Realizacja celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii

Transkrypt

ISBN: 978-83-7328-285-8
Realizacja celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013
Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013
e w a l u a c j a
Realizacja celów i priorytetów
Strategii Lizbońskiej
oraz Strategii Europa 2020 w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Śląskiego na lata 2007–2013
e w a l u a c j a
Realizacja
celów iwskaźników
priorytetów
Analiza systemu
Strategii
Lizbońskiej
Regionalnego
Programu
Operacyjnego
oraz Strategii
Europa Śląskiego
2020 w ramach
Województwa
Regionalnego
Programu
Operacyjnego
na lata
2007-2013
Województwa Śląskiego
na lata 2007–2013
K a t owic
e, grmaj
u dzi
e ń 2012
Katowice,
2009
r.
Raport końcowy z realizacji badania:
„Realizacja celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013”
wykonany na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego
Opracowanie wykonane przez:
EGO s.c.
Zdjęcia na okładce:
Woj. Śląskie Promocja – fot. Szymon Polański-84
ISBN: 978-83-7328-285-8
Wydawca:
Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice
www.slaskie.pl
Wydział Rozwoju Regionalnego
tel. (+48) 32 77 40 654
fax. (+48) 32 77 40 135
e-mail: [email protected]
www.rpo.slaskie.pl
EGZEMPLARZ BEZPŁATNY
Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013
1. Streszczenie
7
11
3. Wprowadzenie
15
3.1. Przedmiot i kontekst badania
16
3.2. Cel i metodologia badania
16
4.Zgodność projektów realizowanych w ramach RPO WSL z celami
i priorytetami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020
18
4.1.Kluczowe typy projektów służące realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii
Europa 2020
19
4.2.Zaangażowanie finansowe RPO WSL w realizację Strategii Lizbońskiej oraz
Strategii Europa 2020
26
4.3.Możliwości realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 ze
względu na typ beneficjenta, tryb wyboru i miejsce realizacji projektów
30
4.4.Ocena wpływu projektów RPO WSL na realizację poszczególnych celów
i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020
36
5. Zgodność polityki regionalnej województwa śląskiego ze
Strategią Lizbońską i Strategią Europa 2020
47
5.1.Zgodność Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego ze Strategią Lizbońską
i Strategią Europa 2020
48
5.2.Powiązanie RPO WSL ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego oraz ze
Strategiami: Lizbońską i Europa 2020
53
6. Miejsce RPO WSL w systemie wdrażania NSRO w kontekście realizacji
celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa
2020
59
6.1.Współdziałanie RPO WSL z krajowymi Programami Operacyjnymi w realizacji
założeń Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020
60
6.2.Kształt linii demarkacyjnej a realizacja założeń Strategii Europa 2020
62
7. Wpływ procesu wyboru projektów na możliwości realizacji celów
i priorytetów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 w ramach
RPO WSL
64
7.1.Zainteresowanie beneficjentów realizacją projektów odnoszących się do
kategorii lizbońskich oraz kategorii wpisujących się w realizację Strategii EU
2020
65
7.2.Ocena wpływu kryteriów i innych elementów procesu wyboru projektów na
selekcję projektów zgodnych z priorytetami i celami Strategii Lizbońskiej oraz
75
7.3.Stan krajowych regulacji prawnych a możliwość realizacji projektów służących
osiągnięciu celów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020
82
7.4.Ogłoszenie założeń Europa 2020 jako czynnik zmian w procesie wyboru
projektów RPO WSL
84
7.5. Proponowane zmiany w procesie wyboru projektów
86
8. Spójność wskaźników RPO WSL z celami Strategii Europa 2020
88
8.1.Korelacja wskaźników RPO WSL z celami Strategii Europa 2020
89
8.2. Wpływ wskaźników RPO WSL na realizację celów Strategii Europa 2020
93
9. Rekomendacje
99
10. Spis tabel i rycin
103
11. Bibliografia
107
3
SPIS TREŚCI
2. Executive summary
Akronimy wykorzystywane w treści raportu
B+R
EFS
EU 2020
IDI
IP2
ITI
IZ
JBR
JESSICA
JST
KE
KOP
MRR
MSP
NSRO
PK
POIG
POIŚ
POKL
PRS
RPO
RPO WSL
SL
SWW
TIK
UE
URPO
Badania i Rozwój
Europejski Fundusz Społeczny
Strategia Europa 2020
Indywidualny Wywiad Pogłębiony
Instytucja Pośrednicząca II stopnia
Indywidualny Wywiad Telefoniczny
Instytucja Zarządzająca
Jednostka Badawczo-Rozwojowa
Joint European Suport for Sustainable Investment in City Areas
Jednostki samorządu Terytorialnego
Komisja Europejska
Komisja Oceny Projektów
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
Mikro, Małe i Średnie Przedsiębiorstwa
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
Projekty Kluczowe
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Programy Rozwoju Subregionu
Regionalne Programy Operacyjne
Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego
Strategia Lizbońska
Strategiczne Wytyczne Wspólnoty
Technologie Informacyjno-Komunikacyjne
Unia Europejska
Uszczegółowienie RPO
Kategorie interwencji funduszy strukturalnych na lata
2007–2013 wykorzystane w ramach RPO WSL
Kod
02
03
04
05
07
08
09
10
11
13
16
18
22
23
28
40
41
42
43
44
45
46
47
50
51
52
Temat priorytetowy
Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość
Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci
informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji
technologicznych
Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MSP, między MSP a innymi
przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa
pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami
naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami
itd.)
Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MSP (w tym dostęp do usług związanych
z B+RT w ośrodkach badawczych)
Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw
Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji
(innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki
B+RT i przedsiębiorstwa itp.)
Inne inwestycje w przedsiębiorstwa
Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MSP
Społeczeństwo informacyjne
Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe)
Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność,
zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.)
Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e-integracja itp.)
Transport
Kolej
Tabor kolejowy
Drogi krajowe
Drogi regionalne/lokalne
Inteligentne systemy transportu
Energia
Energia odnawialna: słoneczna
Energia odnawialna: biomasa
Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe
Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią
Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom
Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi
Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną
Oczyszczanie ścieków
Jakość powietrza
Rewaloryzacja obszarów przemysłowych i rekultywacja skażonych gruntów
Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000)
Promowanie czystego transportu miejskiego
5
53
57
58
59
60
61
75
76
78
79
85
86
Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów
zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnym i technologicznym)
Turystyka
Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych
Kultura
Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego
Rozwój infrastruktury kulturalnej
Inne wsparcie dla poprawy usług kulturalnych
Rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich
Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich
Inwestycje w infrastrukturę społeczną
Infrastruktura systemu oświaty
Infrastruktura ochrony zdrowia
Infrastruktura mieszkalnictwa
Pozostała infrastruktura społeczna
Pomoc techniczna
Przygotowanie, realizacja, monitorowanie i kontrola
Ocena, badania/ekspertyzy, informacja i komunikacja
6
1. S treszczenie
7
Cel, zakres i metodologia badania
Celem głównym niniejszego badania była analiza i ocena stopnia wpływu projektów realizowanych w ramach RPO
WSL na osiągnięcie celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020. Ostatecznym efektem badania
jest zestaw rekomendacji przyczyniających się do lepszego osiągnięcia celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz
Strategii EU 2020 zarówno w obecnym, jak i przyszłym okresie programowania.
Metodologia badania objęła m.in. analizę dokumentacji 500 projektów RPO WSL, kart ocen merytorycznych,
danych zawartych w podpisanych umowach i złożonych wnioskach o dofinansowanie, benchmarking
z wybranymi województwami. Uzyskanie dodatkowych perspektyw badawczych zapewniły wywiady indywidualne
z przedstawicielami IZ i IPII, osobami odpowiedzialnymi za programowanie, zarządzanie i monitoring NSRO oraz
ekspertami ds. rozwoju regionalnego.
Zgodność projektów RPO WSL z celami i priorytetami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020
81% projektów dofinansowanych dotychczas w RPO WSL realizowanych jest w ramach kategorii interwencji określonych
jako wdrażające SL, natomiast 95% w ramach kategorii wdrażających EU2020. W ujęciu wartości dofinansowania
udziały te są niższe (szczególnie w przypadku SL) i wynoszą odpowiednio 35% i 93%. Działania o największym
udziale we wdrażaniu SL to: Mikroprzedsiębiorstwa i MSP, Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego i Transport
publiczny. Zaś dla wdrożenia EU 2020 najważniejsze są Modernizacja i rozbudowa kluczowych elementów sieci
drogowych, Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu i ponownie Transport publiczny. W toku badania ustalono
również, iż istnieje grupa kilkunastu typów projektu, które w założeniach miały wdrażać badane Strategie, ale nie
złożono w nich i nie wybrano do dofinansowania ani jednego projektu – co obrazuje ograniczoną kontrolę IZ nad
przedmiotami realizowanych projektów.
Udział alokacji przeznaczonej na wdrażanie SL w ramach RPO WSL jest równy średniej dla wszystkich programów
regionalnych (39,9%), ale udział w kontraktacji jest jednym z najniższych w kraju (29,8%). Największa w kraju jest
różnica między wydatkami planowanymi w alokacji, a faktycznymi w kontraktacji (10,1p.p.).
Z przeprowadzonej analizy przedmiotów projektów wynika, że faktyczny stopień realizacji celów i priorytetów SL
i EU2020 przez projekty RPO WSL jest odmienny od obrazu wynikającego z kategorii interwencji. Realizacji
przynajmniej jednego priorytetu EU 2020 służy ok. 84% dotychczas dofinansowanych projektów. Zdecydowana
większość, bo aż 77% realizuje jednak EU2020 jedynie pośrednio. W ujęciu wartościowym, nieco ponad 57%
środków RPO skierowano dotychczas na dofinansowanie projektów ocenionych przez ewaluatorów jako wspierające
EU2020. Co najmniej jeden priorytet SL realizuje 35% projektów dofinansowanych dotychczas w ramach RPO WSL.
W ujęciu wartościowym jeszcze mniej, bo tylko 19% zakontraktowanych środków skierowano na projekty spójne
z priorytetami SL.
Zaobserwowane różnice wynikają przede wszystkim z faktu, że niektóre (pod)działania, które wg kategorii interwencji
w całości wdrażają badane Strategie, w naszej ocenie są w dużej mierze z nimi niespójne. Dotyczy to w odniesieniu
do SL m.in. wsparcia infrastruktury rozwoju gospodarczego, promocji inwestycyjnej i wsparcia MSP, a w odniesieniu
do EU 2020 przede wszystkim wsparcia rewitalizacji, zdrowia i rekreacji.
Zgodność polityki regionalnej województwa śląskiego ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa 2020
Nasza analiza pokazała, że Strategia Rozwoju Województwa jest w dużej mierze zgodna ze Strategią Lizbońską
i Strategią Europa 2020. SRW realizuje wszystkie priorytety i cele szczegółowe zapisane na poziomie inicjatyw
przewodnich EU2020 i wytycznych SL1, choć nie we wszystkich swoich obszarach i nie na tym samym poziomie.
Spośród wszystkich celów, jakie stawiają sobie SL i EU2020, dla SRW najważniejsze są te wiążące się z rozwojem
infrastruktury z zakresu transportu, energetyki, a także ochrony środowiska. Ważne jest także wspieranie
przedsiębiorczości i rozwój otoczenia biznesu. SRW mniejszy akcent kładzie natomiast na rozwój działalności
badawczo-rozwojowej i innowacji oraz na kwestie poprawy jakości edukacji, podnoszenia i wydłużania aktywności
zawodowej mieszkańców.
Równocześnie też widać jasno, że RPO WSL jest we wszystkich swoich priorytetach i działaniach całkowicie
zgodny z SRW. Stąd też obecność niespójnych z SL i EU2020 obszarów w ramach RPO WSL jest całkowicie
uzasadniona istotnymi potrzebami i kierunkami rozwoju regionu zapisanymi w SRW. Jeżeli brać pod uwagę
kategorie wydatków przypisane do SL i EU 2020, obszarami tymi są: większość interwencji z priorytetu Turystyka
i Kultura (w odniesieniu zarówno do EU 2020, jak i SL) oraz przeważająca część priorytetów – Środowisko,
Zrównoważony rozwój miast, Transport, Infrastruktura edukacji oraz Zdrowie i rekreacja (tylko w odniesieniu
do SL).
Pomijamy tu wytyczne SL odnoszące się do zagadnień ze sfery regulacyjnej, te bowiem z założenia nie mogą być realizowane na
poziomie województwa.
1
8
Miejsce RPO WSL w systemie wdrażania NSRO w kontekście realizacji celów i priorytetów Strategii
Lizbońskiej i Strategii Europa 2020
Linia demarkacyjna w wielu obszarach tematycznych ogranicza możliwości realizacji celów SL i EU2020 przez RPO
WSL. W większości przypadków jest to jednak wynikiem w pełni uzasadnionego oddzielenia interwencji szczebla
krajowego od regionalnego i lokalnego. Pozytywnym przejawem jest wprowadzanie wyjątków od podstawowych
kryteriów dla województw mających specyficzne potrzeby w określonych obszarach (np. podwyższony próg
wartości projektu po utworzeniu odrębnego działania w RPO, bądź wprowadzeniu projektu na listę indykatywną).
Nieefektywnym rozwiązaniem, ze względu na wdrażanie obu Strategii w regionach, są sztywne kryteria kwotowe
mogące prowadzić do realizacji w RPO niewartościowych, nieracjonalnych projektów.
Wpływ procesu wyboru projektów na możliwości realizacji celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej i Strategii
Europa 2020 w ramach RPO WSL
Beneficjenci wyrażają zainteresowanie realizacją projektów wpisujących się w kategorie interwencji realizujące cele
Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020, poziom tego zainteresowania jest jednak niższy niż dla wszystkich
kategorii interwencji łącznie. Największe zainteresowanie budziły nabory wniosków z zakresu bezpośrednich
inwestycji w przedsiębiorstwach sektora MSP oraz w infrastrukturę, a najmniejsze projekty z dziedziny B+R, innowacji
w przedsiębiorstwach i współpracy firm z sektorem B+R na poziomie regionalnym. Kłopoty sprawiały również
nabory wniosków z dziedziny inwestycji w odnawialne źródła energii. Projekty z dziedziny TIK, z wyjątkiem e-usług
publicznych, nie cieszyły się zbyt dużym powodzeniem m.in. ze względu na problemy z regulacjami w zakresie
pomocy publicznej. Duże zainteresowanie towarzyszyło również naborom projektów inwestycyjnych w zakresie
infrastruktury turystyki, oświaty i szkół wyższych, placówek służby zdrowia, a także transportu i rewitalizacji obszarów
miejskich.
Analiza wykazała, że 46% stosowanych w naborach konkursowych kryteriów zasadniczych (punktowych) promuje
projekty wdrażające EU2020, a 32% projekty wdrażające SL. Najwięcej powiązanych kryteriów wskazać można
dla działań, w których co do zasady realizowane są tylko projekty wdrażające SL i EU2020 (np. społeczeństwo
informacyjne, transfer technologii i innowacji). Wpływ na ocenę końcową kryteriów promujących projekty zgodne
z priorytetami i celami SL i EU2020 jest mocno zróżnicowany i największy w przypadku wspomnianych już wyżej
działań w zakresie społeczeństwa informacyjnego (2.1, 2.2) i transferu technologii (1.3). Kryteria spójne z EU2020
mają decydujący wpływ jeszcze w odniesieniu do działania 5.3 czyste powietrze i OZE. We wszystkich pozostałych
(pod)działaniach większy wpływ na ocenę końcową mają pozostałe (niespójne ze Strategiami) kryteria.
