c - Sqlmedia.pl

pobrano z www.sqlmedia.pl
Centrralna Komisjaa Egzaminacyjjna
Ukáad graficzny © CKE 2010
Arkuusz zawiera infformacje praw
wnie chronionee do momentuu rozpoczĊcia egzaminu.
WPISUJE ZD
DAJĄCY
KOD
ESEL
PE
Miejscee
na naklejjkĊ
z kodem
m
EG
GZAMIN MATUR
RALNY
Z CHEMII
C
PO
OZIOM PO
ODSTAW
WOWY
CZ
ZERWIEC
C 2013
Instru
ukcja dla zd
dającego
1. SprrawdĨ, czyy arkusz egzaminacyj
e
yjny zawierra 14 stronn
(zaadania
1 – 33).
Ewentualnny
brak
k
zgáoĞĞ
przzewodniczącemu zespooáu nadzorujjącego egzaamin.
2. Roozwiązania i odpowieedzi zapiszz w miejsscu na too
przzeznaczonym
m przy kaĪddym zadaniiu.
3. W rozwiązanniach zadaĔĔ rachunkoowych przeedstaw tokk
rozzumowania prowadząccy do ostattecznego wyniku
w
orazz
pam
miĊtaj o jeddnostkach.
4. Pissz czytelniee. UĪywaj dáugopisu/p
d
pióra tylko z czarnym
m
tusszem/atrameentem.
5. Niee uĪywaj koorektora, a báĊdne
b
zapissy wyraĨniee przekreĞl.
6. Pam
miĊtaj, Īe zapisy w bruudnopisie niie bĊdą ocen
niane.
7. MooĪesz korzyystaü z kartyy wybranycch tablic cheemicznych,
liniijki oraz kalkulatora.
8. Naa tej stroniie oraz na karcie odppowiedzi wpisz
w
swój
num
mer PESEL
L i przyklej naklejkĊ z kodem.
k
9. Niee wpisuj Īadnych
Ī
znnaków w czĊĞci przzeznaczonej
dlaa egzaminattora.
Czas pra
acy:
120 min
nut
Liiczba pun
nktów
doo uzyskan
nia: 50
M
MCH-P1_1P
P-133
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
2
Informacja do zadania 1. i 2.
Konfiguracja elektronowa atomów w stanie podstawowym dwóch
chemicznych, oznaczonych umownie literami X i Y, jest nastĊpująca:
X: 1s22s22p63s23p64s1 (K2L8M8N1)
pierwiastków
Y: 1s22s22p3 (K2L5)
Zadanie 1. (1 pkt)
Podaj nazwy lub symbole pierwiastków X i Y.
Pierwiastek X: ..................................................
Pierwiastek Y: ..................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Pierwiastek Y tworzy dwuatomowe cząsteczki o wzorze Y2.
Narysuj wzór elektronowy (kropkowy lub kreskowy) cząsteczki tego pierwiastka.
UwzglĊdnij wszystkie elektrony walencyjne obu atomów.
Y
Y
Zadanie 3. (2 pkt)
SpoĞród podanych niĪej informacji wybierz wszystkie, które dotyczą sodu, i wszystkie,
które dotyczą chloru. Wpisz ich numery do tabeli.
1. W przyrodzie nie wystĊpuje w stanie wolnym, tylko w związkach chemicznych.
2. Jest aktywnym chemicznie niemetalem, który áączy siĊ z wiĊkszoĞcią pierwiastków.
3. Wchodzi w skáad soli kamiennej (soli kuchennej).
4. W warunkach laboratoryjnych jest Īóátozielonym, trującym gazem.
5. Jest silnym utleniaczem.
6. Jest srebrzystym, miĊkkim metalem, który moĪna kroiü noĪem.
7. Reaguje z niektórymi skáadnikami powietrza i dlatego przechowuje siĊ go w nafcie.
Sód
Chlor
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
3
Informacja do zadaĔ 4.–6.
Radioizotop jodu
chorób tarczycy.
131
I jest stosowany w medycynie do badaĔ diagnostycznych i leczenia
Zadanie 4. (1 pkt)
Podaj, ile i jakich cząstek subatomowych (elementarnych) wchodzi w skáad jądra 131I.
