
•
pomidorów
•
brzoskwiń
•
gruszek odmiany Williams lub Rocha.
Fundusze strukturalne
Po akcesji Polska uzyskała dostęp do wsparcia w ramach polityki strukturalnej Unii
Europejskiej. W pierwszych latach po integracji działania strukturalne na obszarach wiejskich
będą realizowane w ramach Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006, zawierającego
szereg programów operacyjnych. Jednym z nich jest Sektorowy Program Operacyjny (SPO)
Restrukturyzacji i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 20042006, obejmującego następujące działania:
• inwestycje w gospodarstwach rolnych
• ułatwiane startu młodym rolnikom
• poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
Funkcje ARiMR w rozwoju rolnictwa i jego otoczenia w woj. kujawsko-pomorskim ...
339
•
•
przywracanie potencjału produkcji leśnej
różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia
różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów
• rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem
• rozwój instytucjonalny
• informowanie i promocja Programu.
Priorytetowym celem SPO jest poprawa konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej,
traktowany jako główny cel strategiczny rozwoju polskiego rolnictwa i przetwórstwa
żywności w pierwszych latach integracji z UE. Beneficjentami w zależności od Działania
mogą być rolnicy jak i podmioty prawne związane z sektorem rolnym. Wsparcie udzielane
jest przez ARiMR w formie dofinansowania
Wpływ wybranych Działań ARiMR na rozwój rolnictwa i jego otoczenia w
województwie kujawsko-pomorskim
Na realizację PROW w latach 2004-2006 zaplanowano w całym kraju ponad 2,7 mld
euro, natomiast na SPO 1 784 mln euro. W kujawsko-pomorskim beneficjenci wykorzystali
całą pulę pieniędzy przyznanych im z poszczególnych Programów na różnorodne inwestycje.
Pełna analiza rozdysponowanych środków finansowych przekracza możliwości tego artykułu.
Dlatego autorzy zawęzili Działania Agencji i zbadali wpływ tylko dwóch, a mianowicie 1.1
Inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz 1.5 Poprawa przetwórstwa i marketingu
artykułów rolnych, na rozwój sektora rolno-żywnościowego.
Tabela 1. Zestawienie statystyczne SPO, Działanie 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych,
według podpisanych umów.
Lp.
1
2
3
4
Opis
Zawarte umowy
Forma prawna
osoba fizyczna
osoba prawna
Płeć wnioskodawcy
kobieta
mężczyzna
Powiaty
aleksandrowski
brodnicki
bydgoski
chełmiński
golubsko-dobrzyński
grudziącki
inowrocławski
lipnowski
mogileński
nakielski
radziejowski
rypiński
sępoleński
świecki
toruński
Ilość
Wielkość pomocy
wniosków
(zł)
1814
188 349 335,70
1814
188 349 335,70
1744
171 818 488,50
70
16 530 847,20
1744
171 818 488,50
181
18 774 080,95
1563
153 044 407,55
1814
188 349 335,70
114
10 780 630,75
90
9 719 091,42
107
13 801 761,75
43
5 801 930,75
96
9 934 152,05
147
14 821 296,50
153
17 988 375,70
47
4 699 917,61
73
5 684 003,60
76
10 357 304,70
126
10 557 467,82
62
4 017 671,70
39
4 891 906,45
102
11 448 878,40
178
16 636 858,60
% ilości
wniosków
100,00
100,00
96,14
3,86
100,00
10,38
89,62
100,00
6,28
4,96
5,90
2,37
5,29
8,10
8,43
2,59
4,02
4,19
6,95
3,42
2,15
5,62
9,81
% wnioskowanej
pomocy
100,00
100,00
91,22
8,78
100,00
10,93
89,07
100,00
5,72
5,16
7,33
3,08
5,27
7,87
9,55
2,50
3,02
5,50
5,61
2,13
2,60
6,08
8,83
340
Waldemar Czternasty, Natalia Buczkowska
tucholski
wąbrzeski
włocławski
żniński
39
40
191
91
4 697 343,30
6 010 023,15
17 025 931,70
9 474 789,75
2,15
2,21
10,53
5,02
2,49
3,19
9,04
5,03
Źródło: Zestawienie statystyczne SPO, ARiMR OR Toruń ( stan na dzień 19.04.07).