W pierwszym okresie wdrażania regionalnych programów operacyjnych, w latach 2007−2009 wystąpiło kilka
problemów z dostosowaniem polskiego prawa do regulacji unijnych. Brak odpowiednich przepisów dotyczył przede
wszystkim kwestii oceny oddziaływania na środowisko oraz pomocy publicznej i spowodował opóźnienia przy realizacji
naborów projektów w kilku działaniach obejmujących również kategorie interwencji wpisujące się w Strategię
Lizbońską oraz Strategię Europa 2020. W kolejnych latach wdrażanie programu utrudniały między innymi różnice
w interpretacji niektórych obowiązujących przepisów, m.in. dotyczących udzielania pomocy publicznej, a także brak
ostatecznych regulacji w sprawie odnawialnych źródeł energii.
Spójność wskaźników RPO WSL z celami Strategii Europa 2020
Z faktycznie 8 celów EU2020 (po rozbiciu celu „środowiskowego” na 3 składowe, a „edukacyjnego” na dwie)
wskaźniki RPO WSL da się dopisać do 5, a oszacować wpływ Programu na realizację da się dla 4 celów. W dwóch
przypadkach skorelowane wskaźniki występują jednak tylko na poziomie URPO, co oznacza, że nie są one
agregowane i nie posiadają wartości docelowych.
Wpływ realizacji RPO WSL (mierzony wybranymi skorelowanymi wskaźnikami) na osiągnięcie celów EU2020 będzie
bardzo niewielki. W największym stopniu RPO może przyczynić się do osiągnięcia redukcji emisji CO2 – Program
pozwoli zrealizować niecałe 10% zmian założonych w celu EU2020 na poziomie województwa. W pozostałych
przypadkach wkład RPO WSL wynosi już znacznie mniej pomiędzy 3,5% i 0,4%.
9
STRESZCZENIE
Programy operacyjne w ramach NSRO wdrażają wszystkie priorytety EU2020 i wszystkie (choć nie wszystkie
ich elementy – wytyczne) priorytety SL. Najbardziej wyrazisty przykład sytuacji w której brak realizacji priorytetu
EU 2020 przez jeden program jest kompensowany środkami innego programu stanowi relacja RPO WSL –
POKL. Ten drugi program wdraża m.in priorytet 3 EU 2020 Rozwój sprzyjający włączeniu oraz priorytet 3 SL
Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy, które nie są realizowane przez projekty RPO WSL. W realizacji
pozostałych priorytetów badanych Strategii poszczególne programy operacyjne (RPO, POIS, POIG) uzupełniają
się. Wyraźnie jednak widać, że to programy krajowe, mające odpowiedni ku temu potencjał, pełnią wiodące role
w realizacji SL i EU 2020. Udział mającego wymiar lokalny i regionalny RPO WSL jest mniej znaczący i głównie
pośredni.
Rekomendacje
Na podstawie ustaleń badania zaproponować można szereg działań, które powinny pozwolić w pełniejszy sposób
ująć kwestię realizacji celów i priorytetów EU2020 w RPO przyszłego okresu programowania, m.in.:
• Należy zapewnić realizację typów projektów, które nie cieszą się największym zainteresowaniem wnioskodawców,
a które w większym stopniu mogą służyć faktycznie wspieraniu priorytetów EU2020. Wymaga to pobudzenia
popytu, m.in. poprzez usuwanie zidentyfikowanych barier zainteresowania. Konieczne jest również kontrolowanie
liczby dofinansowanych projektów określonych typów poprzez organizację naborów dedykowanych – poświęconych
wybranym typom projektu.
• P
ostuluje się w linii demarkacyjnej odejście w jak największej liczbie obszarów od kryteriów kwotowych na rzecz
demarkacji przedmiotowej (w kolejności najkorzystniejsze wydają się: przedmiot wsparcia, typ beneficjenta, zasięg /
oddziaływanie przedsięwzięcia).
• W
kryteriach merytorycznych należałoby rozważyć uwzględnienie bezpośrednio wpływu projektów na osiągnięcie
skwantyfikowanych celów, które sformułowano w Strategii, czyli powiązanie kryteriów wyboru (odpowiednich
działań) ze wskaźnikami korelującymi z celami EU2020.
• P
roponuje się wydzielenie z obecnej puli kryteriów punktowych tzw. kryteriów strategicznych, dotyczących m.in.
wpływu projektu na rozwój województwa, wdrożenie SRW i EU2020, komplementarności z innymi projektami
i interwencjami. Kryteria te, w odróżnieniu od pozostałych kryteriów punktowych, powinny być oceniane nie przez
ekspertów dziedzinowych, ale pracowników urzędu marszałkowskiego odpowiedzialnych za politykę rozwoju
województwa.
• Jeżeli system monitoringu RPO WSL ma w większym stopniu odzwierciedlać wpływ Programu na cele EU2020,
to wskazane będzie uzupełnienie wskaźników programowych m.in. o:
Dodatkowe wydatki na B+R podmiotów wspartych dzięki RPO WSL,
Liczbę dodatkowych studentów korzystających ze wspartej infrastruktury edukacyjnej.
10
2. Executive summary
11
Objective, scope and methodology of the study
The main goal of this study was to analyze and assess the impact of projects implemented under the ROP SL on the
achievement of the objectives and priorities of the Lisbon Strategy (LS) and the EU 2020 Strategy. The final result
of the study is a set of recommendations that contribute to better achievement of the objectives and priorities of the
Lisbon Strategy and the EU 2020 Strategy, both in current and future financial perspective.
The methodology of the study covered analysis of 500 RPO SL projects documentation, technical assessments
cards, data contained in the funding agreements and submitted project proposals, benchmarking with selected
regions. Additional research perspectives where obtained via individual interviews with representatives of the MA
and IBII, people responsible for the programming, management and monitoring of the NSRF and experts on
regional development.
ROP projects compliance with the objectives and priorities of the Lisbon Strategy and the Europe 2020
Strategy
81% of the projects funded so far is carried under intervention categories identified as implementing LS, and
95% under categories implementing EU2020. In terms of value, these shares are lower (especially in the case
of LS), 35% and 93% respectively. The key measures implementing LS include: Micro and SMEs, Infrastructure
of the information society and Public transport. EU2020 implementation is supported mainly under measures:
Modernization and development of key elements of the road network, Strengthening regional growth centers and
again Public transport. In the course of the study it was also found that there is a group of types of project
that could contribute to the implementations of examined Strategies, but no projects of these types were
submitted nor selected for funding - which also shows limited control, that MA has over the scope of supported
projects.
The share of allocation earmarked for the implementation of the LS in the ROP SL is equal to the average for all
regional programmes (39.9%), but the share of contract value is one of the lowest in the country (29.8%). ROP SL
is also characterized by the largest difference between expenditure on LS planned in the allocation and the actual
expenditure in contracts (10,1 pp).
The analysis of project subjects showed that actual ROP SL impact on the achievement of the objectives and
priorities of the EU2020 and LS is different than based on intervention categories. About 84% of previously
funded projects implement at least one EU2020 priority. The vast majority (77%) however, does in only indirectly.
In terms of value, slightly over 57% of the ROP financing was directed to projects assessed by evaluators as
supporting EU2020. At least one LS priority is implemented by 35% of the projects funded so far under the
ROP. In terms of value only 19% of the contracted funds were directed to projects consistent with the priorities
of the LS.
The observed differences are mainly due to the fact that some ROP measures labeled with intervention categories
implementing examined Strategies are, in our opinion, largely inconsistent with them. This includes: support for
economic development infrastructure, investment promotion and support of SMEs – with respect to LS, and primarily
support for the revitalization, health and recreation – in relation to EU2020.
Compliance of śląskie voivodship regional policy with the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy
Our analysis showed that the Regional Development Strategy is very much in line with the Lisbon Strategy and the
Europe 2020 Strategy. RDS implements all LS and EU2020 targets, although not in all its areas, and not at the same
level. Of all LS and EU2020 objectives for SRW most important are those involving the development of transport
infrastructure, energy, and environmental protection, as well as. support for the establishment and development of
the business environment. RDS put less emphasis on the R&D and innovation, improving the quality of education,
extending working lives.
At the same time, it is clear that ROP is in all its priorities and measures entirely consistent with the RDS. Therefore,
the presence of measures inconsistent with the LS and EU2020 is completely justified by regional needs and
development directions expressed in the RDS. Those measures are in the field of (priorities) Tourism and Culture
(in relation to both the EU2020 and LS) and most of the priority-Environment, Sustainable Urban Development,
Transportation, Education and Health and Leisure (only for LS).
12
ROP’s place in the NSRF implementation system in the context of the objectives and priorities of the
Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy
In a number of thematic areas the possibility of implementing EU2020 or LS through ROP is limited by the
demarcation line. In most cases, however, this is fully justified due to the separation of interventions at national and
regional, local levels. A positive sign is the introduction of exceptions to the basic criteria for regions with specific
needs in specific areas (for example, increased threshold value for the project after the establishment of a separate
measure in the ROP, or the introduction of the project in the indicative list). An Ineffective solution in terms of the
implementation of both Strategies in the regions are rigid quota criteria, which may lead to funding irrational,
ineffective ROP projects.
The impact of the project selection process on the possibility of achieving the objectives and priorities
of the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy through ROP SL
Beneficiaries apply for projects that (based on intervention categories) implement Lisbon Strategy and the Europe
2020 Strategy, however those types of projects are less popular than the average for RPO SL as a whole. The most
popular were calls for proposals in the field of direct investments for SMEs sector and infrastructure, and the least
popular were calls in the field of R&D, innovation and collaboration between enterprises and R&D sector at regional
level. Insufficient interest was also noticed in the field of investment in renewable energy. Projects in the field of ICT,
with the exception of public e-services did not enjoy much interest, due to problems with the regulations on state
aid. High interest also accompanied calls for proposals in the field of tourism infrastructure, education, health care,
transportation and urban regeneration.
The analysis showed that 46% of project selection technical criteria promotes projects implementing EU2020,
and 32% projects implementing LS. Most related criteria can be found in measures, where as a rule only projects
implementing LS and EU2020 can be financed (e.g. information society, technology transfer and innovation). Criteria
promoting projects in line with the priorities and objectives of the EU2020 and SL, have highly diversified impact on
the final score of technical assessment in different measures. The largest impact is in the already mentioned above,
measures in the field of the Information Society (2.1, 2.2) and the transfer of technology (1.3). Criteria consistent
only with the EU2020 have also a decisive impact in measure 5.3 clean air and renewable energy sources. In all
other measures of greater impact are other (inconsistent with Strategies) criteria.
In the first period of ROP implementation 2007-2009 there were several problems with the adjustment of Polish
law to EU regulations. Lack of relevant provisions related mainly to the environmental impact assessment and state
aid, and caused delays in the implementation of several measures including those related to LS and EU2020. In
subsequent years, program implementation was hindered by incoherent interpretation of certain existing rules,
including those on state aid, and the lack of definitive rules on renewable energy sources.
Consistency of ROP SL indicators with the objectives of the Europe 2020 Strategy
5 out of 8 EU2020 objectives (after breaking the “environmental” objective in 3 components, and “educational” in
two) can be related to ROP indicators. For 4 of them it is possible to measure the impact of RPO projects on their
progress. In two cases, correlated indicators are only at the level of RPO supplement, which means that they are not
aggregated and have no target values.
The impact of ROP (measured by selected correlated indicators) on the achievement of the EU2020 objectives will
be very small. ROP may contribute most to the reduction of CO2 emissions - Program will allow to achieve less than
10% of change that is expressed in EU2020 objective (at the regional level). In other cases, the contribution of ROP
is much smaller, between 2.2% and 0.4%.
Recommendations
Based on the findings of the study one can offer a range of recommendations that will lead to better implementation
of the objectives and priorities of the EU2020 in ROP of next programming period:
13
EXECUTIVE SUMMARY
Operational Programmes under the NSRF implement all EU2020 priorities and all (but not all its elements - guidelines)
LS priorities. The most evident example of a situation in which one operational programme complements other in
implementation of particular EU2020 priority is relationship between ROP and HCOP. The latter implements priority
3 of EU2020 Inclusive growth and priority 3 of LS More and better jobs, which are not implemented at all by the ROP
projects. In the process of implementation of the remaining priorities of examined Strategies specific operational
programs (ROP, IEOP, IaEOP) complement each other. However it is clear that it is national programs, that have
potential, and play a leading role in the realization of LS and EU2020. Participation of having local and regional
dimension ROP is less significant and mostly indirect.
• It is important to ensure implementation of project types that are not popular among beneficiaries, but at
the same time they are crucial to achieve EU2020 objectives. This requires to stimulate demand by removing
identified barriers of interest. It is also necessary to control the number of selected projects of certain types
through organization of dedicated calls for project of certain types.
• It is proposed to shift from quota criteria to division based on intervention subject (or type of beneficiary, reach /
impact of the project) in as many areas of the demarcation line as possible.
• T
echnical assessment criteria should take into account direct impact of the projects on the achievement
of quantified targets, which are formulated in the EU2020. In other words, selection criteria (of appropriate
measures) should be linked with indicators correlated with the objectives of the EU2020.
• W
e suggest to extract from present group of technical assessment criteria a separate set of so called strategic
criteria, relating to the project impact on the regional development, implementation of the regional development
strategy and EU2020, complementarity with other projects and interventions. These criteria, as opposed to other
technical criteria should be assessed not by the domain-experts, but MA staff responsible for policy development
of the region.
• If the ROP monitoring system is supposed to reflect better the impact of the Programme on EU2020 targets, it
needs to be completed with new indicators, such as:
Additional spending on R&D of entities supported under ROP,
Number of additional students benefiting from the supported educational infrastructure.
14
3. Wprowadzenie
15
3.1. Przedmiot i kontekst badania
Strategia Lizbońska (SL) przyjęta przez Radę Europejską w marcu 2000 r. oraz uzupełniona na szczycie w Goeteborgu
w czerwcu 2001 r. o wymiar środowiskowy, zakładała uczynienie z Europy do 2010 r. najbardziej konkurencyjnej,
opartej na wiedzy gospodarki na świecie.
Śródokresowy przegląd Strategii w marcu 2005 r. poskutkował redefinicją jej celów strategicznych i zwróceniem
większej uwagi na zapewnienie silniejszego i trwałego wzrostu gospodarczego oraz na wzrost zatrudnienia. Osiągnięcie
tych założeń miało nastąpić poprzez położenie większego nacisku na innowacyjność i budowę gospodarki opartej
na wiedzy oraz na poprawę warunków prowadzenia działalności gospodarczej.
Ze względu na zakończenie okresu obowiązywania Strategii Lizbońskiej i podsumowanie jej efektów, na szczycie
Rady Europejskiej w czerwcu 2010r. została zatwierdzona nowa strategia – Europa 2020 Strategia na rzecz
inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (Strategia EU 2020), która jest
kontynuacją działań podjętych w ramach SL, w związku z czym wpisuje się w kategorie interwencji funduszy na lata
2007-2013.
Narzędziami realizacji obu Strategii jest m.in. Polityka Spójności, a więc w praktyce programy operacyjne
współfinansowane z funduszy strukturalnych i projekty wybierane do dofinansowania. Także Instytucja Zarządzająca
Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2007–2013 została zatem zobowiązana do realizacji założeń i celów
SL oraz Strategii EU 2020 poprzez wdrażanie RPO WSL. Zobowiązanie dotyczy także monitorowania wpływu RPO
WSL na cele obu Strategii. W praktyce owo monitorowanie sprowadza się jedynie do przekazywania corocznie
w ramach sprawozdania z realizacji RPO WSL informacji o środkach UE kontraktowanych / wypłaconych na
odpowiednie tematy priorytetowe zgodnie z przyjętymi tzw. earmarkingami, czyli zasadami wyodrębniania środków
polityki spójności na realizację celów SL oraz Strategii EU 2020, ustalonymi w oparciu o tematy priorytetowe
określone w Rozporządzeniu Komisji (WE) 1828/2006.
