art. - OIRP Olsztyn

Transkrypt

art. - OIRP Olsztyn

Zmiany wprowadzonych ustawą z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw
autor dr Krystyna Szczechowicz
Zmiana modelu postępowania karnego
Wprowadzone zmiany ustawą z dnia 27 września 2013
r. o zmianie ustawy kodeks postępowania karnego
oraz niektórych innych ustaw mają na celu:
• Zmianę modelu postępowania przygotowawczego
poprzez zmianę jego celów, sposobu gromadzenia
dowodów i przekazania ich do sądu,
• Wprowadzenie większej swobody stron w zakresie
dysponowania przedmiotem procesu – skargą przez
oskarżyciela publicznego,
c.d.
• Zmianę modelu postępowania sądowego w kierunku
kontradyktoryjności,
• Wprowadzenie zasady, że udział stron w
postępowaniu sądowym innych niż prokurator jest
ich prawem a nie obowiązkiem,
• Wprowadzenie do postępowania karnego
referendarza sądowego,
• Ukształtowanie na nowo podstaw stosowania
środków zapobiegawczych,
c.d.
• Rozszerzenie udziału obrońców i pełnomocników z
urzędu w postępowaniu sadowym,
przy rozgraniczeniu podstaw ich ustanawiania w
postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu
jurysdykcyjnym,
• Rozszerzenie możliwości konsensualnych zakończenia
postępowania karnego,
• Ułatwienie stosowania mediacji i wprowadzenie
większych gwarancji przestrzegania i egzekwowania
uzgodnień w trakcie niej poczynionych,
c.d
• Wprowadzenie istotnych zmian w składzie sądu
orzekającego tak na rozprawie jak i na posiedzeniu,
• Wzmocnienie pozycji pokrzywdzonego,
• Istotne zmiany w zakresie inicjatywy dowodowej ,
przeprowadzania dowodów na etapie postępowania
sądowego, dowodu prywatnego itd.,
• Wprowadzenie nowego modelu postępowania
odwoławczego – ograniczenie podstaw odwoławczych,
wprowadzenie szerokiej możliwości przeprowadzana
dowodów przez sąd odwoławczy, możliwość szerszego
orzekania reformatoryjnego,
c.d.
• Zmiany w zakresie odszkodowań za niesłuszne
skazanie oraz niesłuszne stosowanie środków
przymusu procesowego,
• Rozbudowanie systemu pouczeń w szczególności dla
pokrzywdzonego i oskarżonego/podejrzanego,
• Zlikwidowano postępowanie uproszczone.
Zmiany w zasadzie prawdy materialnej i zasadzie in
dubio pro reo
• Odmienne określenie dyrektywy kształtowania
przepisów postępowania karnego w art. 2 § 1
pkt 1 k.p.k., według którego mają one na celu
takie jego ukształtowanie, aby sprawca
przestępstwa został wykryty i pociągnięty do
odpowiedzialności karnej, a osoba której nie
udowodniono winy, nie poniosła tej
odpowiedzialności.
c.d.
• Art. 2. § 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają
na celu takie ukształtowanie postępowania
karnego, aby:
• 1) sprawca przestępstwa został wykryty i
pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a
osoba niewinna nie, której nie udowodniono
winy, nie poniosła tej odpowiedzialności,
Zmiana art. 5 § 2 k.p.k.
• Nadano nowy sensu zasadzie in dubio pro reo
przewidzianej w art. 5 § 2 k.p.k., zgodnie z
którą niedające się usunąć wątpliwości
rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Po
zmianie zgodnie z art. 5 § 2 k.p.k. na korzyść
oskarżonego rozstrzygane być mają
wątpliwości, których w postępowaniu nie
usunięto.
Art. 5
• § 2. Nie dające się usunąć wątpliwości
Wątpliwości, których nie usunięto w
postępowaniu dowodowym, rozstrzyga się na
korzyść oskarżonego.
Postępowanie przygotowawcze
• Zmiana modelu postępowania
przygotowawczego poprzez zmianę w art. 297
§ 1 k.p.k. punktu 5 - modyfikuje zadania
postępowania przygotowawczego odnośnie
zbierania i zabezpieczania dowodów dla stron.
Postępowanie przygotowawcze ogranicza się
do zebrania dowodów w niezbędnym
zakresie, po to aby przedstawić je sądowi.
c.d.
• Art. 297 § 1 pkt 5) zebranie, zabezpieczenie i
utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym
do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu
oskarżenia albo innego zakończenia
postępowania, jak również do przedstawienia
wniosku o dopuszczenie tych dowodów i
przeprowadzenie ich przed sądem.
Śledztwo a dochodzenie
rozgraniczenie i zmiany
• Art. 309. Śledztwo prowadzi się w sprawach:
• 1) w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości
sądu okręgowego,
• 2) o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator,
funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Służby Celnej lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
• 3) o występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży
Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania
przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem
postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do
właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych
funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,
• 4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,
• 5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator
tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.
Występki, w których nie prowadzi się
dochodzenia
• Art. 325 b § 2. Spośród spraw o przestępstwa
wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia
w sprawach o przestępstwa określone w art. 155, art.
156 § 2, art. 157a § 1, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 §
2, art. 175, art. 181-184, art. 186, art. 201, art. 231 § 1 i
3, art. 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w
rozdziale XXXVI, z wyjątkiem art. 297 i art. 300, i
rozdziale XXXVII Kodeksu karnego.
- Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu
- Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i
papierami wartościowymi
Sprawy, w których prowadzi się dochodzenie
•
•
•
•
•
•
Art. 325b. § 1. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do
właściwości sądu rejonowego:
1)
zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku
przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo
szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100.000 200.000 zł,
2)
przewidziane w art. 159, art. 254a i art. 262 § 2 Kodeksu karnego,
3)
przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 §
2 art. 289 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda
wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100.000 200.000 zł.
§ 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w
sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1,
art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 201, art. 231 § 1 i 3,
art. 233 § 1 i 4, art. 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.
§ 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w
sprawach o przestępstwa określone w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 165 § 2, art.
168, art. 174 § 2, art. 175, art. 181-184, art. 186, art. 201, art. 231 § 1 i 3, art. 240 § 1, art.
250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI, z wyjątkiem art. 297 i art. 300, i rozdziale
XXXVII Kodeksu karnego.
Sposób przeprowadzania czynności
zmiana art. 311 k.p.k.
•
•
•
•
•
•
•
•
Art. 311. § 1. Śledztwo prowadzi prokurator.
§ 2. Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym
zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309
pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa.
§ 3. Powierzenie przewidziane w § 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem
zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem
śledztwa; może jednak mieć zastosowanie art. 308 § 2.
§ 3. Utrwalanie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu
ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności.
Przepisu art. 148 § 2 zdanie pierwsze nie stosuje się.
§ 4. W sytuacji, o której mowa w § 2, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka
potrzeba.
§ 5. W sytuacji, o której mowa w § 4, Policja utrwala wypowiedzi świadka w formie notatki
urzędowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki Policja może sporządzić protokół, o którym
mowa w § 3.
§ 5 6. Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w
szczególności czynności wymagające postanowienia.
§ 7. W toku powierzonego śledztwa, Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o
przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu.
c.d.
• art. 304 § 3 Zawiadomienie o przestępstwie,
co do którego prowadzenie śledztwa przez
prokuratora jest obowiązkowe, lub własne
dane świadczące o popełnieniu takiego
przestępstwa, co do którego obowiązkowe
jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora,
Policja przekazuje wraz z zebranymi
materiałami zebranym materiałem
niezwłocznie prokuratorowi.
Zmiany co do dochodzenia
1. Wprowadzenie dochodzenia prokuratorskiego
• Art. 325a § 1 Dochodzenie prowadzi Policja lub
organy, o których mowa w art. 312, chyba że
prowadzi je prokurator ze względu na wagę lub
zawiłość sprawy prokurator postanowi o
prowadzeniu w sprawie własnego dochodzenia.
• § 2. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się
odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy
niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
c.d.
2. Zniesiono wyłączenia prowadzenia
dochodzenia, przewidziane w art. 325c k.p.k.,
poprzez jego uchylenie.
Dotyczyły one osób pozbawionych wolności
oraz gdzie obrona była obligatoryjna.
• Przedłużono czas trwania prowadzenia
dochodzenia i zmieniono zasady jego
przedłużania.
c.d.
• Art. 325i. § 1 Dochodzenie powinno być
ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może
przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w
wypadkach szczególnie uzasadnionych
uzasadnionych wypadkach - na dalszy czas
oznaczony, nie dłuższy jednak niż rok. W
wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych
szczególnymi okolicznościami, prokurator
bezpośrednio przełożony nad prokuratorem
prowadzącym lub nadzorującym dochodzenie
może przedłużyć jego okres na dalszy czas
oznaczony.
Czas trwania śledztwa
• Art. 310. § 1. Śledztwo powinno być ukończone w
ciągu 3 miesięcy.
• § 2.) W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może
być przedłużony na dalszy czas oznaczony przez
prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora
bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora, który
prowadzi śledztwo, nie dłuższy jednak niż rok. W
szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy
prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym
lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres
na dalszy czas oznaczony.
c.d. dochodzenia
• Policja lub inny organ uprawniony do
prowadzenia dochodzenia będzie miał
obowiązek zawiadamiania prokurator o jego
wszczęciu,
• Prokurator będzie zatwierdzał tylko
umorzeniu dochodzenia prowadzonego
przeciwko osobie i postanowienia o
zawieszeniu postępowania
c.d.
• W razie złożenia wniosku, o którym mowa w
art. 59a Kodeksu karnego, postanowienie o
umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator.
c.d.
• Art. 59a § 1. Jeżeli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w
pierwszej instancji sprawca, który nie był uprzednio skazany za
przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, naprawił szkodę lub
zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, umarza się, na wniosek
pokrzywdzonego, postępowanie karne o występek zagrożony karą
nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek
przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat
pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art. 157
§ 1.
• § 2. Jeżeli czyn został popełniony na szkodę więcej niż jednego
pokrzywdzonego warunkiem zastosowania § 1 jest naprawienie
przez sprawcę szkody oraz zadośćuczynienie za wyrządzoną
krzywdę w stosunku do wszystkich pokrzywdzonych.
• § 3. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi szczególna
okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby
sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary.
c.d.
•
•
•
•
•
•
•
Art. 325e. § 1. Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia,
umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o
jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o
którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia.
§ 1a. W przypadku gdy zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone przez inspektora pracy lub
Najwyższą Izbę Kontroli, uzasadnienie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz
umorzeniu dochodzenia sporządza się na ich wniosek. Przepisy art. 422 i art. 423 stosuje się
odpowiednio. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia z
uzasadnieniem.
§ 1b. W razie złożenia wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego, postanowienie o
umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator.
§ 2 Postanowienia, o których mowa w § 1, z nie wymagają zatwierdzenia przez prokuratora, z
wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru
przestępstw, zatwierdza prokurator umorzeniu dochodzenia prowadzonego przeciwko osobie i
postanowienia o zawieszeniu postępowania. Prokurator stosuje art. 323; nie dotyczy to sprawy,
którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw.
§ 3. Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz o umorzeniu dochodzenia
i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania
nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.
Rozszerzenie uprawnień pokrzywdzonego z uwagi na
poszerzoną kontradyktoryjności postęp. sądowego
• Zmiana treści art. 334 § 1 k.p.k. ograniczająca zakres
materiałów dochodzenia i śledztwa przekazywanych
sądowi wraz z aktem oskarżenia. Mają to być jedynie
materiały związane z kwestią odpowiedzialności osób
wskazanych w akcie oskarżenia, o czyny im zarzucane.
Materiały mają obejmować jedynie wszystkie
postanowienia i orzeczenia wydane w postępowaniu
przygotowawczym (tak przez organy ścigania, jak i przez
sąd), protokoły z czynności dowodowych i załączniki
do nich, a więc np. rejestracje obrazu i dźwięku,
stenogramy itd. oraz opinie uzyskane w toku
dochodzenia lub śledztwa i dokumenty pozyskane
przez organy lub złożone przez strony.
c.d.
• Strony mogłyby jednak żądać dołączenia do
aktu oskarżenia nadto innych, wskazanych
przez nich, materiałów.
• Rozwiązanie to powoduje, że rośnie rola
końcowego zaznajomienia stron i ich
procesowych przedstawicieli z materiałami
sprawy, co wymusiło zmianę art. 321 k.p.k.
Zmiana art. 321 k.p.k.
• Art. 321 § 1. Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek
podejrzanego, pokrzywdzonego, obrońcy lub pełnomocnika o
umożliwienie końcowego zapoznania się z materiałami postępowania,
prowadzący postępowanie powiadamia wnioskującego o możliwości
przejrzenia akt i wyznacza mu termin do zapoznania się z nimi,
zapewniając udostępnienie mu akt sprawy wraz z informacją, jakie
materiały z tych akt, stosownie do wymogów określonych w art. 334 § 1,
będą przekazane sądowi wraz z aktem oskarżenia, i pouczeniem go o
uprawnieniu wskazanym w § 5, co odnotowuje się w protokole końcowego
zapoznania się strony, obrońcy lub pełnomocnika z materiałami
postępowania.
• § 2. Prokurator może ograniczyć liczbę pokrzywdzonych, którym umożliwi
końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania, o którym mowa w §
1, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku
postępowania. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, przy czym nie
sporządza się protokołu.
• § 3. Termin zapoznania się strony, obrońcy i pełnomocnika z
materiałami śledztwa powinien być tak wyznaczony, aby od dnia
doręczenia zawiadomienia o możliwości takiego zapoznania się
upłynęło co najmniej 7 dni.
• § 4. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego,
pokrzywdzonego, obrońcy i pełnomocnika w wyznaczonym terminie
mimo prawidłowego doręczenia im zawiadomienia nie tamuje
dalszego postępowania.
• § 5. W terminie 3 dni od dnia zapoznania się z materiałami
postępowania strony, obrońcy lub pełnomocnicy mogą składać
wnioski o uzupełnienie śledztwa, a także o uzupełnienie materiału
dowodowego, który ma być przekazany sądowi wraz z aktem
oskarżenia, o określone dokumenty zawarte w aktach sprawy.
• § 6. Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, wydaje się
postanowienie o jego zamknięciu.
Możliwość żądania przez strony i ich reprezentantów
dołączenia do aktu oskarżenia innych wskazanych
przez nich dokumentów
• w postęp. przygotowawczym na etapie
zaznajamiania się z aktami – art. 321 § 5 – w
terminie 3 dni od znajomienia,
• w stadium sądowym
• po otrzymaniu od prezesa sądu odpisu aktu
oskarżenia – art. 338 § 1 k.p.k.
• lub później, ale jeszcze przed rozpoczęciem
przewodu sądowego - art. 381 § 2 k.p.k.
c.d.
• Końcowe zaznajomienie pozostaje
fakultatywne w związku z tym aby na etapie
postępowania sądowego strona miała
możliwość zapoznania się z aktami, które
pozostały w prokuraturze dodano § 1a do art.
156 k.p.k.
c.d.
• art. 156 § 1a Podmiotom wskazanym w § 1 w
toku postępowania sądowego udostępnia się
na ich wniosek akta postępowania
przygotowawczego w części, w jakiej nie
zostały przekazane sądowi, także w celu
utrwalenia ich w postaci elektronicznej.
• Nie przewiduje się natomiast uprawnienia
sądu do domagania się od prokuratora
dodatkowo określonych materiałów.
Art. 338 k.p.k.
• Art. 338. § 1 Jeżeli akt oskarżenia odpowiada
warunkom formalnym, prezes sądu lub referendarz
sądowy niezwłocznie zarządza doręczenie jego odpisu
oskarżonemu, wzywając do składania wniosków
dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu
oskarżenia, a także pouczając o prawie do złożenia
wniosku o zobowiązanie prokuratora do uzupełnienia
materiałów postępowania przygotowawczego
dołączonych do aktu oskarżenia o określone
dokumenty zawarte w aktach tego postępowania, gdy
ma to znaczenie dla interesu oskarżonego.
•
381 § 2 k.p.k.
• Dodany § 2. Do czasu rozpoczęcia przewodu
sądowego strony, obrońcy i pełnomocnicy
mogą wnosić o zobowiązanie prokuratora do
uzupełnienia materiałów postępowania
przygotowawczego dołączonych do aktu
oskarżenia o określone dokumenty zawarte w
aktach tego postępowania. W przedmiocie
tego wniosku sąd rozstrzyga w miarę możności
jeszcze przed otwarciem przewodu sądowego.
Akt oskarżenia i zawartość akt
przekazywanych sądowi
• zmodyfikowano treść art. 332 k.p.k. i w jego §
1, dotyczącym treści publicznego aktu
oskarżenia, poszerzono w pkt 1 wymóg
podania danych o zastosowaniu środków
zapobiegawczych także na informacje o
ewentualnym stosowaniu zabezpieczenia
majątkowego.
c.d.
• Poszerzono także zakres informacji określanych w
pkt 3 § 1 art. 332 k.p.k., który aktualnie dotyczy
jedynie wskazania, że czyn popełniono w
warunkach powrotu do przestępstwa z art. 64 k.k.
lub art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s. przyjmując, że
informacje te obejmować powinny także
wskazanie na działanie oskarżonego w
warunkach określonych w art. 65 k.k. i w całym
art. 37 § 1 k.k.s., a więc sygnalizować sądowi
wszystkie okoliczności mające znaczenie dla
wymiaru kary.
c.d.
• pkt 6 § 1 art. 332 k.p.k., zobowiązano do
podania informacji o złożeniu przez
pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w
art. 59a Kodeksu karnego.
• Zrezygnowano natomiast z obowiązkowego
wymogu uzasadnienia oskarżenia jako
elementu treści publicznego aktu oskarżenia
(dotychczasowy pkt 6 § 1 art. 332 k.p.k.).
Uzasadnienie aktu oskarżenia
• Art. 332 § 2. Do aktu oskarżenia można
dołączyć jego uzasadnienie, w którym
przytacza się fakty i dowody, na których
oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby
wyjaśnia podstawę prawną oskarżenia i
omawia okoliczności, na które powołuje się
oskarżony w swej obronie.
Uzasadnienie wniosku o warunkowe umorzenie
postęp. oraz uzasadnienie wniosku o skazanie bez
rozprawy
• Nie zrezygnowano z uzasadnienia wniosku o
warunkowe umorzenie postępowania (art. 336 § 2
k.p.k.) rozpoznawanego na posiedzeniu, na którym
może zapaść wyrok o warunkowym umorzeniu oparty
w istocie o materiał dowodowy postępowania
przygotowawczego bez bezpośredniego
przeprowadzania dowodów przez sąd.
• Uzasadnienie może wówczas ograniczyć się jedynie
do wskazania dowodów świadczących, że wina
oskarżonego nie budzi wątpliwości oraz okoliczności
przemawiających za takim zakończeniem
postępowania.
Uzasadnienie wniosku w trybie art.,
335 k.p.k.
• Uzasadnienie także pozostało co do wniosku
wniesionego w trybie art. 335 k.p.k. - występowania
przez oskarżyciela publicznego z - uzgodnionym z
oskarżonym - wnioskiem o skazanie bez rozprawy.
• Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do
wskazania dowodów świadczących o tym, że
okoliczności popełnienia czynu nie budzą
wątpliwości, i wskazujących, że cele postępowania
zostaną osiągnięte § 3 art. 335 k.p.k.
Zmiana art. 333 k.p.k. – co akt oskarżenia powinien
zawierać oprócz wymogów z art. 332 k.p.k.
• Art. 333. § 1 Akt oskarżenia powinien także zawierać
wykaz dowodów, o których przeprowadzenie podczas
rozprawy głównej oskarżyciel wnosi, wraz z określeniem
dla każdego dowodu, jakie okoliczności mają być
udowodnione, a w razie potrzeby także wraz ze
wskazaniem sposobu i kolejności przeprowadzenia
dowodów. Wykaz powinien być usystematyzowany według
rodzajów czynności dowodowych, w szczególności zawierać
odrębne listy:
• 1) osób, których wezwania na rozprawę oskarżyciel żąda,
• 2) dokumentów, których odczytania, odtworzenia bądź
ujawnienia domaga się oskarżyciel,
• 3) dowodów rzeczowych, podlegających oględzinom.
c.d.
• Oskarżyciel publiczny będzie zatem obowiązany
formułować odnośnie każdego dowodu określone
tezy dowodowe.
• Świadek będzie tym samym co do zasady
przesłuchiwany w stadium sądowym jedynie w
zakresie wskazanym we wniosku oskarżyciela, a w
razie odczytania protokołu przesłuchania z
postępowania przygotowawczego, odczytanie
takie będzie ograniczone także tylko do
określonych fragmentów, a nie w zakresie całego
tego protokołu.
c.d.
• Wymuszało to będzie na innych stronach, w tym
na oskarżonym i obrońcy stosowne
przygotowanie się ich do poszczególnych
przesłuchań świadków, aby czuwać nad
przestrzeganiem zakresu wniosku dowodowego,
w tym przez uchylanie pytań, a gdyby z urzędu
sąd – z uwagi na nieobecność danej strony będzie dokonywał takiego przesłuchania uczyni to
też tylko w zakresie tezy dowodowej (nowa treść
art. 167 § 1 zd. II k.p.k.).
c.d.
• Nie ma jednak przeszkód, aby tezy dowodowe
określone w akcie oskarżenia, ulegały
rozszerzeniu w toku przewodu sądowego w
drodze wniosków stron, rozpoznawanych od
razu przez sąd w ramach tego przewodu.
Akta sprawy przekazywane sądowi
• Art. 334. § 1. Z aktem oskarżenia przekazuje się sądowi jedynie
materiały postępowania przygotowawczego związane z kwestią
odpowiedzialności osób wskazanych w tym akcie za czyny w nim
zarzucane, obejmujące:
• 1) postanowienia i zarządzenia dotyczące tych osób wydane w
toku postępowania,
• 2) protokoły z czynności dowodowych i załączniki do nich
przewidziane przez ustawę,
• 3) opinie i dokumenty urzędowe i prywatne uzyskane lub złożone
do akt sprawy.
• § 2. Na żądanie strony, zgłoszone w trybie wskazanym w art. 321 §
5, oskarżyciel publiczny dołącza do aktu oskarżenia również inne,
wskazane w tym żądaniu, materiały postępowania
przygotowawczego.
c.d.
• § 3. Protokoły przesłuchania świadków, których
wezwania na rozprawę żąda oskarżyciel, przekazuje
się sądowi w wyodrębnionym zbiorze dokumentów.
• § 4. Do aktu oskarżenia dołącza się także po jednym
odpisie tego aktu dla każdego oskarżonego.
• § 5. Jeżeli do aktu oskarżenia dołączono wniosek, o
którym mowa w art. 333 § 4, dołącza się do niego także
po jednym odpisie tego wniosku dla podmiotu, którego
on dotyczy, oraz dla oskarżonego, któremu zarzuca się
przestępstwo, z którego podmiot ten miał uzyskać
korzyść majątkową, a także odpis aktu oskarżenia dla
podmiotu, którego ten wniosek dotyczy.
Zmiany w zakresie wyznaczania obrońcy z
urzędu
• Konsekwencją zwiększenia
kontradyktoryjności postępowania sądowego
jest wprowadzenie odmiennego od
dotychczasowego system wyznaczania
oskarżonemu obrońcy z urzędu (art. 78, 80a,
81 k.p.k.), modyfikują przesłanki obrony
obligatoryjnej (art. 79, 80 k.p.k.), oraz
niektóre zasady wykonywania obrony z urzędu
(art. 84 k.p.k.).
c.d.
• Rozgraniczono zasady wyznaczania obrońcy z
urzędu na etapie postępowania
przygotowawczego i etapie postępowania
sądowego, poza przypadkami obrony
obligatoryjnej.
Wyznaczanie obrońcy z urzędu w
postępowaniu przygotowawczym
• Przyjmuje się zasadę, że korzystanie przez
podejrzanego z prawa ubogich na etapie
postępowania przygotowawczego (art. 78 § 1
k.p.k.) wymagało będzie wykazania braku
możliwości poniesienia kosztów obrony.
• Art. 78. § 1. Oskarżony Podejrzany, który nie ma
obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu
wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób
należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść
kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego
utrzymania siebie i rodziny.
Wyznaczanie obrońcy w postępowaniu
sądowym
• Działanie obrońcy na etapie sądowym jest regułą i
wystarczy złożenie samego wniosku. Dodano art. 80a
k.p.k.
• Art. 80a. § 1. Na wniosek oskarżonego, który nie
ma obrońcy z wyboru, prezes sądu, sąd lub
referendarz sądowy wyznacza w postępowaniu
sądowym obrońcę z urzędu, chyba że ma
zastosowanie art. 79 § 1 lub 2 albo art. 80. W takim
wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest
obowiązkowy.
c.d.
• § 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się
odpowiednio do wyznaczenia obrońcy w celu
dokonania określonej czynności procesowej