W ramach funduszy przyznanych na Działanie 1.1 w kujawsko-pomorskim zostało
podpisanych 1 814 umów, oznacza to, że wsparcie otrzyma 1 814 beneficjentów na łączną
kwotę 188 349 335,70 zł. Średnio na jednego beneficjenta „przypada” 103 830,94 zł,
jednakże jest to tylko średnia wynikająca z łącznej kwoty pomocy i liczby beneficjentów,
ponieważ z tego Działania maksymalnie można było otrzymać dofinansowanie do 300 000 zł.
Największa ilość umów została podpisana w powiatach: aleksandrowskim, bydgoskim,
grudziąckim, inowrocławskim, radziejowskim, toruńskim i włocławskim, łącznie: 1 016.
Natomiast najmniej w sępoleńskim, tucholskim, chełmińskim i wąbrzeskim (Tabela 1).
Wsparcie z Działania 1.1 obejmuje projekty, które przyczyniają się do poprawy
konkurencyjności gospodarstw rolnych przez podniesienie jakości produkcji, obniżenie
kosztów, poprawę dobrostanu zwierząt oraz podniesienie standardów w zakresie warunków
weterynaryjnych, sanitarnych i ochrony środowiska (Tabela 2). Maksymalny poziom
dofinansowania projektu wynosi 65%, w przypadku gdy wniosek składa „młody rolnik”, a
realizacja dotyczy obszaru o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Na pomoc dla
realizowanych projektów w ramach Działania 1.1 przeznaczono największą część całego
budżetu SPO, tj. 39% (ARiMR-Rok po akcesji, 2005).
Pod względem liczby złożonych wniosków o dofinansowanie w Działaniu 1.1
województwo kujawsko-pomorskie zajmowało trzecie miejsce w kraju na dzień 30.06.20051.
Rolnicy w kujawsko-pomorskim za unijne pieniądze zakupili sprzęt polowy, zmodernizowali
budynki inwentarskie lub zakupili zwierzęta hodowlane. Na podstawie podpisanych umów
można stwierdzić, że najwięcej projektów pod względem rodzaju kosztów dotyczyło zakupu
sprzętu ruchomego i wyposażenia, w sumie 1685 umów, na inwestycje związane z budową
lub modernizacją budynków podpisano 327 umów. Pozostali beneficjenci wykorzystali
wsparcie na zakup zwierząt, rozbudowę szklarni, założenie plantacji wieloletnich (Tabela 3).
Tabela 2. Analiza głównych celów inwestycji
Cele główne inwestycji
Liczba Kwota pomocy % ilości % wnioskowanej
wniosków
(zł)
wniosków
pomocy
Wzrost dochodu rolniczego
202
28 659 822,37
11,14
15,22
Poprawa konkurencyjności gospodarstwa
277
35 102 804,55
15,27
18,64
Redukcja kosztów produkcji rolniczej
149
15 207 106,60
8,21
8,07
Poprawa organizacji produkcji rolniczej
Dostosowanie profilu produkcji
gospodarstwa do wymagań rynku
Zwiększenie wartości dodanej produktów
rolnych
Poprawa jakości produktów rolnych
Poprawa warunków bezpieczeństwa pracy
993
25
91 634 929,93
2 209 928,80
54,74
1,38
48,65
1,17
3
132 281,00
0,17
0,07
50
30
3 639 328,40
2 180 687,70
2,76
1,65
1,93
1,16
1
Najwięcej wniosków złożono w województwach: wielkopolskim 3 494, mazowieckim 2 738 i kujawskopomorskim 2 145.
341
Funkcje ARiMR w rozwoju rolnictwa i jego otoczenia w woj. kujawsko-pomorskim ...
Ochrona i poprawa stanu środowiska
naturalnego, krajobrazu, zachowania i
promocji dziedzictwa kulturowego wsi i
kultury regionalnej
Poprawa warunków sanitarnohigienicznych produkcji
Poprawa warunków utrzymania dobrostanu
zwierząt
9
1 070 729,05
0,50
0,57
11
926 182,20
0,61
0,49
21
2 102 221,90
1,16
1,12
Źródło: Zestawienie statystyczne SPO, ARiMR Oddział Regionalny Toruń (19.04.07).