Niniejsze badanie ewaluacyjne jest próbą pójścia krok dalej, tzn. ocenienia, czy i w jakim stopniu efekty rzeczowe
projektów wdrażanych w ramach RPO WSL 2007–2013 przyczyniają się do realizacji celów i priorytetów zapisanych
w obu strategiach.
3.2. Cel i metodologia badania
Celem głównym badania była analiza i ocena stopnia wpływu projektów realizowanych w ramach RPO WSL na
osiągnięcie celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020.
Cel główny badania realizowany jest za pomocą celów szczegółowych:
1.Analiza zapisów programowych pod kątem przyczyniania się do realizacji celów i priorytetów strategii;
2. Identyfikacja projektów w największym stopniu odpowiadających celom strategii;
3.Identyfikacja obszarów wymagających zmian (dotyczących zarówno zapisów programowych, jak i samego
procesu wdrażania Programu, szczególnie pożądanych w kontekście realizacji celów EU2020).
Ostatecznym efektem badania jest zestaw rekomendacji przyczyniających się do lepszego osiągnięcia celów
i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020 zarówno w obecnym, jak i przyszłym okresie programowania.
Rekomendacje zawierają opis pożądanego stanu oraz propozycję (propozycje) sposobu(ów) osiągnięcia tego stanu
(wdrożenia rekomendacji).
Zakres czasowy badania obejmował okres od początku roku 2007 do dnia podpisania umowy z Wykonawcą badania
czyli 10 września 2012.
Zakres przedmiotowy badania obejmował wszystkie projekty (realizowane w ramach wszystkich priorytetów / działań /
poddziałań RPO WSL) zarówno będące już w trakcie realizacji, zakończone, jak i złożone, wpisujące się w cele
i obszary priorytetowe Strategii Lizbońskiej lub w priorytety, cele i inicjatywy przewodnie Strategii Europa 2020.
Osiągnięcie celów badania wymagało zastosowania bogatego zestawu metod zbierania i analizy danych,
obejmującego:
• Analizę dokumentów źródłowych
• Analizę dokumentacji projektowej RPO WSL
• Analizę danych zawartych w kartach ocen merytorycznych
• Analizę danych zawartych w podpisanych umowach o dofinansowanie / wnioskach o dofinansowanie /
listach rankingowych.
16
• Benchmarking z RPO innych województw
• IDI z przedstawicielami IZ RPO WSL oraz IP2 RPO WSL
• IDI z ekspertami ds. rozwoju regionalnego
• ITI z osobami odpowiedzialnymi za programowanie, zarządzanie i monitoring NSRO
• Model logiczny interwencji w ramach systemu wdrażania NSRO
Powyższy zestaw metod został wypracowany z uwzględnieniem potrzeby zbalansowania źródeł pierwotnych
i wtórnych, podejścia ilościowego i jakościowego oraz triangulacji perspektyw badawczych (instytucji systemu
wdrażania RPO WSL oraz ekspertów zewnętrznych).
WPROWADZENIE
17
4. Zgodność projektów
realizowanych
w ramach RPO WSL
z celami i priorytetami
oraz Strategii
Europa 2020
18
(Pod)działania i typy projektów najskuteczniej wdrażające analizowane Strategie
Z 4 481 projektów wybranych dotychczas do dofinansowania w ramach RPO WSL 2 3 628 (81%) realizowanych jest
w ramach tematów priorytetowych określonych w Rozporządzeniu Rady (WE) 1083/2006 jako wdrażające SL, zaś
4 241 (95%) w ramach tematów priorytetowych wdrażających EU2020. W ujęciu wartościowym dysproporcje są
większe. Na realizację SL skierowano 2 272 mln PLN (35%) z zakontraktowanych dotychczas 6 553 mln PLN, a na
EU2020 6 086 mln PLN (93%).
Projekty wdrażające SL realizowane są w ramach 21 z 33 wszystkich (pod)działań3 RPO WSL, natomiast projekty
wdrażające EU2020 w ramach 29 (pod)działań. Ze 128 typów projektów, w których wybrano do dofinansowania co
najmniej jeden projekt4, 56 (44%) typów realizuje SL, a 110 (86%) typów projektów realizuje EU2020.
Wszystkie tematy priorytetowe KE (a tym samym projekty i typy projektów RPO WSL) wdrażające SL zawierają się
w ramach tematów wdrażających EU2020. Zakres tematów priorytetowych przypisanych do EU2020 jest bardzo
szeroki. Jedynymi działaniami RPO WSL, co do których uznano, że nie wdrażają tej strategii, są niektóre działania
z priorytetów Turystyka i Kultura5. Zatem najskuteczniejszymi (w sensie wartości dofinansowania wybranych
projektów) (pod)działaniami we wdrażaniu EU2020 są co do zasady te o największych alokacjach. Możemy wśród
nich znaleźć zatem (pod)działania służące realizacji dużych inwestycji infrastrukturalnych w obszarze transportu,
telekomunikacji, środowiska, rozwoju miast, a także bezpośredniemu wsparciu przedsiębiorczości (tabela 1).
Co wynika ze stwierdzeń powyżej, w przypadku SL zakres przypisanych tematów priorytetowych jest wyraźnie
węższy. Podstawowym narzędziem realizacji SL jest poddziałanie 1.2.4 będące głównym źródłem wsparcia
bezpośredniego przedsiębiorców. W pierwszej dziesiątce można znaleźć także wszystkie pozostałe poddziałania
wspierające przedsiębiorców bezpośrednio (1.2.3, 3.1.1, 3.2.1) oraz pośrednio (1.1.1, 1.3). Istotne z punktu widzenia
wdrażania SL są także oba działania priorytetu II, wspierające rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego
oraz udostępnienia e-usług publicznych. Pozostałe dwa działania to 7.2, w którym realizowane są projekty czystego
transportu miejskiego oraz 5.3 wspierające rozwój infrastruktury odnawialnych źródeł energii.
Te i kolejne wartości opracowane na podstawie bazy danych przekazanej przez Zamawiającego 18 września 2012.
Wszędzie tam, gdzie działania dzielą się na poddziałania, te drugie traktowane są jako podstawowa jednostka analizy. Zatem
przykładowo w priorytecie VII, gdzie mamy działanie 7.1 dzielące się na poddziałania 7.1.1 i 7.1.2 oraz działanie 7.2 nieposiadające
poddziałań, uznajemy, że mamy 3 (pod)działania. Dodatkowo należy zaznaczyć, że pominęliśmy poddziałania 1.2.1 i 1.2.2, traktując je
jako jedno z wraz z poddziałaniem 1.2.4.
4
W sumie typów projektów we wszystkich (pod)działaniach jest 144 (po odjęciu typów z poddziałań 1.2.1 i 1.2.2 – patrz przypis
wyżej).
5
Mowa o niektórych działaniach, bowiem choć co do zasady wsparcie w zakresie turystyki kultury uznano za niespójne z EU2020, to
jest kilka wyjątków: poddziałania 3.1.1 i 3.2.1 to wsparcie dla MSP – a więc spójne z SL i EU2020, zaś w działaniach 3.3, 4.1 i 4.2 jeden
z typów projektu odnosi się do TIK i w tej części te działania również są spójne z SL i EU2020. Zatem obu Strategii nie wdrażają w całości
(pod)działania: 3.1.2, 3.2.2, 3.4, 4.3 oraz częściowo 3.3, 4.1, 4.2.
2
3
19
ZgodnOŚĆ PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W RAMACH RPO WSL Z CELAMI
i PIORYTETAMI STRATEGII LIZBOŃSKIEJ ORAZ STRATEGII EUROPA 2020
4.1. Kluczowe typy projektów służące realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii
Europa 2020
Tabela 1. Dziesięć (pod)działań RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii
Lizbońskiej i Strategii Europa 2020
SL
wartość
dofinansowania
(tys. PLN)
1 460
(pod)działanie
7.1.1 Modernizacja i rozbudowa kluczowych
elementów sieci drogowych
0 6.1.0 Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu
wartość
dofinansowania
(tys. PLN)
EU
1 107 545
EU1
692 095
EU2
SL3
262 394 7.2.0 Transport publiczny
428 128
EU3
SL1
427 939 1.2.4 Mikroprzedsiębiorstwa i MSP
427 939
EU4
360 034
EU5
342 817
EU6
0
7.1.2 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury
uzupełniającej kluczową sieć drogową
0 5.1.0 Gospodarka wodno-ściekowa
SL2
298 733 2.1.0 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego
298 733
EU7
SL5
222 095 5.3.0 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii
250 193
EU8
246 959
EU9
EU10
5 791 6.2.1 Rewitalizacja – duże miasta
SL4
234 807 2.2.0 Rozwój elektronicznych usług publicznych
234 807
SL6
203 863 1.2.3 Innowacje w MSP
203 863
SL7
184 844 1.1.1 Infrastruktura rozwoju gospodarczego
184 844
SL8
120 511 1.3.0 Transfer technologii i innowacji
120 511
SL9
109 352
SL10
95 320
3.1.1 Infrastruktura zaplecza turystycznego/
przedsiębiorstwa
3.2.1 Infrastruktura okołoturystyczna/
przedsiębiorstwa
109 352
95 320
Źródło: opracowanie własne na podstawie zestawienia wniosków o dofinansowanie RPO WSL
Struktura wsparcia większości (pod)działań RPO WSL zawiera typy projektów „podstawowe” – najbardziej oczywiste
w ramach danego obszaru wsparcia oraz typy „uzupełniające” – co do których z góry można było oczekiwać, że nie
będą zbyt popularne, czasami wręcz, na mocy zapisów URPO, nie mogą być realizowane samodzielnie. W związku
z powyższym zestawienie najskuteczniejszych typów projektów ze względu na realizację badanych Strategii jest
w pewnym sensie pochodną powyższego zestawienia (pod)działań, tzn. prezentuje podstawowe, najbardziej
popularne typy projektów z wymienionych powyżej (pod)działań.
20
(pod)
działanie
1
Typ projektu
wartość
dofinansowania1
(tys. PLN)
7.1.1
2. budowa i przebudowa dróg wojewódzkich lub powiatowych
687 813
6.1.0
4. budowa (w tym rozbudowa, nadbudowa, odbudowa), przebudowa
i remont obiektów kultury, turystyki, sportu i rekreacji o znaczeniu
ponadregionalnym, związanych z organizacją międzynarodowych
spotkań, kongresów, targów, wystaw, imprez sportowych
i artystycznych,
519 358
7.1.1
4. budowa i przebudowa drogowych obiektów inżynierskich
zlokalizowanych w ramach ciągów dróg określonych w pkt 1
271 450
7.1.2
1. budowa i przebudowa dróg powiatowych niekwalifikujących się do
wsparcia w ramach poddziałania 7.1.1 i dróg gminnych
257 382
5.1.0
1. budowa sieci kanalizacyjnych dla ścieków komunalnych oraz
budowa sieci kanalizacji deszczowej, o ile przyczyni się do wdrożenia
dyrektywy 91/271/EWG
248 927
1.2.3
1. wdrażanie i komercjalizacja technologii i produktów innowacyjnych
w tym: zakup środków trwałych, takich jak budynki, budowle,
maszyny i urządzenia, niezbędne do wdrożenia innowacji lub nowej
technologii, zakup wartości niematerialnych i prawnych, polegający
na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy
technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji zarządzania
203 125
1.2.4
1. eozbudowa istniejącego zakładu prowadząca do wprowadzenia na
rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług
187 029
7.2.0
5. zakup i modernizacja taboru na potrzeby transportu kolejowego
165 735
5.3.0
2. przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów
użyteczności publicznej w systemy bardziej przyjazne dla środowiska,
w szczególności ograniczenie „niskiej emisji”,
141 972
2.2.0
2. budowa zintegrowanego systemu wspomagania zarządzania
w administracji publicznej na poziomie regionalnym, ponadlokalnym
i lokalnym (back-office).
125 773
przypadku projektów łączących kilka typów kwota dofinansowania była dzielona proporcjonalnie pomiędzy wszystkie typy
W
(w niektórych przypadkach jest to aż 6 typów projektu).
Kluczowymi typami projektów wdrażającymi EU2020 są budowa dróg wojewódzkich i powiatowych oraz obiektów
inżynierskich w ich ciągach, budowa w aglomeracjach miejskich obiektów kultury, turystyki, sportu i rekreacji
o znaczeniu ponadregionalnym, podstawowe inwestycje przedsiębiorców prowadzące do wdrożenia innowacji bądź
wprowadzenia na rynek nowych produktów (tabela 2). Z zakresu środowiska największą wartość mają inwestycje
przekształcające systemy ogrzewania w bardziej przyjazne środowisku oraz budowa sieci kanalizacyjnych. Listę
uzupełniają zintegrowane systemy wspomagania zarządzania w administracji.
21
Tabela 2. Dziesięć typów projektu RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii
Europa 2020
Tabela 3. Dziesięć typów projektu RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii
Lizbońskiej
wartość
dofinansowania
(tys. PLN)
(pod)
działanie
Typ projektu
1.2.3
1. wdrażanie i komercjalizacja technologii i produktów innowacyjnych
w tym: zakup środków trwałych, takich jak budynki, budowle,
maszyny i urządzenia, niezbędne do wdrożenia innowacji lub nowej
technologii, zakup wartości niematerialnych i prawnych, polegający
na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy
technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji zarządzania
203 125
1.2.4
1. rozbudowa istniejącego zakładu prowadząca do wprowadzenia na
rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług
187 029
5.3.0
2. przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów
użyteczności publicznej w systemy bardziej przyjazne dla środowiska,
w szczególności ograniczenie „niskiej emisji”,
141 972
2.2.0
2. budowa zintegrowanego systemu wspomagania zarządzania
w administracji publicznej na poziomie regionalnym, ponadlokalnym
i lokalnym (back-office).
125 773
2.1.0
1. budowa i przebudowa miejskich i regionalnych sieci szkieletowych
122 702
7.2.0
4. zakup i modernizacja taboru na potrzeby transportu publicznego
(tabor tramwajowy, trolejbusowy, autobusowy)
117 410
2.2.0
1. tworzenie i wdrażanie systemów informatycznych na poziomie
regionalnym, ponadlokalnym i lokalnym w zakresie eGovernment
zwiększających zakres oraz dostępność usług świadczonych drogą
elektroniczną (front-office),
109 034
1.3.0
1. doposażenie w aparaturę specjalistyczną parków przemysłowych
i technologicznych o znaczeniu lokalnym i regionalnym świadczących
usługi o charakterze specjalistycznym w zakresie innowacji i transferu
technologii .
100 923
1.1.1
2. kompleksowe uzbrojenie terenu przeznaczonego pod działalność
gospodarczą, z wyłączeniem infrastruktury służącej mieszkańcom
89 714
1.2.4
2. działania modernizacyjne w przedsiębiorstwach prowadzące do
wprowadzenia na rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług
89 084
Za kluczowe typy projektów wdrażające SL uznać należy inwestycje w MSP prowadzące do wdrażania technologii
i produktów innowacyjnych oraz wprowadzania na rynek nowych produktów / usług (tabela 3). Z działań w otoczeniu
gospodarczym wyróżniają się inwestycje w aparaturę specjalistyczną parków przemysłowych i technologicznych
oraz kompleksowe uzbrojenie terenu przeznaczonego pod działalność gospodarczą. Kolejną grupę stanowią
projekty w zakresie społeczeństwa informacyjnego, dotyczące zarówno budowy sieci szkieletowych, jak i systemów
wspomagania zarządzania w administracji typu back-office i front-office. Trzecim najbardziej wartościowym typem
projektu wdrażającym SL są inwestycje przekształcające systemy ogrzewania w bardziej przyjazne środowisku,
a szóstym inwestycje w tabor na potrzeby miejskiego transportu publicznego (rozumiane jako promowanie czystego
transportu).