w toku postępowania sądowego,
• § 3. Ponowne wyznaczenie obrońcy w trybie,
o którym mowa w § 1 i 2, jest dopuszczalne
jedynie w szczególnie uzasadnionych
wypadkach.
c.d.
• Jedyną podstawą odmowy wyznaczenia
obrońcy w tym trybie jest funkcjonowanie
obrońcy z wyboru albo konieczność
wyznaczenia obrońcy z urzędu – zachodzą
warunki obrony obligatoryjnej z art. 79 § 1 lub
2 albo art. 80 k.p.k.
c.d.
• O prawie do złożenia wniosku o ustanowienie obrońcy z
urzędu wielokrotnie jest pouczany
podejrzany/oskarżony:
- przed pierwszym przesłuchaniem – art. 300 § 1 k.p.k.,
• doręczając odpis aktu oskarżenia - art. 338 § 1 a z
pouczeniem o tym, że w zależności od wyniku procesu
oskarżony może być obciążony kosztami wyznaczenia
obrońcy z urzędu.
• przy ogłoszeniu lub doręczeniu wyroku, niezależnie od
pouczenia udzielonego na podstawie art. 338 § 1a. - art.
444 § 3.
• Przy zawiadamianiu o rozprawie oskarżonego
pozbawionego wolności ? – art. 353 § 5
Treść art. 353 k.p.k.
• Art. 353. § 1. Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy
głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni.
• § 2. W razie niezachowania tego terminu w stosunku do oskarżonego lub
jego obrońcy rozprawa na ich wniosek, zgłoszony przed rozpoczęciem
przewodu sądowego, ulega odroczeniu.
• § 3. Doręczając oskarżonemu pozbawionemu wolności, którego obecność
na rozprawie nie jest obowiązkowa, zawiadomienie o terminie rozprawy,
należy pouczyć go o prawie do złożenia wniosku o doprowadzenie go na
rozprawę.
• § 4. Doręczając oskarżonemu wezwanie na rozprawę albo
zawiadomienie o jej terminie, poucza się go o treści przepisów art. 374,
art. 376, art. 377, art. 422, art. 427 § 4 i art. 447 § 5.
• § 5. Wniosek, o którym mowa w § 3, jak również wniosek o wyznaczenie
obrońcy z urzędu na podstawie art. 80a § 1 powinien być złożony w
terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania lub zawiadomienia. Wnioski
złożone po terminie podlegają rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to
konieczności odroczenia rozprawy.
Zmiany w zakresie obrony
obligatoryjnej
Art. 79 § 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
1) jest nieletni,
1) nie ukończył 18 lat,
2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
4)
(uchylony).
3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania
znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie
popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona,
• 4) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia
psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie
obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.
• § 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za
niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę.
•
•
•
•
•
•
•
c.d.
• Określenie pierwszej przesłanki obrony
obligatoryjnej poprzez wskazanie górnej
granicy wieku oskarżonego ukończenia 18 lat,
zamiast dotychczasowej przesłanki
„nieletniości” (do 17 lat) oskarżonego.
Sprawca dorosły – osoba, która ukończyła 17
lat – art. 10 § 1 k.k. natomiast obrona
obligatoryjna do osiągnięcia pełnoletniości w
rozumieniu prawa cywilnego.
c.d.
• Rozbicie w art. 79 § 1 podstaw obrony
obligatoryjnej z powodu przesłanek
występujących tempore criminis (pkt. 3) oraz
tempore procedendi (pkt 4).
• Odwołanie się przy tym w pkt 3 nie do
„poczytalności” tylko do treści art. 31 § 1 i 2
k.k., jako podstaw oceny, czy zachodzą
warunki obrony obligatoryjnej.
c.d.
• Przesłanki określone w pkt. 4 odwołują się do
oceny możliwości realizacji przez oskarżonego
przysługującego mu prawa do obrony w toku
postępowania karnego, prowadzenia
samodzielnej i efektywnej obrony. Posłużenie
się w tym przypadku przesłankami
„samodzielności” i „rozsądnej obrony” będzie
trudne do interpretacji – przesłanka ocenna i
bardzo ogólna – brak kryteriów. Będą to czynili
biegli w opinii, a sąd oceniał będzie opinię.
Zwolnienie obrońcy z urzędu
• Art. 79 § 4. Uznając za uzasadnioną opinię biegłych
lekarzy psychiatrów, że czyn oskarżonego nie został
popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego
ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub
kierowania swoim postępowaniem i że stan zdrowia
psychicznego oskarżonego pozwala na udział w
postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób
samodzielny i rozsądny, sąd orzeka, że udział obrońcy
nie jest obowiązkowy. Prezes sądu albo sąd zwalnia
wówczas obrońcę z jego obowiązków, chyba że
zachodzą inne okoliczności przemawiające za tym,
aby oskarżony miał obrońcę wyznaczonego z urzędu.
c.d.
• Brzmienie wskazuje jednoznacznie, że powodem ustania
obrony obligatoryjnej jest stwierdzenie przez sąd w oparciu
o opinię biegłych braku realizacji przesłanek określonych w
§ 1 pkt. 3 i 4.
• Wynika to nadto ze zmiany art. 202 k.p.k.
• § 5 Opinia biegłych powinna zawierać stwierdzenia
dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili
popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i jego aktualnego
stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w
postępowaniu, a zwłaszcza wskazanie, czy stan ten
pozwala oskarżonemu na udział w postępowaniu i na
prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, a
w razie potrzeby także stwierdzenia co do okoliczności
wymienionych w art. 93 Kodeksu karnego.
Ograniczenie zakresu obrony obligatoryjnej w art. 80
k.p.k.
• Art. 80 Oskarżony musi mieć obrońcę w
postępowaniu przed sądem okręgowym jako
sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu
zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W
takim wypadku udział obrońcy w rozprawie
głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie
apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub
sąd uzna to za konieczne
Udział obrońcy w rozprawie w przypadkach
określonych w art. 79 i 80 k.p.k.
• art. 79 § 3 udział obrońcy jest obowiązkowy
w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w
których obowiązkowy jest udział
oskarżonego.
• art. 80 - udział obrońcy w rozprawie głównej
jest obowiązkowy.
Wyznaczanie obrońcy
• Art. 81 § 1 Jeżeli w sytuacji określonej w art. 78 § 1, art. 79 § 1 i 2 oraz art.
80 oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes lub referendarz sądowy
sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obrońcę z urzędu.
• § 2. Na uzasadniony wniosek oskarżonego lub jego obrońcy prezes lub
referendarz sądowy sądu właściwego do rozpoznania sprawy może
wyznaczyć nowego obrońcę w miejsce dotychczasowego.
• Art. 81a § 1. Obrońca z urzędu wyznaczany jest z listy obrońców.
• § 2. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób
zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy z urzędu, w tym
sposób ustalania listy obrońców udzielających pomocy prawnej z urzędu,
sposób wyznaczania obrońcy udzielającego pomocy prawnej z urzędu oraz
sposób kontaktu z obrońcą w sprawach pilnych, mając na uwadze
konieczność zapewnienia prawidłowego toku postępowania oraz
prawidłowej realizacji prawa do obrony.
c.d.
• Art. 80a § 1. Na wniosek oskarżonego, który
nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu, sąd lub
referendarz sądowy wyznacza w
postępowaniu sądowym obrońcę z urzędu,
chyba że ma zastosowanie art. 79 § 1 lub 2
albo art. 80. W takim wypadku udział obrońcy
w rozprawie głównej jest obowiązkowy.
Wykonywanie obrony
• Art. 84. § 1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z
urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie
wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie
zawiera ograniczeń.
• § 2 Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego obowiązek
podejmowania czynności proces owych do prawomocnego
zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać
poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes
sądu, przed którym ma być dokonana czynność, lub referendarz
sądowy tego sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prezes
sądu rejonowego miejsca czynności lub referendarz sądowy tego
sądu, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy może
wyznaczyć do dokonania tej czynności innego obrońcę spośród
miejscowych adwokatów lub radców prawnych.
c.d.
• Art. 8. § 1 Kodeksu karnego wykonawczego
stanowi, że
• W postępowaniu wykonawczym skazany może
korzystać z pomocy obrońcy ustanowionego
w tym postępowaniu.
c.d.
• Art. 84 § 3 Obrońca wyznaczony z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym lub w postępowaniu o
wznowienie postępowania powinien sporządzić i
podpisać kasację lub wniosek o wznowienie
postępowania albo poinformować na piśmie sąd,
że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji
lub wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli
kasacja lub wniosek zostaną wniesione, obrońca
ten jest uprawniony do udziału w toczącym się
postępowaniu.
c.d.
• Art. 83. § 1. Obrońcę ustanawia oskarżony;
do czasu ustanowienia obrońcy przez
oskarżonego pozbawionego wolności,
obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym
niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego.
• § 2. Upoważnienie do obrony może być
udzielone na piśmie albo przez oświadczenie
do protokołu organu prowadzącego
postępowanie karne.
Obrona kilku oskarżonych
• Art. 85. § 1. Obrońca może bronić kilku oskarżonych,
jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności.
• § 2. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje
postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do
ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z
urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na
postanowienie przysługuje zażalenie.
• § 3. W postępowaniu przygotowawczym uprawnienia
sądu określone w § 2 przysługują prezesowi sądu
właściwego do rozpoznania sprawy.
Działanie na korzyść
• Art. 86. § 1. Obrońca może przedsiębrać
czynności procesowe jedynie na korzyść
oskarżonego.
• § 2. Udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza
osobistego działania w nim oskarżonego.
• Art. 140. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,
orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy,
które ustawa nakazuje doręczać stronom,
doręcza się również obrońcom, pełnomocnikom
i ustawowym przedstawicielom.
Pełnomocnik z urzędu
• Rozgraniczenie podobnie jak przy obrońcy
etapu postępowania przygotowawczego i
etapu postępowania sądowego.
• Art. 88 Pełnomocnikiem może być adwokat
lub radca prawny. Do pełnomocnika stosuje
się odpowiednio art. 77, 78, 83, 84 i 86 § 2.
• Stosuje się art. 78 k.p.k., a zatem na etapie
postępowania przygotowawczego należy
wykazać brak możliwości poniesienia kosztów.
Pełnomocnik z urzędu w postępowaniu
sądowym
• Art. 87a § 1. Na wniosek strony innej niż
oskarżony, która nie ma pełnomocnika z
wyboru, prezes sądu, sąd lub referendarz
sądowy wyznacza w postępowaniu sądowym
pełnomocnika z urzędu.
• § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do
wyznaczenia pełnomocnika w celu dokonania
określonej czynności procesowej w toku
postępowania sądowego.
c.d.
• Jedynym kryterium przyznania pomocy jest
brak pełnomocnika z wyboru.
• Celem wprowadzonej zmiany jest zwiększenie
dostępu do pomocy prawnej, zapewnienie
równoprawności stron i zwiększenie
kontradyktoryjności samego postępowania
sądowego.
Pouczanie pokrzywdzonego o
uprawnieniach
• Art. 300 § 2. Przed pierwszym przesłuchaniem
poucza się pokrzywdzonego o posiadaniu
statusu strony procesowej w postępowaniu
przygotowawczym oraz o wynikających z tego
uprawnieniach, w szczególności:………do
korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym do
złożenia wniosku o wyznaczenie
pełnomocnika z urzędu w okolicznościach
wskazanych w art. 78 oraz 87a,
c.d.
• 87a § 3. O uprawnieniu do złożenia wniosku oraz
o tym, że w zależności od wyniku procesu strona
taka może być obciążona kosztami wyznaczenia
pełnomocnika z urzędu, należy pouczyć ją przy
doręczeniu zawiadomienia o terminie rozprawy
albo posiedzenia, o którym mowa w art. 341 § 1,
art. 343 § 5 oraz art. 343a.
• Posiedzenie w przedmiocie warunkowego
umorzenia postępowania, skazania bez rozprawy
w trybie art. 335 k.p.k., wniosku oskarżonego o
skazanie przed rozprawą.
c.d.
• Art. 444 § 3. O uprawnieniu do złożenia wniosku o
wyznaczenie obrońcy w celu sporządzenia apelacji oraz
o możliwości obciążenia wnioskującego kosztami
wyznaczenia takiego obrońcy należy oskarżonego
nieposiadającego obrońcy ponownie pouczyć przy
ogłoszeniu lub doręczeniu wyroku, niezależnie od
pouczenia udzielonego na podstawie art. 338 § 1a.
• § 4. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio w stosunku
do pokrzywdzonego w wypadku wydania na
posiedzeniu wyroku warunkowo umarzającego
postępowanie.
Doręczanie odpisu wyroku
• Art. 100 § 3. Wyrok wydany na rozprawie
doręcza się stronom, a w wypadku wyroku
warunkowo umarzającego postępowanie
wydanego na posiedzeniu także
pokrzywdzonemu, chyba że byli obecni przy
jego ogłoszeniu.
Strony postępowania przygotowawczego i
ich uprawnienia
• Art. 299. § 1. W postępowaniu
przygotowawczym pokrzywdzony i
podejrzany są stronami.
• § 2. W wypadkach wskazanych w ustawie
określone uprawnienia przysługują również
osobom nie będącym stronami.
• § 3. W czynnościach sądowych w
postępowaniu przygotowawczym
prokuratorowi przysługują prawa strony.
Pokrzywdzony
• Definicja art. 49 k.p.k. zmiana w sposobie
określenie pokrzywdzonego nie będącego osobą
fizyczną – uwzględniono zmiany w k.c. i k.k.s.
• Przepis ten po zmianie nie posługuje się już
podziałem na instytucje państwowe,
samorządowe czy społeczne ale wprowadza
jedno kryterium: zdolności prawnej
przysługującej danej jednostce organizacyjnej,
bez względu na to, czy ma ona charakter
jednostki publicznej, społecznej czy prywatnej.
Brzmienie art. 49 k.p.k. po nowelizacji
•
•
•
•
•
•
•
Art. 49. § 1. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne
zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
§ 2. Pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej:
1)
instytucja państwowa lub samorządowa,
2)
inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność
prawną.
§ 3. Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył
szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej
pokrycia.
§ 3a. W sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę
zarobkową, o których mowa w art. 218-221 oraz w art. 225 § 2 Kodeksu karnego,
organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w
zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie
postępowania.
§ 4. W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub
jednostki organizacyjnej, o której mowa w § 2, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej
instytucji lub jednostki organizacyjnej, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać
organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo
lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.
Uprawnienia pokrzywdzonego
• Prawo do składania wniosków o przeprowadzenie
przez Policję lub prokuratora określonej czynności
lub dowodu, np. przesłuchania wskazanego
świadka lub zbadania dokumentu (art. 315 § 1).
• Jeżeli istnieje obawa, że świadka nie będzie
można przesłuchać na rozprawie, pokrzywdzony
może wystąpić o jego przesłuchanie przez sąd lub
zwrócić się do prokuratora o przesłuchanie
świadka w tym trybie (art. 316 § 3).
Treść artykułu
• Art. 316 § 3. Jeżeli zachodzi
niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie
można przesłuchać na rozprawie, strona lub
prokurator albo inny organ prowadzący
postępowanie mogą zwrócić się do sądu z
żądaniem przesłuchania go przez sąd.
c.d.
• Prawo do udziału (stron procesowych i ich
procesowych przedstawicieli) w czynnościach
postępowania, w tym także w przeprowadzeniu
dowodu .
- co do zasady w czynnościach niepowtarzalnych –
art. 316 § 1 k.p.k.
- co do zasady w wypadku złożenia wniosku o
dokonanie czynności w postępowaniu
przygotowawczym i żądania do wzięcia udziału w
czynności – art. 315 k.p.k.
c.d.
- uznaniowo na żądanie strony o dopuszczenie
do udziału w innych czynnościach
postępowania przygotowawczego – art. 317
k.p.k.,
- prawo do doręczenia postanowienia o
dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, prawo
do wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłego
oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną
opinią (art. 318).
c.d.
• Prawo dostępu do akt sprawy, do sporządzania
odpisów i kopii w postępowaniu
przygotowawczym jeżeli nie zachodzi potrzeba
zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania
lub ochrony ważnego interesu państwa – art. 156
§ 5 k.p.k. Można odmówić dostępu do akt ze
względu na ważny interes państwa lub dobro
postępowania.
•
Prawo do zapoznania się z materiałami
śledztwa lub dochodzenia przed jego
zakończeniem, w tym z udziałem pełnomocnika.
c.d.
• Prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy
do postępowania mediacyjnego w celu
pogodzenia się z podejrzanym (art. 23a).
• Prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o
odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa lub
dochodzenia oraz zażalenia na bezczynność, jeżeli
w ciągu 6 tygodni od złożenia przez
pokrzywdzonego zawiadomienia o przestępstwie
nie został on powiadomiony o wszczęciu albo
odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia
(art. 306 § 1, 1a, 3).
Obowiązki pokrzywdzonego
• 1) wskazać adres dla doręczeń w kraju, kiedy przebywa za
granicą; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany
adres w kraju zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność
lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność
pokrzywdzonego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić
złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów
(art. 138);
• 2) podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania
lub pobytu w tym także z powodu pozbawienia wolności, w
przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres
zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa
zostanie przeprowadzona pod nieobecność pokrzywdzonego;
niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku,
zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art. 139).
Pouczanie pokrzywdzonego o prawach
i obowiązkach
- cały pakiet pouczeń na piśmie powinien otrzymać
już przed pierwszym przesłuchaniem-art. 300 § 2
k.p.k.
- wraz z zawiadomieniem o przesłaniu aktu
oskarżenia do sądu o uprawnieniach związanych
z dochodzeniem roszczeń majątkowych oraz o
treści przepisu art. 49a, a w razie potrzeby także o
prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w
charakterze oskarżyciela posiłkowego – art. 334
§ 2 k.p.k.
Podejrzany
• Osoba, przeciwko której wydano postanowienie o
przedstawieniu zarzutów, staje się z tym
momentem podejrzanym w rozumieniu
procesowym (art. 71 § 1).
• Art. 71. § 1. Za podejrzanego uważa się osobę, co
do której wydano postanowienie o
przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania
takiego postanowienia postawiono zarzut w
związku z przystąpieniem do przesłuchania w
charakterze podejrzanego.
Uprawnienia podejrzanego
Na żądanie podejrzanego przy jego przesłuchaniu
może być obecny obrońca (art. 301), przy czym
niestawiennictwo obrońcy nie tamuje przesłuchania.
•
Prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy
tłumacza, także przy kontaktach z obrońcą jeżeli
podejrzany nie zna wystarczająco języka polskiego (art. 72 § 1).
•
Prawo do udziału (stron procesowych i ich
procesowych przedstawicieli) w czynnościach
postępowania, w tym także w przeprowadzeniu
dowodu – art. 315, art. 316, art. 317 i art. 318 jak przy
pokrzywdzonym.
•
c.d.
Prawo dostępu do akt sprawy, do sporządzania
odpisów i kopii jak u pokrzywdzonego art. 156 § 5
k.p.k., z tym że wniosku o zastosowanie albo
przedłużenie tymczasowego aresztowania
podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się
niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść
dowodów wskazanych we wniosku -156 § 5a k.p.k.
•
Prawo do zapoznania się z materiałami śledztwa
lub dochodzenia przed jego zakończeniem. W trakcie
tych czynności podejrzanemu może towarzyszyć
obrońca.
•
c.d.
Prawo do złożenia wniosku o skierowanie
sprawy do postępowania mediacyjnego w celu
pogodzenia się z pokrzywdzonym (art. 23a).
•
W przypadku umorzenia śledztwa lub
dochodzenia przeciwko podejrzanemu prawo
do złożenia zażalenia.
•
Obowiązki podejrzanego
• Podejrzany obowiązany jest poddać się:
• 1) oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem
ciała, pobraniu odcisków palców, fotografowaniu oraz okazaniu
innym osobom (art. 74 § 2 pkt 1);
• 2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom
połączonym z dokonaniem zabiegów na ciele, z wyjątkiem
chirurgicznych, pod warunkiem że nie zagraża to zdrowiu, jeżeli
przeprowadzenie tych badań jest niezbędne (zwłaszcza pobranie
krwi, włosów lub wydzielin organizmu, np. śliny); badania powinny
być przeprowadzone przez uprawnionego do tego pracownika
służby zdrowia (art. 74 § 2 pkt 2);
• 3) pobraniu przez policjanta wymazu ze śluzówki policzków, o ile
jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu (art. 74 § 2 pkt 3).
c.d.
• Niespełnienie tych obowiązków może prowadzić
do zatrzymania i przymusowego doprowadzenia
podejrzanego, jak również skutkować
zastosowaniem wobec niego w niezbędnym
zakresie siły fizycznej lub środków technicznych
służących obezwładnieniu (art. 74 § 3a).
• Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach
przymusu bezpośredniego i broni palnej Dz. U. z
2013 r., poz.628.
Dalsze obowiązki
• Podejrzany obowiązany jest również:
• 1) zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej
zmianie miejsca pobytu trwającego dłużej niż 7 dni w tym także z
powodu pozbawienia wolności w innej sprawie, a jeżeli pozostaje
na wolności, jest obowiązany ponadto stawić się na każde wezwanie
w toku postępowania karne; w wypadku niestawiennictwa
podejrzany może być zatrzymany i sprowadzony przymusowo (art.
75 § 1 i 2);
• 2) wskazać adres, na który kierowana będzie korespondencja; w
przeciwnym wypadku czynność lub rozprawa zostanie
przeprowadzona pod nieobecność podejrzanego; niewskazanie
adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub
apelacji z powodu upływu terminów,
c.d.
• 3) wskazać adres dla doręczeń w kraju, kiedy przebywa za
granicą; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany
adres w kraju zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność
lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność
podejrzanego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić
złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów
(art. 138);
• 4) podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania
lub pobytu w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej
sprawie; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy
adres zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub
rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność podejrzanego;
niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku,
zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art. 139).
Inicjatywa dowodowa i udział w czynnościach
stron i ich przedstawicieli na etapie postępowania
przygotowawczego
• W postępowaniu przygotowawczym organy
procesowe działają z urzędu (art. 9 § 1 k.p.k.).
• Strony procesowe i ich procesowi
przedstawiciele w śledztwie lub dochodzeniu
mają jednak możliwość oddziaływania na
przebieg toczącego się postępowania.
• Przejawy zasady kontradyktoryjności w
postępowaniu przygotowawczym, znajduje
odzwierciedlenie przepisach tego art. 315-318.
Czynność na wniosek strony
• Art. 315. § 1 Podejrzany i jego obrońca oraz
pokrzywdzony i jego pełnomocnik mogą
składać wnioski o dokonanie czynności
śledztwa.
• § 2. Stronie, która złożyła wniosek, oraz jej
obrońcy lub pełnomocnikowi nie można
odmówić wzięcia udziału w czynności, jeżeli
tego żądają. Przepis art. 318 zdanie drugie
stosuje się.
c.d.
• Organ procesowy nie może im odmówić wzięcia udziału w
tej czynności, z tym zastrzeżeniem, że podejrzanego
pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy
spowodowałoby to poważne trudności.
• Przepis wymaga jednak odrębnego żądania od
wnioskującego o przeprowadzenie czynności i o
dopuszczenie go do udziału w niej. Żądanie dotyczyć ma
dopuszczenia do konkretnej czynności lub grupy czynności,
o przeprowadzenie których wnioskodawca wnosi. Może być
złożone wraz z samym wnioskiem dowodowym lub w tym
wniosku albo odrębnie.
• Prawo do udziału w czynności staje się aktualne dopiero w
razie uwzględnienia wniosku o dokonanie danej czynności
Czynności niepowtarzalne
• Inną grupę czynności stanowią te, których nie
będzie można powtórzyć na rozprawie sądowej
np. przesłuchania ciężko chorego świadka.
• Art. 316. § 1. Jeżeli czynności śledztwa nie będzie
można powtórzyć na rozprawie, należy
podejrzanego, pokrzywdzonego i ich
przedstawicieli ustawowych, a obrońcę i
pełnomocnika, jeżeli są już w sprawie
ustanowieni, dopuścić do udziału w czynności,
chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub
zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.
c.d.
• Strony mają prawo wziąć wówczas udział w
takiej czynności i powinno się o niej
zawiadomić, chyba że zachodzi
niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia
dowodu w razie zwłoki.
• Art. 316 § 3 k.p.k. – omówiono wcześniej
Dopuszczenie do udziału w innych
czynnościach
• Art. 317 § 1. Strony, a obrońcę lub pełnomocnika,