Tabela 3. Rodzaje kosztów podpisanych umów w ramach Działania 1.1
Rodzaje kosztów
Budynki i budowle
Obory
Chlewnie
Inne inwentarskie
Szklarnie
Inne gospodarcze
Wyposażenie i sprzęt ruchomy
Zakup zwierząt
Zakładanie plantacji wieloletnich
Inwestycje związane z przygotowaniem produktów do
sprzedaży i sprzedażą bezpośrednią
Inne koszty kwalifikowane
Liczba wniosków % złożonych wniosków
327
45
72
28
13
169
1685
73
50
18
18,03
2,48
3,97
1,54
0,72
9,32
92,89
4,02
2,76
0,99
45
2,48
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OR ARiMR w Toruniu (19.04.2007).
Działanie 1.5 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych jest
przeznaczone dla podmiotów prowadzących działalność związaną z przetwórstwem i
marketingiem produktów rolnych.2By ubiegać się o wsparcie beneficjent musi wykazać
żywotność ekonomiczną (zdolność do realizacji planowanego przedsięwzięcia oraz dalszego
prowadzenia rentownej działalności na rynku w swoim sektorze). Należy również spełniać
standardy w zakresie weterynaryjnym, sanitarno-higienicznym oraz dobrostanu zwierząt.
Maksymalne wsparcie dla jednego podmiotu wynosi 20 mln, jednak nie może być mniej niż
100 tys. na jeden projekt.
W województwie kujawsko-pomorskim zostało podpisanych 86 umów, na łączną
kwotę pomocy 176 823 674,98 zł. Najwięcej beneficjentów pochodzi z powiatu świeckiego,
tj. 20 projektów i toruńskiego 10. W powiatach: chełmińskim, mogileńskim, radziejowskim
podpisano tylko po jednej umowie, natomiast w powiatach: nakielskim, tucholskim i
wąbrzeskim nie ma ani jednego beneficjenta (Tabela 4). Największa ilość projektów tj. 24,
biorąc pod uwagę główny cel, dotyczyła poprawy warunków sanitarno-higienicznych i
weterynaryjnych produkcji, na drugim miejscu jest wprowadzanie nowych lub modernizacja
istniejących technologii produkcji, tj. 15 podpisanych umów. Pozostałe cele to: poprawa
jakości produkcji, rynkowe ukierunkowanie produkcji, ograniczenie negatywnego wpływu na
środowisko, ulepszanie infrastruktury logistycznej (Tabela 5).
2
Zgodnie z Załącznikiem I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, z wyłączeniem artykułów
rybnych, leśnych i pochodzących z państw trzecich (wyjątek stanowi sektor przetwórstwa owoców i warzyw).
342
Waldemar Czternasty, Natalia Buczkowska
Tabela 4. Wykaz beneficjentów Działania 1.5 w woj. kujawsko-pomorskim.
Opis
176 823 674,98
% ilości
wniosków
100,00
% wnioskowanej
pomocy
100,00
86
29
57
5
5
5
1
2
6
5
4
1
0
1
5
2
20
10
0
0
176 823 674,98
45 845 983,93
130 977 691,05
176 823 674,98
1 893 246,50
3 963 123,00
994 342,50
11 050 761,50
9 095 466,00
10 884 991,31
8 866 113,99
264 701,00
20 000 000,00
3 456 008,50
509 239,00
32 853 223,13
16 820 158,25
-
33,72
66,28
100,00
5,81
5,81
5,81
1,16
2,33
6,98
5,81
5,65
1,16
0,00
1,16
5,81
2,33
23,26
11,63
0,00
0,00
25,93
74,07
100,00
1,07
2,24
9,51
0,56
6,25
5,14
6,16
5,01
0,15
0,00
11,31
1,95
0,29
18,58
9,51
0,00
0,00
włocławski
8
34 835 460,80
9,30
19,70
żniński
6
4 515 855,00
6,98
2,55
Poprawa przetwórstwa i marketingu
artykułów rolnych
Forma prawna
Osoba fizyczna
Osoba prawna
Powiaty
aleksandrowski
brodnicki
bydgoski
chełmiński
golubsko-dobrzyński
grudziącki
inowrocławski
lipnowski
mogileński
nakielski
radziejowski
rypiński
sępoleński
świecki
toruński
tucholski
wąbrzeski
Ilość
wniosków
86
Kwota pomocy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OR ARiMR w Toruniu, 19.04.2007.