Na drugim biegunie można wskazać grupę typów projektów, które miały w założeniu wspierać SL i/lub EU2020, ale
w ich ramach nie wybrano do dofinansowania ani jednego projektu.
22
(pod)
działanie
Typ projektu
Wdrażana
strategia
1.1.1
3. budowa (w tym rozbudowa, odbudowa, nadbudowa), przebudowa
i remont centrów wsparcia przedsiębiorczości
SL / EU2020
1.1.1
4. budowa, przebudowa, remont i modernizacja infrastruktury
instytucji otoczenia biznesu o znaczeniu lokalnym i regionalnym
SL / EU2020
1.1.1
5. rozwój oferty sieci instytucji otoczenia biznesu o znaczeniu lokalnym
i regionalnym oraz ich współpracy z sieciami międzynarodowymi
SL / EU2020
1.1.1
6. usługi doradcze dla instytucji zarządzających parkami
przemysłowymi oraz inkubatorami przedsiębiorczości (w tym
przedsiębiorczości akademickiej)
SL / EU2020
1.2.3
4. usługi doradcze związane z wdrażaniem strategii rozwoju
przedsiębiorstwa w oparciu o nowe technologie i rozwiązania
innowacyjne*
SL / EU2020
1.3.0
3. zakup usług doradczych w zakresie usprawnienia transferu
technologii i innowacji, w tym: zakup oprogramowania i licencji
na oprogramowanie niezbędnych do komercjalizacji technologii,
działania promocyjno-informacyjne w zakresie transferu technologii
i innowacji.
SL / EU2020
1.3.0
4. tworzenie i rozwój oferty sieci instytucji otoczenia biznesu
o znaczeniu lokalnym i regionalnym oraz ich współpracy z sieciami
międzynarodowymi w zakresie transferu technologii i innowacji.
SL / EU2020
1.3.0
5. zakup usług doradczych związanych z tworzeniem i rozwojem
sieci współpracy pomiędzy sektorem badawczo – rozwojowym
a przedsiębiorcami w zakresie transferu technologii i innowacji.)
SL / EU2020
5.3.0
4. budowa infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii
pochodzącej ze źródeł odnawialnych - energia z biomasy
SL / EU2020
5.5.0
4. przywracanie drożności korytarzy ekologicznych wraz z kampania
promocyjno-edukacyjną
6.1.0
5. budowa (w tym rozbudowa, nadbudowa, odbudowa) i przebudowa
strategicznych obiektów systemu transportu publicznego decydujących
o międzynarodowych połączeniach regionu (z wyłączeniem środków
transportu),
SL / EU2020
6.1.0
6. tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej w szczególności na
terenach poprzemysłowych.
EU2020
6.2.1
4. kompleksowe przygotowanie terenu przeznaczonego pod
działalność gospodarczą, z wyłączeniem infrastruktury służącej
mieszkańcom,
SL / EU2020
8.2.0
5. tworzenie lub modernizacja zintegrowanego systemu wspomagania
zarządzania oświatą, w tym zakup niezbędnego sprzętu
i oprogramowania
SL / EU2020
8.3.0
3. wyposażenie placówek kształcenia ustawicznego w sprzęt i systemy
informatyczne wspomagające zarządzanie nimi
SL / EU2020
EU2020
* p odkreśleniem zaznaczono typy projektów w których złożono wnioski o dofinansowanie, lecz nie zostały one wybrane. W pozostałych
typach nie został złożony ani jeden wniosek.
23
Tabela 4. T
ypy projektu RPO WSL służące wdrażaniu Strategii Lizbońskiej i Strategii
Europa 2020, w ramach których nie wybrano projektów do dofinansowania
W większości powyższych przypadków zaobserwowana sytuacja nie musi być postrzegana jako negatywna, gdyż
środki zostały spożytkowane na inne typy również wdrażające SL / EU2020. Inaczej spojrzeć należy na poddziałania
8.2 i 8.3, gdzie brak projektów mających służyć wyposażeniu placówek oświaty i kształcenia ustawicznego
w systemy informatyczne wspomagające zarządzanie nimi oznacza, iż nie została wsparta realizacja SL poprzez
projekty z zakresu społeczeństwa informacyjnego, a środki zostały spożytkowane na inne „tradycyjne” inwestycje
w infrastrukturę kształcenia.
Wskazane powyżej przypadki obrazują przy okazji problem, z jakim mamy do czynienia w sytuacji, gdy nabory
ogłaszane są na całe działania, w których realizować można znaczną liczbę czasami różnorodnych typów. To, jakie
typy projektów będą realizowane, staje się kwestią przypadku, a dokładnie wypadkową partykularnych interesów grupy
wnioskodawców – co nie zawsze musi iść w parze z oczekiwaniami, planami IZ i celami rozwojowymi województwa.
Chcąc realizować wszystkie założone cele, np. rozwój oferty sieci instytucji otoczenia biznesu w zakresie transferu
technologii i innowacji, IZ musi precyzyjniej ukierunkowywać wsparcie, np. poprzez ogłaszanie odrębnych naborów
na wybrane typy projektów, wydzielając pulę środków w ramach naboru czy tworząc preferencje na poziomie
kryteriów wyboru.
Przykłady innych działań i typów projektów znacząco przyczyniających realizacji celów SL i UE2020,
występujących w pozostałych RPO
Przegląd RPO (i ich uszczegółowień) z innych województw ujawnia takie działania i takie typy projektów, których
brak w RPO WSL, a które łączą się mocno z celami SL/EU2020.
W przypadku działań mamy do czynienia z sytuacją taką, w której pewne interwencje zapisane w RPO WSL jedynie
na poziomie typu projektu w RPO innych województw zyskują status osobnych działań (również poddziałań). Taki
zabieg często zwiększa znacząco szanse na szersze wdrożenie danej interwencji w praktyce nie tylko poprzez większą
alokację, jaka zazwyczaj przypada działaniom, ale też ze względu na fakt, że nie jest ona zestawiana w ramach
jednego konkursu z innymi typami projektów, być może bardziej popularnymi, które do wyboru ma ta sama grupa
beneficjentów.
Typy projektów natomiast to interwencje, których w ogóle nie ma w RPO WSL lub też takie, które uszczegóławiają
bardziej ogólne typy z RPO WSL, co również może mieć duże znaczenie dla tego, jakie projekty w praktyce realizują
beneficjenci.
Działania
Do (pod)działań, które w RPO WSL odpowiedniki mają jedynie na poziomie typów projektów, wypada przede
wszystkim zaliczyć:
a)rozwój klastrów – osobne poddziałania poświęcone rozwojowi klastrów znajdują się w RPO województwa
mazowieckiego i wielkopolskiego. Obejmują one dokładnie ten sam zakres interwencji, jaki jest zapisany
w 6. typie projektów w działaniu 1.3 Transfer technologii i innowacji RPO WSL (zarówno tworzenie, rozwój
i promocja klastrów, jak i odpowiednie usługi doradcze oraz wdrażanie i komercjalizację technologii
i produktów innowacyjnych). Dodatkowo w województwie mazowieckim na potrzeby rozwoju klastrów
uruchomiono fundusz powierniczy w ramach inicjatywy JESSICA. Lokuje on środki w partnerstwa publicznoprywatne i inne projekty miejskie inwestujące w rozwój klastrów na obszarach miejskich.
b)technologie komunikacyjne i informacyjne dla MSP – jest to poddziałanie utworzone w ramach RPO
województwa mazowieckiego, które przyporządkowane jest priorytetowi Społeczeństwo Informacyjne.
Ma ono na celu wsparcie MSP w zakresie stosowania ICT, tworzenia nowych rozwiązań informatycznych
i e-usług. Podobne interwencje w RPO WSL można znaleźć w typach projektów 6,7 i 11 w ramach działania
1.2.4 Mikroprzedsiębiorstwa i MSP.
c)inteligentne systemy transportu – osobne podziałania poświęcone inteligentnym systemom transportu
znalazły się RPO województwa łódzkiego i zachodniopomorskiego. W obu przypadkach skupiają interwencje,
które znajdują się w dwóch typach projektów występujących w RPO WSL – tworzenie obszarowych systemów
sterowania ruchem drogowym(typ nr 5 z działania 7.1.1 Modernizacja i rozbudowa kluczowych elementów
sieci drogowych) oraz wdrażanie zintegrowanych systemów elektronicznej obsługi w transporcie publicznym
(typ nr 6 działania 7.2.0 Transport publiczny).
d)odnawialne źródła energii – w wielu województwach projekty związane z rozwojem i wykorzystywaniem
energii z odnawialnych źródeł energii mają swoje wydzielone działania niezwiązane z tradycyjną energetyką
i ciepłownictwem ani też z termomodernizacją budynków. Do tych województw należą: łódzkie, opolskie,
pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. W województwie śląskim projekty z zakresu OZE połączone
są z termomodernizacją i inwestycjami w sieci ciepłownicze w ramach działania 5.3 Czyste powietrze
i odnawialne źródła energii.
24
Przegląd innych RPO, pokazuje także, że w innych województwach o wiele więcej wagi niż na Śląsku przykłada
się do kwestii zapewniania zewnętrznych źródeł finansowania dla MSP. W większości badanych przez nas
przypadków kwestia ta uzyskuje status osobnego działania, co w tym przypadku nie tyle może mieć znaczenie dla
zainteresowania beneficjentów, ile znajduje odbicie w wysokości alokacji na ten cel. Na Śląsku wynosi ona 16,6 mln
euro i jest zdecydowanie niższa od przeciętnej alokacji w innych województwach. Dla porównania w województwie
wielkopolskim wynosi ona 120 mln euro, w dolnośląskim 99,2 mln, w pomorskim 68,8 mln, zachodniopomorskim 67
mln, małopolskim 34,9 mln, a w opolskim 25 mln euro. Wiele województw korzysta tu także z Inicjatywy JEREMIE,
tworząc fundusz powierniczy, który zarządza środkami i lokuje je w fundusze udzielające pożyczek i poręczeń
przedsiębiorcom (województwa: dolnośląskie, mazowieckie, pomorskie, wielkopolskie, i zachodniopomorskie). Na
Śląsku wybrano drogę bezpośredniego dokapitalizowania funduszy pożyczkowych i poręczeniowych.
Typy projektów
W trakcie analizy znaleźliśmy w dokumentach programowych innych województw także takie typy projektów, które
można dopisać do priorytetów i działań już istniejących w RPO WSL, poszerzając tym samym albo w większym
stopniu ukierunkowując interwencje w nich zaplanowane. Są to następujące typy projektów:
w obszarze promocji inwestycyjnej
a) opracowanie strategii promocji inwestycyjnej regionu
b) tworzenie elektronicznej bazy ofert inwestycyjnych województwa dostępnej przez Internet
c)doradztwo dla administracji samorządowej oraz instytucji otocznia biznesu odpowiedzialnych za
przygotowywanie ofert inwestycyjnych i obsługę inwestorów.
Są to typy projektów występujące w województwie pomorskim, a także w części w województwie wielkopolskim.
W RPO WSL promocja inwestycyjna w ramach działania 1.1.2 ograniczona jest do kampanii promocyjnych
i organizacji/udziału w imprezach targowo-wystawienniczych.
w obszarze wsparcia instytucji otoczenia biznesu
W RPO województwa pomorskiego wyszczególniono szereg typów projektów, które obliczone są na rozwijanie usług
finansowych świadczonych przez IOB dla przedsiębiorstw. Są to takie typy projektów jak:
a)rozszerzenie działalności IOB w zakresie świadczenia podstawowych usług finansowych (pożyczki
i poręczenia),
b) tworzenie instrumentów pożyczkowych i poręczeniowych dla IOB
c) tworzenie/doskonalenie i pilotażowe wdrożenie nowych usług finansowych oraz sposobów ich realizacji,
d)badania i analizy nt. działalności /potencjału pomorskich MSP, w tym popytu na usługi oraz na finansowe
instrumenty wsparcia.
Tego rodzaju akcent na usługi finansowe jest niespotykany w innych województwach, także i w województwie
śląskim, gdzie mówi się jedynie o rozwoju usług IOB (w działaniu 1.1.1). Wprawdzie te zapisy ogólne pozwalają
oczywiście rozwijać i usługi finansowe, jednak wsparcie nie jest tu wyraźnie na nie ukierunkowane, co w praktyce
może powodować, że projektów o tym charakterze będzie niewiele.
w obszarze rewitalizacji obszarów zdegradowanych
W wielu województwach w ramach działań rewitalizacyjnych zaplanowano odnowę zniszczonych budynków
i przeznaczenie ich na mieszkania socjalne dla najuboższych mieszkańców. Tego typu projekty znajdują się w RPO
województw: dolnośląskiego, łódzkiego, mazowieckiego, wielopolskiego i zachodniopomorskiego. W województwie
śląskim takiego wsparcia nie przewidziano.
25
e)wsparcie dla czystych technologii w przedsiębiorstwach – RPO województwa mazowieckiego wspiera
osobnym działaniem wdrażanie czystych technologii w przedsiębiorstwach (działanie 1.8 Wparcie dla
przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik-BAT). Mają one powodować zmniejszenie
szkodliwych emisji i bardziej efektywne wykorzystanie zasobów takich jak energia, woda i inne surowce przez
przedsiębiorstwa. Tego typu interwencje zapisane są tylko w 5 typie projektów działania 1.2.4 RPO WSL.
4.2. Zaangażowanie finansowe RPO WSL w realizację Strategii Lizbońskiej oraz
Zaangażowanie finansowe RPO WSL w realizację SL i EU 2020 (rozumiane jako alokacja na typy projektów
służące wdrażaniu obu Strategii)
Oczekiwania KE względem poziomu wydatków z funduszy strukturalnych zorientowanych na cele SL określone zostały
formalnie w art. 9 Rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006, gdzie zapisano iż 60% środków na cel Konwergencja
i 75% na cel Konkurencyjność ma być wydatkowana zgodnie z celami SL. Obowiązek ten nałożony został na państwa
członkowskie wchodzące w skład UE przed 1 maja 2004, jednak Polska (w całości objęta celem Konwergencja)
jako jedyna z „nowych” państw członkowskich również zdeklarowała się do przeznaczenia minimum 60% środków
polityki spójności na wsparcie obszarów prolizbońskich. Formalnie rzecz biorąc zatem, każdy poziom wydatków na
cele SL osiągany w RPO i w całości na poziomie Polskiego NSRO jest z punktu widzenia KE wystarczający.
40% minimalny próg wydatków na kategorie prolizbońskie w RPO został narzucony województwom wytycznymi
na etapie programowania i miał, rzecz jasna, na celu zapewnienie odpowiedniego wkładu w wypełnianie limitu na
poziomie całego NSRO. Nie był natomiast w żaden sposób uzasadniony merytorycznie potrzebami i charakterystyką
poszczególnych województw6. Proces tworzenia i negocjacji regionalnych programów pozwala podejrzewać że 40%
próg był zbyt wysoki w kontekście potrzeb województw, tzn. gdyby województwa swobodnie kształtowały alokację
na poszczególne priorytety i działania swoich programów bez narzuconego przez MRR limitu, to obliczony później
poziom wydatków na SL byłby niższy niż 40%. Sugeruje to m.in. fakt, iż prawie wszystkie województwa oscylują
wokół wymaganego progu, a nie przekraczają go o kilkadziesiąt czy kilkanaście procent. Średnio dla wszystkich
16 programów (aktualizowanych pod koniec 2011 roku) określony w planie finansowym udział wydatków (alokacji)
na SL wynosi 39,9% (odchylenie standardowe 2,9%). Nie oznacza to jednak, że wszystkie województwa osiągnęły
wymagany próg. Odstają przede wszystkim województwa: świętokrzyskie (32%) i małopolskie (36,3%). Natomiast in
plus wyróżniają się województwa: pomorskie (45,4%), podlaskie (43,1%), opolskie (43%). Na tym tle województwo
śląskie prezentuje się przeciętnie z udziałem alokacji na SL równym średniej dla wszystkich RPO. Trzeba jednak
pamiętać, że w przypadku województwa śląskiego osiągnięcie wymaganego progu wiązało się z dodatkowym
wysiłkiem kompensowania efektu „mechanizmu kompensacyjnego”7.