gdy są już w sprawie ustanowieni, należy także na
żądanie dopuścić do udziału w innych
czynnościach śledztwa.
• § 2. W szczególnie uzasadnionym wypadku
prokurator może postanowieniem odmówić
dopuszczenia do udziału w czynności ze względu
na ważny interes śledztwa albo odmówić
sprowadzenia oskarżonego pozbawionego
wolności, gdy spowodowałoby to poważne
trudności.
c.d.
• Prokurator wydaje w tym przedmiocie postanowienie.
• Nie spełnia wymogów wniosku o dopuszczenie do
udziału w czynnościach sformułowanie zawarte w
pismach przekazujących w załączeniu pełnomocnictwo
procesowe, ograniczające się do zwrotu "i wnoszę o
dopuszczenie mnie do udziału w czynnościach
śledztwa".
• art. 317 § 1 nie przewiduje generalnego uprawnienia
do udziału we wszystkich czynnościach śledztwa lub
dochodzenia, lecz jedynie w określonej,
skonkretyzowanej przez stronę czynności.
c.d.
• O dopuszczeniu do udziału w określonej
czynności decyduje organ prowadzący
postępowanie, natomiast o odmowie prokurator. Postanowienie prokuratora nie
jest zaskarżalne.
Dopuszczenie dowodu z opinii biegłych albo
instytucji naukowej lub specjalistycznej.
• Organ procesowy - w razie dopuszczenia dowodu z
opinii biegłych albo instytucji naukowej lub
specjalistycznej - jest obowiązany:
– doręczyć podejrzanemu i jego obrońcy oraz
pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi postanowienie o
dopuszczeniu tego dowodu,
– do zezwolenia tym podmiotom na wzięcie udziału w
przesłuchaniu biegłych o ile jest przeprowadzane,
– do zezwolenia na zapoznanie się z opinią, jeżeli złożona
została na piśmie.
Mediacja
• Art. 23a § 1. Sąd lub referendarz sądowy, a w
postępowaniu przygotowawczym prokurator lub
inny organ prowadzący to postępowanie, może z
inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i
pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji
lub osoby do tego uprawnionej w celu
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego
między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się
ich poucza, informując o celach i zasadach
postępowania mediacyjnego, w tym o treści art.
178a.
c.d.
• Art. 178a Nie wolno przesłuchiwać jako świadka
mediatora co do faktów, o których dowiedział się od
oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc
postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o
przestępstwach, o których mowa w art. 240 § 1
Kodeksu karnego.
• Postępowanie mediacyjne jest poufne i oświadczenia
składane w jej toku nie mogą stanowić dowodu w
postępowaniu karnym, co daje stronom gwarancję, że
okoliczności, o których zdecydowały się mówić w
trakcie mediacji pozostaną nieujawnione.
c.d.
• art. 23a § 7 Postępowanie mediacyjne prowadzi
się w sposób bezstronny i poufny.
• § 4. Udział oskarżonego i pokrzywdzonego w
postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny.
Zgodę na uczestniczenie w postępowaniu
mediacyjnym odbiera organ kierujący sprawę do
mediacji lub mediator, po wyjaśnieniu
oskarżonemu i pokrzywdzonemu celów i zasad
postępowania mediacyjnego i pouczeniu ich o
możliwości cofnięcia tej zgody aż do zakończenia
postępowania mediacyjnego.
c.d.
• § 6. Instytucja lub osoba do tego uprawniona
sporządza, po przeprowadzeniu postępowania
mediacyjnego, sprawozdanie z jego wyników.
Do sprawozdania załącza się ugodę
podpisaną przez oskarżonego,
pokrzywdzonego i mediatora, jeżeli została
zawarta.
c.d.
• wprowadza się również możliwość nadawania
przez sąd lub referendarza sądowego ugodzie
mediacyjnej klauzuli wykonalności (art. 107 §
3 k.p.k.).
c.d.
• Art. 107. § 1. Sąd lub referendarz sądowy nadaje na żądanie osoby
uprawnionej klauzulę wykonalności orzeczeniu podlegającemu
wykonaniu w drodze egzekucji.
• § 2. Za orzeczenia co do roszczeń majątkowych uważa się również
orzeczenia nakładające obowiązek naprawienia szkody lub
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz nawiązkę orzeczoną na
rzecz pokrzywdzonego, jeżeli nadają się one do egzekucji w myśl
przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
• § 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do obowiązku
wynikającego z ugody zawartej przed sądem lub referendarzem
sądowym, a także ugody zawartej w postępowaniu mediacyjnym.
• § 4. Sąd lub referendarz sądowy odmawia nadania klauzuli
wykonalności ugodzie zawartej przed mediatorem, w całości lub w
części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami
współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.
c.d.
• Konsekwencją zmiany art. 107 k.p.k. jest zmiana
art. 494
• Art. 494. § 1. Równocześnie z pojednaniem strony
mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą
być również roszczenia pozostające w związku z
oskarżeniem.
• § 2. (uchylony).
• § 2. Ugoda zawarta na posiedzeniu
pojednawczym jest tytułem egzekucji sądowej po
nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności.
Postępowanie dowodowe
• Art. 167. § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało
wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez
strony po ich dopuszczeniu przez prezesa sądu,
przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na
której wniosek dowód został dopuszczony, a także w
wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi
okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w granicach tezy
dowodowej. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych
szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i
przeprowadzić dowód z urzędu.
• § 2. W innym postępowaniu przed sądem niż wymienione w § 1
oraz w postępowaniu przygotowawczym dowody
przeprowadzane są przez organ procesowy prowadzący
postępowanie. Nie wyłącza to prawa do zgłoszenia wniosku
dowodowego przez stronę.
Brzmienie art. 167 do zmiany
• Art. 167 Dowody przeprowadza się na
wniosek stron, podmiotu określonego w art.
416 albo z urzędu.
c.d.
• inicjatywa w zakresie wprowadzania dowodów
do procesu, ukształtowano odmiennie w
postępowaniu przygotowawczym i
postępowaniu sądowym, uwzględniając to, czy
postępowanie wszczęte zostało z inicjatywy
strony, czy z urzędu,
• sposób przeprowadzania dowodu, jest zależny
od wyżej wskazanych czynników.
c.d.
• W postępowaniach przed sądem wszczynanych z
inicjatywy strony procesowej, co będzie dotyczyć
zarówno postępowania po wniesieniu
publicznego i prywatnego aktu oskarżenia, jak i
postępowań inicjowanych wniesieniem środków
odwoławczych oraz wszelkich wniosków,
inicjatywa dowodowa należy do stron, zaś sąd
będzie mógł wprowadzić do procesu dowód
jedynie w wyjątkowych, szczególnie
uzasadnionych wypadkach.
c.d.
• Dowody przeprowadzane są przed sądem
przez tę stronę, na wniosek której został on
dopuszczony, co oznacza że ta właśnie strona
w pierwszej kolejności zadaje pytania osobom
przesłuchiwanym. Sąd będzie mógł wyręczyć
stronę jedynie wyjątkowo, gdy uzna, że
przejęcie inicjatywy jest szczególnie
uzasadnione i przyczyni się do sprawniejszego
osiągnięcia celów procesu.
c.d.
• art. 171 § 2. Prawo zadawania pytań mają, prócz
organu oprócz podmiotu przesłuchującego,
strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz
podmiot określony w art . 416 w wyjątkowych
wypadkach, uzasadnionych szczególnymi
okolicznościami, członkowie składu
orzekającego. Pytania zadaje się osobie
przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ
przesłuchujący sąd lub prokurator zarządzi
inaczej.
c.d.
• W postępowaniu przygotowawczym oraz w
innym postępowaniu przed sądem niż
wszczęte z inicjatywy stron, działały będą inne
reguły. W tych postępowaniach dowody
przeprowadzane będą z inicjatywy organu
procesowego prowadzącego postępowanie, co
nie wyklucza prawa do zgłaszania wniosków
dowodowych przez strony.
Dowody prywatne
• Skoro inicjatywa dowodowa ma należeć do
stron i proces przed sądem ma być
kontradyktoryjny konieczne było „wyrównanie
szans” stron i uczynienie pewnego wyłomu od
dotychczas obowiązującej zasady, według
której na rozprawie sądowej nie wolno
odczytywać dokumentów prywatnych
powstałych poza postępowaniem karnym i dla
jego celów (art. 393 § 3 k.p.k. a contrario).
Art. 393
• Art. 393. § 1 Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin,
przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów
lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz
wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu
przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu
przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek
dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu, a
także notatek, o których mowa w art. 311 § 5.
• § 2 Wolno również odczytywać zawiadomienie o przestępstwie, chyba że
zostało złożone do protokołu, o którym mowa w art. 304a.
• § 3 Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne,
powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w
szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.
• § 4 Wolno odczytywać na rozprawie protokoły zeznań świadka
przesłuchanego w warunkach określonych w art. 184. Rozprawa jest
wówczas niejawna; przepisu art. 361 § 1 nie stosuje się.
Zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań
innymi dokumentami
• Nadal będzie jednak obowiązywał zakaz z art. 174 k.p.k.
• Art. 174. Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań
świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków
lub notatek urzędowych.
• Pisma sporządzonego w trakcie trwania procesu lub dla
jego celów - np. przez sąsiadów lub inne osoby prywatne,
wyrażające opinie o zachowaniu oskarżonego lub innych
uczestników procesu - które nie stanowią dokumentu
prywatnego, w rozumieniu art. 393, a jedynie informację
o dowodzie w postaci świadka, który może być
przesłuchany na okoliczność tego, co stanowi treść
takiego pisma
Opinia biegłego - prywatna
• Ograniczenie to nie będzie już jednak dotyczyło innych
dowodów, takich jak na przykład opinie biegłych, czy
oględziny, które będą mogły być dokumentowane przez
stronę lub na jej zlecenie, a odpowiednia
dokumentacja (np. opinia „biegłego”, nagranie video
dokumentujące oględziny rzeczy lub miejsca) będzie
mogła być przedłożona sądowi.
• Strona będzie miała możliwość złożenia wniosku o
dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (który
sporządził dla strony opinię) i przesłuchania go przed
sądem, jeśli sąd dowód ten dopuści. Nadal bowiem
obowiązywać będzie art. 194 k.p.k.
c.d.
• Art. 194. O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego
wydaje się postanowienie, w którym należy wskazać:
• 1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych,
a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby,
specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć
udział w przeprowadzeniu ekspertyzy,
• 2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem,
w miarę potrzeby, pytań szczegółowych,
• 3) termin dostarczenia opinii.
Zakaz korzystania z „owoców zatrutego
drzewa”
• Art. 168a Niedopuszczalne jest
przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu
uzyskanego do celów postępowania karnego
za pomocą czynu zabronionego, o którym
mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego.
• Chodzi o wykluczenie dowodów, które
pozyskano dla celów postępowania karnego,
za pomocą czynu zabronionego.
c.d.
• Zakaz ten ma wyeliminować możliwość
pozyskania dowodów dla postępowania
karnego np. w drodze zlecenia zainstalowania
na zlecenie strony procesowej podsłuchów.
• Obecnie także w orzecznictwie ogranicza się
wykorzystanie jako dowodów np. podstępnie
dokonanych nagrań rozmów.
c.d.
• Postanowienie SN z dnia 27 września 2012 r.,
III KK 5/12 „Nagrania prywatne mogą być
dopuszczone do materiału dowodowego
jedynie w sytuacji, gdy stanowią rejestrację
czynu przestępnego, a nie prywatnych rozmów
nawet dotyczących tego czynu (LEX nr
1226723)”.
Zmiany w zakresie przesłuchania świadków –pokrzywdzonych
przestępstw przeciwko wolności seksualnej i innych
obowiązujące od dnia 27 stycznia 214 r.
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy –
Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 849) wprowadziła istotne
zmiany w zakresie ścigania przestępstw i przesłuchania
świadków.
• Zmodyfikowano tryb ścigania przestępstw określonych
w rozdziale XXV ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (przestępstwa przeciwko wolności
seksualnej i obyczajności), które w poprzednim stanie
prawnym ścigane były na wniosek pokrzywdzonego, a
w myśl nowej regulacji ścigane są z urzędu.
c.d.
• Dotyczy to przestępstw: zgwałcenia (art. 197 Kodeksu
karnego), nadużycia stosunku zależności lub wykorzystania
krytycznego położenia (art. 199 § 1 Kodeksu karnego) oraz
wykorzystania bezradności innej osoby lub upośledzenia
umysłowego lub choroby psychicznej (art. 198 Kodeksu
karnego) w celu doprowadzenia do obcowania płciowego
lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do
wykonania takiej czynności.
• Wprowadzono nowe rozwiązania w zakresie prowadzenia
przesłuchań ofiar przestępstw przeciwko wolności
seksualnej oraz małoletnich świadków, mające na celu
zminimalizowanie negatywnych przeżyć oraz dostosowanie
systemu prawnego do standardów ochrony małoletniej
ofiary przestępstwa, zawartych w aktach prawa unijnego.
Przesłuchanie małoletniego
pokrzywdzonego
•
•
•
•
Art. 185a § 1. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej lub określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego
pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w
charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których
wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub żąda tego oskarżony, który nie miał
obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
§ 2. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa.
Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w
przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 lub osoba pełnoletnia wskazana przez
pokrzywdzonego, o którym mowa w § 1, ma prawo również być obecna przy
przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeżeli
oskarżony zawiadomiony o tej czynności nie posiada obrońcy z wyboru, sąd wyznacza
mu obrońcę z urzędu.
§ 3. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku
przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania.
§ 4. W sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego pokrzywdzonego,
który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, przesłuchuje się w warunkach określonych
w § 1-3, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach
mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny.
c.d.
• Szczególny tryb przesłuchania został rozszerzony na
przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej oraz określone w rozdziale XXIII kodeksu
karnego. Rozdział ten zatytułowany „Przestępstwa
przeciwko wolności" obejmuje następujące przestępstwa:
art. 189 k.k. (bezprawne pozbawienie wolności), art. 189a
k.k. (handel ludźmi), art. 190 k.k. (groźba karalna), art. 190a
k.k. (stalking – uporczywe nękanie), art. 191 k.k. (zmuszanie
do określonego zachowania), art. 191a k.k. (utrwalanie, bez
zgody, wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie
czynności seksualnej), art. 192 k.k. (wykonanie zabiegu
leczniczego bez zgody pacjenta) oraz art. 193 k.k.
(zakłócenie miru domowego).
c.d.
• Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze
świadka przeprowadza sąd powołany do
rozpoznania sprawy w pierwszej instancji z
udziałem psychologa, na posiedzeniu, w którym
mają prawo wziąć udział prokurator, obrońca oraz
pełnomocnik pokrzywdzonego. Przedstawiciel
ustawowy albo faktyczny opiekun
pokrzywdzonego lub osoba pełnoletnia wskazana
przez pokrzywdzonego, mają prawo również być
obecni przy przesłuchaniu, o ile nie ograniczy to
swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.
Przesłuchanie małoletniego świadka
• Art. 185b § 1. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem
przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXV i
XXVI Kodeksu karnego świadka, który w chwili przesłuchania nie
ukończył 15 lat, przesłuchuje się w warunkach określonych w art.
185a § 1-3, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
• § 2. W sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego
świadka, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, przesłuchuje
się w trybie określonym w art. 177 § 1a, gdy zachodzi uzasadniona
obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu
mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka lub wywierać
negatywny wpływ na jego stan psychiczny.
• § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do świadka współdziałającego
w popełnieniu czynu zabronionego, o który toczy się postępowanie
karne, lub świadka, którego czyn pozostaje w związku z czynem, o
który toczy się postępowanie karne.
Przesłuchanie dorosłego pokrzywdzonego
•
•
•
•
Art. 185c. § 1. W sprawach o przestępstwa określone w art. 197-199 Kodeksu
karnego zawiadomienie o przestępstwie, jeżeli składa je pokrzywdzony,
powinno ograniczyć się do wskazania najważniejszych faktów i dowodów.
§ 2. Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka przeprowadza sąd
na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział prokurator, obrońca oraz
pełnomocnik pokrzywdzonego. Na rozprawie głównej odtwarza się
sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół
przesłuchania.
§ 3. Jeżeli zajdzie konieczność ponownego przesłuchania pokrzywdzonego w
charakterze świadka, na jego wniosek przesłuchanie przeprowadza się w
sposób wskazany w art. 177 § 1a, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że
bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać
krępująco na zeznania pokrzywdzonego lub wywierać negatywny wpływ na
jego stan psychiczny.
§ 4. Jeżeli przesłuchanie odbywa się z udziałem biegłego psychologa, należy
zapewnić, na wniosek pokrzywdzonego, aby był on osobą tej samej płci co
pokrzywdzony, chyba że będzie to utrudniać postępowanie.
Przeglądanie akt i sporządzanie kopii
• Dostęp do akt w postępowaniu
jurysdykcyjnym uregulowany jest w art. 156 §
1 -4 k.p.k.
• Ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247)
zmieniono art. 156 § 5 i 5a k.p.k. z dniem 2
czerwca 2014 r., kolejne zmiany przepisu mają
wejść z dniem 1 lipca 2015 r.
Zmiana –brzmienie od 1 lipca 2015 r.
•
•
•
Art. 156. § 1 Stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, obrońcom,
pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy
sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów ich kopii. Za zgodą
prezesa sądu akta te mogą być udostępnione również innym osobom.
§ 1a.Podmiotom wskazanym w § 1 w toku postępowania sądowego
udostępnia się na ich wniosek akta postępowania przygotowawczego w
części, w jakiej nie zostały przekazane sądowi, także w celu utrwalenia ich w
postaci elektronicznej.
§ 2. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy wydaje się odpłatnie
kserokopie kopie dokumentów z akt sprawy. Kserokopie takie można wydać
Kopie takie wydaje się odpłatnie, na wniosek, również innym stronom,
podmiotowi określonemu w art. 416, pełnomocnikom i przedstawicielom
ustawowym. Zarządzenie w przedmiocie wniosku może wydać również
referendarz sądowy. Od kopii wykonanej samodzielnie nie pobiera się
opłaty.
c.d.
• § 3 Prezes sądu lub referendarz sądowy może w razie uzasadnionej
potrzeby zarządzić wydanie odpłatnie uwierzytelnionych odpisów z
akt sprawy.
• § 4 Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji
niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne",
przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kserokopii kopii odbywa
się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.
Uwierzytelnionych odpisów i kserokopii kopii nie wydaje się, chyba
że ustawa stanowi inaczej.
•
• § 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
wysokość opłaty za wydanie kserokopii kopii dokumentów oraz
uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy, mając na uwadze koszty
wykonania takich kserokopii koszt wykonania takich kopii i
odpisów.
c.d.
• Zgodnie z art. 156 § 1 tak w brzmieniu aktualnym jak i
po zmianie strony procesowe, ich przedstawiciele
procesowi mają prawo do dostępu do akt sprawy
sądowej, jak również możliwość samodzielnego
sporządzania z nich odpisów/kopii. Co do zasady nie
można go ograniczyć za wyjątkiem określonym w art.
156 § 4 k.p.k.
• Zamiana słów odpisów na kopii miała na celu jasne
określenie, że chodzi także o umożliwienie tworzenia
odpisów na nośnikach elektronicznych przy użyciu
najnowszej techniki w tym zakresie.
c.d.
• Możliwe jedynie jest odmówienie
udostępnienia akt w danym momencie, ze
względów organizacyjno-technicznych, np.
zapoznawanie się z aktami sprawy przez
członków składu orzekającego, znajdowanie
się akt poza sądem.
Udostępnianie akt sądowych innym
podmiotom
• Dostęp do akt sprawy sądowej może zostać przyznany
również innym osobom niż strony i ich przedstawiciele
np. pokrzywdzonemu, który nie występuje przed
sądem jako oskarżyciel, dziennikarzowi, naukowcowi
prowadzącemu badania (art. 156 § 1 zdanie drugie).
• Udostępnienie przez prezesa sądu - na podstawie art.
156 § 1 - akt sprawy "innej osobie" nie uprawnia tej
osoby do publicznego rozpowszechniania zawartych w
nich wiadomości z postępowania przygotowawczego do czasu rozpoczęcia rozprawy głównej, chyba że
uzyska ona na to zezwolenie (art. 241 k.k.)
c.d.
• Art. 241. § 1. Kto bez zezwolenia rozpowszechnia
publicznie wiadomości z postępowania
przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w
postępowaniu sądowym,
• podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności
albo pozbawienia wolności do lat 2.
• § 2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia
publicznie wiadomości z rozprawy sądowej
prowadzonej z wyłączeniem jawności.
Wydawanie kopii dokumentów z akt
sprawy
• Stronom i ich przedstawicielom procesowym
przyznane zostało prawo do odpłatnego
uzyskania - na ich wniosek – kopii
dokumentów z akt sprawy sądowej.
• Uprawnienie do uzyskania kopii z akt sprawy w odróżnieniu od dostępu do akt - nie
przysługuje innym osobom, niebędącym
stronami.
c.d.
• Zmieniono dotychczas obowiązującą zasadę
naruszającą równość stron, że prawo do
wydania kopii dokumentów w odniesieniu do
oskarżonego i jego obrońcy ma charakter
bezwzględny, tzn. ich wnioskowi nie można
odmówić. Natomiast w przypadku innych
stron i ich pełnomocników i przedstawicieli
ustawowych prawo to ma charakter względny
(ustawa mówi "można wydać").
c.d.
• § 2. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy
wydaje się odpłatnie kserokopie kopie
dokumentów z akt sprawy. Kserokopie takie
można wydać Kopie takie wydaje się odpłatnie,
na wniosek, również innym stronom, podmiotowi
określonemu w art. 416, pełnomocnikom i
przedstawicielom ustawowym. Zarządzenie w
przedmiocie wniosku może wydać również
referendarz sądowy. Od kopii wykonanej
samodzielnie nie pobiera się opłaty.
c.d.
• Zgodnie z art. 156 § 3 prezes sądu może w razie
uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie odpłatnie
uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy.
Ustawodawca nie wskazał, komu można wydać taki
odpis, a zatem przyjąć należy, że mogą to być zarówno
podmioty wskazane w art. 156 § 2, jak również inne
osoby, jeżeli mają w tym interes prawny.
• § 3 Prezes sądu lub referendarz sądowy może w razie
uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie odpłatnie
uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy.
Ograniczenia dostępu do akt sprawy
sądowej
• art. 156 § 4 umożliwia ograniczenie dostępu do akt
sprawy sądowej, jednak wyłącznie wówczas, gdy
zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji
niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle
tajne„.
• § 4 Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia
informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub
"ściśle tajne", przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i
kserokopii kopii odbywa się z zachowaniem rygorów
określonych przez prezesa sądu lub sąd.
Uwierzytelnionych odpisów i kserokopii kopii nie
wydaje się, chyba że ustawa stanowi inaczej.
c.d.
• W takiej sytuacji przeglądanie akt, sporządzanie
odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem
rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.
• Przepis ten nie daje zatem podstawy do
odmówienia stronom i innym uprawnionym
osobom dostępu do akt, a jedynie do
wprowadzenia pewnych rygorów korzystania z
tego prawa, np. przeglądanie akt w kancelarii
tajnej sądu.
c.d.
• Zakresu rozumienia pojęć informacji niejawnych o klauzuli
tajności "tajne" lub "ściśle tajne" określa art. 5 ust. 1 i 2
ustawy z 5 sierpnia 2010 o ochronie informacji niejawnych
(Dz. U. z 2010, Nr 182, poz. 1228)
• W sytuacji, o której mowa w art. 156 § 4, nie wydaje się
uwierzytelnionych odpisów i kopii, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Przepis ten jest zatem lex specialis względem art.
156 § 3. Z kolei ustawa stanowi inaczej, np. art. 157 § 2, w
myśl którego w sprawach, w których wyłączono jawność ze
względu na ważny interes państwa, stronom (obecnie
oskarżonemu) na ich żądanie wydaje się odpis orzeczenia
kończącego postępowanie w danej instancji, bez
uzasadnienia.
Dostęp do akt w postępowaniu
przygotowawczym
• Ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247)
zmieniono art. 156 § 5 i 5a k.p.k. z dniem 2 czerwca 2014 r.