Tabela 5. Główne cele projektów dotyczących Działania 1.5
Opis
Ilość wniosków
Kwota pomocy (zł)
% ilości
wniosków
Poprawa warunków sanitarnohigienicznych i weterynaryjnych
produkcji
Rynkowe ukierunkowanie
produkcji i wykorzystanie
istniejących nisz rynkowych
Tworzenie nowych i racjonalizacja
istniejących kanałów zbytu
Poprawa jakości produkcji
Wzrost wartości dodanej produkcji
Zmniejszenie negatywnego
wpływu na środowisko
Ulepszanie struktury logistycznej
Poprawa dobrostanu zwierząt
Wprowadzenie nowych lub
modernizacja istniejących
technologii produkcji
24
42 984 278,50
28,57
%
wnioskowanej
pomocy
24,56
11
62 389 798,68
13,10
35,65
1
1 626 916,00
1,19
0,93
10
7
4
18 689 679,00
10 027 479,00
3 336 002,00
11,90
8,33
4,76
10,68
5,73
1,91
12
0
15
5 051 389,81
30 923 789,49
14,29
0,00
17,86
2,89
0,00
17,67
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OR ARiMR w Toruniu, 19.04.2007-11-05
343
Funkcje ARiMR w rozwoju rolnictwa i jego otoczenia w woj. kujawsko-pomorskim ...
Beneficjenci Działania Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
dofinansowanie z Agencji przeznaczyli głównie na zakup nowych linii technologicznych,
budowę lub modernizację hal produkcyjnych, magazynów oraz na logistykę. Dzięki temu
zostały poprawione warunki sanitarno-higieniczne produkcji, wprowadzono nowe
technologie, polepszyła się struktura logistyczna oraz jakość produkcji.
Uzyskane wsparcie w ramach Działania 1.5 może zostać przeznaczone na
różnorodne inwestycje związane z modernizacją i dostosowanie produkcji do funkcjonowania
na Jednolitym Rynku. Zakłady mogą realizować projekty dotyczące:
• budowy lub remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli wraz z
infrastrukturą techniczną: produkcyjnych, magazynowych, kontroli laboratoryjnej,
socjalnych lub przeznaczonych do prowadzenia handlu hurtowego;
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania lub przygotowania
produktów rolnych do przetwarzania, zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności;
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do przetwarzania produktów rolnych;
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania produktów lub
półproduktów oraz ich przygotowania do sprzedaży;
• zakupu lub instalacji aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania
procesem produkcji lub magazynowania, w tym oprogramowania;
• zakupu środków transportu niezbędnych dla sprawnego przebiegu procesu
• technologicznego lub gospodarki magazynowej w zakładzie;
• zakupu specjalistycznych środków transportu związanych z dostawą surowca lub zbytem
produktów,
• zapewniających spełnienie warunków bezpieczeństwa żywności lub dobrostanu zwierząt;
• budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną;
• budowy lub modernizacji kotłowni;
• przygotowania dokumentacji technicznej;
• przygotowania dokumentacji ekonomicznej: kosztorysów, analiz ekonomicznych,
biznesplanów, analiz rynkowych i analiz marketingowych;
• zaświadczeń, pozwoleń, opłat i wszelkiej dokumentacji związanej z ich uzyskaniem;
• nadzoru urbanistycznego, architektonicznego i budowlanego;
• obsługi geodezyjnej;
• usług dotyczących zarządzania projektem;
• nabycia patentów i licencji – do wysokości 12 % pozostałych kosztów kwalifikowanych
projektu.
Na podstawie podpisanych umów na realizację projektów z Działania 1.5 w woj.
kujawsko-pomorskim, można stwierdzić na realizację jakich celów zostało przeznaczone
wsparcie. Najwięcej umów dotyczyło budowy, remontu lub modernizacji budynków
magazynowych lub produkcyjnych, zakupu lub instalacji urządzeń niezbędnych w produkcji,
poprawy standardów w zakresie ochrony środowiska (Tabela 6).
Tabela 6. Rodzaje kosztów projektów dotyczących Działania 1.5.