Sytuacja wygląda inaczej, jeśli spojrzeć na środki UE dotychczas zakontraktowane w poszczególnych RPO8. Udział
kontraktacji na tematy priorytetowe wdrażające SL wynosi średnio dla RPO 35,4% (odchylenie standardowe 4,35%),
czyli o 4,5 p.p. mniej od udziału w alokacjach. Jedynie dwa województwa przekroczyły 40% próg kontraktacji –
pomorskie i podlaskie. Uwagę zwraca też województwo zachodniopomorskie, które osiągnęło udział kontraktacji
39,7% i jest to wartość najbliższa planowanemu udziałowi w alokacjach (40,3%). Śląskie z wynikiem 29,8% jest
w grupie trzech województw, które nie osiągnęły progu 30% kontraktacji środków na SL. Ponadto udział kontraktacji
środków na SL w RPO WSL odbiega najbardziej od udziału w alokacji (o 10,1 p.p., czyli ponad dwa razy więcej niż
średnia).
Tabela 5. Udziały alokacji i kontraktacji zorientowanej na wdrażanie Strategii Lizbońskiej
i Strategii Europa 2020 w RPO wszystkich województw
Alokacja
województwo
Kontraktacja
Odchylenie
alokacji SL od
kontraktacji
(p.p.)
SL
EU2020
SL
EU2020
(1)
(2)
(3)
(4)
(5=1-3)
dolnośląskie
40,1
88,7
34,2
87,3
5,9
kujawskopomorskie
39,8
89,4
34,3
89,3
5,4
lubuskie
40,2
90,1
38,3
88,6
1,9
Czego łatwo można się domyślić, skoro próg 40% jest jednolity dla wszystkich województw.
W ramach tzw. mechanizmu kompensacyjnego już pod koniec procesu programowania do RPO czterech województw, w tym
śląskiego dodano pulę projektów kluczowych, które pierwotnie miały być realizowane w ramach POIŚ. Wszystkie te projekty były
realizowane w kategoriach nielizbońskich, co zwiększyło podstawę względem której obliczany był udział wydatków lizbońskich i zmusiło IZ
do odpowiedniego zwiększenia wartości tych wydatków.
8
Porównanie udziałów kontraktacji zarówno w kontekście SL jak i EU2020 odnosi się do kwot dofinansowania w części UE i zostało
wykonane w oparciu o raport z KSI przedstawiający stan na 31 sierpnia 2012 r., dostępny na stronie http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/
AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/KSI_raporty.aspx.
6
7
26
38,6
88,4
35,3
88,6
3,2
lubelskie
40,3
86,0
35,2
88,2
5,1
mazowieckie
39,5
89,6
33,1
89,0
6,4
małopolskie
36,3
85,6
28,2
84,5
8,1
opolskie
43,0
90,3
39,3
89,5
3,7
podlaskie
43,1
87,5
40,6
85,3
2,6
podkarpackie
40,2
93,9
36,1
94,1
4,2
pomorskie
45,4
90,6
41,2
89,9
4,2
śląskie
39,9
91,3
29,8
91,0
10,1
świętokrzyskie
32,0
87,0
25,7
89,0
6,3
warmińskomazurskie
38,7
87,5
37,1
84,2
1,7
wielkopolskie
41,2
92,3
38,9
93,1
2,4
zachodniopomorskie
40,3
83,8
39,7
83,3
0,5
Średnia
arytmetyczna
39,9
88,9
35,4
88,4
4,5
Odchylenie
standardowe
2,86
2,53
4,35
2,91
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeglądu dokumentów RPO i raportu KSI – stan na 31 sierpnia 2012 r.
Strategia EU2020 zatwierdzona została w momencie kiedy realizacja programów operacyjnych obecnej perspektywy
była już mocno zaawansowana, stąd nie określono formalnych wymogów odnośnie do zaangażowania finansowego
w jej realizację. Z drugiej strony, jak wskazano już wyżej, zakres tematów priorytetowych przypisanych do EU2020 jest
bardzo szeroki, więc udziały środków przeznaczonych na jej realizację również osiągają wysokie wartości. Średnio w 16
RPO na tematy priorytetowe przypisane do EU2020 alokowano 88,9% wkładu UE (odchylenie standardowe 2,5% –
znacznie niższe niż dla SL). Najmniejszą wartość osiąga województwo zachodniopomorskie – 83,8%, a największą
województwo podkarpackie – 93,9%. Udział alokacji w RPO WSL jest nieco wyższy od średniej – 91,3%.
Co zrozumiałe, w przypadku EU20209 nie ma znaczącej różnicy między udziałami alokacji i kontraktacji. Średnio dla
wszystkich RPO udział kontraktacji zorientowanej na wdrażanie EU2020 wynosi 88,7% (odchylenie standardowe
2,9%). Najmniejszą i największą wartość osiągają te same województwa, które wskazano w przypadku alokacji.
Udział kontraktacji w RPO WSL wynosi 91%, więc ponownie jest nieco wyższy od średniej.
Rozbieżności między faktycznym i planowanym poziomem wydatków zaangażowanych w realizację SL
i EU 2020
Zaobserwowana powyżej dla województwa śląskiego ponadprzeciętna różnica pomiędzy planowanym w alokacjach
zaangażowaniem w realizację SL a faktycznym zaangażowaniem w podpisanych umowach może mieć dwie przyczyny,
przy czym tylko jedna z nich stanowi realne zagrożenie dla osiągnięcia progu 40% na koniec realizacji Programu.
Po pierwsze trzeba zauważyć, że (pod)działania w całości zorientowane na SL (priorytety 1 i 2, poddziałania 3.1.1
i 3.2.1) są znacznie mniej zaawansowane finansowo (61% wykorzystania alokacji10) niż pozostałe (pod)działania
(91%). Można szacować, że gdyby ta dysproporcja nie występowała, to obecna kontraktacja zorientowana na SL
byłaby wyższa o ok. 6p.p.11. Jeżeli IZ nie zdecyduje się na realokację środków w odpowiednich (pod)działaniach, to
owe 6p.p. zostanie automatycznie nadrobione w dalszym toku wdrażania RPO, bowiem ostatecznie kontraktacja
wszystkich (pod)działań musi się przecież zrównać na poziomie ok. 100%12.
Skoro prawie wszystkie tematy priorytetowe do niej przypisano.
Na podstawie zestawienia postępu finansowego na dzień 24 września 2012r.
11
Kontraktacja w wymienionych (pod)działaniach wynosi 1 281 011 950 PLN, przy 61% wykorzystania alokacji. Przy stopniu wykorzystania
alokacji równym innym działaniom (91%) wynosiłaby 1 888 081 696 PLN. Przy podniesieniu kontraktacji na tematy priorytetowe SL o taką
kwotę ich udział w ogólnej sumie kontraktacji rośnie z 29,8% na 36%.
12
Pomijając kwestię wahań kursu i wynikającej z tego możliwości wystąpienia niewielkiej nadkontraktacji.
9
10
27
łódzkie
Po uwzględnieniu powyższych obliczeń nadal „brakuje” jednak jeszcze ok. 4p.p., aby zaangażowanie w realizację
SL na poziomie kontraktacji zrównało się z tym na poziomie alokacji. Wyjaśnienie tego problemu tkwi w (pod)
działaniach, w których planowana była realizacja typów projektów zarówno wdrażających SL, jak i niewdrażających.
Jak opisano już w rozdziale 4.1 kontraktacja na poziomie typów projektów w ramach jednego działania (i tym
samym tematów priorytetowych KE, jeśli do różnych typów dopisane są różne tematy) jest dziełem przypadku albo
wypadkową partykularnych interesów grupy wnioskodawców, niezależną od IZ. W konsekwencji nieuniknione jest,
że pierwotnie planowany udział alokacji w ramach działania na typy projektów wdrażające SL będzie różnił się od
faktycznego udziału w kontraktacji.
Problem polega na tym, że owo odchylenie udziałów kontraktacji od udziałów alokacji najczęściej jest „na niekorzyść”
typów projektów wdrażających SL. Przykładowo choć w priorytetach 8 i 9 planowano, że 13% środków zostanie
wykorzystanych na tworzenie zintegrowanych systemów wspomagania zarządzania oświatą i służbą zdrowia, to
w rzeczywistości na tego typu projekty spożytkowano jedynie 4% środków (w niektórych działaniach jak 8.2, 8.3
w ogóle). W poddziałaniach 6.2.1 i 6.2.2 zakładano skierowanie znaczącego wsparcia (33%) na kompleksowe
przygotowanie terenów przeznaczonych pod działalność gospodarczą oraz tworzenie systemów monitoringu
wizyjnego. Zainteresowanie wnioskodawców skupiło się jednak na innych typach inwestycji i we wskazany sposób
wykorzystano mniej niż 4% środków. Odrębny przypadek stanowi poddziałanie 6.2.3 będące podstawą realizacji
inicjatywy JESSICA. Środki na to poddziałanie zostały proporcjonalnie wydzielone ze środków pierwotnie alokowanych
na poddziałania 6.2.1 i 6.2.2, stąd formalnie w tabeli finansowej wskazano, iż połowa alokacji na poddziałanie 6.2.3
jest w temacie priorytetowym 9, wdrażającym SL. Jednakże na poziomie rozliczeń RPO wsparcie JESSICA zostało
zakontraktowane jedną umową, w której wskazanym dominującym tematem priorytetowym jest „nielizbońskie” 61.
W ten sposób faktyczna kontraktacja na SL obniżyła się automatycznie o ponad 25 mln PLN.
Tabela 6. Alokacja i kontraktacja na typy projektów wdrażające i niewdrażające Strategię
Lizbońską w (pod)działaniach RPO WSL
(pod)
działanie
Alokacja (tys. EUR)
Ogółem
Kontraktacja (tys. PLN)
SL
% SL
Ogółem
SL
% SL
Odchylenie
od alokacji*
(tys. EUR)
Wykorzystanie
alokacji
3.3.0
4 195
2 517
60%
18 328
13 886
76%
661
103%
4.1.0
44 266
2 241
5%
178 423
369
0%
-2 150
98%
4.2.0
4 665
2 080
45%
20 188
13 441
67%
1 026
102%
5.3.0
61 553
40 598
66%
201 016
173
683
86%
12 586
79%
5.4.0
4 500
2 500
56%
19 441
10 773
55%
-6
103%
6.2.1
56 882
15 777
28%
206 426
6 193
3%
-14 070
94%
6.2.2
44 023
16 583
38%
162 646
6 707
4%
-14 768
88%
6.2.3
51 000
25 500
50%
212 175
0
0%
-25 500
105%
7.1.1
266 351
7 294
3%
857 608
0
0%
-7 294
77%
7.1.2
88 642
0
0%
350 038
0
0%
0
95%
7.2.0
105 262
79 591
76%
444 565
278
830
63%
-13 570
99%
8.1.0
43 963
5 840
13%
182 790
16 280
9%
-1 925
99%
8.2.0
30 309
3 386
11%
115 981
0
0%
-3 386
98%
8.3.0
8 208
1 079
13%
29 700
0
0%
-1 079
99%
9.1.0
24 166
3 205
13%
99 973
835
1%
-3 004
100%
9.2.0
12 029
2 196
18%
48 522
1 283
3%
-1 878
99%
Suma
-74 357
*w
artość pokazująca różnicę pomiędzy faktycznym wykorzystaniem alokacji na tematy priorytetowe SL a założoną na etapie
programowania alokacją. Wyliczana jako iloczyn alokacji ogółem i różnicy pomiędzy udziałem SL w kontraktacji i udziałem SL
w alokacji.
Źródło: opracowanie własne na podstawie URPO i raportu KSI – stan na 31 sierpnia 2012 r.
28
Prowadzenie podobnych rozważań dla Strategii EU2020 nie wydaje się mieć większego znaczenia. Po pierwsze nie
ma formalnie określonego progu wydatków, do którego należy dążyć. Po drugie odchylenie udziału kontraktacji
od alokacji jest znikome, więc nie ma sensu szukania ich przyczyn. Wynika to z faktu, iż są tylko 3 (pod)działania,
w których można znaleźć typy projektów wdrażające i niewdrażające EU2020 – 3.3, 4.1 i 4.2, a suma odchyleń od
zakładanej alokacji na EU2020 wynosi w nich jedynie – 463 tys. EUR.
Poziom zaangażowania finansowego RPO WSL ukierunkowanego na realizację SL i UE2020 w kontekście
potrzeb regionu
Zdania ekspertów regionalnych co do tego, czy obecny poziom zaangażowania RPO WSL we wdrażanie SL służy
zaspokajaniu potrzeb województwa, są podzielone. Jeden z ekspertów zauważa, że Strategie unijne pokazują
odmienny (od przyjętego w pracach nad RPO czy SRW) sposób identyfikowania priorytetów, tzn. nie oddolne
podejście uwzględniające presję lokalnych potrzeb i następnie agregujące je na poziom celów, ale wyjście od poziomu
globalnych wyzwań. Dlatego położenie większego nacisku na rozwój gospodarki, budowanie jej konkurencyjności
i innowacyjności, choć pozornie niezgodne z potrzebami zgłaszanymi na etapie programowania, mogłoby odbyć się
z korzyścią dla województwa.
Zdaniem drugiego eksperta, na realizację RPO w ogóle nie można patrzeć przez pryzmat poziomu wydatków na SL
– to tylko abstrakcyjna statystyka. Powinniśmy mieć dobrze zdefiniowane własne potrzeby, endogeniczne potencjały,
które chcemy rozwijać, a nie koncentrować się na Strategiach unijnych, one tworzą dla nas ramy realizacji programu,
a nie są naszym celem. W tym kontekście dostosowywanie się do wymogu ustalonego przez MRR nie musi być
korzystne13.
Przedstawiciele MRR pytani, czy poziom zaangażowania finansowego RPO WSL ukierunkowanego na realizację SL
jest wystarczający z punktu widzenia oczekiwań MRR, odpowiedzieli, że biorąc pod uwagę potencjał województwa,
jego miejski charakter, koncentrację przedsiębiorczości, jednostek badawczych, można było się spodziewać, że
śląskie będzie jednym z regionów, gdzie uda się osiągnąć wyższy poziom wydatków na SL niż wymagane 40%.
Z tego samego powodu uznano, że narzucony limit w przypadku województwa śląskiego nie stanowił problemu
(i mógłby być wyższy), tzn. pozwalał bez przeszkód tak ułożyć strukturę RPO WSL, by był on spójnym narzędziem
realizacji SRW, realizującym regionalne priorytety.
Podsumowując, warto zauważyć, że katalog interwencji oznaczonych jako prolizbońskie nie jest jednorodny. Obejmuje
przecież zarówno proste inwestycje w przedsiębiorstwach i przygotowanie terenów inwestycyjnych, jak i wsparcie
sektora B+R, infrastrukturę społeczeństwa informacyjnego, a także termomodernizacje czy zakup taboru transportu
publicznego. Z takiego katalogu można ułożyć wiele kombinacji portfeli inwestycyjnych, z których niektóre będą
bardziej, a inne mniej spójne z celami województwa. Kolejną kwestią jest jakość samych projektów realizowanych
w poszczególnych kategoriach, w tym lizbońskich. Wiele z projektów nominalnie wdrażających priorytety SL
w praktyce tego nie czyni (co ustalono w dalszym toku badania) i na podobnej zasadzie projekty te mogą być,
wbrew założeniom (pod)działania, typu projektu, mało wartościowe dla województwa. Mając powyższe na uwadze,
można zgodzić się z jednym z ekspertów – respondentów IDI, że 40% próg wydatków na SL to jedynie statystyka,
niewiele mówiąca o realizacji celów województwa. Z drugiej strony, pomijając na chwilę wskazane zastrzeżenia,
można również przychylić się do opinii przedstawicieli MRR, że na ogólnym obrazie Polski jako zapóźnionego
obszaru celu Konwergencja, potrzebującego wyposażenia w tradycyjną infrastrukturę, śląskie jest jednym z niewielu
województw, w którym istnieje potencjał konkurencyjności i w którym można by oczekiwać większego nacisku na
jego rozwijanie.