• § 5 Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia
prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu
państwa, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom,
pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta,
umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii lub kopii oraz wydaje
odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą
prowadzącego postępowanie przygotowawcze kopie; prawo to
przysługuje stronom także po zakończeniu postępowania
przygotowawczego. W przedmiocie udostępnienia akt, sporządzenia
odpisów lub kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii
prowadzący postępowanie przygotowawcze wydaje zarządzenie. Za
zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą
być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom.
c.d.
• Zmiana dotyczy sporządzania kopii akt sprawy. Przyjęto, że
można je sporządzać, jeżeli nie wyklucza tego potrzeba
zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub
ochrony ważnego interesu państwa (dotychczas możliwe to
było w przypadkach, gdy nie wykluczała tego ustawa).
• Doprecyzowano również, że prawo do w wglądu w akta i
sporządzania ich kopii przysługuje stronom także po
zakończeniu postępowania przygotowawczego.
• W przedmiocie udostępnienia akt, sporządzenia odpisów
lub kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii
prowadzący postępowanie przygotowawcze wydaje
zarządzenie.
Zaskarżalność decyzji prokuratora w
zakresie dostępu do akt
• Aktualnie:
• Art. 159 Na odmowę udostępnienia akt w
postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom
zażalenie; na zarządzenie prokuratora zażalenie
przysługuje do prokuratora bezpośrednio
przełożonego.
• Po zmianie od 1 lipca 2015 roku
• Art. 159 Na odmowę udostępnienia akt w
postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom
zażalenie; na zarządzenie prokuratora zażalenie
przysługuje do prokuratora bezpośrednio przełożonego
sądu.
Udostępnianie akt innym osobom
• Akta sprawy w toku postępowania
przygotowawczego mogą być też
udostępnione innym osobom (zdanie ostatnie
§ 5), jednak wyłącznie w wyjątkowych
wypadkach i za zgodą prokuratora. Jeżeli
zatem postępowanie przygotowawcze jest
prowadzone przez Policję lub inny
nieprokuratorski organ, konieczne jest
uzyskanie zgody prokuratora nadzorującego
postępowanie przygotowawcze.
Dostęp do akt postępowania przygotowawczego w
związku ze stosowaniem tymczasowego aresztowania.
• Zmieniono przepis § 5a nakazując
niezwłoczne udostępnienie akt sprawy
podejrzanemu i jego obrońcy w razie złożenia
w toku postępowania przygotowawczego
wniosku o zastosowanie albo przedłużenie
tymczasowego aresztowania. Udostępnia się
je w części zawierającej treść dowodów
wskazanych we wniosku.
Zmiana § 5a
•
•
§ 5a. W toku postępowania przygotowawczego podejrzanemu i jego obrońcy
udostępnia się akta sprawy w części zawierającej dowody wskazane we
wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz
wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu
tymczasowego aresztowania. Prokurator może odmówić zgody na
udostępnienie akt w tej części tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadniona
obawa, że narażałoby to na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia
pokrzywdzonego lub innego uczestnika postępowania, groziłoby zniszczeniem
lub ukryciem dowodów albo tworzeniem dowodów fałszywych, groziłoby
uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego
podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku
postępowania, ujawniałoby prowadzone czynności opreacyjno-rozpoznawcze
lub zagrażałoby utrudnieniem postępowania przygotowawczego w inny
bezprawny sposób.
§ 5a W razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o
zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu
i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej
treść dowodów wskazanych we wniosku.
c.d.
• art. 156 § 5a dodany przez art. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2009 r.
(Dz.U.2009.127.1051) zmieniającej nin. ustawę z dniem 28 sierpnia 2009 r.
na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
• Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 42/07 (Dz. U. z 2008 r. Nr 100, poz.
648; OTK-A 2008, nr 5, poz. 77) orzekł, że art. 156 § 5 w zakresie, w jakim
umożliwia arbitralne wyłączenie jawności tych materiałów postępowania
przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie
tymczasowego aresztowania, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 w
zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego
przepis art. 156 § 5 cechuje się nieprecyzyjnością, która umożliwia
nadawanie mu różnej interpretacji przez organy stosujące prawo.
Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko brak określenia przesłanek, którymi
powinien kierować się organ prowadzący postępowanie przy
podejmowaniu decyzji o odmowie udostępnienia akt ale także to, że
ustawodawca w żadnym z przepisów kodeksu postępowania karnego nie
sprecyzował, co należy rozumieć przez zawarte w zakwestionowanej
regulacji sformułowanie: "akta sprawy sądowej".
Zmiana art. 157 k.p.k. – wyrównanie
praw stron
• Art. 157. § 1 Oskarżonemu na jego żądanie należy wydać
bezpłatnie Stronom oraz osobom, których orzeczenie
bezpośrednio dotyczy, należy na ich żądanie nieodpłatnie
wydać jeden uwierzytelniony odpis każdego orzeczenia. Odpis
wydaje się z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono.
• § 2. W sprawach, w których wyłączono jawność ze względu na
ważny interes państwa, oskarżonemu wolno wydać osobom, o
których mowa w § 1, wydaje się tylko odpis orzeczenia
kończącego postępowanie w danej instancji, bez
uzasadnienia.
• § 3. Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie
odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła lub
miała prawo uczestniczyć, jak również dokumentu
pochodzącego od niej lub sporządzonego z jej udziałem.
c.d.
• W sprawie wyłączono jawność ze względu na ważny
interes państwa (art. 360 § 1 pkt 4), wolno stronom
wydać jedynie odpis orzeczenia kończącego
postępowanie w danej instancji, bez uzasadnienia.
• art. 157 § 3 ma istotne znaczenie zwłaszcza w
postępowaniu przygotowawczym. Przez czynność, w
której strona miała prawo uczestniczyć, należy
rozumieć zarówno czynności, w odniesieniu do których
prawo to wynika z samej ustawy, jak i czynności, w
których dopuszczono ją do udziału decyzją organu
procesowego, nawet jeżeli ostatecznie nie wzięła ona w
nich udziału.
Otrzymywanie zapisów obrazu i
dźwięku przez strony
• Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą
urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk
zgodnie z art. 147 § 4 k.p.k. w postępowaniu
sądowym strona ma prawo otrzymać jego kopię.
• Art. 147 § 4. Strona ma prawo otrzymać na swój
koszt jedną kopię zapisu dźwięku lub obrazu. Nie
dotyczy to przesłuchania na rozprawie
odbywającej się z wyłączeniem jawności albo w
postępowaniu przygotowawczym.
Zakończenie postępowania
przygotowawczego
• postanowienia o odmowie wszczęcia
dochodzenia lub śledztwa,
• postanowienia o umorzeniu dochodzenia lub
śledztwa,
• bądź sporządzeniem i wniesienie do sądu aktu
oskarżenia.
c.d.
• Art. 305 § 4. O wszczęciu, odmowie wszczęcia
albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się
osobę lub instytucję państwową,
samorządową lub społeczną, która złożyła
zawiadomienie o przestępstwie, oraz
ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu
także podejrzanego - z pouczeniem o
przysługujących im uprawnieniach.
c.d.
• Krąg osób, które należy powiadomić:
• 1) o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o
umorzeniu śledztwa zawiadamia się:
– osobę lub instytucję państwową, samorządową
lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o
przestępstwie,
– ujawnionego pokrzywdzonego,
• 2) o umorzeniu śledztwa - także
podejrzanego.
c.d.
• Pouczenie przewidziane w § 4 obejmuje:
• - pouczenie pokrzywdzonego i instytucji o prawie
wniesienia zażalenia na postanowienie o
odmowie wszczęcia śledztwa,
• - pouczenie pokrzywdzonego i podejrzanego o
prawie wniesienia zażalenia na postanowienie o
umorzeniu postępowania przygotowawczego.
• Podmioty te powinny być także pouczone o
przysługującym im prawie przejrzenia akt (art.
306 § 1b) oraz o terminie i sposobie wniesienia
zażalenia
Prawo do zaskarżenia postanowienia o
odmowie wszczęcia śledztwa/dochodzenia
• Prawo do zaskarżenia postanowienia o odmowie
wszczęcia śledztwa/dochodzenia zgodnie z art. 306 § 1
służy następującym podmiotom:
• 1) pokrzywdzonemu – zob. art. 49 § 1,
• 2) instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej,
która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
• 3) osobie, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu
przestępstwa, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do
naruszenia jej praw – chodzi tu o osobę, która nie jest
pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1, ani nie wykonuje
praw pokrzywdzonego (np. osoby mające prawa majątkowe
-wspólnicy, akcjonariusze, spółdzielcy, względem osoby
prawnej, na której szkodę popełniono przestępstwo).
Prawo do zaskarżenia postanowienia o
umorzeniu śledztwa/dochodzenia
• art. 306 § 1a. Na postanowienie o umorzeniu śledztwa
przysługuje zażalenie:
• 1) stronom,
• 2) instytucji państwowej lub samorządowej, która
złożyła zawiadomienie o przestępstwie,
• 3) osobie, która złożyła zawiadomienie o
przestępstwie określonym w art. 228-231, art. 233, art.
235, art. 236, art. 245, art. 270-277, art. 278-294 lub w
art. 296-306 Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie
karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek
tego przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.
c.d.
• Nie przyznano tego uprawnienia instytucji
społecznej, a zatem może ona wnieść
zażalenie tylko wówczas, gdy należy do
kategorii podmiotów określonej w pkt 3.
• Uprawnienie określone w art. 306 § 1a pkt 2
ma ścisły związek z realizacją obowiązku
zawiadomienia nałożonego w art. 304 § 2 na
instytucje państwowe i samorządowe.
c.d.
• Uprawnienie do wniesienia zażalenia
przewidziane w art. 306 § 1a pkt 3 k.p.k. wymaga
spełnienia następujących warunków:
• - złożenie zawiadomienia o przestępstwie
enumeratywnie wymienionego w przepisie,
• - w wyniku zawiadomienia wszczęto
postępowanie karne,
• - wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia
praw osoby, która złożyła zawiadomienie.
c.d.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Enumeratywnie wskazane przestępstwa to:
łapownictwo czynne i bierne (art. 228 i 229 k.k.),
płatna protekcja czynna i bierna (art. 230 i 230a k.k.),
przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez
funkcjonariusza publicznego (art. 231 k.k.),
fałszywe zeznania (art. 233 k.k.),
tworzenie fałszywych dowodów (art. 235 k.k.),
zatajenie dowodów niewinności (art. 236 k.k.),
wywieranie wpływu na świadka, biegłego tłumacza, oskarżyciela lub
oskarżonego (art. 245 k.k.),
przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów (art. 270-277 k.k.),
przestępstwa przeciwko mieniu (art. 278-294 k.k.)
oraz przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (art. 296-306 k.k.)
Prawo do przejrzenia akt podmiotów
uprawnionych do złożenia zażalenia
• Podmiotom uprawnionym do złożenia zażalenia
na postanowienie o odmowie wszczęcia
postępowania przygotowawczego lub na
postanowienie o jego umorzeniu przysługuje
zgodnie z art. 306 § 1b prawo przejrzenia akt.
• Art. 306 § 1b Uprawnionym do złożenia zażalenia,
o którym mowa w § 1 i 1a, przysługuje prawo
przejrzenia akt.
Przebieg postępowania zażaleniowego
• Art. 465 § 2 Na postanowienie prokuratora
przysługuje zażalenie do sądu właściwego do
rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi
inaczej.
• Odstępstwem od tej zasady jest przy
postanowieniach o odmowie wszczęcia lub
umorzeniu postępowania przygotowawczego
jest wyjątek przewidziany w art. 465 § 2a.
c.d.
• Art. 465 § 2a. W sprawach z oskarżenia
prywatnego zażalenie na postanowienie
prokuratora o odmowie wszczęcia lub o
umorzeniu postępowania przygotowawczego
rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli
postanowienie zapadło z uwagi na brak
interesu społecznego w ściganiu z urzędu
sprawcy.
c.d
• Przepis art. 465 § 2a nie ma zastosowania, a więc
właściwy do rozpoznania zażalenia na postanowienie
prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu
postępowania przygotowawczego z uwagi na brak
interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy
przestępstwa prywatnoskargowego jest sąd, a nie
prokurator nadrzędny, jeżeli skarżący kwestionuje
prawidłowość kwalifikacji prawnej czynu jako
przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego (np.
podnosi, że naruszenie czynności narządów ciała
nastąpiło na okres powyżej 7 dni).
c.d.
• Sąd właściwy do rozpoznania zażalenia na
postanowienie prokuratora jest właściwy również do
rozpoznania zażalenia na zarządzenie prokuratora
odmawiające przyjęcia zażalenia skierowanego do sądu
oraz do rozpoznania zażalenia na postanowienie
prokuratora odmawiające przywrócenia uchybionego
terminu do wniesienia zażalenia
• Art. 466. § 1 Przepisy dotyczące sprzeciwów i zażaleń
na postanowienia stosuje się odpowiednio do
sprzeciwów i zażaleń na zarządzenia.
§ 2. Zażalenie na zarządzenie prezesa rozpoznaje sąd
odwoławczy
Przebieg postępowania zażaleniowego
• - Uprawniony wnosi zażalenie do sądu właściwego do
rozpoznania sprawy (art. 465 § 2), za pośrednictwem
prokuratora, który wydał lub zatwierdził postanowienie
o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania
przygotowawczego (art. 428 § 1 w zw. z art. 465 § 1).
• Art. 325e § 4 po zmianie od. 01.07.2015 r.
Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia
dochodzenia oraz o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu
sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do
prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad
dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do
zażalenia, kieruje je do sądu.
c.d.
• Sąd utrzymuje w mocy zaskarżone postanowienie
bądź uwzględniając zażalenie, sąd uchyla
zaskarżone postanowienie, wskazując powody
uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności,
które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy
przeprowadzić; wskazania te są dla prokuratora
wiążące (art. 330 § 1).
• -Możliwa jest także zmienia postanowienie o
umorzeniu dochodzenia ale tylko i wyłącznie w
zakresie podstawy prawnej z art. 17 § 1 k.p.k.
c.d.
• - Jeżeli po dokonaniu czynności wskazanych przez sądową
instancję prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia
aktu oskarżenia, wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu
postępowania lub odmowie jego wszczęcia (art. 330 § 2 zdanie
pierwsze).
• Pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w
art. 306 § 1 (a więc ten, który zaskarżył postanowienie pierwsze
o odmowie lub umorzeniu postęp.), może wnieść akt oskarżenia
określony w art. 55 § 1, o czym należy go pouczyć (art. 330 § 2
zdanie drugie).
• Na ponowne postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia
lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego
pokrzywdzonemu zażalenie już nie przysługuje (tak uchwała SN I
KZP 39/07, OSNKW 2008, nr 5, poz. 32).
c.d.
• Wyrok SN z dnia 10 lipca 2013 r., IV KK 87/13 (LEX
nr 1331369)
• Znaczenie wyrazu "ponownie" w przepisie art.
300 § 2 k.p.k.
• Wyraz "ponownie" użyty w zdaniu pierwszym § 2
art. 330 k.p.k., w kontekście użytego tu spójnika
"lub", oznacza w istocie, że chodzi o ponowne,
czyli raz jeszcze wydanie takiej samej jak uchylona
poprzednio decyzji procesowej, a więc o
"ponowną" odmowę wszczęcia "lub" o
"ponowne" umorzenie postępowania.
c.d.
• Nie ma natomiast znaczenia, czy owa powtórna decyzja
oparta jest na tej samej, czy na innej podstawie prawnej. W
wypadku wydania, po uprzednim uchyleniu przez sąd
postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania
przygotowawczego, a następnie postanowienia o jego
umorzeniu, nie można mówić o wydaniu ponownie
postanowienia, jakie uprzednio uchylono. To zaś otwiera
drogę do zaskarżenia decyzji umarzającej w trybie
wskazanym w art. 306 § 2 k.p.k., a nie do wniesienia
subsydiarnego aktu oskarżenia. Mogłoby to nastąpić
dopiero po uchyleniu przez sąd postanowienia o umorzeniu
postępowania i wydaniu przez prokuratora ponownego
postanowienia o umorzeniu postępowania.
Subsydiarny akt oskarżenia
• Art. 55. § 1 W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia
o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o
którym mowa w art. 330 § 2, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od
doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do
sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla
prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. Przepisów art.
339 § 3 pkt 4 i art. 397 nie stosuje się.
• § 2 Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być
sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego
pełnomocnika, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i art. 333
§ 1.
• § 3. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia
przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do
postępowania.
• § 4. W sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez
oskarżyciela posiłkowego może brać udział również prokurator.
c.d.
• Skreślono w § 1 artykuły dotyczące zwrotu sprawy prokuratorowi w
celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego
albowiem ustawodawca w zrezygnował z tej instytucji.
• Termin miesięczny do wniesienia aktu oskarżenia (art. 55 § 1)
należy liczyć od daty doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia
o postanowieniu prokuratora o ponownym umorzeniu
postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia.
Zawiadomienie to powinno być doręczone pokrzywdzonemu, który
zgodnie z art. 306 § 1 lub 1a zaskarżył uprzednie postanowienie o
umorzeniu postępowania przygotowawczego lub o odmowie jego
wszczęcia, łącznie z pouczeniem o uprawnieniu do wniesienia aktu
oskarżenia, o którym mowa w art. 55 § 1 (zob. art. 330 § 2 zdanie
drugie).
c.d.
• Termin, o którym mowa w art. 55 § 1, ma charakter prekluzyjny,
a zatem nie może on być przywrócony, a jego przekroczenie
powoduje bezskuteczność wniesionego przez pokrzywdzonego
aktu oskarżenia (art. 56 § 2).
• Kwestia konstytucyjności prekluzyjnego charakteru tego terminu
była przedmiotem dwukrotnego badania przez Trybunał
Konstytucyjny. W wyroku SK 28/10 (OTK-A 2012, nr 8, poz. 96)
uznał, że art. 55 § 1 zdanie pierwsze w zakresie, w jakim nadaje
ustanowionemu w nim terminowi do wniesienia aktu oskarżenia
charakter prekluzyjny, jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP,
zaś w wyroku K 18/10 (Dz. U. z 2013 r. poz. 88) uznał, że art. 55 §
1 w zakresie, w jakim nie określa wymienionego w nim terminu
do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia jako terminu
zawitego, jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP.
c.d.
• W czasie kiedy biegnie termin do wniesienia
subsydiarnego aktu oskarżenia, pokrzywdzony
może złożyć wniosek o wyznaczenie
pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia tego
aktu oskarżenia.
• Sporządzony przez adwokata lub radcę prawnego
publiczny akt oskarżenia subsydiarnego
oskarżyciela posiłkowego musi odpowiadać
wymogom stawianym przez ustawę w art. 332 i
art. 333 § 1.
Wymogi aktu oskarżenia
•
•
•
•
•
•
•
•
Art. 332 § 1. Akt oskarżenia powinien zawierać:
1)
imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie, dane o zastosowaniu
środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego,
2)
dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu,
miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza
wysokości powstałej szkody,
3)
wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64
lub art. 65 Kodeksu karnego albo art. 37 § 1 Kodeksu karnego skarbowego,
4)
wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
5)
wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
6)
informację o złożeniu przez pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w art.
59a Kodeksu karnego.
§ 2. Do aktu oskarżenia można dołączyć jego uzasadnienie, w którym przytacza się
fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnia
podstawę prawną oskarżenia i omawia okoliczności, na które powołuje się
oskarżony w swej obronie.
c.d.
• Art. 333. § 1 Akt oskarżenia powinien także zawierać wykaz
dowodów, o których przeprowadzenie podczas rozprawy
głównej oskarżyciel wnosi, wraz z określeniem dla każdego
dowodu, jakie okoliczności mają być udowodnione, a w
razie potrzeby także wraz ze wskazaniem sposobu i
kolejności przeprowadzenia dowodów. Wykaz powinien być
usystematyzowany według rodzajów czynności
dowodowych, w szczególności zawierać odrębne listy:
• 1) osób, których wezwania na rozprawę oskarżyciel żąda,
• 2) dokumentów, których odczytania, odtworzenia bądź
ujawnienia domaga się oskarżyciel,
• 3) dowodów rzeczowych, podlegających oględzinom.
c.d.
• Wniesienie aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego powoduje
powstanie stanu zawisłości sprawy przed sądem. Oznacza to, że jeżeli
w sprawie kilka osób uzyskało uprawnienie do wniesienia
subsydiarnego aktu oskarżenia, z chwilą wniesienia tego aktu przez
pierwszą z nich, pozostali pokrzywdzeni mogą jedynie przyłączyć się do
postępowania na podstawie art. 55 § 3. Dopuścić należy jedynie
wniesienie jednego aktu oskarżenia łącznie przez kilku
pokrzywdzonych.
• Możliwość przyłączenia się innego pokrzywdzonego tym samym
czynem do postępowania uruchomionego przez subsydiarnego
oskarżyciela posiłkowego (art. 55 § 3) przysługuje zarówno takiemu
pokrzywdzonemu, który spełnia warunki przewidziane w art. 55 § 1 do
wniesienia samodzielnego aktu oskarżenia, jak i pokrzywdzonemu,
który takich uprawnień nie posiada. Każdy z dalszych pokrzywdzonych
tym czynem uzyskuje pozycję oskarżyciela posiłkowego ubocznego,
działającego obok subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego.
Konsensualne sposoby zakończenia
postępowania karnego
• Art. 335 § 1. Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o
wydanie wyroku i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych
środków przewidzianych w Kodeksie karnym za przypisany mu występek,
bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia
przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że
cele postępowania zostaną osiągnięte. Uzgodnienie może obejmować
również poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania.
• § 2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa
w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie
budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu
przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak
czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można
ich przeprowadzić na rozprawie.
• § 3. Uzasadnienie wniosku, o którym mowa w § 1, można ograniczyć do
wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia
czynu nie budzą wątpliwości, i wskazujących, że cele postępowania
zostaną osiągnięte. Przepisów art. 333 § 1 i 2 nie stosuje się.
c.d.
Możliwość skazania bez rozprawy obejmuje wszystkie
występki, a więc również czyny zagrożone karą
pozbawienia wolności do 12 lat.
Na regulację instytucji skazania bez rozprawy składają się:
• - sprecyzowanie we wniosku prokuratora uzgodnionych
z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych w
Kodeksie karnym,
• - niebudzące wątpliwości co do okoliczności
popełnienia przestępstwa,
• - postawa oskarżonego wskazująca, że cele
postępowania zostaną osiągnięte mimo
nieprzeprowadzania rozprawy.
Szczególne warunki przewidziane dla sprawcy w
przypadku zastosowania art. 335 k.p.k.
• Matrialnoprawne uregulowania stosowania nadzwyczajnego złagodzenia
kary przewidziane są w art. 343 k.p.k.
• Art. 343 § 1Uwzględniając wniosek, o którym mowa w art. 335, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, warunkowo zawiesić jej
wykonanie albo orzec wyłącznie odstąpić od wymierzenia kary, orzekając
środek karny wymieniony w art. 39 pkt 1-3, 5-8 Kodeksu karnego.
• § 2. W wypadku określonym w § 1:
• 1) nadzwyczajne złagodzenie kary może nastąpić również w innych
wypadkach niż przewidziane w art. 60 § 1-4 Kodeksu karnego,
• 2)
warunkowe zawieszenie wykonania kary stosuje się do kary
pozbawienia wolności w wymiarze do lat 5, a okres próby nie może
przekroczyć 10 lat,
• 3) ograniczenie skazania do orzeczenia środka karnego może nastąpić,
jeżeli przypisany oskarżonemu występek jest zagrożony karą
nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
c.d.
• § 3. Jeżeli nie ma zastosowania art. 46
Kodeksu karnego, sąd może uzależnić
uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody
w całości albo w części lub od
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis
art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio.
• § 4. Postępowania dowodowego nie prowadzi
się. Przepis art. 394 stosuje się jednak
odpowiednio.
Urealnienie gwarancji procesowych
pokrzywdzonego
• Pokrzywdzony będzie miał zagwarantowane
prawo sprzeciwu wobec wydania wyroku bez
przeprowadzenia rozprawy
• Dodano do art. 343 § 3a
• Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko
wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu
pokrzywdzony należycie powiadomiony o