......................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
Napisz równanie reakcji rozpadu promieniotwórczego 131I, wiedząc, Īe wĞród
produktów przemiany znajduje siĊ 131Xe. Uzupeánij poniĪszy schemat.
131
I
131
Xe +
Zadanie 6. (2 pkt)
SzybkoĞü rozpadu pierwiastka promieniotwórczego opisuje siĊ, podając jego okres
póátrwania, czyli czas, w jakim rozpadowi ulega poáowa początkowej liczby atomów. Okres
póátrwania radioizotopu jodu 131I wynosi 8 dni.
Masa
131
I, mg
a) SporządĨ wykres zaleĪnoĞci masy tego izotopu od czasu, wiedząc, Īe początkowa
masa izotopu byáa równa 120 mg i Īe obserwacjĊ prowadzono w czasie 40 dni.
140
120
100
80
60
40
20
0
0
2
4
6
8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48
Czas, dni
b) Oszacuj masĊ izotopu, który pozostanie w próbce po upáywie 18 dni.
Masa izotopu: .................................................. mg
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
4
Zadanie 7. (1 pkt)
Napisz wzór prostego jonu siarki, w którym pierwiastek ten wystĊpuje na najniĪszym
stopniu utlenienia, i wzór anionu kwasu tlenowego siarki, w którym pierwiastek ten ma
najwyĪszy stopieĔ utlenienia.
Prosty jon siarki: ............................ Anion kwasu tlenowego siarki: ........................................
Zadanie 8. (2 pkt)
Krysztaáy chlorku sodu skáadają siĊ z wzajemnie przyciągających siĊ kationów i anionów.
PromieĔ kationu jest równy 0,095 nm, a anionu 0,181 nm.
a) Uzupeánij schemat przedstawiający budowĊ krysztaáu chlorku sodu. Wpisz
w odpowiednie kratki wzory kationu i anionu.
Związki jonowe w stanie staáym nie przewodzą prądu elektrycznego, poniewaĪ obecne w ich
krysztaáach jony są „uwiĊzione” w sieci krystalicznej.
b) Zaproponuj jeden sposób, który pozwoli rozerwaü wszystkie wiązania jonowe
w krysztale chlorku sodu.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. (2 pkt)
Záoto jubilerskie to stop záota i miedzi. ZawartoĞü záota w wyrobach jubilerskich wyraĪa siĊ
1
w karatach. 1 karat odpowiada
zawartoĞci masowej záota w stopie, co oznacza, Īe czyste
24
záoto to záoto 24-karatowe.
Oblicz, ile gramów miedzi zawiera pierĞcionek o masie 3,00 gramów wykonany
z 18-karatowego záota. Wynik podaj z dokáadnoĞcią do drugiego miejsca po przecinku.
Obliczenia:
OdpowiedĨ:
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzzamin maturallny z chemii
Poziom podstawowy
5
Informacj
I
cja do zad
daĔ 10.–122.
PoniĪĪsze wykreesy przedstawiają zalleĪnoĞü rozzpuszczalnooĞci w woodzie wybrranych solii
i gazzów od tempperatury.
Na podstaw
wie: W. Mizerski, Tablice chhemiczne, Waarszawa 1997..
Zad
danie 10. (1
( pkt)
Do zlewki zaawierającej 100 cm3 wody desstylowanej wsypano 120 gramó
ów staáegoo
o bagietką i ogrzewano do temperaatury 55 °C.
azotaanu(V) potaasu. ZawartooĞü naczyniia mieszano
SpoĞĞród podan
nych niĪej okreĞleĔ
o
w
wybierz
i po
odkreĞl to, które najllepiej charakteryzujee
uzyskaną mieszzaninĊ.
n
y roztwór KNO
KN 3
1) nienasycony
2) nasycony
n
roztwór KNO
O3
3) mieszanina
m
n
nasyconego
o roztworu KNO
K 3 i kryssztaáów tej substancji
Zad
danie 11. (1
( pkt)
SpoĞĞród gazów
w, których rozpuszczalnoĞü zosttaáa przedsstawiona n
na wykresiie, wybierzz
gaz, który w tem
mperaturzze 30 °C najjlepiej rozp
puszcza siĊ w wodzie, i gaz, który
y w wodziee
w tejj samej tem
mperaturzee rozpuszczza siĊ najsáa
abiej. Napissz wzory lu
ub nazwy ty
ych gazów.