Koszty realizacji projektu
Liczba wniosków
% ilości
wniosków
Koszty budowy lub remontu połączonego z modernizacją budynków
lub budowli (wraz z infrastrukturą techniczną): produkcyjnych,
magazynowych, kontroli laboratoryjnych
Koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do
magazynowania lub przygotowania artykułów rolnych do
przetwarzania, zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności
47
55
24
28
344
Waldemar Czternasty, Natalia Buczkowska
Koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do przetwarzania
artykułów rolnych
Koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do
magazynowania produktów lub półproduktów oraz ich
przygotowania do sprzedaży
Koszty zakupu lub instalacji aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz
sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania, w
tym oprogramowanie
Koszty zakupu specjalistycznych środków transportu związanych z
dostawą surowca lub zbytem produktów, zapewniających spełnienie
warunków bezpieczeństwa żywności lub dobrostanu zwierząt
Koszty budowy lub modernizacji kotłowni
w tym nakłady poniesione na poprawę dobrostanu zwierząt
w tym nakłady poniesione na poprawę warunków sanitarnohigienicznych i weterynaryjnych produkcji
w tym nakłady poniesione na spełnienie wymogów w zakresie
ochrony środowiska
40
47
20
23
26
30
19
22
31
12
9
36
14
10
73
85
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OR ARiMR w Toruniu, 19.04.2007.
Przesłanką Działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na lata 20042006 była modernizacja sektora rolno-żywnościowego. Celowo w referacie przedstawiono
dwa wybrane Działania, jedno dotyczące bezpośrednio gospodarstw rolnych, tj.: „Inwestycje
w gospodarstwach rolnych”, drugie natomiast dotyczące przetwórstwa, tj.: „Poprawa
przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych”. Analiza danych wykazała, że wsparcie unijne
przyczyniło się do modernizacji sektora rolnego, dzięki dofinansowaniu Agencji
przeprowadzono wiele inwestycji, które poprawią produkcję rolną, wpłyną na jej
konkurencyjność. Działania te wywołały pożądane zmiany strukturalne na obszarach
wiejskich w województwie kujawsko-pomorskim. Przyznana pomoc unijna w wielu
przypadkach była inicjatorem inwestycji, ponieważ motywacją do działań beneficjentów był
zwrot części poniesionych kosztów.
Podsumowanie
Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej wywołała zmiany w sektorze rolnożywnościowym w Polsce. Przedstawione powyżej dane wskazują, iż wsparcie finansowe
trafia nie tylko do gospodarstw rolnych, ale także do zakładów związanych z produkcją
rolniczą. Wachlarz beneficjentów jest bardzo szeroki. Rozdysponowaniem pomocy unijnej
zajmuje się Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, działania prowadzone przez
nią, jak wykazano w artykule, mają na celu rozwój i modernizację rolnictwa i jego otoczenia.
W województwie kujawsko-pomorskim, na podstawie danych dotyczących
Działania 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz Działania 1.5 Poprawa
przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, można stwierdzić, że pomoc unijna wsparła
różnorodne inwestycje w sektorze rolnym. Skala udzielonej pomocy w poszczególnym
powiatach jest zróżnicowana pod względem przyznanego wsparcia jak i liczby wniosków.
Beneficjenci obu Działań przeznaczyli dofinansowanie uzyskane z ARiMR na modernizację i
dalszy rozwój gospodarstw, zakładów i firm związanych z rolnictwem.
BIBLIOGRAFIA:
1.
Redaktorzy naukowi: Czternasty W., Sapa A., (2006), Wsparcie finansowe sektora
rolno-żywnościowego w Polsce i Wielkopolsce z krajowych i unijnych środków
budżetowych, Akademia Ekonomiczna, Poznań.
Funkcje ARiMR w rozwoju rolnictwa i jego otoczenia w woj. kujawsko-pomorskim ...
2.
3.
4.
5.
6.
345
Dymura S., (2004), Rola i zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
na lata 2004-2006, Wieś, rolnictwo i gospodarka żywnościowa po przystąpieniu Polski
do Unii Europejskiej, s. 366-387.
Pomajda W., (2005), ARiMR-rok po akcesji, ARiMR, Warszawa.
Materiały źródłowe Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa w Toruniu.
http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=6&id1=0&id2=0
http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=5&id1=0&id2=0