terminie posiedzenia.
c.d.
• Wyraźne zapisano w dodanym § 3b, że sąd
może uzależnić uwzględnienie wniosku od
dokonania w nim wskazanej przez siebie
zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego.
• Art. 343 § 3b
• Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku
od dokonania w nim wskazanej przez siebie
zmiany zaakceptowanej przez prokuratora i
oskarżonego.
c.d.
• § 5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo
wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może najpóźniej
na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o którym mowa w
art. 54 § 1. Udział prokuratora, oskarżonego lub
pokrzywdzonego w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli
prezes sądu lub sąd tak zarządzi.
• § 5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony, a gdy do aktu
oskarżenia dołączono wniosek, o którym mowa w art. 333
§ 4, także podmiot, którego ten wniosek dotyczy, mają
prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może
najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o
którym mowa w art. 54 § 1. Udział podmiotów
wskazanych w zdaniu pierwszym w posiedzeniu jest
obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.
c.d.
• § 6 Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje
oskarżonego wyrokiem.
• § 7 Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy
do uwzględnienia wniosku, sprawa podlega
rozpoznaniu na zasadach ogólnych. W
terminie 7 dni od dnia posiedzenia
prokurator dokonuje czynności określonych w
art. 333 § 1 i 2.
Nowela do noweli k.p.k.
•
•
•
•
Art. 335. § 1. Jeżeli podejrzany przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia
przestępstwa oraz wina oskarżonego nie budzą wątpliwości i postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania
zostaną osiągnięte, można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności dowodowych. Jeżeli zachodzi potrzeba
oceny prawdziwości złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego
zakresie.W każdym jednak wypadku należy dokonać czynności określonych wart. 308, jeżeli zachodzą okoliczności
przewidziane w tym przepisie, i w art. 316. Prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem
o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków
przewidzianych za przypisany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy
pokrzywdzonego. Uzgodnienie może obejmować także poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania.
§ 2. Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i
orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za przypisany mu występek,
uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa i
wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, a oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z
dokonanymi ustaleniami. Do wniosku stosuje się odpowiednio § 1 zdanie trzecie i § 3 zdanie drugie. Do aktu
oskarżenia nie stosuje się przepisów art. 333 § 1 i 2.
§ 3. Wniosek, o którym mowa w § 1, powinien zawierać dane wskazane w art. 332 § 1 pkt 1–5. Uzasadnienie
wniosku ogranicza się do wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina
oskarżonego nie budzą wątpliwości oraz świadczących o tym, że cele postępowania zostaną osiągnięte bez
przeprowadzenia rozprawy. Z wnioskiem przekazuje się do sądu materiały z postępowania przygotowawczego.
§ 4. Jeżeli sąd, nie uwzględniając wniosku, o którym mowa w § 1, zwrócił sprawę prokuratorowi, ponowne
wystąpienie z takim wnioskiem jest możliwe, jeżeli zwrot nastąpił z przyczyn wskazanych w art. 343 § 1, 2 lub 3.
Zwrot sprawy nie stoi też na przeszkodzie wystąpieniu następnie z wnioskiem, o którym mowa w § 2. Sędzia, który
zwrócił sprawę z przyczyn wskazanych w art. 343 § 1 lub 3, jest wyłączony z mocy prawa od dalszego w niej
udziału.”;”,
•
•
•
•
•
•
•
„Art. 343. § 1. Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego, sąd może uzależnić
uwzględnienie wniosku, o którym mowa w art. 335, od naprawienia szkody w całości albo w części
lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony
należycie powiadomiony o terminie posiedzenia.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany
zaakceptowanej przez prokuratora i oskarżonego.
§ 4. Postępowania dowodowego nie prowadzi się. Przepis art. 394 stosuje się jednak odpowiednio.
§ 5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony
może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 54 § 1. Udział
podmiotów wskazanych w zdaniu pierwszym w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu
lub sąd tak zarządzi.
§ 6. Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem.
§ 7. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w art.
335 § 1, zwraca sprawę prokuratorowi. W razie nieuwzględnienia wniosku wskazanego w art. 335 §
2, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, a prokurator w terminie 7 dni od dnia
posiedzenia dokonuje czynności określonych w art. 333 § 1 i 2.”;”,
Nowelizacja k.k.
• „Art. 60a. Uwzględniając wniosek, o którym
mowa w art. 335, art. 338a lub art. 387 Kodeksu
postępowania karnego, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary także w innych
wypadkach niż przewidziane w art. 60 § 1–4; sąd
może także odstąpić od wymierzenia kary i orzec
wyłącznie środek karny, przepadek lub środek
kompensacyjny, jeżeli przypisany oskarżonemu
występek jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5
lat pozbawienia wolności.”;
Uprawnienia pokrzywdzonego i oskarżyciela
posiłkowego ubocznego w przypadku cofnięcia a.o.
• Art. 54. § 1. Jeżeli akt oskarżenia wniósł
oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż
do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na
rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że
będzie działał w charakterze oskarżyciela
posiłkowego.
Nowa instytucja w zakresie dobrowolnego
poddania się karze
• Art. 338a Oskarżony może przed doręczeniem
mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć
wniosek o wydanie wyroku skazującego i
wymierzenie mu określonej kary lub środka
karnego bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego.
• W takim wypadku, wniosek kierowany będzie na
posiedzenie (po zmianie art. 339 § 1 pkt 4 k.p.k.),
w którym będą mogły wziąć udział strony i
pokrzywdzony (dodany art. 343a k.p.k.).
c.d.
• Takie procedowanie przewiduje się jednak
jedynie wówczas, gdy wniosek dotyczy
występku. W wypadku, gdy dotyczy zbrodni,
kierowany będzie do rozpoznania na
rozprawie.
• Wniosek o dobrowolne poddanie się karze we
wskazanym trybie może dotyczyć zarówno
zbrodni jak i występków. Inny jest tylko tryb
ich rozpoznawania.
c.d.
• Art. 339. § 1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:
• 1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków
zabezpieczających,
• 2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego
umorzenia postępowania,
• 3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335,
• 4) oskarżony, któremu zarzucono występek, przed doręczeniem
mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek, o
którym mowa w art. 338a,
• 5) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii umorzenia
postępowania wskutek złożenia wniosku, o którym mowa w art.
59a Kodeksu karnego.
c.d.
• Art. 343a. § 1. W wypadku złożenia przez oskarżonego,
któremu zarzucono występek, wniosku, o którym mowa w
art. 338a, o terminie posiedzenia zawiadamia się strony i
pokrzywdzonego, przesyłając im odpis wniosku.
• § 2. Sąd uwzględnia wniosek, jeżeli okoliczności popełnienia
przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa
oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną
osiągnięte. Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko
wówczas, gdy nie sprzeciwi się temu prokurator. Przepis art.
343 stosuje się odpowiednio.
• § 3. W razie złożenia kolejnego wniosku podlega on
rozpoznaniu na rozprawie.
Dobrodziejstwa płynące ze złożenia
takiego wniosku
• Podobnie jak w przypadku skazania bez rozprawy w
trybie określonym w art. 343 k.p.k. – także i w
przypadku dobrowolnego poddania się karze, możliwe
było zastosowanie dobrodziejstw związanych z jej
wymiarem w zakresie szerszym niż przewidują to
uregulowania Kodeksu karnego. Dotyczyć to ma jednak
jedynie nadzwyczajnego złagodzenia kary niezależnie
od podstaw przewidzianych w art. 60 § 1 – 4 k.k., przy
czym w przypadku zbrodni z dobrodziejstwa tego
oskarżony będzie mógł skorzystać jedynie wówczas, gdy
wniosek złoży przed doręczeniem mu zawiadomienia o
terminie rozprawy (po nowelizacji art. 387 § 4 k.p.k.).
Dobrowolne poddanie się karze
zgłoszone na rozprawie
• Dobrowolne poddanie się karze ma być dopuszczalne w
sprawach o wszystkie przestępstwa (zbrodnie także).
• Art. 387 § 1. Do chwili zakończenia pierwszego
przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie
głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może
złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i
wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego
bez przeprowadzania postępowania dowodowego;
jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może,
na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu
przeprowadzenia postępowania dowodowego.
c.d.
• § 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie
wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia
przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości i cele, a cele
postępowania zostaną osiągnięte mimo
nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie
takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie
sprzeciwią sprzeciwia się temu prokurator, a także
pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie
rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez
oskarżonego tego takiego wniosku.
• § 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku
oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie
zmiany. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio.
c.d.
• § 4. Uwzględniając wniosek, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary niezależnie od
podstaw przewidzianych w art. 60 § 1-4 Kodeksu
karnego. W sprawach o zbrodnie nadzwyczajne
złagodzenie kary może nastąpić tylko wówczas, gdy
wniosek został złożony przed doręczeniem
oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy.
• § 4 5. Przychylając się do wniosku, sąd może uznać za
ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub
dokumenty przedłożone przez stronę.
• § 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem
rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie.
c.d.
• Wniosek w tym trybie musi zostać złożony przed
zakończeniem pierwszego, a więc nie kolejnego,
przesłuchania wszystkich oskarżonych, a nie tylko
tego oskarżonego, który składa wniosek.
• Wniosek dotyczy: wydania wyroku skazującego,
wymierzenia określonej kary (kar) lub środka
(środków) karnego oraz zaniechania
przeprowadzenia postępowania dowodowego po
przeprowadzeniu czynności przesłuchania
oskarżonego, nawet jeżeli ten skorzysta z prawa
odmowy składania wyjaśnień.
Warunki uwzględnienia wniosku przez
sąd
• - okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą
wątpliwości,
• - brak sprzeciwu prokuratora i pokrzywdzonego,
• - pomimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości
osiągnięte zostaną cele postępowania karnego,
• - wniosek spełnia wymogi określone w art. 387 § 1,
• - wniosek został złożony w terminie,
• ewentualnie
• - oskarżony dokonał we wniosku zmian wskazanych
przez sąd, a prokurator i pokrzywdzony nie sprzeciwili
się temu.
c.d.
• Brak sprzeciwu w rozumieniu art. 387 § 2
nieobecnego na rozprawie pokrzywdzonego
może być uznany tylko wtedy, gdy został on
poinformowany o terminie rozprawy, a
ponadto pouczony o możliwości zgłoszenia
przez oskarżonego tego wniosku.
Pouczenie pokrzywdzonego o możliwości
złożenia wniosku przez oskarżonego
• Art. 334 § 6. O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu
oraz o treści przepisów art. 335, art. 338a i art.
387 oskarżyciel publiczny zawiadamia
oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a
także osobę lub instytucję, która złożyła
zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego
należy pouczyć o uprawnieniach związanych z
dochodzeniem roszczeń majątkowych oraz o
treści przepisu art. 49a, a w razie potrzeby także o
prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w
charakterze oskarżyciela posiłkowego.
c.d.
•
Sąd jest uprawniony i zobowiązany (SN III KK 392/10, BPK SN 2011,
nr 11, poz. 1.2.5, s. 26) do wskazania, w jakim zakresie wniosek
oskarżonego musi być zmieniony, by został uwzględniony przez sąd
(SN IV KK 398/09, Prok. i Pr. 2010, nr 5, poz. 13), a wskazania te
mogą dotyczyć rodzaju kar lub środków karnych, a także ich
wymiaru. Oskarżony musi wyrazić zgodę na te zmiany
zaproponowane przez sąd, natomiast wystarczy, że obecni na
rozprawie prokurator i pokrzywdzony nie sprzeciwią się temu.
Uwzględnienie wniosku oskarżonego o wydanie wyroku
skazującego na zasadach przewidzianych w art. 387 § 1 i 2
zobowiązuje sąd do wymierzenia kary zgodnie z akceptowanym
wnioskiem. Orzeczenie przez sąd kary surowszej lub środka karnego
nieprzewidzianego we wniosku oznacza złamanie swoistej ugody,
określającej warunki dobrowolnego poddania się karze i stanowi
rażące naruszenie przepisów postępowania.
•
•
•
•
•
„Art. 387. § 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na
rozprawie głównej oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i
wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka
kompensacyjnego, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.
§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności
popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną
osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie wniosku jest
możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony
należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez
oskarżonego takiego wniosku.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej
przez siebie zmiany. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Uwzględniając wniosek, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary niezależnie
od podstaw przewidzianych w art. 60 § 1–4 Kodeksu karnego. W sprawach o zbrodnie
nadzwyczajne złagodzenie kary może nastąpić tylko wówczas, gdy wniosek został złożony
przed doręczeniem oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy.
§ 5. Przychylając się do wniosku, sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie
oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.”;”,
Podstawy odwoławczy przy skazaniach w
trybach konsensualnych
• Art. 447 § 7. Podstawą apelacji nie mogą być
zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4, związane z
treścią zawartego porozumienia, o którym mowa
w art. 343, art. 343a i art. 387.
• Osoba skazana z zastosowaniem któregokolwiek
z trybów konsensualnych nie może, zgodnie z
rozwiązaniem wprowadzonym w noweli, uczynić
podstawą apelacji zarzutu błędu w ustaleniach
faktycznych i zarzutu rażącej niewspółmierności
kary, które związane są z treścią zawartego przez
tę stronę porozumienia.
c.d.
• Strona może wnieść apelację od wyroku wydanego z
zastosowaniem któregokolwiek z tych trybów, jeśli
podstawą środka odwoławczego uczyni jakikolwiek inny
zarzut (t.j. naruszenie prawa materialnego, w tym nie
tylko prowadzące do błędnej kwalifikacji prawnej czynu
przypisanego ale także polegające np. na wymierzeniu
kary poza ustawowymi granicami sankcji, a także
naruszenie prawa procesowego, mogące mieć wpływ
na treść wydanego orzeczenia, w tym także związane z
naruszeniem ustawowych warunków zakończenia
sprawy w trybie konsensualnym) i wówczas jest, bez
żadnych wyłączeń, chroniona zakazem reformationis in
peius.
Ograniczenie podstaw apelacji w trybach
konsensualnych – a uzasadnienie wyroku
• Dodanego do art. 424 k.p.k. § 3
• § 3 W wypadku złożenia wniosku o
uzasadnienie wyroku wydanego w trybie art.
343, art. 343a lub art. 387 sąd może
ograniczyć zakres uzasadnienia do wyjaśnienia
podstawy prawnej tego wyroku oraz wymiaru
kary.
Cofnięcie aktu oskarżenia przez osk.
publ.
• Art. 14. § 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje
na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego
uprawnionego podmiotu.
• § 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego
oskarżenia nie wiąże sądu.
• § 2 Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do
czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej
rozprawie głównej. W toku przewodu sądowego przed
sądem pierwszej instancji cofnięcie aktu oskarżenia
dopuszczalne jest jedynie za zgodą oskarżonego. Ponowne
wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o
ten sam czyn jest niedopuszczalne.
c.d.
• Kontradyktoryjność postępowania sądowego
zakłada ponadto szerszy zakres dysponowania
przedmiotem procesu (co dotyczy oskarżyciela).
• Ukonstytuowano możliwość cofnięcia przez
oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia do czasu
rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej
rozprawie głównej.
• Cofnięcie aktu oskarżenia oznaczało będzie
konieczność umorzenia postępowania na
podstawie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., z uwagi na brak
skargi uprawnionego oskarżyciela.
c.d.
• Zakłada się, że w toku przewodu sądowego
cofnięcie aktu oskarżenia dopuszczalne będzie
jedynie za zgodą oskarżonego albowiem w
przeciwnym razie oskarżyciel mógłby
jednostronną czynnością procesową doprowadzić
do umorzenia postępowania w sytuacji, w której
udowodnienie tezy oskarżenia napotyka przed
sądem na trudności.
• Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko
tej samej osobie o ten sam czyn będzie
niedopuszczalne.
c.d.
• Konieczne było zabezpieczenie interesów
oskarżyciela posiłkowego, który nie powinien
być pozbawiany swoich uprawnień z tego
powodu, że oskarżyciel publiczny cofa akt
oskarżenia.
• W związku z tym, wprowadzono zmianę w art.
54 § 2 k.p.k.,
c.d.
• Art. 54. § 1. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel
publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia
przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć
oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela
posiłkowego.
• § 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie
pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego.
• § 2 Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela
publicznego nie pozbawia uprawnień oskarżyciela
posiłkowego. Pokrzywdzony, który uprzednio nie korzystał
z uprawnień oskarżyciela posiłkowego, może w terminie
14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela
publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do
postępowania jako oskarżyciel posiłkowy.
c.d.
• Termin do złożenia oświadczeń mają
charakter prekluzyjny i nie mogą być
przywrócone.
Przygotowanie do rozprawy
• Zwiększenie sprawności postępowania.
• Dokonano zmiany art. 349 k.p.k., celem której
jest zapewnienie możliwości należytego
planowania czynności procesowych,
umożliwiającego ich koncentrację w toku
rozprawy, a jednocześnie ograniczenie czynników
sprzyjających przedłużaniu się postępowania,
przerywania rozprawy lub jej odraczania z uwagi
na faktyczną niemożność przeprowadzenia
czynności.
• Dotyczy to spraw w szczególności spraw dużych.
c.d.
• Art. 349. Prezes sądu może wnieść sprawę na
posiedzenie, jeżeli ze względu na zawiłość sprawy lub z
innych ważnych powodów uzna, że może to przyczynić
się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza
należytego przygotowania i organizacji rozprawy
głównej.
• Art. 349 § 1. Jeżeli przewidywany zakres postępowania
dowodowego uzasadnia przypuszczenie, że w sprawie
niezbędne będzie wyznaczenie co najmniej 5 terminów
rozprawy, prezes sądu niezwłocznie wyznacza sędziego
albo członków składu orzekającego oraz kieruje sprawę
na posiedzenie.
c.d.
• Przesłanką konieczną do wyznaczenia posiedzenia
będzie prognozowana liczba terminów rozpraw,
uzasadniona rozmiarami materiału dowodowego.
Szacując przewidywany zakres postępowania
dowodowego prezes sądu nie powinien
ograniczać się jedynie do wniosków zawartych w
akcie oskarżenia, ale uwzględniać również
stanowisko zajęte przez strony postępowania, w
tym w odpowiedzi na akt oskarżenia oraz w
zgłoszonych do tego momentu wnioskach
dowodowych.
c.d.
• § 2. Czynności, o których mowa w § 1, prezes
sądu może dokonać także wówczas, jeżeli ze
względu na zawiłość sprawy lub z innych
ważnych powodów uzna, że może to
przyczynić się do usprawnienia postępowania,
a zwłaszcza należytego planowania i
organizacji rozprawy głównej.
• § 3. Posiedzenie powinno się odbyć w ciągu 30
dni od daty jego wyznaczenia.
c.d.
• § 4. Oskarżyciel publiczny, obrońcy i pełnomocnicy mają
prawo wziąć udział w posiedzeniu. Prezes sądu może uznać
ich udział w posiedzeniu za obowiązkowy. Prezes sądu może
także zawiadomić o posiedzeniu pozostałe strony, jeżeli
uzna, że przyczyni się to do usprawnienia postępowania.
• Przewidziano w nim przede wszystkim udział
profesjonalnych podmiotów: obrońców, pełnomocników,
oskarżyciela publicznego. Zawiadomienie pozostałych stron
uznaniowy, w oparciu o założenie, że udział ten jest
potrzebny, jeśli może przyczynić się do usprawnienia
postępowania.
Pisemne stanowisko
• § 5. Wyznaczając posiedzenie, prezes sądu wzywa oskarżyciela
publicznego, pełnomocników i obrońców do przedstawienia
pisemnego stanowiska dotyczącego planowania przebiegu rozprawy
głównej oraz jej organizacji, w tym dowodów, które powinny być
przeprowadzone jako pierwsze na tych rozprawach, w terminie 7
dni od doręczenia wezwania.
• § 6. Stanowisko w przedmiocie planowania i organizacji rozprawy
głównej obejmuje wnioski dowodowe oraz informacje i
oświadczenia, w szczególności o proponowanych terminach
rozpraw i ich przedmiocie, terminach usprawiedliwionej
nieobecności uczestników procesu, a także oświadczenia
wskazujące na potrzebę wezwania na rozprawę główną biegłych,
kuratora sądowego, sprawdzenia danych o karalności oskarżonego
oraz inne oświadczenia dotyczące okoliczności istotnych dla
sprawnego przeprowadzenia dalszego postępowania.
c.d.
• Niezbędnym, a jednocześnie nowym
elementem całej instytucji, poprzedzającym
samo posiedzenie przygotowawcze, jest
wezwanie jego uczestników do przedstawienia
w terminie 7 dni pisemnego stanowiska
dotyczącego planowania przebiegu rozprawy
głównej oraz jej organizacji (§ 5). Stanowisko
to powinno być przedstawione w formie
pisemnej.
c.d.
• § 7. Na posiedzeniu przewodniczący składu orzekającego,
biorąc pod uwagę stanowiska w przedmiocie planowania i
organizacji rozprawy głównej przedstawione przez strony,
pełnomocników i obrońców, rozstrzyga w przedmiocie
wniosków dowodowych i kolejności ich przeprowadzenia,
przebiegu i organizacji rozprawy głównej oraz wyznacza jej
terminy, a także podejmuje inne niezbędne rozstrzygnięcia.
Przepisy art. 350 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
• § 8. Ogłoszenie zarządzenia o wyznaczeniu terminów
rozprawy ma skutek równoznaczny z wezwaniem obecnych
uczestników postępowania do udziału w rozprawie albo
zawiadomieniem o jej terminach.
c.d.
• Przedmiotem rozstrzygnięć podejmowanych podczas
posiedzenia mają być wnioski dowodowe stron, o ile
ich rozstrzygnięcie na tym etapie okaże się możliwe i
celowe, terminy rozprawy, jej organizacja i przebieg (§
7). Ustawodawca przyjął, że ma nastąpić wyznaczenie
terminów rozprawy czyli wskazanie większej liczby
terminów rozprawy.
• Na prowadzącym posiedzenie organizacyjne spoczywa
wówczas także obowiązek wydania zarządzeń
niezbędnych dla organizacji rozprawy głównej, o
których mowa w art. 350 § 2 i 3 k.p.k., w tym m.in.
wyznaczenia terminu i miejsca rozprawy, wezwania i
zawiadomienia stron i innych osób.
Wyznaczanie terminu rozprawy
• Rozbudowano art. 350 k.p.k., określający zakres czynności
związanych z wyznaczeniem składu orzekającego, terminu rozprawy
oraz jej przygotowaniem.
• Obecne brzmienie:
• Art. 350. § 1. Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o
wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:
• 1) sędziego albo członków składu orzekającego,
• 2) dzień, godzinę i salę rozprawy,
• 3) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub
zawiadomić o jej terminie,
• 4) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.
• § 2. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy w każdym
wypadku wydać zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę.
Brzmienie art. 350 k.p.k. od 1 lipca
2015
• Art. 350 § 1. W sprawach, w których nie wyznaczono posiedzenia, o
którym mowa w art. 349, prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie
wskazujące sędziego albo członków składu orzekającego.
• § 2. Przewodniczący składu orzekającego wydaje pisemne
zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:
• 1) dzień, godzinę i salę rozpraw,
• 2) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub
zawiadomić o jej terminie,
• 3) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.
• § 3. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy wydać
zarządzenie o doprowadzeniu go na rozprawę w celu udziału w
czynnościach, o których mowa w art. 374 § 1a, a także jeśli złożył on
wniosek, o którym mowa w art. 353 § 3, albo gdy jego obecność na
rozprawie została uznana za obowiązkową.