Najleepiej rozpusszczalny gaaz: ...........................................................................................................
Najsááabiej rozpuuszczalny gaaz: .........................................................................................................
Zad
danie 12. (2
( pkt)
W teemperaturzee 5 °C i podd ciĞnieniem
m 1013 hPaa rozpuszczzalnoĞü amooniaku i chllorowodoruu
w woodzie jest taaka sama.
Poróównaj stĊĪenie proceentowe w procentach
h masowycch (cp) i sstĊĪenie mo
olowe (cm)
nasyyconych rooztworów wodnych
w
tyych gazów
w w tempeeraturze 5 °°C i pod ciĞnieniem
m
10133 hPa. Uzup
peánij poniĪĪszy schem
mat, wpisują
ąc znak „>””, „<” lub „„=”.
cp NHH cp HCl
3
cm NH
N
3
cm HCl
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
6
Informacja do zadaĔ 13.–15.
Przedstawiony schemat ilustruje ciąg przemian prowadzonych z udziaáem miedzi i jej
związków.
Cu
CuCl2
1
2
Cu(OH)2
3
Cu(NO3)2
Zadanie 13. (1 pkt)
SpoĞród substancji, których wzory przedstawiono poniĪej, wybierz substancje, które
pozwolą przeprowadziü reakcje oznaczone na schemacie numerami 1, 2 i 3. Wzory
wybranych substancji wpisz do tabeli.
Cl2
CO2
HCl
Reakcja 1.
HNO3
KOH
NaCl
Reakcja 2.
Reakcja 3.
Wzór substancji
Zadanie 14. (1 pkt)
Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji oznaczone na schemacie numerem 1.
Równanie reakcji 1.: ....................................................................................................................
Zadanie 15. (2 pkt)
Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji oznaczone na schemacie numerami
2 i 3.
Równanie reakcji 2.: ....................................................................................................................
Równanie reakcji 3.: ....................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt)
Tlenek Īelaza(III) reaguje z wodorem zgodnie z równaniem:
Fe2O3 + 3H2 ĺ 2Fe + 3H2O
Przeprowadzono dwukrotnie reakcjĊ tlenku Īelaza(III) z wodorem, biorąc za kaĪdym razem
stechiometryczne iloĞci substratów. W doĞwiadczeniu 1. uĪyto 1 mol tlenku Īelaza(III),
a w doĞwiadczeniu 2. otrzymano 27 gramów wody.
Uzupeánij poniĪszą tabelĊ, charakteryzując iloĞciowo przebieg kaĪdego doĞwiadczenia.
DoĞwiadczenie
1.
2.
WielkoĞü
fizyczna
Liczba moli,
mol
Masa, g
Fe2O3
H2
Fe
H2O
1
27
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
7
Zadanie 17. (1 pkt)
W skáad popularnych napojów typu cola, oprócz wody i tlenku wĊgla(IV), wchodzą:
sacharoza, kwas ortofosforowy(V), aromaty, barwniki i kofeina. Napoje te mają bardziej
kwasowy odczyn niĪ soki i gazowane napoje owocowe.
Napisz równanie pierwszego stopnia dysocjacji związku
odpowiedzialnego za silnie kwasowy odczyn napojów typu cola.
nieorganicznego
......................................................................................................................................................
Zadanie 18. (2 pkt)
W celu zbadania odczynu dwóch roztworów wodnych przeprowadzono doĞwiadczenie,
którego przebieg ilustruje poniĪszy rysunek.
H2O
H2O
I
K2O
II
C2H5OH
a) Napisz, jaką barwĊ bĊdzie miaá Īóáty uniwersalny papierek wskaĨnikowy
po zanurzeniu go w roztworze uzyskanym w probówce I oraz w probówce II.
Numer probówki
Barwa papierka wskaĨnikowego
I
II
b) Napisz wnioski dotyczące odczynu badanych roztworów, które moĪna sformuáowaü
na podstawie wyników opisanego doĞwiadczenia.
Odczyn roztworu w probówce I: .................................................................................................
Odczyn roztworu w probówce II: ................................................................................................
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
8
Zadanie 19. (2 pkt)
Magnez reaguje z kwasem solnym zgodnie z równaniem:
Mg + 2HCl ĺ MgCl2 + H2
Do zlewki zawierającej 500 cm3 kwasu solnego o stĊĪeniu 2,0 mol · dm-3 wrzucono
12,0 gramów magnezu.