Jeżeli chodzi o Strategię EU2020, to podobnie jak w zagadnieniu powyżej także tu nie jest przedmiotowym
prowadzenie rozważań w kontekście tej Strategii. Po pierwsze nie ma formalnie określonego progu wydatków do
którego moglibyśmy się odnosić, a faktyczne wydatki na EU2020 to dokonane wstecz obliczenia na kategoriach
interwencji niewpływające na kształt RPO WSL. Po drugie, obecna interpretacja wpisywania się kategorii interwencji
w zakres EU2020 jest bardzo szeroka i obejmuje prawie całe RPO WSL, więc tak rozumiana EU2020 nie wpływa
Ekspert nie podjął się jednak oceny czy założenia i projekty realizowane w RPO WSL można określić jako przemyślaną strategię
zaspokajania potrzeb województwa.
13
29
Skumulowany efekt dla wszystkich badanych działań wynosi – 74 357 tys. EUR (tabela 6), tzn. można spodziewać
się, że w tej grupie (pod)działań wydatki na wdrażanie SL będą mniej więcej o taką kwotę niższe od zakładanych.
Jest to nawet nieco więcej niż poszukiwane 4p.p. Trzeba ponadto pamiętać, że ta strata ponad 74 mln EUR nie
zostanie automatycznie wyrównana w toku realizacji RPO, nie wynika ona bowiem z różnic w poziomie wykorzystania
alokacji. Jej przyczyną jest inne niż planowano ukierunkowanie wsparcia. W większości badanych (pod)działań
wykorzystano już całą alokację, co oznacza również, że niekorzystnych proporcji kontraktacji nie da się zmienić
w kolejnych naborach. Można zatem oczekiwać, że jeżeli nie nastąpią już żadne znaczące zmiany w alokacji środków
RPO WSL, to na koniec realizacji programu udział wydatków (z wkładu UE) na SL będzie oscylował w granicach
35–36%, a nie 40%, do których się zobowiązano.
na możliwości realizacji celów województwa. Niemniej na przyszłość warto pamiętać, że nie wszystkie obszary SRW
są zgodne z priorytetami EU2020 (por. roz. 5.1). Gdyby więc np. ustalono że programy przyszłej perspektywy mają
w całości wdrażać EU2020, to RPO nie mogłoby być całościowym narzędziem realizacji SRW14.
4.3. Możliwości realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020
ze względu na typ beneficjenta, tryb wyboru i miejsce realizacji projektów
Typy beneficjentów najbardziej przyczyniające się do realizacji celów SL i EU2020
W zasadzie jedynymi liczącymi się pod względem wartości dofinansowania wszystkich realizowanych projektów
beneficjentami RPO WSL są jednostki samorządu terytorialnego (razem z ich jednostkami organizacyjnymi
i samorządowymi osobami prawnymi), absorbujące 70% środków oraz przedsiębiorcy z 19% udziałem (w tym
przedsiębiorstwa: duże – 0,3%, średnie-3,6%, małe – 7%, mikro – 8,2%). Pozostali beneficjenci: szkoły, placówki
ochrony zdrowia, czy organizacje pozarządowe otrzymali wspólnie jedynie 11% środków.
Rozkład wsparcia ukierunkowanego na wdrażanie EU2020 jest w zasadzie tożsamy z rozkładem dla wszystkich
projektów. Ponownie dominują JST z ponad 2/3 środków, a przedsiębiorcy otrzymują 20%.
Inaczej wygląda sytuacja w zakresie projektów wdrażających SL. Choć nadal przeważają projekty JST i przedsiębiorców,
to tym razem zdecydowaną przewagę mają ci drudzy. Wartość dofinansowania projektów przedsiębiorców to
prawie połowa wartości wszystkich projektów wdrażających SL (49%, w tym przedsiębiorstwa: duże – 0,3%, średnie9,3%, małe – 18,1%, mikro – 21,3%)15. Udział JST wynosi nieco ponad 38%. Pozostali beneficjenci również w tym
ujęciu stanowią margines na poziomie ok. 10%. Uwagę zwraca fakt, iż o ile w przypadku zestawienia wszystkich
projektów trzecim typem beneficjentów z ok. 4% udziałem są szkoły, uczelnie, jednostki naukowe, to w przypadku
projektów wdrażających SL 4% udział i trzecia pozycja przypada beneficjentom „bez szczególnej formy prawnej”.
W rzeczywistości jest to jeden beneficjent i jeden projekt – Śląska Karta Usług Publicznych, o wartości dofinansowania
prawie 100 mln PLN, realizowany przez KZK GOP16. Uwagę ekspertów – respondentów IDI – zwrócił niewielki udział
uczelni wyższych i jednostek naukowych w wydatkach na SL (mniejszy niż w projektach ogółem).
Co samo w sobie nie jest żadnym błędem ani wadą programu, gdyż nie można opierać realizacji SRW o jeden instrument i o jedno
(unijne) źródło finansowania.
15
Udział wszystkich przedsiębiorców, poza dużymi, we wdrażaniu SL rośnie ponaddwukrotnie w stosunku do EU2020 i wszystkich
projektów ogółem. Wynika to z faktu, iż w przeciwieństwie do pozostałych, przedsiębiorstwa duże będące beneficjentami RPO WSL to
przeważnie podmioty działające na zlecenie JST, bądź w których JST mają udziały i realizują przedsięwzięcia w obszarach, które nie są
powiązane z SL, np.: zdrowie, edukacja, kultura.
16
Wydaje się, że ten beneficjent mógł być równie dobrze oznaczony jako związek JST i wtedy powiększyłby jeszcze udział JST
w realizowanych projektach.
14
30
Wyjaśnienie spadającego udziału JST w przypadku projektów wdrażających SL oferuje rycina 1. Jak widać, jedynie
20 środków przyznanych JST skierowane zostało na projekty realizujące cele SL, zaś większość pozostałych wdraża
EU2020. Natomiast w przypadku przedsiębiorców przeważająca większość przyznanego wsparcia (90%) wspiera
realizację SL. W przypadku administracji rządowej i beneficjenta bez szczególnej formy prawnej 100% przyznanych
środków wspiera SL17, ale są to relatywnie niewielkie kwoty. Natomiast kościoły i związki wyznaniowe zwracają
uwagę jako jedyny typ beneficjenta, który w większości (ponad 70%) realizuje projekty niezgodne z celami EU2020
i tym bardziej (98%) celami SL.
17
To głównie projekty z obszaru społeczeństwa informacyjnego.
31
Ryc. 1. Znaczenie poszczególnych typów beneficjentów we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej
i Strategii Europa 2020 (udziały w wartości dofinansowania)
Ryc. 2. Udziały wartości dofinansowania skierowanych na wdrażanie Strategii Lizbońskiej
i Strategii Europa 2020 według poszczególnych typów beneficjentów
Skuteczność poszczególnych ścieżek wyboru (nabory konkursowe, projekty indywidualne, PRS) jako
narzędzi realizacji celów SL i EU2020
Zgodnie z oczekiwaniami KE podstawowym trybem wyboru projektów w ramach RPO WSL, jest tryb zapewniający
wolną konkurencję – ścieżka konkursowa. Na podstawie konkursów wybrano projekty mające 60% udział w sumie
wartości dofinansowania. Z dwóch trybów niekonkurencyjnych większe znaczenie mają Projekty Kluczowe (28%),
zaś projekty w ramach Programów Rozwoju Subregionów zaabsorbowały 13% wartości dofinansowania (rycina 3).
Podobnie jak w przypadku analizy typów beneficjentów, także w przypadku ścieżek wyboru nie występują praktycznie
żadne różnice pomiędzy rozkładem wartości dofinansowania wszystkich wybranych projektów oraz tych wdrażających
EU2020. Jedynie PRS tracą jeden % na rzecz ścieżki konkursowej. Wynika to z faktu, iż zakres wsparcia w ramach
PRS był ograniczony, ale obejmował m.in. działania z obszaru turystyki i kultury – które jako jedyne nie wdrażają
EU2020.
Znaczące różnice widać natomiast w rozkładzie wartości dofinansowania projektów wdrażających SL. Aż 4/5
środków wspierających SL kontraktowanych jest w wyniku naborów konkursowych. Uwagę zwraca natomiast fakt, iż
projekty kluczowe których wartość dofinansowania ogółem znacznie przekracza dofinansowanie PRS, mają bardzo
niewielki – 7% udział we wrażaniu SL. Wkład PRS w realizację celów tej strategii ma prawie dwukrotnie większa
wartość – 13%.
32
Gros projektów kluczowych to inwestycje z obszaru transportu oraz rozwoju miast, którym przypisane są tematy
priorytetowe niewdrażające SL, stąd bardzo niski – 8% udział w wartości dofinansowania PK projektów wdrażających
SL (ryc. 4). W przypadku PRS i konkursów udział dofinansowania skierowanego na SL jest znacznie większy
(odpowiednio 37% i 48%). Zdaniem ekspertów regionalnych zaobserwowana sytuacja nie jest pozytywna. Należało
bowiem oczekiwać, że tryb projektów kluczowych zostanie wykorzystany do realizacji dużych, często trudnych
inwestycji ale zorientowanych na budowanie konkurencyjności regionu – spójnych z celami SL18.
i Strategii Europa 2020 w przekroju ścieżek wyboru projektów
W świetle ustaleń rozdziału 5.1 można jednak spodziewać się, że realizowane projekty kluczowe są efektem świadomego wyboru
dokonanego z perspektywy potrzeb regionalnych, które nie zawsze są spójne z priorytetami SL.
18
33
Ryc. 3. Znaczenie poszczególnych ścieżek wyboru projektów we wdrażaniu Strategii
Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 (udziały w wartości dofinansowania)
Intensywność realizacji SL i EU2020 na poszczególnych obszarach województwa
Na poziomie subregionów nie można doszukać się interesujących zróżnicowań we wkładzie w realizację SL
i EU2020. Zgodnie z oczekiwaniami projekty o największej wartości dofinansowania realizowane są w subregionie
centralnym. Ok. 60% udział utrzymuje się zarówno wśród projektów ogółem, jak i wdrażających EU2020 i SL – co
ciekawe tyle (61%) wynosi również udział subregionu centralnego w ludności województwa. Udziały pozostałych
województw utrzymują się na poziomie kilkunastu procent z bardzo niewielkimi wahaniami. Uwagę zwraca jedynie
wyższy udział subregionu północnego we wdrażaniu SL niż ogółem i odpowiadająca mu zmiana w drugą stronę
w subregionie zachodnim. Można to tłumaczyć faktem, iż spory udział w wielkości dofinansowania tego subregionu
będzie koncentrował się w stolicy – Częstochowie, a w aglomeracjach województwa udział projektów wdrażających
SL powinien być większy.
Ryc. 5. W
kład poszczególnych subregionów we wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii
Europa 2020 (udziały w wartości dofinansowania)
34
Jak widać na rycinie powyżej, najwyższy udział wartości projektów wdrażających SL notuje subregion północny co
jest zgodne z powyższymi obserwacjami, zaś najniższy subregion zachodni. Uwagę zwraca jeszcze duży w przypadku
subregionu południowego i również spory w subregionie północnym udział projektów niewdrażających żadnej
z badanych strategii. Odpowiadają za to prawdopodobnie liczne projekty z obszaru turystyki19, która jest znaczącym
atutem (Beskidy na południu i Jura na północy) obu subregionów.
Podobnie jak w przypadku subregionów, także wkład w realizację SL i EU2020 poszczególnych typów obszarów nie
wykazuje istotnych zróżnicowań w stosunku do udziału w wartości dofinansowania wszystkich realizowanych w RPO
WSL projektów.
Ryc. 7. W
kład poszczególnych typów obszarów we wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii
19
M.in. projekt kluczowy Rozwój infrastruktury turystycznej Subregionu Południowego, o wartości dofinansowania 147,75 mln PLN.
35
i Strategii Europa 2020 w przekroju subregionów
Prawie 2/3 wsparcia finansowego trafia na obszar dużych miast. Następnie podobne, kilkunastoprocentowe udziały
wartości dofinansowania trafiają na obszary mniejszych miast i wsi. Proporcje środków wdrażających obie badane
Strategie na poszczególnych obszarach są w zasadzie tożsame proporcjom wartości dofinansowania wszystkich
realizowanych projektów. Jest to nieco zaskakujące zwłaszcza w odniesieniu do SL, której wdrażania można by
się spodziewać głównie w dużych miastach, szczególnie, że niektóre kierunki wsparcia powiązane z SL związane
są ściśle z dużymi miastami (np. transport publiczny w miastach). Mniejsze miasta i obszary wiejskie „nadrabiają”
jednak w innych kategoriach lizbońskich. Do małych miast trafia prawie całe wsparcie w zakresie zaawansowanego
wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw (kategoria 5) oraz znaczna część w zakresie społeczeństwa
informacyjnego (kategoria 11) i energii odnawialnej, słonecznej (kategoria 40). Obszary wiejskie notują duży udział
w wydatkach na społeczeństwo informacyjne (kategoria 10) oraz energię odnawialną – słonecznej i geotermicznej
(kategorie 40 i 42).
i Strategii Europa 2020 w przekroju typów obszarów
Udział dofinansowania projektów wdrażających SL w całej wartości dofinansowania trafiającej na dany obszar
największy jest w przypadku mniejszych miast (40%), zaś najmniejszy na obszarach górskich. W gminach górskich
najwięcej jest również wsparcia nie wdrażającego żadnej z badanych Strategii, co ma związek z ponadproporcjonalnym
udziałem projektów turystycznych.
4.4. Ocena wpływu projektów RPO WSL na realizację poszczególnych celów
i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii UE 2020
Faktyczny stopień realizacji celów i priorytetów SL i EU2020 przez projekty RPO WSL badany był w oparciu
o przegląd próby 500 wybranych wniosków o dofinansowanie. W strukturze próby uwzględniono jedynie te (pod)
działania, które nominalnie realizują jedną bądź obie z badanych Strategii, tzn. do których przypisano kategorie
interwencji oznaczone jako wdrażające SL lub EU2020. Liczebność warstw w próbie nie była proporcjonalna do liczby
projektów w całej populacji, bowiem uniemożliwiałoby to formułowanie wniosków w odniesieniu do (pod)działań,
w których realizowana jest niewielka liczba projektów. By wyniki badania na próbie możliwie blisko odzwierciedlały
sytuację w Programie ogółem, sumy projektów w poszczególnych działaniach zidentyfikowane jako wdrażające
kolejne cele / priorytety obu Strategii zostały zważone faktyczną liczbą (i wartością) projektów tego (pod)działania
w populacji.
Analiza projektu sprowadzała się do określenia jego przedmiotu, celów i spodziewanych efektów (w oparciu o treść
wybranych pól wniosku o dofinansowanie, przede wszystkim: krótkiego opisu projektu, tła i uzasadnienia realizacji
projektu, opisu przedmiotu projektu, celów projektu, wskaźników), a następnie odniesieniu ich do zapisów badanych
Strategii w celu poszukiwania ewentualnej spójności. Podstawowym poziomem rozstrzygnięć strategicznych obu
Strategii, do którego odnosiliśmy projekty RPO WSL, były priorytety, a dokładnie elementy je uszczegółowiające.