c.d.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Art. 350. § 1. Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym
wskazuje:
1)
sędziego albo członków składu orzekającego,
2)
dzień, godzinę i salę rozprawy,
Art. 350 § 1. W sprawach, w których nie wyznaczono posiedzenia, o którym mowa w art. 349,
prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie wskazujące sędziego albo członków składu
orzekającego.
§ 2. Przewodniczący składu orzekającego wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy
głównej, w którym wskazuje:
1)
dzień, godzinę i salę rozpraw,
3)2) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie,
4)3) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.
§ 2. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy w każdym wypadku wydać zarządzenie
doprowadzenia go na rozprawę.
§ 3. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy wydać zarządzenie o doprowadzeniu go na
rozprawę w celu udziału w czynnościach, o których mowa w art. 374 § 1a, a także jeśli złożył on
wniosek, o którym mowa w art. 353 § 3, albo gdy jego obecność na rozprawie została uznana za
obowiązkową.
•
•
c.d.
• Zgodnie z przepisem § 1 na prezesie sądu
spoczywał będzie już tylko obowiązek
wyznaczenia sędziego albo członków składu
orzekającego, podczas gdy pozostałe czynności
przekazano do kompetencji przewodniczącego
składu orzekającego (§ 2). Obowiązek ten
dezaktualizował będzie się, jeśli w sprawie
wyznaczono posiedzenie przygotowawcze w
trybie art. 349 § 1 albo 2 k.p.k.
• Zmiany te pociągnęły konieczność zmiany art. 352
k.p.k
c.d.
• Art. 352 Prezes sądu Przewodniczący składu
orzekającego po rozważeniu wniosków stron i
podmiotu, o którym mowa w art. 416 lub z
urzędu dopuszcza dowody i zarządza ich
sprowadzenie na rozprawę. Przepis art. 368
stosuje się odpowiednio.
• Art. 353. § 1. Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy
głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni.
• § 2. W razie niezachowania tego terminu w stosunku do oskarżonego lub
jego obrońcy rozprawa na ich wniosek, zgłoszony przed rozpoczęciem
przewodu sądowego, ulega odroczeniu.
• § 3. Doręczając oskarżonemu pozbawionemu wolności, którego
obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, zawiadomienie o terminie
rozprawy, należy pouczyć go o prawie do złożenia wniosku o
doprowadzenie go na rozprawę.
• § 4. Doręczając oskarżonemu wezwanie na rozprawę albo zawiadomienie
o jej terminie, poucza się go o treści przepisów art. 374, art. 376, art. 377,
art. 422, art. 427 § 4 i art. 447 § 5.
• § 5. Wniosek, o którym mowa w § 3, jak również wniosek o wyznaczenie
obrońcy z urzędu na podstawie art. 80a § 1 powinien być złożony w
terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania lub zawiadomienia. Wnioski
złożone po terminie podlegają rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to
konieczności odroczenia rozprawy.
Sprowadzanie oskarżonego
pozbawionego wolności
• Zasadnicza zmiana przepisu regulującego sprowadzenie
oskarżonego pozbawionego wolności na rozprawę główną.
Wynika to ze zmiany zasad udziału oskarżonego w rozprawie
głównej, który, poza sytuacjami z art. 374 § 1 zd. 2 oraz § 1a
k.p.k., staje się prawem, a nie obowiązkiem oskarżonego.
• W konsekwencji zarządzenie o doprowadzeniu oskarżonego na
rozprawę ograniczone byłoby do trzech sytuacji, tj.: udziału w
czynnościach, o których mowa w art. 374 § 1a k.p.k.;
• złożenia przez oskarżonego wniosku w trybie art. 353 § 3 k.p.k.
o doprowadzenie go na rozprawę;
• uznania obecności oskarżonego za obowiązkową przez
przewodniczącego albo sąd (art. 374 § 1 zd. 2 k.p.k.).
Odwrócenie dotychczasowej reguły udziału
oskarżonego w rozprawie głównej
• Przepis art. 374 § 1 zd. 1 k.p.k. wprowadza
modelową zmianę w zakresie udziału
oskarżonego w rozprawie głównej. Stanowi
odwrócenie dotychczasowej podstawowej
reguły i przewiduje prawo oskarżonego (a
zatem brak obowiązku) udziału w rozprawie.
c.d.
• Art. 374. § 1. Obecność oskarżonego na rozprawie
głównej jest obowiązkowa, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej.
• Art. 374. § 1. Oskarżony ma prawo brać udział w
rozprawie. Przewodniczący lub sąd mogą uznać jego
obecność za obowiązkową.
• § 1a. W sprawach o zbrodnie obecność oskarżonego
podczas czynności, o których mowa w art. 385 i art.
386 jest obowiązkowa.
• § 2. Przewodniczący może wydać zarządzenie w celu
uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu
przed zakończeniem rozprawy.
c.d.
• Wprowadzona reguła wolnościowa doznaje dwóch
ograniczeń.
• Po pierwsze, zgodnie z przepisem art. 374 § 1 zd. 2 k.p.k.
obecność oskarżonego może być nadal uznana za
obowiązkową mocą rozstrzygnięcia przewodniczącego
składu lub sądu orzekającego w sprawie.
• Po drugie, przepis § 1a wprowadza obowiązek
stawiennictwa oskarżonego o popełnienie zbrodni na
rozprawie celem bezpośredniej konfrontacji ze stawianymi
mu zarzutami. Na oskarżonym o zbrodnię ciąży zatem
obowiązek udziału w czynnościach związanych z
odczytaniem zarzutów aktu oskarżenia i przesłuchaniem
oskarżonego.
c.d.
• W związku z brakiem co do zasady obowiązku
udziału oskarżonego w rozprawie wyrok
wydany pod nieobecność oskarżonego nie jest
zaoczny.
• Prostą konsekwencją modyfikacji art. 374
k.p.k. Zmiany w art. 376 k.p.k.
Art. 376 k.p.k.
•
•
•
Art. 376 § 1. Jeżeli oskarżony, który złożył już wyjaśnienia, opuścił którego
obecność na rozprawie jest obowiązkowa, złożył już wyjaśnienia i opuścił salę
rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego, sąd może prowadzić rozprawę w
dalszym ciągu pomimo nieobecności oskarżonego, a wyroku wydanego w tym
wypadku nie uważa się za zaoczny. Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe
doprowadzenie oskarżonego, jeżeli uznaje jego obecność za niezbędną. Na
postanowienie w przedmiocie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia
przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.
§ 2. Przepis ten § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli oskarżony po złożeniu
wyjaśnień, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, zawiadomiony o
terminie rozprawy odroczonej lub przerwanej, nie stawił się na tę rozprawę bez
usprawiedliwienia.
§ 3. Jeżeli na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony,
który usprawiedliwił swoje niestawiennictwo którego obecność jest obowiązkowa,
sąd może prowadzić rozprawę w zakresie nie dotyczącym bezpośrednio
nieobecnego oskarżonego, jeżeli nie ograniczy to jego prawa do obrony
niedotyczącym bezpośrednio tego oskarżonego.
c.d.
• Art. 376 k.p.k. odwołuje się obecnie do sytuacji,
w której obecność oskarżonego jest
obowiązkowa.
• Oskarżony, ponosi wszelkie, w tym negatywne,
konsekwencje swej nieobecności, gdy rezygnuje z
udziału w rozprawie po złożeniu wyjaśnień - § 1
oddalając się z sali rozpraw.
• Kontynuacja rozprawy możliwa jest także w
ograniczonym zakresie w razie niestawiennictwa
na rozprawę odroczoną lub przerwaną - § 2.
c.d.
• W przypadku niestawiennictwa współoskarżonego,
którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa -sąd
może prowadzić rozprawę w zakresie nie dotyczącym
bezpośrednio tego nieobecnego.
• Możliwość prowadzenia rozprawy nie jest już
uzależniona od usprawiedliwienia niestawiennictwa
oskarżonego, którego udział jest obligatoryjny, lecz
jedynie od istnienia okoliczności wpływających na
realizację prawa do obrony oskarżonego obecnego albo
nieobecnego współoskarżonego, o którym mowa w § 3.
Art. 377 k.p.k. prowadzenia rozprawy pod
nieobecność oskarżonego z jego winy
•
•
•
•
•
•
Art. 377 § 1. Jeżeli oskarżony wprawił się ze swej winy w stan niezdolności powodujący niezdolność do
udziału w rozprawie lub w posiedzeniu, w którym których jego udział jest obowiązkowy, sąd może
prowadzić postępowanie postanowić o prowadzeniu postępowania pomimo jego nieobecności, nawet
jeżeli nie złożył jeszcze wyjaśnień.
§ 2. Przed wydaniem postanowienia, o którym mowa w § 1, sąd zapoznaje się ze świadectwem lekarza,
który stwierdził stan takiej niezdolności, lub przesłuchuje go w charakterze biegłego. Stan niezdolności
powodujący niezdolność oskarżonego do udziału w rozprawie można stwierdzić także na podstawie
badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciała, przeprowadzonego za pomocą stosownego
urządzenia.
§ 3. Jeżeli oskarżony zawiadomiony o terminie, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa,
zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie, uniemożliwia
doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez
usprawiedliwienia, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, chyba że uzna obecność
oskarżonego za niezbędną; przepis art. 376 § 1 zdanie drugie stosuje się; sąd może jednak zarządzić
zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego. Na postanowienie w przedmiocie zatrzymania i
przymusowego doprowadzenia przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.
§ 4. Jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, można zastosować art. 396 § 2 lub uznać za
wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień. Przesłuchania oskarżonego można
dokonać z wykorzystaniem środków, o których mowa w art. 177 § 1a.
§ 5. Jeżeli rozprawę przerwano lub odroczono wyznaczając nowy jej termin, sąd powiadamia o tym
oskarżonego, a jeżeli oskarżony się stawi - przepis art. 375 § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 6. Wyroku nie uważa się w tym wypadku za zaoczny.
c.d.
• Zmiana w przepisie § 4 polega na jego
uzupełnieniu o możliwość stosowania
przesłuchania na odległość za pomocą
urządzeń audio-wizualnych w trybie art. 177 §
1a.
c.d.
• Wykreślenie § 5 prowadzi do zwolnienia sądu
z obowiązku powiadamiania oskarżonego o
terminach rozprawy przerwanej albo
odroczonej i przesuwa na oskarżonego
obowiązek dbałości o informacje dotyczące
przebiegu postępowania. Tym samym
eliminuje kolejną powszechną podstawę
odraczania albo przerywania rozpraw z
powodu wadliwego powiadomienia
oskarżonego.
• Zmiana art. 381 k.p.k., polega na dodaniu doń
nowego § 2, wiąże się z omówioną wcześniej
zmianą art. 321 i 334 k.p.k., dotyczącą
ograniczenia zakresu materiałów postępowania
przygotowawczego przekazywanych wraz z aktem
oskarżenia i związanym tym uprawnieniem stron
do domagania się dołączenia do nich przez
prokuratora, z uwagi na wymogi zasad prawdy i
obiektywizmu, innych jeszcze materiałów z akt
tego postępowania.
c.d.
• Art. 381 § 1. Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie
sprawy. Następnie przewodniczący sprawdza, czy
wszyscy wezwani stawili się oraz czy nie ma przeszkód
do rozpoznania sprawy.
• § 2. Do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego strony,
obrońcy i pełnomocnicy mogą wnosić o zobowiązanie
prokuratora do uzupełnienia materiałów
postępowania przygotowawczego dołączonych do
aktu oskarżenia o określone dokumenty zawarte w
aktach tego postępowania. W przedmiocie tego
wniosku sąd rozstrzyga w miarę możności jeszcze
przed otwarciem przewodu sądowego.
c.d.
• Strony powinny przed otwarciem przewodu
złożyć, o ile nie uczyniły tego wcześniej lub
mimo to, swoje wnioski odnośnie dołączenia
jeszcze dodatkowych materiałów, nadal ze
wskazaniem konkretnych dokumentów z akt
dochodzenia lub śledztwa, a sąd powinien, w
miarę możności, rozstrzygnąć w tym
przedmiocie jeszcze przed otwarciem
przewodu sądowego.
Odczytanie aktu oskarżenia
• Art. 385 § 1. Przewód sądowy rozpoczyna się od
odczytania przez oskarżyciela aktu zwięzłego
przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów
oskarżenia.
• § 2. Za zgodą obecnych stron, a w wypadku
szczególnie obszernego uzasadnienia aktu
oskarżenia bez ich zgody, można poprzestać na
przedstawieniu podstaw oskarżenia.
• § 3. Jeżeli 2. Jeśli wniesiono odpowiedź na akt
oskarżenia, przewodniczący informuje o jej treści.
Rezygnacja z odczytywania całego a/o
• Według art. 385 § 1 k.p.k. oskarżyciel przedstawia jedynie
zarzuty oskarżenia (nie musi ich w całości odczytywać) i
zwolniony jest z obowiązku odczytywania, czy
prezentowania, uzasadnienia aktu oskarżenia o ile było
sporządzone (znane jest i tak stronom ze względu na
obowiązek doręczenie im przed rozprawą tego aktu).
• Przewidziana w art. 385 k.p.k. rezygnacja z odczytywania
całego aktu oskarżenia na rozprawie, zakłada że w
szczególności w sprawach złożonych przedmiotowo, nawet
możliwość ograniczenia się do przedstawienia podstaw
oskarżenia przewidziana (jednak tylko za zgodą stron)
obecnie w art. 385 § 2 k.p.k., nie była wystarczająca.
Pouczenie oskarżonego
• Art. 386. § 1 Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza
oskarżonego o Jeżeli oskarżony bierze udział w rozprawie głównej,
przewodniczący, po przedstawieniu zarzutów oskarżenia, poucza
go o prawie składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub
odpowiedzi na pytania, po składania wniosków dowodowych i
konsekwencjach nieskorzystania z tego uprawnienia oraz o treści
przepisów art. 100 § 3 i 4, art. 376, art. 377, art. 419 § 1 i art. 422,
po czym pyta go, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz
czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie.
• § 2. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o
prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania
wyjaśnień co do każdego dowodu.
• § 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do oskarżonego, który
stawi się po raz pierwszy na kolejnej rozprawie głównej.
c.d.
• Zakres pouczeń przedstawianych oskarżonemu
ulega zasadniczemu rozszerzeniu: w zakresie
konsekwencji nieobecności na rozprawie (art.
376, 377 k.p.k.), ogłoszenia wyroku bez względu
na stawiennictwo stron (art. 419 k.p.k.),
doręczenia wyroku z urzędu , poza sytuacjami , w
których w ogłoszeniu wyroku biorą udział strony i
doręczanie postanowień i zarządzeń od których
przysługuje środek odwoławczy (art. 100 § 3
k.p.k.) obliczania terminu do wniesienia apelacji
(art. 422 k.p.k.).
c.d.
• Art. 100 § 3. Wyrok wydany na rozprawie doręcza
się stronom, a w wypadku wyroku warunkowo
umarzającego postępowanie wydanego na
posiedzeniu także pokrzywdzonemu, chyba że byli
obecni przy jego ogłoszeniu.
• § 4. Postanowienie albo zarządzenie, od którego
przysługuje środek odwoławczy, doręcza się
podmiotom uprawnionym do wniesienia tego
środka, a postanowienie kończące postępowanie
jego stronom, chyba że byli obecni przy
ogłoszeniu postanowienia albo zarządzenia.
c.d.
• Art. 419. § 1. Niestawiennictwo stron, ich
obrońców i pełnomocników nie stoi na
przeszkodzie ogłoszeniu wyroku.
• § 2. Jeżeli oskarżony pozbawiony wolności nie
był obecny przy ogłoszeniu na rozprawie
orzeczenia kończącego postępowanie w
sprawie, a nie miał obrońcy, orzeczenie to
doręcza się oskarżonemu. Przepis art. 100 § 6
c.d.
•
•
•
•
Art. 422. § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku strona ,
podmiot określony w art. 416, a w odniesieniu do wyroku wydanego na
rozprawie, gdy ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego
doręczenia, strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego
postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć
wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku.
Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony, wymienionego
podmiotu oraz pokrzywdzonego od złożenia wniosku o doręczenie
uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie. Wniosek niepochodzący od
oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.
§ 2. Dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i nie był
obecny podczas ogłoszenia wyroku, termin wymieniony w § 1 biegnie od daty
doręczenia mu wyroku.
§ 3 2. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę
nieuprawnioną lub po terminie. Na zarządzenie prezesa przysługuje zażalenie.
§ 3. Zarządzenie, o którym mowa w § 2, może wydać także referendarz sądowy.
Brzmienie art. 422 k.p.k. w noweli do
noweli
• „Art. 422. § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia,
a w odniesieniu do wyroku wydanego na rozprawie, gdy ustawa
przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia, strona, a w
wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na
posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na
piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z
urzędu nie zwalnia strony oraz pokrzywdzonego od złożenia wniosku o
doręczenie uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie.
• § 2. We wniosku należy wskazać, czy dotyczy całości wyroku, czy też
niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu,
bądź też jedynie rozstrzygnięcia o karze i innych konsekwencjach prawnych
czynu. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien również
wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.
• § 3. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę
nieuprawnioną, po terminie lub jeżeli zachodzą okoliczności, o których
mowa w art. 120 § 2. Na zarządzenie przysługuje zażalenie.”;”,
Kolejność czynności – przebieg
rozprawy
• 1. jawność i wyłączenie jawności rozprawy, udział
mediów, prawo stron do utrwalania przebiegu
rozprawy, rejestracja przebiegu rozprawy przy użyciu
urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk,
• 2. przewód sądowy – odczytanie aktu oskarżenia lub
przedstawienie podstaw oskarżenia – art. 385 k.p.k.
• 3. przesłuchanie oskarżonego – art. 386 k.p.k.
• 4. odczytywanie wyjaśnień oskarżonego złożonych w
tym lub innym postępowaniu – art. 389 k.p.k.
• 5. możliwość czasowego usunięcia oskarżonego z sali
rozpraw
c.d.
• 6. postępowanie dowodowe-przesłuchanie świadków, w
tym przesłuchanie na odległość,
• 7. prawo do odmowy zeznań i zakazy związane z
zachowaniem tajemnicy,
• 8. odczytywanie zeznań świadków złożonych w tym bądź
innym postępowaniu,
• 9. biegli,
• 10. odczytywanie i ujawnianie bez odczytywania
protokołów i innych dokumentów,
• 11. przerwa i odroczenie rozprawy
• 12. zmiana kwalifikacji prawnej i opisu czynu zarzucanego,
c.d.
• 13. głosy stron i możliwość wznowienia
przewodu,
• 14. wyrokowanie – ogłoszenie wyroku i
uzasadnienie,
Jawność i wyłączenie jawności
rozprawy
• Co do zasady rozprawa odbywa się jawnie – art.
355 k.p.k.
• Wyłączenie jawności z mocy prawa:
Art. 359. Niejawna jest rozprawa, która dotyczy:
• 1) wniosku prokuratora o umorzenie
postępowania z powodu niepoczytalności
sprawcy i zastosowanie środka
zabezpieczającego,
• 2) sprawy o pomówienie lub znieważenie; na
wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się
jednak jawnie.
Wyłączenie jawności rozprawy
Sąd wyłącza jawność jeżeli ustali, że zachodzi jedna z okoliczności
określonych w art. 360 k.p.k.
• Art. 360. § 1. Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w
części, jeżeli jawność mogłaby:
• 1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,
• 2) obrażać dobre obyczaje,
• 3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes
państwa powinny być zachowane w tajemnicy,
• 4) naruszyć ważny interes prywatny.
• § 2. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na
żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.
• § 3. Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli
choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania
świadka, który nie ukończył 15 lat.
c.d.
• Zakłócenie spokoju publicznego (§ 1 pkt 1) może
wywołać ujawnienie wobec osób obecnych na
rozprawie (publiczności) okoliczności szczególnie
bulwersujących, mogących np. wywołać
agresywne zachowania.
• Obrażać dobre obyczaje (§ 1 pkt 2) co może mieć
miejsce np. w sprawach o przestępstwa na tle
seksualnym.
• Okoliczności wymienione w § 1 pkt 3 dotyczą
tego, co jest objęte tajemnicą np. państwową i
służbową.
c.d
• Naruszenie ważnego interesu prywatnego (§ 1 pkt 4) może
nastąpić wówczas, gdyby ujawnione zostały okoliczności
mogące szkodzić interesom, w szerokim tego słowa
znaczeniu, określonych osób (strony, uczestnika
postępowania, ale także każdej innej osoby), których
upublicznienie nie jest konieczne do zrealizowania celów
tego postępowania karnego.
• W wypadku określonym w § 3 za wyłączeniem jawności
rozprawy przemawia dobro nieletniego oskarżonego albo
małoletniego świadka, który w czasie przesłuchiwania na
rozprawie nie ukończył 15 lat. Konieczne jest zachowanie
rozsądnej równowagi między potrzebą prewencyjnego
oddziaływania toczącej się rozprawy a interesem
nieletniego oskarżonego.
Procedowanie w przedmiocie wniosku o
wyłączenie jawności i obecność innych osób
• Art. 363 k.p.k. Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności
rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem
jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne.
• Art. 361. § 1. W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na
rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie
osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela
posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest
kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać
pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.
• § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia
informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne".
• § 3. W razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić
poszczególnym osobom na obecność na rozprawie.
Pouczenia uczestników i konsekwencje
ujawnienia informacji z rozprawy niejawnej
• Art. 362. Przewodniczący poucza obecnych o obowiązku
zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na
rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności i uprzedza o
skutkach niedopełnienia tego obowiązku.
• Art. 241. § 1. Kto bez zezwolenia rozpowszechnia publicznie
wiadomości z postępowania przygotowawczego, zanim
zostały ujawnione w postępowaniu sądowym,
• podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
• § 2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia
publicznie wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z
wyłączeniem jawności.
Udział mediów
• Art. 357. § 1. Sąd może zezwolić przedstawicielom radia,
telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury
utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy
uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie
tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a
ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.
• § 2. Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie
zezwolenia przewidzianego w § 1.
• W myśl art. 357 § 2 k.p.k. sąd może określić warunki, od których
uzależnia wydanie zezwolenia. W literaturze podkreśla się, że
mogą one polegać m.in. na dopuszczeniu do posługiwania się
tylko jedną kamerą, zakazie dodatkowego oświetlenia sali,
zakazie pokazywania twarzy oskarżonych itd.
c.d.
• Uzasadniony interes społeczny będzie przemawiał za wydaniem
zezwolenia, gdy przekaz radiowy, telewizyjny, filmowy lub prasowy z
przebiegu rozprawy będzie realizacją prawa obywateli do informacji
o działalności organów władzy publicznej, co gwarantuje art. 61
Konstytucji RP (art. 10 EKPC), w szczególności gdy pozwoli to
zrealizować jeden z głównych celów postępowania karnego zapobieganie przestępczości i umacnianie poszanowania prawa i
zasad współżycia społecznego.
• Utrudnienie prowadzenia rozprawy może mieć miejsce np.
wówczas, gdy samo znajdowanie się aparatury (urządzenia) do
utrwalania na sali rozprawy lub jego funkcjonowanie w czasie
utrwalania zakłóca albo uniemożliwia przeprowadzanie przez sąd
czynności procesowych, a także wtedy, gdy wpływa to na swobodę
lub sprawność wypowiedzi osób biorących udział w rozprawie
(postępowaniu).
Publikowanie wizerunku osób
uczestniczących w rozprawie
•
•
•
•
•
Kwestie z publikacją wizerunku osób uczestniczących w rozprawie są
uregulowane w prawie prasowym.
Art. 13. 1. Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w
postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji.
2. Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób,
przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak
również danych osobowych i wizerunku świadków, pokrzywdzonych i
poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę.
3. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 2, nie narusza przepisów innych ustaw.
Właściwy prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes
społeczny, na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym
toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe.
4. Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku
osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe
przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd
rejonowy, w którego okręgu toczy się postępowanie. Postanowienie wydane w
toku postępowania przygotowawczego staje się wykonalne z chwilą
upramocnienia.
Ujawnienie danych osobowych i wizerunku świadków
i pokrzywdzonych
• Sąd wydając w trybie art. 357 § 1 k.p.k. zezwolenie
przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na
dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i
dźwięku z przebiegu rozprawy nie jest władny uchylić
bezwzględnego zakazu wynikającego z treści art. 13 ust. 2
pr. pras. w odniesieniu do świadków i pokrzywdzonych.
Dziennikarze powinni pamiętać, że tylko zainteresowani
świadkowie i pokrzywdzeni mogą wyrazić zgodę na ich
filmowanie.
• Biegli, podobnie jak sędziowie, ławnicy, prokuratorzy,
adwokaci, nie podlegają ani z mocy przepisów prawa
prasowego, ani na podstawie kodeksu postępowania
karnego podobnej ochronie co świadkowie i pokrzywdzeni.
Ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób,
przeciwko którym toczy się postępowanie
• Właściwy prokurator (prowadzący lub nadzorujący
postępowanie) w odniesieniu do postępowania
przygotowawczego oraz właściwy sąd, w postępowaniu
rozpoznawczym w I instancji lub odwoławczym w II
instancji, a także Sąd Najwyższy w postępowaniu
kasacyjnym, mogą z uwagi na "ważny interes społeczny"
zezwolić na ujawnienie danych osobowych i wizerunku
osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze lub sądowe.
• Uprawnienia prokuratora do zezwolenia na ujawnienie
danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym
toczy się postępowanie, kończą się z chwilą sporządzenia
aktu oskarżenia i przesłania sprawy wraz aktem oskarżenia
do sądu.
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie
ujawnienia danych osobowych i wizerunku
• Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia
danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko
którym toczy się postępowanie przygotowawcze
lub sądowe od 14 października 2011 r.
przysługuje zażalenie.
• Art. 13 ust. 4 dodany przez art. 1 ustawy z dnia 19
sierpnia 2011 r. (Dz.U.2011.205.1204)
zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 października
2011 r.,
c.d.
•
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 18 lipca 2011 r., K 25/09 (Dz. U. Nr 156,
poz. 934), orzekł, iż art. 13 ust. 3 pr. pras. w zakresie, w jakim nie przewiduje
zażalenia do sądu na wydane przez prokuratora zezwolenie na ujawnienie danych
osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. W
uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż ujawnienie w prasie
danych pozwalających zidentyfikować osobę, przeciwko której toczy się
postępowanie przygotowawcze, ingeruje bezpośrednio w sferę jej życia
prywatnego, często także rodzinnego, może również prowadzić do naruszenia czci i
dobrego imienia. W ocenie Trybunału publikacja wyżej wymienionych danych
niesie ze sobą wysokie ryzyko stygmatyzacji, zarówno dla samych podejrzanych, jak
i dla ich rodzin. Ponadto Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż potrzeba sądowej
weryfikacji decyzji procesowej prokuratora o ujawnieniu danych podejrzanego
podyktowana jest również pozostawioną temu organowi swobodą oznaczenia
zakresu przedmiotowego wydawanych zezwoleń. Biorąc pod uwagę, iż przesłanka
"ważnego interesu społecznego" jest niedookreślona, trzeba stwierdzić, że
konieczne jest poddanie sądowej kontroli mechanizmu podejmowania decyzji
przez prokuratora w zakresie ujawnienia danych osobowych i wizerunku
podejrzanych, aby podejmowane decyzje nie opierały się na dowolności i
arbitralności.
c.d.
• Podobnie jak w przypadku umożliwienia
utrwalania przebiegu rozprawy sadowej za
pomocą aparatury, również w przypadku
upublicznienia danych i wizerunku
oskarżonego organ procesowy powinien
przede wszystkim mieć na względzie zasadę
domniemania niewinności i ważny interes
społeczny. Zatem regułą powinna być odmowa
upublicznienia powyższych danych.
Prawo stron do utrwalania przebiegu
rozprawy
• Art. 358. Jeżeli nie przemawia przeciw temu
wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na
wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez
nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk.
• Wniosek może być złożony ustnie do protokołu
albo w formie pisemnej.
• Strona może utrwalić tylko dźwięk, a więc to
uprawnienie nie dotyczy utrwalania obrazu z
przebiegu rozprawy.
Rejestracja przebiegu rozprawy przy użyciu
urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk,
•
•
•
•
•
•
•
Art. 147. § 1. Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto
za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed
uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności.
§ 2.Przesłuchanie świadka lub biegłego utrwala się za pomocą urządzenia
rejestrującego obraz i dźwięk, gdy:
1)
zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe
w dalszym postępowaniu,
2)
przesłuchanie następuje w trybie określonym w art. 396.
§ 2a. Przesłuchanie pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a i art. 185c, oraz
świadka, o którym mowa w art. 185b, utrwala się za pomocą urządzenia
rejestrującego obraz i dźwięk.
§ 3. Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego
obraz lub dźwięk, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych
oświadczeń osób biorących w niej udział. Zapis obrazu lub dźwięku, a także
przekład zapisu dźwięku stają się załącznikami do protokołu.
§ 4. Strona ma prawo otrzymać na swój koszt jedną kopię zapisu dźwięku lub
obrazu. Nie dotyczy to przesłuchania na rozprawie odbywającej się z wyłączeniem
jawności albo w postępowaniu przygotowawczym.
Przewód sądowy – odczytanie aktu oskarżenia lub
przedstawienie podstaw oskarżenia – art. 385 k.p.k.
• art. 385 § 1. Przewód sądowy rozpoczyna się od
odczytania przez oskarżyciela aktu zwięzłego
przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów
oskarżenia.
• § 2. Za zgodą obecnych stron, a w wypadku
szczególnie obszernego uzasadnienia aktu
oskarżenia bez ich zgody, można poprzestać na
przedstawieniu podstaw oskarżenia.
• § 3. Jeżeli 2. Jeśli wniesiono odpowiedź na akt
oskarżenia, przewodniczący informuje o jej treści.
Przesłuchanie oskarżonego
• Art. 386. § 1 Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza
oskarżonego o Jeżeli oskarżony bierze udział w rozprawie głównej,
przewodniczący, po przedstawieniu zarzutów oskarżenia, poucza
go o prawie składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub
odpowiedzi na pytania, po składania wniosków dowodowych i
konsekwencjach nieskorzystania z tego uprawnienia oraz o treści
przepisów art. 100 § 3 i 4, art. 376, art. 377, art. 419 § 1 i art. 422,
po czym pyta go, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz
czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie.
• § 2. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o
prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania
wyjaśnień co do każdego dowodu.
• § 3 Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do oskarżonego, który
stawi się po raz pierwszy na kolejnej rozprawie głównej.
Przesłuchanie osoby
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Art. 171 § 1. Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach
określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do
uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi.
§ 2. Prawo zadawania pytań mają, prócz organu oprócz podmiotu przesłuchującego, strony,
obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz podmiot określony w art. 416 w wyjątkowych wypadkach,
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, członkowie składu orzekającego. Pytania zadaje się
osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący sąd lub prokurator zarządzi
inaczej.
§ 3. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę
możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna,
chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie.
§ 4. Nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.
§ 5. Niedopuszczalne jest:
1)
wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby
bezprawnej,
2)
stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy
psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej
organizmu w związku z przesłuchaniem.
§ 6. Organ przesłuchujący uchyla pytania określone w § 4, jak również pytania nieistotne.
§ 7. Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę
wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu.
Osoba przesłuchiwana
• "Osoba przesłuchiwana" to: składający
wyjaśnienia oskarżony (podejrzany) (art. 175 i
n.), składający zeznania świadek (art. 177 i n.),
przedstawiający swą opinię biegły, składający
zeznania tłumacz czy specjalista (art. 193 i n.),
osoba, która przeprowadziła wywiad
środowiskowy (art. 216),
c.d.
•
•
•
•
•
•
Art. 370 § 1. Po swobodnym wypowiedzeniu się osoby przesłuchiwanej na Na
wezwanie przewodniczącego, stosownie po swobodnym wypowiedzeniu się osoby
przesłuchiwanej, stosownie do art. 171 § 1, mogą zadawać zadają jej pytania w
następującym porządku: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, pełnomocnik
oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciel prywatny, pełnomocnik oskarżyciela prywatnego,
powód cywilny, pełnomocnik powoda cywilnego, biegły, podmiot , o którym mowa w
art. 416 odpowiedzialny za zwrot Skarbowi Państwa korzyści uzyskanej z przestępstwa
zarzucanego oskarżonemu, pełnomocnik tego podmiotu, obrońca, oskarżony,
członkowie składu orzekającego.
§ 2. Strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania przed
pozostałymi stronami.
§ 3. W razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadawać dodatkowe
pytania poza kolejnością.
§ 2. Strona przeprowadzająca dowód zadaje jako pierwsza pytania osobie
przesłuchiwanej.
§ 3. W przypadku dowodu przeprowadzanego przez sąd pytania osobie
przesłuchiwanej jako pierwsi zadają członkowie składu orzekającego.
§ 4. Przewodniczący uchyla pytania, o których mowa w art. 171 § 6, lub gdy z innych
powodów uznaje je za niestosowne.
Odczytywanie wyjaśnień oskarżonego
• Art. 389 § 1. Jeżeli oskarżony odmawia nie stawił się na
rozprawę, odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia odmiennie niż
poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie
pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim
zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w
charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w
postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym
postępowaniu przewidzianym przez ustawę.
• § 2. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do
oskarżonego o umożliwia oskarżonemu biorącemu udział w
rozprawie wypowiedzenie się co do jego treści i o wyjaśnienie
zachodzących sprzeczności.
• § 3. Wolno na rozprawie odczytać wyjaśnienia
współoskarżonego, który zmarł.
c.d.
• Protokoły te nie muszą być sporządzone w
sprawie, która jest przedmiotem rozpoznania
przed sądem, lecz mogą to być protokoły
sporządzone w innej sprawie, jeżeli tylko
nastąpiło to w ramach toczącego się
postępowania karnego przeciwko danej osobie,
także prowadzonego przez organy ścigania lub
wymiar sprawiedliwości państw obcych,
postępowania w sprawach o wykroczenie oraz
protokołu przesłuchania sprawcy wykroczenia czy
postępowania dyscyplinarnego.
c.d.
• W art. 389 § 1 k.p.k. rozszerzono zakres
podstaw uprawniających do odczytania na
rozprawie w odpowiednim zakresie
protokołów uprzednich wyjaśnień
oskarżonego o sytuację, w której oskarżony nie
stawił się na rozprawę.
c.d.
• Modyfikacja wprowadzona w § 2 art. 389 k.p.k.
polega jedynie na wskazaniu, że uprawnienie
wypowiedzenia się co do odczytanych w trybie §
1 własnych wyjaśnień przysługuje wyłącznie
oskarżonemu biorącemu udział w rozprawie.
Zatem o ile nieobecność oskarżonego na
rozprawie otwiera drogę do odczytania
protokołów jego uprzednich wyjaśnień, o tyle
zwalnia sąd z obowiązku zapewnienia
oskarżonemu odrębnej możliwości
wypowiedzenia się co do tak ujawnionego
materiału dowodowego.
c.d.
• Dodany § 3, przewidującego możliwość
odczytania na rozprawie wyjaśnień
współoskarżonego, który zmarł.
Wprowadzenie tego rozwiązania stanowi
akceptację stanowiska Sądu Najwyższego
(wyrok SN z 6 grudnia 2006 r., III KK
181/06,OSNKW 2/2007,poz.16),
Czasowe usunięcie oskarżonego z sali
• Art. 390. § 1. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich
czynnościach postępowania dowodowego.
• § 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że
obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na
wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub
biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania
danej osoby oskarżony opuścił salę sądową. Przepis art. 375 § 2
• Art. 375§ 2. Zezwalając oskarżonemu na powrót, przewodniczący
niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego
nieobecności oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do
przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów.
c.d.
• Zapis: "obecność oskarżonego może
oddziaływać na osobę przesłuchiwaną
krępująco" oznacza, że współoskarżony,
świadek albo biegły, słuchani w obecności
oskarżonego, nie mają możliwości
swobodnego wypowiedzenia się, z
jakiegokolwiek powodu, uzasadnionego z
punktu widzenia zasad doświadczenia
życiowego.
Kierowanie rozprawą
• Art. 366. § 1. Przewodniczący kieruje
rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym
przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione
wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w
miarę możności także okoliczności sprzyjające
popełnieniu przestępstwa.
• § 2. Przewodniczący powinien dążyć do tego,
aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na
pierwszej rozprawie głównej.
c.d.
• Art. 368. O przychylnym załatwieniu wniosku
dowodowego strony, któremu inna strona nie
sprzeciwiła się, rozstrzyga ostatecznie przewodniczący;
w innych wypadkach sąd wydaje postanowienie.
• Art. 367. § 1. Przewodniczący umożliwia stronom
wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej
rozstrzygnięciu.
• § 2. Jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabiera
głos, prawo głosu przysługuje również wszystkim innym
stronom. Obrońcy oskarżonego i oskarżonemu
przysługuje głos ostatni.
Postępowanie dowodoweprzesłuchanie świadków
• Art. 190. § 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka
o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.
• § 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie,
że został uprzedzony o tej odpowiedzialności.
• Art. 191. § 1. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię,
nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe
zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron.
• § 2. Świadka należy uprzedzić o treści art. 182, a o treści art. 183 oraz art.
185, jeżeli ujawnią się okoliczności objęte tymi przepisami.
• § 3. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby
bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego
czynnościami, może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do
wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się
wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony, lub na inny
wskazany przez niego adres.
Kolejność przeprowadzania dowodów
• Art. 369. Dowody na poparcie oskarżenia
powinny być w miarę możności
przeprowadzone przed dowodami służącymi
do obrony.
Oględziny pokrzywdzonego, badania i przesłuchania z
udziałem biegłego lekarza bądź psychologa
• Art. 192. § 1. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia
pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i
badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub
obserwacją w zakładzie leczniczym.
• § 2. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka,
jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub
odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może
zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub
biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.
• § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do osób, które odmówiły
zeznań lub zostały od nich zwolnione na podstawie art. 182 § 1 i 2
lub art. 185.
• § 4. Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą,
poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub
psychologicznemu.
c.d.
• Podstawą wniosku o przeprowadzenie czynności
procesowej określonej w art. 192 § 2 nie może być uzasadnione nawet - przekonanie strony o
niezgodności zeznań z rzeczywistością. Podstawą
wniosku mogą być bowiem wyłącznie okoliczności
uzasadniające podejrzenie istnienia wskazanego w tych
przepisach stanu obniżającego zdolność relacjonowania
faktów.
• Udział biegłego psychiatry lub psychologa polega nie
tylko na obecności w czasie czynności przesłuchania,
ponieważ taki biegły może zadawać świadkowi pytania.
Biegły wydaje opinię na zasadach ogólnych (art. 200 i
art. 201).
c.d.
• Wyniki oględzin ciała i badania lekarskiego,
także psychiatrycznego, ale z udziałem nawet
tylko jednego lekarza tej specjalności (art. 193)
lub psychologicznego (art. 192 § 3) mogą
stanowić dowód również wtedy, gdy
pokrzywdzony - świadek skorzystał z prawa do
odmowy zeznań albo został zwolniony od
obowiązku ich złożenia.
Przesłuchanie na odległość
• Art. 177 § 1a. Przesłuchanie świadka może
nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych
umożliwiających przeprowadzenie tej
czynności na odległość z jednoczesnym
bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W
postępowaniu przed sądem w czynności w
miejscu przebywania świadka bierze udział
referendarz sądowy, asystent sędziego lub
urzędnik zatrudniony w sądzie, w którego
okręgu świadek przebywa.
Zakazy związane z zachowaniem
tajemnicy
• Art. 178. Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:
• 1) obrońcy lub adwokata albo adwokata lub radcy prawnego
działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których
dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,
• 2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy
spowiedzi.
• Przepisy art. 178 formułują bezwzględne zakazy dowodowe, które w
żadnych warunkach nie mogą być uchylone, co oznacza, że osoby te,
co do tych okoliczności, nie mogą zostać przesłuchane, a gdyby
zostały wezwane w charakterze świadków, mają prawo i obowiązek,
wynikający z innych unormowań, odmowy złożenia w tym zakresie
zeznań. Zakazu tego nie uchyla nawet zgoda wszystkich
zainteresowanych osób.
c.d.
• Art. 178a. Nie wolno przesłuchiwać jako
świadka mediatora co do faktów, o których
dowiedział się od oskarżonego lub
pokrzywdzonego prowadząc postępowanie
mediacyjne, z wyłączeniem informacji o
przestępstwach, o których mowa w art. 240 §
1 Kodeksu karnego.
c.d.
• Art. 179. § 1. Osoby obowiązane do zachowania w
tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności
"tajne" lub "ściśle tajne" mogą być przesłuchane co do
okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko
po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania
tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.
• § 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby
złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę
państwu.
• § 3. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego
naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie
świadka od obowiązku zachowania tajemnicy.
c.d.
• Ustawa z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji
niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) - art. 5 określa
jakim informacjom nadaje się klauzulę "ściśle tajne",
„tajne”, "poufne", „zastrzeżone”.
• Wyłącznym dysponentem tajemnicy o klauzuli tajności
"tajne" lub "ściśle tajne" także w wypadku, gdy fakty ją
stanowiące mają być ujawnione w toku przesłuchania
świadka, jest naczelny organ administracji rządowej,
będący najwyższym organem przełożonym w stosunku
do osoby, która ma być przesłuchana w takim
charakterze.
c.d.
• Zwolnienie od zachowania tajemnicy należy do
uprawnionego organu przełożonego (art. 179 § 1),
którym nie musi być naczelny organ administracji
rządowej (art. 179 § 3), jednak w wypadku, gdy ten
pierwszy organ odmówi zwolnienia, sąd nie kieruje do
organu naczelnego zażalenia, a tylko zwraca się o
zwolnienie, którego odmówił ten pierwszy organ przełożony dla świadka.
• Odmowa zwolnienia od zachowania tajemnicy ze
strony naczelnego organu administracji rządowej jest
ostateczna, gdyż także inne niż kodeks postępowania
karnego przepisy prawa nie przewidują możliwości
odwołania się.
c.d.
•
•
•
•
•
Art. 180. § 1. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli
tajności "zastrzeżone" lub "poufne" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji
mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub
prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania
tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie
przysługuje zażalenie.
§ 2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego,
doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane co do
faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru
sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W
postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie
decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty
doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 3. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych
umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o
tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub
przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.
§ 4. Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 §
1 Kodeksu karnego.
§ 5. Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego
odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.
c.d.
• Nowelizacja art. 180 § 1 k.p.k. podyktowana
jest koniecznością wzmocnienia ochrony
tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli
tajności "zastrzeżone" lub "poufne" oraz
tajemnicy związanej z wykonywaniem
określonego zawodu lub pełnieniem
określonej funkcji (uzasad. projektu).
c.d.
• Generalna zasada, że zwolnienie od obowiązku
zachowania tajemnicy tego rodzaju może nastąpić w
drodze decyzji sądu lub prokuratora (art. 180 § 1),
dotyczy tylko tajemnicy służbowej, a także tajemnicy
związanej w wykonywaniem funkcji, natomiast w
wypadku tajemnicy związanej z wykonywaniem
zawodu nie dotyczy to w całości tajemnicy notarialnej,
adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej (pracownika
medycznego: psychiatry, psychologa, pielęgniarza itd. zob. SN I KZP 6/05, OSNKW 2005, nr 4, poz. 39) i
dziennikarskiej, gdyż w tym ostatnim zakresie
dodatkowe przesłanki zwolnienia i uprawniony do tego
podmiot (sąd) określone zostały w art. 180 § 2-5.
c.d.
• W wypadku zwolnienia z tajemnicy osób
wskazanych w § 2, podjęcie decyzji o
przesłuchaniu lub zezwoleniu na przesłuchanie
uzależnione jest od spełnienia dwóch warunków:
• 1) jest to konieczne dla dobra wymiaru
sprawiedliwości,
• 2) okoliczność (fakt) nie może być ustalona na
podstawie innego dowodu,
• Powyższe musi zostać wykazane w uzasadnieniu
postanowienia.
Zażalenie
• Na postanowienie sądu w przedmiocie
przesłuchania świadka zobowiązanego do
zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej,
radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej
przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych
(rozdział 50), a więc przysługuje ono nie tylko
stronom, ale także osobom, których
postanowienie takie bezpośrednio dotyczy (art.
459 § 3) - w tym wypadku chodzi o świadka, który
został zwolniony od zachowania tego rodzaju
tajemnicy.
c.d.
• Art. 181. § 1. W wypadkach przewidzianych w
art. 179 i 180 sąd przesłuchuje taką osobę na
rozprawie z wyłączeniem jawności.
Oskarżony, a obowiązek zachowania
tajemnicy
• Od obowiązku zachowania tajemnicy
ustawowo chronionej (państwowej,
służbowej, zawodowej, funkcyjnej) zwolniony
jest oskarżony (podejrzany) w toku składania
wyjaśnień (SN VI KO 61/62, OSN 1963, nr 7-8,
poz. 157), w granicach realizacji prawa do
obrony.
Odczytywanie zeznań świadka
•
•
•
•
•
•
•
Art. 391. § 1 Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że
pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie
stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie
art. 333 § 2, a także wtedy, gdy świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły strona może
jedynie w niezbędnym zakresie, odczytywać treść protokołów złożonych poprzednio przez niego zeznań w
postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu
przewidzianym przez ustawę. Po odczytaniu odpowiedniego fragmentu protokołu strona umożliwia świadkowi
wypowiedzenie się co do jego treści i wyjaśnienie zachodzących sprzeczności. Przepisu art. 394 § 2 nie stosuje
się.
§ 1a Jeżeli świadek przebywa za granicą, nie można mu było doręczyć wezwania, nie stawił się z powodu
niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także
wtedy, gdy świadek zmarł, strona może, jedynie w niezbędnym zakresie, odczytywać treść protokołów złożonych
poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo
w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.
§ 1b W wyjątkowym wypadku, uzasadnionym szczególnymi okolicznościami, o którym mowa w art. 171 § 2,
jeżeli okoliczność będąca przedmiotem przesłuchania nie może być ustalona w inny sposób, sąd, zadając
pytanie, może odczytać protokół w zakresie, o którym mowa w § 1.
§ 1c. W przypadku określonym w art. 167 § 1 zdanie drugie i trzecie lub art. 167 § 2 treść protokołów może być
ujawniona, w zakresie i w sposób wskazany w § 1 i 1a, także z urzędu.
§ 1d W przypadku ujawnienia protokołu na rozprawie sąd włącza go do akt sprawy sądowej, zaznaczając zakres,
w którym protokół odczytano.
§ 2. W warunkach określonych w § 1, a także w wypadku określonym w art. 182 § 3, wolno również odczytywać na
rozprawie protokoły złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze oskarżonego.
§ 3. Przepis art. 389 § 2 stosuje się odpowiednio.
c.d.
• Pierwsza grupa sytuacji wskazana w § 1 odnosi się do umożliwienia
odczytywanie protokołów pomimo udziału świadka w rozprawie wobec bezpodstawnej odmowy zeznań, zeznań odmiennych od
składanych uprzednio albo oświadczenia świadka, że pewnych
szczegółów nie pamięta.