Oblicz, z dokáadnoĞcią do jednego miejsca po przecinku, stĊĪenie molowe kwasu solnego
w chwili, kiedy przereaguje 20% magnezu. Przyjmij, Īe w czasie reakcji objĊtoĞü
roztworu nie ulega zmianie.
Obliczenia:
OdpowiedĨ:
Zadanie 20. (2 pkt)
WapĔ otrzymuje siĊ w przemyĞle w procesie elektrolizy, który polega na rozkáadzie
stopionego chlorku wapnia pod wpáywem prądu elektrycznego. Coraz czĊĞciej zamiast tej
metody stosuje siĊ aluminotermiĊ. W technice tej tlenek wapnia redukuje siĊ metalicznym
glinem.
Na podstawie: L Kolditz, Chemia nieorganiczna, Warszawa 1994.
Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji otrzymywania wapnia w przemyĞle
opisanymi metodami.
Metoda
elektrolizy
aluminotermii
Równanie reakcji otrzymywania wapnia
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
9
Informacja do zadaĔ 21. i 22.
StĊĪony kwas azotowy(V) pasywuje glin, pokrywając jego powierzchniĊ cienką, szczelną
warstewką tlenku glinu. Przebieg przemiany ilustruje schemat:
temp.
Al + HNO3 (stĊĪ.)
Al2O3 + NO2 + H2O
Zadanie 21. (3 pkt)
a) Wpisz w puste pola schematu stopnie utlenienia glinu i azotu przed i po reakcji.
Al + HNO3 (stĊĪ.)
temp.
Al2O3 + NO2 + H2O
b) Wpisz w puste pola liczbĊ elektronów pobieranych (poprzedzoną znakiem „+”) oraz
liczbĊ elektronów oddawanych (poprzedzoną znakiem „–”).
Al + HNO3 (stĊĪ.)
temp.
Al2O3 + NO2 + H2O
c) Dobierz wspóáczynniki stechiometryczne w podanym schemacie reakcji.
...... Al + ...... HNO3 (stĊĪ.)
temp.
...... Al2O3 + ...... NO2 + ...... H2O
Zadanie 22. (1 pkt)
Napisz wzór lub nazwĊ substratu, który w opisanej reakcji peáni funkcjĊ utleniacza.
......................................................................................................................................................
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
10
Zadanie 23. (2 pkt)
W dwóch probówkach znajdują siĊ oddzielnie: w jednej heksan, a w drugiej heks-2-en.
W celu zidentyfikowania zawartoĞci probówek do kaĪdej z nich dodano po kilka kropli
roztworu Br2 w CCl4 i zauwaĪono, Īe charakterystyczna barwa bromu utrzymuje siĊ tylko
w probówce II.
a) Uzupeánij schemat, wpisując nazwy wĊglowodorów, które przed wykonaniem
opisanej próby znajdowaáy siĊ w probówkach I i II.
Br2/CCl4
Br2/CCl4
I
II
b) Napisz wzór póástrukturalny (grupowy) heks-2-enu.
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadaĔ 24.–28.
PoniĪej przedstawiono wzory póástrukturalne czterech pochodnych wĊglowodorów.
O
I
CH3 CH2 CH2 C
III
CH3 C
CH2
H
CH3
O
II
CH3 CH2
C
IV
CH3
CH2
C
O
O CH3
O
OH
Zadanie 24. (1 pkt)
Napisz wzory póástrukturalne (grupowe) alkanów, których pochodnymi są związki
oznaczone numerami I i IV.
Wzór alkanu, którego pochodną
jest związek I
Wzór alkanu, którego pochodną
jest związek IV
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
11
Zadanie 25. (1 pkt)
SpoĞród związków chemicznych, których wzory podano w informacji wprowadzającej,
wybierz izomery. Podaj numery, którymi je oznaczono.
Izomerami są związki, których wzory oznaczono numerami ......................................................
Zadanie 26. (1 pkt)
Napisz nazwy systematyczne związków, których wzory oznaczono numerami I i III.
Nazwa systematyczna związku I: ................................................................................................
Nazwa systematyczna związku III: .............................................................................................