W przypadku EU2020 są to tzw. projekty przewodnie oraz 5 skwantyfikowanych celów. W przypadku SL wytyczne
na które rozpisany jest każdy priorytet. Dodatkowo w przypadku SL zbadano również spójność z celami głównymi
strategii. Priorytety obu Strategii (a raczej projekty przewodnie, elementy uszczegóławiające priorytety SL) rozpisane
są na szereg zadań do wykonania, inicjatyw, idei. Analiza spójności projektu ze Strategiami, stopnia w jakim projekt
36
Problemem, z którym już na wstępie analizy trzeba było się zmierzyć, jest fakt, iż w przypadku obu Strategii wiele
z zadań wskazywanych jako konieczne do osiągnięcia priorytetów osadzone jest w sferze regulacyjnej (prawa)
i makroekonomicznej. Natomiast instrument interwencji, jakim jest RPO, ma możliwości wywoływania zmian jedynie
w sferze rzeczywistej, o charakterze mikroekonomicznym. Postawiło to oceniających przed dylematem, można było
bowiem:
• p otraktować cele i instrumenty realizacji SL i EU2020 wąsko, literalnie, zgodnie z zapisami dokumentów i tym
samym uznać, iż zdecydowana większość projektów RPO WSL nie wdraża badanych Strategii;
• s pojrzeć na możliwości realizacji celów SL i EU2020 szerzej, tzn. nawet jeśli zapisy Strategii mówią głównie
o działaniach regulacyjnych (np. cel EU2020 zwiększenia poziomu inwestycji w B+R do 3% PKB ma być realizowany
m.in. przez reformę krajowych (i regionalnych) systemów prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej
i innowacyjnej), uznać za wdrażające cel również działania w sferze rzeczywistej, faktycznie finansujące B+R,
w tym np. wsparcie projektów wprowadzających na rynek innowacje na podstawie własnych badań.
Wybraliśmy podejście drugie, gdyż tylko ono pozwalało różnicować projekty RPO WSL ze względu na spójność ze
Strategiami oraz wydaje się bardziej zgodne z oficjalnym stanowiskiem prezentowanym w dokumentach UE. Wynika
to przede wszystkim z earmarkigów przyjętych na poziomie tematów priorytetowych funduszy strukturalnych,
z których jasno wynika, iż polityka spójności jest znaczącym instrumentem wdrażania SL i tym bardziej EU2020.
W kontekście powyższego zdecydowano, że ocena wkładu projektów w realizację obu Strategii dokonywana będzie
na trzystopniowej skali:
• 0 - nie realizuje, niespójny
• 1
- częściowa spójność, realizuje częściowo, pośrednio, przedmiot projektu można zlokalizować w tym samym
obszarze co zadania służące realizacji priorytetu Strategii
• 2 - spójność, realizuje bezpośrednio, przedmiot projektu wprost służy osiągnięciu priorytetu.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że realizacji przynajmniej jednego priorytetu EU2020 służy ponad 84% projektów
dotychczas dofinansowanych w RPO WSL (tabela 7). Jest to bardzo duży udział, ale o ponad 10p.p. mniejszy od
nominalnego – wynikającego z kategorii interwencji. Zdecydowana większość, bo aż 77% realizuje EU2020 jedynie
pośrednio. W ujęciu wartościowym, nieco ponad 57% środków RPO skierowano dotychczas na dofinansowanie
projektów ocenionych przez ewaluatorów jako wspierające EU2020. Jest to ponad 38p.p. mniej, niż wynikałoby
z kategorii interwencji. W ujęciu wartościowym lepiej prezentuje się udział projektów bezpośrednio wdrażających
EU2020 – wynosi ponad 21%.
W ujęciu ilościowym najintensywniej realizowanym priorytetem EU2020 jest Zrównoważony rozwój, a dokładnie
inicjatywa związana z otoczeniem biznesu i konkurencyjnością – służy temu ponad 73% projektów wspartych w RPO
WSL, w zdecydowanej większości z zakresu bezpośredniego wsparcia MSP. Ok. 25% projektów uznano za spójne
z inicjatywą dot. B+R i innowacji. Odpowiadają za to głównie projekty innowacyjne przedsiębiorców (1.2.3, ale także
liczne 1.2.4) oraz 1.3. Ponad 20% udział projektów powiązany jest także z inicjatywą klimat, energia mobilność.
Projekty wdrażające tę inicjatywę znaleźć można w zdecydowanej większości działań RPO, najwięcej w 5.3, 7.1.1
i 7.2, ale również we wszystkich innych, gdzie możliwa była termomodernizacja, bądź inne inwestycje służące
podniesieniu efektywności energetycznej, bądź redukcji emisji CO2.
W ujęciu wartościowym gorzej prezentują się priorytety / inicjatywy wspierane głównie przez, stosunkowo tanie,
projekty przedsiębiorców. Wsparcie finansowe o najwyższej wartości skierowane jest na inicjatywę klimat, energia
mobilność (27,4% dotychczasowej kontraktacji) oraz społeczeństwo informacyjne (21,7%) – głównie za sprawą
projektów priorytetu II RPO WSL, ale także projektów z zakresu TIK w obszarach przedsiębiorczości, zarządzania
środowiskiem, turystyki, kultury i innych.
Najwięcej projektów służących bezpośrednio realizacji priorytetu zidentyfikowano w odniesieniu do inicjatywy
społeczeństwo informacyjne (3,3%), a następnie na poziomie ok. 2% B+R i innowacje oraz klimat, energia mobilność.
Największą wartością projektów bezpośrednio wpływających na realizację mogą ponownie pochwalić się inicjatywy
klimat, energia mobilność (8,4% dotychczasowej kontraktacji) oraz społeczeństwo informacyjne (8,1%).
Analizując katalog zadań w projektach przewodnich EU2020 nie ograniczaliśmy się do tych zarezerwowanych dla poziomu krajów
członkowskich, gdyż niejednokrotnie „punkt zaczepienia” dla projektu RPO WSL łatwiej było znaleźć w działaniach planowanych do realizacji
na poziomie UE.
20
37
RPO WSL realizuje Strategie, sprowadzała się zatem do oceny czy przedmiot projektu jest zgodny z przedmiotem
zadań, inicjatyw, które mają prowadzić do realizacji priorytetu Strategii20.
Priorytet
INTELIGENTNY
ROZWÓJ
ZRÓWNOWAŻONY
ROZWÓJ
3,6
13,8
22,6
77,6
0,4
0,3
EDUKACJA
10% - maksymalny odsetek osób przedwcześnie kończących naukę szkolną;
40% - minimalny odsetek osób z wyższym wykształceniem
oraz 75% - wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
KLIMAT, ENERGIA I MOBILNOŚĆ
20% redukcja emisji dwutlenku węgla, 20% udział OZE w konsumpcji energii,
20% wzrost efektywności energetycznej
OTOCZENIE BIZNESU, KONKURENCYJNOŚĆ
ZATRUDNIENIE I UMIEJĘTNOŚCI
10% - maksymalny odsetek osób przedwcześnie kończących naukę szkolną;
40% - minimalny odsetek osób z wyższym wykształceniem
oraz 75% - wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat
WALKA Z UBÓSTWEM
20 mln - zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem
Wartość
projektów
wdrażających
84,3
0,3
0,3
73,4
21,3
13,1
3,4
24,2
7,7
0,0
0,0
0,3
2,0
3,5
0,8
2,3
7,3
0,0
0,0
0,3
1,9
3,3
0,7
2,1
68,5
2,5
0,8
14,9
29,5
23,4
3,4
9,2
2
1
Wartość
projektów
wdrażających
w całości
63,6
2,4
0,7
13,8
27,4
21,7
3,2
8,5
23,3
0,0
0,0
1,5
9,0
8,8
2,5
1,7
21,6
0,0
0,0
1,4
8,4
8,1
2,4
1,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy kart ocen merytorycznych projektów RPO WSL
dział w liczbie bądź wartości wszystkich projektów które nominalnie (na podstawie kategorii interwencji) mają wdrażać EU2020
U
Udział w liczbie wszystkich projektów wybranych do dofinansowania w RPO WSL
3
Projekty, które na 3-stopniowej skali zostały ocenione na 2 „w pełni spójne, realizujące bezpośrednio priorytet, przedmiot projektu wprost służy osiągnięciu priorytetu”
89,1
25,6
Przynajmniej jeden priorytet strategii
Liczba
projektów
wdrażających
w całości3
Udział Udział Udział Udział Udział Udział Udział Udział
b2
a
b
a
b
a
b
a1
BADANIA I ROZWÓJ, INNOWACJE, PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
3% PKB - wydatki Unii na inwestycje w B+R
Projekt przewodni,
Cel
Liczba
projektów
wdrażających
Tabela 7. Stopień realizacji priorytetów EU2020 przez projekty dofinansowane w ramach RPO WSL (%)
ROZWÓJ
SPRZYJAJĄCY
WŁĄCZENIU
SPOŁECZNEMU
38
Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową
oraz modernizacja
systemów zabezpieczeń socjalnych
Zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz
elastyczności rynków
pracy
Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji
i zdobywanie umiejętności
Przynajmniej jeden priorytet strategii
Przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej
Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone
wykorzystanie zasobów
Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju
Rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej
cel główny 1: zapewnienie silniejszego, trwałego wzrostu
cel główny 2: tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy
Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku
Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego
Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie Europy i poza
nią
Priorytet 1:
Europa bardziej
atrakcyjnym
miejscem dla
inwestowania
i pracy
Priorytet 2:
Wiedza
i innowacje na
rzecz wzrostu
gospodarczego
3,5
0,0
0,0
0,0
0,0
54,5
18,9
0,0
0,0
0,0
0,0
18,9
1,7
0,0
0,0
25,3
0,0
0,0
0,0
0,0
24,9
0,4
0,0
0,0
8,8
0,0
0,0
0,0
0,0
8,6
0,1
0,0
0,0
Projekty, które na 3-stopniowej skali zostały ocenione na 2 „w pełni spójne, realizujące bezpośrednio priorytet, przedmiot projektu wprost służy osiągnięciu priorytetu”
4,3
0,0
Udział w liczbie wszystkich projektów wybranych do dofinansowania w RPO WSL
35,0
43,2
0,0
0,0
4,9
0,0
0,0
54,5
3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
3,5
0,0
0,0
0,0
Udział w liczbie bądź wartości wszystkich projektów które nominalnie (na podstawie kategorii interwencji) mają wdrażać EU2020
0,0
0,0
0,0
0,0
4,3
0,1
0,0
0,0
2
0,0
0,0
35,0
3,1
0,0
0,0
0,0
0,0
43,2
3,8
0,0
0,0
Udział Udział
b2
a1
72,9 59,0
81,5 66,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Liczba
Wartość
Wartość
projektów
projektów
projektów
wdrażających
wdrażających
wdrażających
w całości3
w całości
Udział Udział Udział Udział Udział Udział
a
b
a
b
a
b
0,2
0,2 75,7 26,2
0,2
0,1
0,9
0,7 42,6 14,8
0,3
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1
Priorytet 3:
Tworzenie większej
liczby lepszych miejsc
pracy
Liczba
projektów
wdrażających
Tabela 8. Stopień realizacji celów i priorytetów SL przez projekty dofinansowane w ramach RPO WSL (%)
39
Z zakresu EU2020, w najmniejszym stopniu – bliskim zeru – wspierane w RPO WSL są inicjatywy zatrudnienie
i umiejętności oraz walka z ubóstwem. Mają one raczej charakter „miękki” i należy oczekiwać, że w ramach polityki
spójności będą realizowane poprzez projekty wspierane z EFS.
Realizacja SL przez projekty RPO WSL zdecydowanie najlepiej wygląda na poziomie celów głównych strategii (tabela
8). Aż 60% projektów w ujęciu ilościowym i 26% zakontraktowanych środków wspiera cel zapewnienie silniejszego,
trwałego wzrostu. W przypadku celu tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy udziały te wynoszą odpowiednio
66% i 15%. Ten znaczący wkład RPO WSL w realizację celów SL jest jednak głównie efektem tego, iż cele te są
sformułowane na bardzo ogólnym poziomie i dość lakonicznie, tzn. zacytowane sformułowania celów nie zostały
w dokumencie Strategii w żaden sposób rozwinięte. Nie ma też pokazanego powiązania pomiędzy poziomem celów
i priorytetów SL. Powoduje to, że w zasadzie każdy, a przynajmniej większość projektów można uznać za w jakimś stopniu
służące zapewnianiu trwałego wzrostu. Podobnie w przypadku drugiego celu, za spójny można uznać każdy projekt
prowadzący do utworzenia miejsc pracy. Wnioski z poziomu celów SL są więc optymistyczne, ale mało wiarygodne –
warto zauważyć, że przyjmując powyższą logikę przypisywania projektów do celów SL, za spójne ze Strategią uznano
wiele projektów z działań, które zgodnie z kategoriami interwencji nie miały wdrażać SL, m.in.: 5.1, 5.2, 5.5, 6,1, 9.3.
W związku z powyższym za bardziej wiarygodne uznać należy wyniki odnoszące się do realizacji SL na poziomie
jej priorytetów. Z 3 priorytetów SL i 10 uszczegóławiających je wytycznych, projekty RPO WSL przyczyniają się do
realizacji jedynie 2 wytycznych: Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju i Pobudzenie innowacji,
wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów w ramach jednego priorytetu: Wiedza i innowacje
na rzecz wzrostu gospodarczego. Przy czym w zdecydowanie większym stopniu wdrażana jest ta druga wytyczna.
Praktycznie wszystkie projekty związane z inwestycjami w dziedzinie badań i rozwoju równocześnie realizują wytyczą
dot. pobudzania innowacji. Powoduje to, że sumy (i udziały) projektów na poziomie całej SL są równe sumom
projektów dla wytycznej Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów.
Co najmniej jeden priorytet SL realizuje 35% projektów dofinansowanych dotychczas w ramach RPO WSL. Jest to
jedynie 43% liczby projektów, które powinny wdrażać SL zgodnie z kategoriami interwencji. W ujęciu wartościowym
jeszcze mniej, bo tylko 19% zakontraktowanych środków skierowano na projekty spójne z priorytetami SL. Udział
projektów ocenionych jako wdrażające SL w całości, bezpośrednio, jest jeszcze niższy i wynosi odpowiednio 3,5%
w ujęciu ilościowym i 8,8% w ujęciu wartościowym. Są to projekty trzech działań: 1.3, 2.1 i 2.2.
Fakt, iż tak mało priorytetów / wytycznych SL jest wdrażanych przez projekty RPO WSL, wynika przede wszystkim
z konstrukcji Strategii. Priorytet 1 Europa bardziej atrakcyjnym miejscem dla inwestowania i pracy poświęcony jest
w dużej mierze kwestiom regulacyjnym – poprawie prawodawstwa, ujednolicaniu wspólnego rynku, uwalnianiu
konkurencji. Również w opisie wytycznej dotyczącej poprawy infrastruktury europejskiej wspomina się zagadnienia
otwarcia konkurencji w sektorach energetyki i innych przemysłów sieciowych. Priorytet 3 SL Tworzenie większej liczby
lepszych miejsc pracy odpowiada priorytetowi 3 EU2020, tzn. ma raczej charakter „miękki” i należy oczekiwać, że
w ramach polityki spójności będzie realizowany poprzez projekty wspierane z EFS. Niewspierana wytyczna w ramach
Priorytetu 2 Przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej dotyczy zaś dużych europejskich
inicjatyw technologicznych przyczyniających się do wzrostu konkurencyjności przemysłowej UE. Warto równocześnie
zauważyć, że choć RPO WSL wspiera jedynie 2 wytyczne SL, to jedna z nich obejmuje de facto trzy odrębne
zagadnienia – innowacje, ICT, efektywność energetyczna – które w EU2020 stanowią trzy odrębne inicjatywy.