• Art. 391. § 1. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań,
zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że pewnych
okoliczności nie pamięta, strona może jedynie w niezbędnym
zakresie, odczytywać treść protokołów złożonych poprzednio przez
niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem
w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym
przez ustawę. Po odczytaniu odpowiedniego fragmentu protokołu
strona umożliwia świadkowi wypowiedzenie się co do jego treści i
wyjaśnienie zachodzących sprzeczności. Przepisu art. 394 § 2 nie
stosuje się.
c.d.
• Wyłączona zostaje możliwość uznawania za
ujawnione protokołów takich zeznań bez ich
odczytywania (wyłączenie stosowania art. 394 § 2
k.p.k.), co w stopniu oczywistym uzasadnione jest
faktem, że dotyczy sytuacji w których istnieje
rozbieżność między zeznaniami, rodząca potrzebę
konfrontacji (zeznania odmienne), konieczna jest
ich weryfikacja (świadek pewnych szczegółów nie
pamięta) albo jest to jedyny sposób uzyskania
zeznań (bezpodstawna odmowa złożenia zeznań).
W każdej z tych sytuacji odczytanie poprzednich
zeznań na rozprawie jest niezbędne.
Druga grupa przesłanek z art. 391 § 1
k.p.k.
• § 1a. Jeżeli świadek przebywa za granicą, nie można mu
było doręczyć wezwania, nie stawił się z powodu
niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał
wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy,
gdy świadek zmarł, strona może, jedynie w niezbędnym
zakresie, odczytywać treść protokołów złożonych
poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu
przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie
albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.
• § 1a przewiduje w tym zakresie ten sam tryb wprowadzania
dowodów, jaki w § 1, z tym, że odpowiednie stosowanie
znajdzie art. 394 § 2 k.p.k. Możliwe będzie zatem uznanie
tych protokołów za ujawnione bez ich odczytywania.
c.d.
• Art. 392 § 1. Sąd może odczytywać na rozprawie
głównej protokoły przesłuchania świadków i
oskarżonych, sporządzone w postępowaniu
przygotowawczym lub przed sądem albo w innym
postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy
bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest
niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie
sprzeciwia.
• § 2. Sprzeciw strony, której zeznania lub
wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie
odczytaniu protokołu.
Odczytywanie protokołów przez Sąd
• § 1b W wyjątkowym wypadku, uzasadnionym
szczególnymi okolicznościami, o którym mowa w art.
171 § 2, jeżeli okoliczność będąca przedmiotem
przesłuchania nie może być ustalona w inny sposób,
sąd, zadając pytanie, może odczytać protokół w
zakresie, o którym mowa w § 1.
• (Art. 171§ 2 Prawo zadawania pytań mają, oprócz
podmiotu przesłuchującego, strony, obrońcy,
pełnomocnicy, biegli oraz w wyjątkowych wypadkach,
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami,
członkowie składu orzekającego. Pytania zadaje się
osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że sąd lub
prokurator zarządzi inaczej.)
Zmienia zasady wprowadzania protokołów z
wcześniejszych przesłuchań.
• § 1c. W przypadku określonym w art. 167 § 1 zdanie
drugie i trzecie lub art. 167 § 2 treść protokołów może
być ujawniona, w zakresie i w sposób wskazany w § 1
i 1a, także z urzędu.
• Wprowadzanie do procesu sądowego protokołów z
wcześniejszych przesłuchań możliwe z urzędu
wyłącznie w wypadku niestawiennictwa strony na
której wniosek dowód ma być przeprowadzony oraz w
wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach
(art. 167 § 1 zd. 2 i 3 k.p.k.) albo w postępowaniu
wszczętym z urzędu (art. 167 § 2 k.p.k.).
Treść w uchwalonej noweli
• Art. 167 § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte
z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez strony po ich
dopuszczeniu przez prezesa sądu, przewodniczącego lub sąd. W
razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został
dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych
szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w
granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych wypadkach,
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i
przeprowadzić dowód z urzędu.
oraz w postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane
są przez organ procesowy prowadzący postępowanie. Nie wyłącza
to prawa do zgłoszenia wniosku dowodowego przez stronę.
Nowela do noweli
(nie przewiduje zmiany treści art. 391)
• „Art. 167. § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało
wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez
strony po ich dopuszczeniu przez prezesa sądu, przewodniczącego
lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód
został dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach,
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza
sąd w granicach tezy dowodowej.
• § 2. Sąd, w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi
okolicznościami, może z urzędu dopuścić jako dowód opinię na
okoliczność stanu zdrowia psychicznego oskarżonego albo inny
dowód z opinii biegłego; w razie potrzeby sąd zasięga informację o
poprzednich skazaniach oskarżonego.
oraz w postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane
są przez organ procesowy prowadzący postępowanie. Nie wyłącza
to prawa do zgłoszenia wniosku dowodowego przez stronę.”;”,
Włączenie odczytanego protokołu do
akt sprawy
• § 1d W przypadku ujawnienia protokołu na
rozprawie sąd włącza go do akt sprawy
sądowej, zaznaczając zakres, w którym
protokół odczytano.
Odtwarzanie zapisów audiowizualnych
z czynności
• Art. 393a. W warunkach określonych w art. 389 § 1,
art. 391 § 1-1c i 2, art. 392 i art. 393 wolno również
odczytywać i odtwarzać zapisy, o których mowa w art.
145 § 1 i art. 147 § 3.
• Art. 145 dotyczy stenogramów
• Art. 147 § 3 Jeżeli czynność procesową utrwala się za
pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk,
protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej
istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział.
Zapis obrazu lub dźwięku, a także przekład zapisu
dźwięku stają się załącznikami do protokołu.
Wprowadzenie dowodów prywatnych
• Art. 393. § 1 Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin,
przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów
lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz
wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu
przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu
przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek
dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu, a
także notatek, o których mowa w art. 311 § 5.
• § 2. Wolno również odczytywać zawiadomienie o przestępstwie, chyba że
zostało złożone do protokołu, o którym mowa w art. 304a.
• § 3. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne,
powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w
szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.
• § 4. Wolno odczytywać na rozprawie protokoły zeznań świadka
przesłuchanego w warunkach określonych w art. 184. Rozprawa jest
wówczas niejawna; przepisu art. 361 § 1 nie stosuje się.
c.d.
• Dopuszczalne ma być zatem odczytywanie wszelkich
dokumentów prywatnych powstałych poza
postępowaniem karnym, w tym oświadczeń, publikacji,
listów czy notatek.
• Takie rozwiązanie stanowić ma jeden z elementów
zapewniających obronie możliwość realnego
przygotowania się do postępowania przed sądem, co
związane jest z rozszerzeniem elementów
kontradyktoryjności tego etapu procesu. Rozszerzenie
zakresu dopuszczalności dowodów prywatnych dotyczy
jednak nie tylko oskarżonego lecz wszystkich stron
postępowania.
Ochrona przed nadużyciami
• Art. 168a Niedopuszczalne jest
przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu
uzyskanego do celów postępowania karnego
za pomocą czynu zabronionego, o którym
mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego.
Nowela do noweli – zapewnienie innym stronom poza
prokuratorem możliwości pozyskania dowodów
• „Art. 168a. Oskarżony lub jego obrońca mogą wystąpić
z wnioskiem do sądu o zarządzenie przez sąd
dostarczenia przez odpowiedni organ dokumentów,
których strona sama uzyskać nie może, albo o
zwolnienie lub wystąpienie o zwolnienie określonej
osoby od zachowania tajemnicy dla potrzeb złożenia
wniosku dowodowego. Przepis art. 170 § 1 stosuje się
odpowiednio.
• Art.168b. Niedopuszczalne jest przeprowadzenie i
wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów
postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego,
o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego.”;”,
Biegli zmiany
•
•
•
•
•
Art. 202. § 1. W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego
sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch
biegłych lekarzy psychiatrów.
§ 2. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto
biegłego lub biegłych innych specjalności.
§ 3. Do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w
zakresie zaburzeń preferencji seksualnych, sąd, a w postępowaniu
przygotowawczym prokurator, powołuje biegłego lekarza seksuologa.
§ 4. Biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim ani w innym
stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich
samodzielności.
§ 5. Opinia biegłych powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno
poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i jego
aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu,
a zwłaszcza wskazanie, czy stan ten pozwala oskarżonemu na udział w
postępowaniu i na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, a w
razie potrzeby także stwierdzenia co do okoliczności wymienionych w art. 93
Kodeksu karnego.
c.d.
• Zmiany w treści art. 202 § 5 k.p.k. pozostają w ścisłym związku z
tymi, które wprowadzone zostały w art. 79 § 1 i § 4 k.p.k.
Stwierdzenie przesłanek określonych w art. 79 § 1 pkt 4 k.p.k.,
służących do oceny możliwości realizacji przez oskarżonego
przysługującego mu prawa do obrony, wymaga niejednokrotnie
wiadomości specjalnych. Dlatego też w przepisie art. 202 § 5 k.p.k.
doprecyzowano dotychczasowy zapis dotyczący treści, jakie
powinna zawierać opinia biegłych lekarzy-psychiatrów, o wymóg
zamieszczania przez biegłych w treści opinii wskazań, czy aktualny
(to jest relacjonowany do czasu toczącego się postępowania) stan
psychiczny oskarżonego pozwala mu na udział w postępowaniu i
prowadzenie samodzielnej, rozsądnej obrony. Pozostałe wymogi co
do tego, jakie treści powinna zawierać opinia składana przez
biegłych lekarzy psychiatrów, nie uległy zmianom
c.d.
•
•
•
•
•
Art. 203 § 1. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia
psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy,
gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.
Przepis art. 259 § 2 stosuje się odpowiednio, chyba że oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji.
§ 2. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania
obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Przepisy art.
249 156 § 5a oraz art. 249 § 3 i 5 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek
zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji;
łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. O zakończeniu
obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.
§ 4. Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje zażalenie
niezwłocznie.
§ 5. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, określi, w
drodze rozporządzenia, wykaz zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego
przeznaczonych do wykonywania obserwacji, w tym do wykonywania obserwacji osób
pozbawionych wolności, oraz sposób finansowania obserwacji, a także warunki zabezpieczenia
zakładów dla osób pozbawionych wolności, mając na uwadze potrzebę zapewnienia sprawnego
toku postępowania.
c.d.
• Zmiana art. 203 § 2 k.p.k. polega na uzupełnieniu jego zdania
trzeciego o odesłanie do odpowiedniego stosowania art. 156 § 5a
k.p.k. Umieszczenie oskarżonego w zamkniętym zakładzie
leczniczym stanowi ingerencję w konstytucyjne prawo do wolności
osobistej, brak jest uzasadnienia dla funkcjonowania niższego
standardu procedowania w przedmiocie takiego umieszczenia niż w
przypadku orzekania o pozbawieniu oskarżonego wolności poprzez
jego tymczasowe aresztowanie. Podejrzany i jego obrońca będą
mogli uzyskać dostęp do akt postępowania przygotowawczego w
takim samym zakresie jak podejrzany, wobec którego rozważana
jest kwestia jego tymczasowego aresztowania. Z uwagi na
nieograniczony dostęp stron do akt na etapie postępowania przed
sądem, podobna gwarancja nie jest już niezbędna po wniesieniu
aktu oskarżenia.
c.d.
• Art. 249 § 2. W postępowaniu przygotowawczym można
stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby,
wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu
zarzutów.
• § 3. Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo
prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego,
chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się
lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału
w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi;
zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest
obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni
to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania
sąd zawiadamia prokuratora.
c.d.
•
•
•
•
•
Art. 209. § 1. Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci,
przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok.
§ 2. Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z
udziałem biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej. W
wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin dokonuje Policja z obowiązkiem
niezwłocznego powiadomienia prokuratora.
§ 3. Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia
biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko
w razie konieczności.
§ 4. Otwarcia zwłok dokonuje biegły lekarz, w miarę możności z zakresu medycyny
sądowej, w obecności prokuratora albo sądu. W postępowaniu przed sądem
przepisy art. 396 § 1 i 4 stosuje się odpowiednio.
§ 5. Do obecności przy oględzinach i otwarciu zwłok można, w razie potrzeby,
oprócz biegłego, wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. Z
oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię z zachowaniem wymagań art.
200 § 2.
•
c.d.
• Zmiana przepisu art. 209 § 4 k.p.k. ma na celu
podkreślenie że otwarcia zwłok winien dokonywać w
miarę możności, a więc przede wszystkim, biegły
będący lekarzem z zakresu medycyny sądowej. Jedynie
w wypadku trudności w tym zakresie, może ich
dokonać jako biegły inny lekarz. W dotychczasowym
stanie prawnym przyjmuje się ogólnie, że otwarcia
zwłok dokonuje biegły lekarz bez żadnego dookreślenia
specjalności tego lekarza, co nie zmusza organów
ścigania do poszukiwania w miarę szybko biegłego z
zakresu medycyny sądowej, a w konsekwencji
nierzadko czynności tej dokonuje inny lekarz, co może i
prowadzi niekiedy do błędnych ustaleń faktycznych.
Nowa lub uzupełniająca opinia
biegłego
• Art. 201. Jeżeli opinia jest niepełna lub
niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w
samej opinii lub między różnymi opiniami w
tej samej sprawie, można wezwać ponownie
tych samych biegłych lub powołać innych.
c.d.
• W rozumieniu art. 201 opinia biegłego jest:
• - niepełna, jeżeli nie udziela odpowiedzi na wszystkie
postawione mu pytania, na które zgodnie z zakresem
posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionych mu
materiałów dowodowych może oraz powinien udzielić
odpowiedzi lub jeżeli nie uwzględnia wszystkich istotnych
dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności albo też
nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen oraz
poglądów;
• - niejasna, jeżeli jej sformułowanie nie pozwala na
zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, a także
sposobu dochodzenia do nich albo jeżeli zawiera
wewnętrzne sprzeczności, posługuje się nielogicznymi
argumentami itp.
c.d.
• Z treści art. 201 nie wynika, ażeby sam fakt
istnienia w sprawie sprzeczności opinii
zobowiązywał sąd do powołania innych
biegłych. Obowiązek taki powstaje dopiero
wówczas, gdy zebrany w sprawie materiał
dowodowy nie pozwala uznać żadnej z opinii
za przekonującą i odpowiadającą
wymaganiom procesowym.
Zapewnienie stronom możliwości
przygotowania nowych dowodów
• Art. 401. § 1. Przewodniczący może przerwać
rozprawę główną dla sprowadzenia w celu
przygotowania przez strony wniosków
dowodowych lub sprowadzenia dowodu albo
dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny.
• § 2. Każdorazowa przerwa w rozprawie może
trwać nie dłużej niż 35 dni.
c.d.
• Strony powinny mieć szanse na przygotowanie
nowych, nie zgłoszonych uprzednio wniosków
dowodowych, w szczególności wówczas, gdy
potrzeba ich zgłoszenia ujawniła się w toku
przewodu sądowego.
• W związku z tym w art. 401 § 1 k.p.k.
wskazano, że możliwe jest przerwanie
rozprawy także dla przygotowania przez strony
wniosków dowodowych.
c.d.
• Uchylone zostały bowiem przepisy art. 397 i 345
k.p.k. umożliwiające sądowi zobowiązanie
prokuratora do przedstawienia nowych dowodów
bądź zwrot sprawy w celu uzupełnienia
postępowania przygotowawczego.
• W związku z powyższym Sąd nie będzie
kontrolował wniesionego do sądu aktu oskarżenia
pod kątem kompletności przedstawionego wraz z
aktem oskarżenia materiału dowodowego.
Ujawnianie dowodów bez
odczytywania
• Art. 394. § 1. Dane dotyczące osoby oskarżonego
oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się
za ujawnione bez odczytywania. Należy je jednak
odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy.
• § 2. Protokoły i dokumenty podlegające
odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich
odczytania za ujawnione w całości lub w części.
Należy jednak je odczytać, jeżeli którakolwiek ze
stron o to wnosi wnosi o to strona, która nie
miała możliwości zapoznania się z ich treścią.
Przepis art. 392 § 2 stosuje się odpowiednio.
c.d.
• Przewidziano w art. 394 § 2 zdanie drugie k.p.k. rozszerzenie
możliwości ujawnienie dowodów bez odczytania.
• Obecnie dowody te muszą być odczytane, jeżeli którakolwiek ze
stron o to wnosi. Takie uprawnienie strona zachowa jedynie
wówczas, gdy z dowodem nie miała sposobności zapoznać się
wcześniej.
• Będą to sytuacje wyjątkowe, jeśli zważy się, że strony (także
pokrzywdzony – art. 321 § 4 a k.p.k.) mają możliwość zapoznania
się z materiałem postępowania przygotowawczego przed jego
zamknięciem, a ponadto zawsze będą mogły przeglądać akta
postępowania przygotowawczego, także w takim zakresie, w jaki
nie przekazano ich sądowi wraz z aktem oskarżenia (art. 156 § 1a
k.p.k.).
Uczestnictwo i zawiadamianie stron w
rozprawie przerwanej
• Art. 402. § 1 Jeżeli przewodniczący, zarządzając przerwę,
oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszego ciągu
rozprawy, osoby obecne na rozprawie przerwanej, których
obecność była obowiązkowa, są obowiązane stawić się w
nowym terminie bez wezwania. Przepis art. 285 stosuje się
odpowiednio. Osoby uprawnione do stawiennictwa nie
muszą być zawiadamiane o nowym terminie, nawet jeśli
nie uczestniczyły w rozprawie przerwanej.
• § 2. Rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w
dalszym ciągu, a od początku - jeżeli skład sądu uległ
zmianie albo sąd uzna to za konieczne.
• § 3. W razie przekroczenia terminu przerwy rozprawę
uważa się za odroczoną.
Zmiana kwalifikacji prawnej i opisu
czynu zarzucanego
• Art. 399. § 1. Jeżeli w toku rozprawy okaże się,
że nie wychodząc poza granice oskarżenia
można czyn zakwalifikować według innego
przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym
obecne na rozprawie strony.
• § 2. Na wniosek oskarżonego można przerwać
rozprawę w celu umożliwienia mu
przygotowania się do obrony.
c.d.
• Zakwalifikowanie według innego przepisu
prawnego oznacza zarówno zmianę przyjętej
w akcie oskarżenia kwalifikacji prawnej na - w
całości inną albo w części inną, jak i dodanie
innego jeszcze przepisu niż przyjęty w akcie
oskarżenia, a więc uzupełnienie kwalifikacji
prawnej przez wskazanie norm pozostających
w związku z przepisami przyjętymi w akcie
oskarżenia.
Odroczenie rozprawy
• Art. 404. § 1. Sąd może odroczyć rozprawę tylko
wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby
wystarczające.
• § 2. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym
terminie od początku. Sąd może wyjątkowo
prowadzić rozprawę odroczoną w dalszym ciągu,
chyba że skład sądu uległ zmianie.
• § 3. W wypadku podjęcia postępowania
zawieszonego przepis § 2 stosuje się
odpowiednio.
Głosy stron
• Art. 406. § 1 Po zamknięciu przewodu sądowego
przewodniczący udziela głosu stronom, ich
przedstawicielom oraz w miarę potrzeby przedstawicielowi
społecznemu, który przemawia przed obrońcą i
oskarżonym. Głos zabierają w następującej kolejności:
oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel
prywatny, powód cywilny, podmiot , o którym mowa w art.
416 odpowiedzialny za zwrot Skarbowi Państwa korzyści
uzyskanej z przestępstwa zarzucanego oskarżonemu,
obrońca oskarżonego i oskarżony. Przedstawiciele
procesowi stron zabierają głos przed stronami.
• § 2. Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera
głos, należy również udzielić głosu obrońcy i oskarżonemu.
Odroczenie ogłoszenia wyroku
• Art. 411. § 1 W sprawie zawiłej albo z innych
ważnych powodów sąd może odroczyć
wydanie wyroku na czas nie przekraczający 7
nieprzekraczający 14 dni.
• § 2. W razie przekroczenia tego terminu
rozprawę prowadzi się od początku.
• § 3. W postanowieniu o odroczeniu wydania
wyroku należy wskazać czas i miejsce jego
ogłoszenia.
Ogłoszenie wyroku
• Art. 418. § 1. Po podpisaniu wyroku przewodniczący
ogłasza go publicznie; w czasie ogłaszania wyroku
wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją.
• § 1a. Ogłaszając wyrok można pominąć treść
zarzutów oskarżenia.
• § 2. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do
wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który
zgłosił zdanie odrębne, wyraził na to zgodę, także jego
nazwisko.
• § 3. Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z
członków składu orzekającego podaje ustnie
najważniejsze powody wyroku.
c.d.
• Art. 418a. W wypadku wyrokowania poza
rozprawą na posiedzeniu odbywającym się z
wyłączeniem jawności treść wyroku
udostępnia się publicznie przez złożenie jego
odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o
czym należy uczynić wzmiankę w protokole
posiedzenia.
c.d.
• Art. 419. § 1. Niestawiennictwo stron, ich
obrońców i pełnomocników nie stoi na
przeszkodzie ogłoszeniu wyroku.
• § 2. Jeżeli oskarżony pozbawiony wolności nie był
obecny przy ogłoszeniu na rozprawie orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie, a nie miał
obrońcy, orzeczenie to doręcza się oskarżonemu.
Przepis art. 100 § 6 stosuje się odpowiednio.
• § 2 (uchylony).
Złożenie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku
•
•
•
•
Art. 422. § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku strona ,
podmiot określony w art. 416, a w odniesieniu do wyroku wydanego na
rozprawie, gdy ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia,
strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego
na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na
piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie
zwalnia strony, wymienionego podmiotu oraz pokrzywdzonego od złożenia
wniosku o doręczenie uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie. Wniosek
niepochodzący od oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego
dotyczy.
§ 2. Dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i nie był
obecny podczas ogłoszenia wyroku, termin wymieniony w § 1 biegnie od daty
doręczenia mu wyroku.
§ 3 2. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę
nieuprawnioną lub po terminie. Na zarządzenie prezesa przysługuje zażalenie.
§ 3. Zarządzenie, o którym mowa w § 2, może wydać także referendarz sądowy.
Uzasadnienie wyroku
• Art. 424. § 1. Uzasadnienie powinno zawierać zwięzłe:
• 1) wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie
udowodnione nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się
dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,
• 2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.
• § 2. W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć
okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a
zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary,
środków zabezpieczających, uwzględnieniu powództwa cywilnego
oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku.
• § 3. W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku
wydanego w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 sąd może
ograniczyć zakres uzasadnienia do wyjaśnienia podstawy prawnej
tego wyroku oraz wymiaru kary.

art. - OIRP Olsztyn

Transkrypt

Podobne dokumenty

Praktyczne wykorzystanie komputera i Internetu w pracy iw domu

Nie ¿yje Krystyna Kozanecka-Ko³akowska

KRYSTYNA MENESIAK Wicedyrektor ds. gimnazjum nauczyciel

p. Lidia Posmyk - Centrum Urody Butterfly

Nie ¿yje Krystyna Kozanecka-Ko³akowska

Rozdział 5: W Centrum wydarzeń

Katalog wzorów wizytówek na drzwi. Załącznik

Matematyka dla dzieci : pomoc dla nauczycieli przedszkoli i klas I

880 000 300 m2 - Swiatnieruchomosci.stargard.pl