Zadanie 27. (2 pkt)
a) Oblicz zawartoĞü tlenu w związku, którego wzór oznaczono numerem IV. Wynik
podaj w procentach masowych z dokáadnoĞcią do dwóch miejsc po przecinku.
Obliczenia:
OdpowiedĨ:
b) Napisz wzór póástrukturalny (grupowy) estru o takim samym skáadzie jakoĞciowym
i iloĞciowym jak związek IV.
......................................................................................................................................................
Zadanie 28. (1 pkt)
Zbadano wáaĞciwoĞci substancji, których wzory oznaczono numerami I–IV.
Uzupeánij poniĪszą tabelĊ, wpisując numery, którymi oznaczono substancje o podanych
wáaĞciwoĞciach.
Opis wáaĞciwoĞci substancji
1. Wodny roztwór tej substancji wykazuje odczyn kwasowy i przewodzi
prąd elektryczny.
2. Wskutek ogrzewania tej substancji z odczynnikiem Tollensa
na Ğciankach naczynia powstaje lustro metalicznego srebra.
3. Produktem redukcji tej substancji wodorem jest butan-2-ol.
Numer wzoru
substancji
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
12
Zadanie 29. (2 pkt)
Pewien ester o masie cząsteczkowej 88 u ulega hydrolizie zgodnie ze schematem:
O
R1
+
C
O
kat.
H2O
O R2
R2
+
C
R1
OH
OH
Produktami reakcji są kwas karboksylowy o masie cząsteczkowej 74 u i alkohol.
Wpisz wzory póástrukturalne (grupowe) estru, kwasu karboksylowego oraz alkoholu
w odpowiednie rubryki tabeli.
Ester
Kwas karboksylowy
Alkohol
Zadanie 30. (1 pkt)
Etanian etylu (octan etylu) moĪna otrzymaü w reakcji, w której z jednego substratu – etanalu
– wskutek dziaáania odpowiedniego katalizatora otrzymuje siĊ jeden produkt – etanian etylu.
Napisz, stosując wzory pólstrukturalne (grupowe) reagentów organicznych, równanie
reakcji otrzymywania etanianu etylu opisaną metodą.
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadania 31. i 32.
Eten jest hormonem roĞlinnym, odpowiedzialnym m.in. za dojrzewanie owoców. RoĞliny
wytwarzają ten związek z metioniny w reakcjach, których przebieg ilustruje schemat:
O
C
O
CH3
S CH2 CH2 CH
NH2
metionina
C
OH
CH2
C
CH2
I
OH
H2C CH2
NH2 II
ACC
eten
Produktem poĞrednim przemian jest substancja, oznaczona skrótem ACC.
Zadanie 31. (1 pkt)
Podaj nazwy dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce ACC na schemacie zakreĞlonych
i oznaczonych numerami I i II.
Nazwa grupy funkcyjnej I: ...........................................................................................................
Nazwa grupy funkcyjnej II: .........................................................................................................
pobrano z www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
13
Zadanie 32. (2 pkt)
Napisz równania reakcji ACC z kwasem solnym i z wodorotlenkiem sodu. Uzupeánij
podane schematy, wpisując w ramki wzory produktów obu reakcji.
O
C
OH
C
CH2
CH2
+ HCl
NH2
O
C
CH2
C
CH2
OH
+ NaOH
NH2
Zadanie 33. (2 pkt)
Skorupa jaja kurzego jest zbudowana z delikatnej siatki biaákowej i wypeániających ją
substancji nieorganicznych, gáównie wĊglanu wapnia.
Na podstawie: Z. Sikorski, Chemiczne i funkcjonalne wáaĞciwoĞci skáadników ĪywnoĞci, Warszawa 1996.
Zaprojektuj doĞwiadczenie, którego przebieg potwierdzi obecnoĞü wĊglanu wapnia
i biaáka w skorupie jaja.
a) PodkreĞl wzór jednego odczynnika, którego uĪycie pozwoli zrealizowaü to zadanie.
NaOH (aq)
CuSO4 (aq)
HNO3 (stĊĪ.)
FeCl3 (aq)
b) Opisz zmiany, jakie moĪna zaobserwowaü w czasie dziaáania na skorupĊ jaja
wybranego odczynnika, Ğwiadczące o obecnoĞci w niej:
wĊglanu wapnia
biaáka
pobrano z www.sqlmedia.pl
14
Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
BRUDNOPIS