W tabeli 9 zaprezentowano, jaka część projektów poszczególnych (pod)działań została uznana za faktycznie
wdrażające SL i/lub EU2020. W związku z faktem, iż w tabeli uwzględniono jedynie te (pod)działania, do których
przypisano kategorie interwencji oznaczone jako wdrażające SL lub EU2020, w zasadzie każda wartość zauważalnie
odbiegająca od 100% powinna wymagać wyjaśnienia. W poddziałaniu 1.1.1 wspierającym infrastrukturę rozwoju
gospodarczego zidentyfikowano projekty21, które polegały jedynie na budowie drogi, co nie wydaje się bezpośrednio
służyć przedsiębiorczości i innowacyjności. Priorytet V, poza działaniem 5.3 nie wydaje się realizować celu i priorytetu
środowiskowego EU2020, gdyż te koncentrują się wokół emisji CO2, energii ze źródeł odnawialnych i efektywności
energetycznej. 100% udział 5.4 wynika z faktu, iż wszystkie projekty tego działania uznano za mieszczące się
w obszarze społeczeństwa informacyjnego. Pewna cześć projektów priorytetu VI została uznana za spójną z EU2020,
gdyż uwzględniają one kwestie termomodernizacji i efektywności energetycznej bądź realizują cele gospodarcze –
czyli przyczyniają się do poprawy otoczenia biznesu. Zdaniem ewaluatorów nie można natomiast w zdecydowanej
większości przypadków wykazać wpływu tych projektów na wyprowadzanie ludzi z zagrożenia ubóstwem. Podobnie
rzecz ma się z projektami priorytetu IX, które również nie wydają się mieć wpływu na ograniczanie liczby osób
zagrożonych ubóstwem. Projekty wykazane jako powiązane z EU2020 i SL to „zasługa” termomodernizacji bądź
przedsięwzięcie z zakresu ICT. W przypadku projektów poddziałania 7.1.1 mających na celu połączenie sieci drogowej
województwa z siecią TEN-T, drogami międzynarodowymi i krajowymi uznano, że wpisują się one w ideę tworzenia
wzajemnie połączonej infrastruktury transportowej. Tego samego nie można natomiast powiedzieć o projektach
poddziałania 7.1.2. Zastanawiać może jeszcze niski udział projektów wdrażających SL w niektórych poddziałaniach
skierowanych do MSP – 1.2.422, 3.1.1, 3.2.1. Wynika to z faktu, iż projekty te nie zwiększały innowacyjności
przedsiębiorstwa ani województwa, a właśnie to było istotą priorytetu 2 SL.
21
M.in. niektóre zadania w ramach projektu Gospodarczej Bramy Śląska
Wspólnie z nieaktywnymi już 1.2.1 i 1.2.2.
22
40
Tabela 9. W
kład (pod)działań RPO WSL w realizację SL i EU2020 (%)
priorytety EU2020
cele SL
priorytety SL
częściowo1
w całości2
częściowo
w całości
częściowo
w całości
01.01.01
83
33
83
0
25
0
01.01.02
0
0
100
0
0
0
01.02.01
100
0
81
0
31
0
01.02.02
100
0
83
4
33
0
01.02.04
100
3
100
0
50
0
01.02.03
100
11
100
2
96
0
01.03.00
100
80
80
0
100
33
02.01.00
100
100
87
0
100
100
02.02.00
100
100
60
0
100
100
03.01.01
100
0
100
0
0
0
03.02.01
100
0
100
0
4
0
03.03.003
100
0
75
0
100
0
04.01.00
3
100
0
0
0
100
0
04.02.003
100
0
0
0
100
0
05.01.00
0
0
100
0
0
0
05.02.00
13
0
100
0
0
0
05.03.00
100
27
100
0
0
0
05.04.00
100
0
47
0
100
0
05.05.00
0
0
56
0
0
0
06.01.00
33
0
89
22
0
0
06.02.01
60
0
40
0
0
0
06.02.02
20
0
53
0
0
0
07.01.01
100
7
40
0
7
0
07.01.02
0
0
40
0
0
0
07.02.00
100
93
47
0
47
0
08.01.00
100
67
47
0
33
0
08.02.00
100
27
7
0
0
0
08.03.00
100
0
7
0
0
0
09.01.00
20
0
13
0
7
0
09.02.00
53
0
0
0
33
0
09.03.00
7
0
33
0
0
0
dział projektów danego (pod)działania, które przynajmniej częściowo wdrażają przynajmniej jeden cel / priorytet
U
określonej Strategii.
2
Udział projektów danego (pod)działania, które w całości wdrażają przynajmniej jeden cel / priorytet określonej
Strategii.
3
W działaniach tych analizowane były jedynie projekty z kategorii interwencji powiązanych z SL/EU2020 (projekty z obszaru
ICT).
1
41
(pod)
działanie
Podsumowując odpowiedź na niniejszy problem badawczy, można stwierdzić, że wszystkie możliwe do wdrażania
priorytety badanych Strategii były (w przypadku SL) i są (w przypadku EU2020) realizowane. Choć zgodnie
z przyporządkowaniem kategorii interwencji wszystkie cele i priorytety EU2020 powinny być wspierane w RPO WSL,
to w praktyce raczej nie jest to możliwe i nie można uznawać za negatywną i potrzebną do zmiany sytuację,
w której nie są realizowane inicjatywy w ramach „miękkiego” priorytetu Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu.
Jeżeli coś powinno stanowić obszar zainteresowania na przyszłość (w ramach RPO nadchodzącej perspektywy) to
podniesienie stopnia i jakości realizacji obecnie już wdrażanych priorytetów / inicjatyw.
Podstawowe problemy, których należałoby w tym kontekście unikać w kolejnym RPO, zostały naświetlone również
w innych miejscach raportu. Brak kontroli IZ nad ukierunkowaniem wydatkowania środków na poziomie typów
projektów w ramach jednego działania powoduje, że pierwotnie zakładany poziom zaangażowania w realizację
SL i EU2020 nie jest osiągany, bowiem beneficjenci, mogąc wybierać między typami projektów wdrażającymi
SL i niewdrażającymi, częściej stawiają na te drugie. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim działań, w których
przewidziano typy projektów w zakresie ICT (priorytety III, IV, VI, VII, VIII, IX), ale obejmuje również np. brak
zainteresowania kompleksowym przygotowaniem terenów inwestycyjnych w działaniu 6.2 (por. roz. 4.2). Podobne
zjawisko (tzn. brak zainteresowania określonymi typami inwestycji) zachodzi również w (pod)działaniach, w których
wszystkie typy projektów przypisano do kategorii interwencji wspierających SL i EU2020 – mimo to może to prowadzić
do zmniejszania stopnia zaangażowania w realizację obu Strategii, bowiem niektóre typy projektów w większym
stopniu mogą służyć faktycznie wspieraniu ich priorytetów. Jako przykłady wskazać można brak lub niewielkie
zainteresowanie typami projektu:
• 2
w poddziałaniu 1.2.3 – Wsparcie w zakresie podjęcia lub rozwoju działalności B+R w mikro, małych i średnich
przedsiębiorstwach,
• 3
w działaniu 1.3 – Zakup usług doradczych w zakresie usprawnienia innowacji i/lub transferu technologii,
w tym związanych z tworzeniem i rozwojem sieci współpracy pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym
a przedsiębiorcami,
• 1
w poddziałaniu 1.1.1 – Budowa (w tym rozbudowa, odbudowa, nadbudowa), przebudowa i remont parków
przemysłowych i technologicznych wraz z kompleksowym uzbrojeniem terenu przeznaczonego pod działalność
gospodarczą,
• 4
w poddziałaniu 1.1.1 – Budowa, przebudowa, remont i modernizacja infrastruktury instytucji otoczenia biznesu
o znaczeniu lokalnym i regionalnym.
Brak zainteresowania wymienionymi typami projektów wpływa negatywnie m.in. na poziom wydatków na B+R,
zacieśnianie współpracy sektora nauki i przedsiębiorców – czyli realizację inicjatywy dot. badań i rozwoju, innowacji,
w ramach priorytetu Inteligentny rozwój EU2020 (por. roz. 8.2). Kolejnym przykładem jest „wypieranie” inwestycji
w OZE przez bardziej typowe projekty termomodernizacyjne w działaniu 5.3. Uniknięcie tej sytuacji w przyszłości
wymaga wykreowania i wymuszenia zainteresowania pożądanymi przez IZ typami projektów. Kreowanie popytu
poza odpowiednimi akcjami informacyjnymi i promocyjnymi, może obejmować usuwanie zauważanych barier
aplikowania o środki. Przykładem takiej bariery w działaniu 1.3 są zasady pomocy publicznej, które powodują,
że wsparcie jednostek badawczych jest na nieatrakcyjnym poziomie bądź zakupiona aparatura, zmodernizowane
laboratoria nie mogą być wykorzystywane w celach komercyjnych23. Barierą projektów OZE w działaniu 5.3 jest
ciągła niepewność wynikającą z braków i zmian regulacji prawnych które determinują opłacalność tego typu
inwestycji (kwestia sprzedaży energii po gwarantowanej cenie, możliwości sprzedawania zielonych certyfikatów).
Brak zainteresowania wsparciem w zakresie B+R w poddziałaniu 1.2.3 wynika po części z uniemożliwienia łączenia
typów projektów różnych kategorii interwencji oraz limitu ograniczającego możliwą wartość kosztów kwalifikowanych
do jedynie 400 tys. PLN24.
Na potrzeby wymuszania zainteresowania odpowiednimi rodzajami inwestycji proponuje się dopuszczenie
możliwości organizacji naborów dedykowanych25, poświęconych określonym typom projektów, które nie notują
wystarczającego zainteresowania w naborach ogólnych. Rozwiązanie takie, wbrew opiniom wyrażonym podczas
wywiadu z przedstawicielami IZ: „nie jesteśmy wstanie nic z tym zrobić, to zależy od beneficjentów, którzy nie realizują
projektów, które by wdrażały te kategorie”, jest możliwe i już stosowane w odniesieniu do innych działań / typów
projektów, np. projektów „targowych” dla MSP w 1.2.4, projektów zastępowania azbestowych elementów budynków
wielorodzinnych mieszkalnych materiałami mniej szkodliwymi dla zdrowia człowieka (typ 6) w ramach 6.2.2. Konkursy
na wybrane typy projektów realizowane są również w działaniu 1.3 (osobno dla typów 1,2,5 i osobno dla 3,4,6) oraz
poddziałaniu 1.1.1 dla typu 2. Dodatkowym, niewykorzystywanym w ramach obecnego RPO WSL, instrumentem
ukierunkowywania zainteresowania potencjalnych beneficjentów jest różnicowanie poziomu dofinansowania. Można
Na problem ten, dotyczący działania zwrócili uwagę respondenci IDI z IZ. Został on zidentyfikowany również podczas wywiadów
z przedstawicielami JBR w ramach wykonanej w tym roku ewaluacji efektów RPO WiM [EGO 2012]
24
Co wynika z linii demarkacyjnej z POIG.
25
Alternatywą różniącą się jedynie technicznymi szczegółami byłoby wydzielenie określonej puli środków na wybrany typ projektu
w ramach ogólnego naboru w danym działaniu.
23
42
Przykłady dobrych praktyk w zakresie realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020
Poniżej zaprezentowano kilka dobrych praktyk, tzn. projektów, które warto wyróżnić ze względu na ich
pozytywny wkład w realizację obu badanych Strategii. Dobierając przykłady, zwracano uwagę na projekty, które
w ponadprzeciętny sposób wpisują się w realizację wybranego priorytetu SL i/lub EU202026, bądź łączą realizację
kilku priorytetów, np. innowacje z efektywnością energetyczną czy innowacje ze społeczeństwem informacyjnym.
Większość dobrych praktyk to projekty z priorytetu I RPO WSL z obszaru przedsiębiorczości, innowacji, B+R. Starano
się również wskazać pozytywne przykłady realizacji Strategii w innych obszarach – ochrony środowiska, kultury,
edukacji.
Tytuł: Zakup generatora gazu i stworzenie laboratorium badawczego w celu prowadzenia prac badawczo-naukowych nad technologią obróbki osadów ściekowych i innych osadów organicznych
Poddziałanie: 1.2.3
Przedmiotem projektu jest wprowadzenie innowacyjnej technologii, polegającej na wytwarzaniu zielonej energii
poprzez unieszkodliwiane osadów ściekowych i innych odpadów organicznych. Projekt ten polega na stworzeniu
laboratorium badawczego, w którym będą prowadzone badania i doświadczenia nad wykorzystaniem generatora
gazu do przetwarzania osadów i odpadów organicznych w wartościowe paliwo. Proces technologiczny zastosowany
w gazyfikatorze ma charakter innowacyjności procesowej, a produkty otrzymywane w wyniku przeróbki osadów
ściekowych i innych osadów organicznych, będą miały charakter innowacyjności produktowej. Ponadto zastosowanie
tej innowacyjnej technologii wpływa pozytywnie na ochronę środowiska naturalnego.
Projekt stanowi zatem przykład inwestycji w badania i rozwój oraz pobudzenia innowacji przy równoczesnym
wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu
gospodarczego, a także w dwa priorytety EU2020 dotyczące inteligentnego i zrównoważonego rozwoju.
Tytuł: Wdrożenie technologii umożliwiającej produkcję innowacyjnych podzespołów do motocykli
Projekt ten przyczynia się do rozwoju działalności prowadzonej przez Przedsiębiorstwo TECROL Tomasz Lachowski
poprzez: wprowadzenie na rynek nowych i ulepszonych produktów – części motocyklowych a także zmianę
dotychczasowego procesu produkcyjnego. Efektem zastosowania nowej technologii jest skrócenie czasu produkcji,
zwiększenie wydajności i obniżenie kosztów. Projekt wyróżnia to, że badania nad nowymi produktami właściciel
prowadził we współpracy z ośrodkiem badawczym, a następnie wykonał prototypy nowych wyrobów. Badania
wytrzymałościowe Pan Tomasz Lachowski prowadził również we własnym zakresie. A ich wynikiem jest wdrożenie
do produkcji nowych wyrobów. Podkreślenia wymaga również fakt, że na terenie Polski nie ma żadnej firmy, która
wytwarzałaby jeden z planowanych produktów - końcówki do przewodów hamulcowych, firma TECROL będzie więc
jedynym ich producentem w Polsce.
Projekt stanowi przykład wykorzystania badań oraz pobudzenia innowacji. Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza
i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, a także w priorytet EU2020 dotyczący inteligentnego rozwoju.
Tytuł: Wdrożenie innowacyjnej technologii wykonywania powłok z azotku tytanu poprzez zakup technologii
i stanowiska do laserowego napawania warstw
Projekt ma na celu wzrost konkurencyjności oraz poszerzenie oferty Plasma SYSTEM S.A. (skrót PS) dzięki wdrożeniu
innowacyjnej technologii wytwarzania warstw azotku tytanu (TiN) w procesie stopowania laserowego azotem na
powierzchniach roboczych części maszyn i urządzeń. Firma w ramach projektu zamierza pozyskać wsparcie na
W sytuacji gdy zdecydowana większość projektów poszczególnych (pod)działań w 0/1 sposób wdraża, bądź nie wdraża SL i/lub EU2020,
a ich wpływ na badane Strategie jest nieznaczny, niezwykle trudno wskazać obiektywne, stopniowalne kryteria, pozwalające wyłonić dobre
praktyki. Ewaluatorzy starali się zatem zwracać uwagę na projekty wyróżniające się z szerszej próby pod pewnymi względami, np.: choć
każdy projekt innowacyjny w 1.2.3 realizuje Strategie, to bardziej wartościowe od zakupu nowej maszyny wydają się projekty wykorzystujące
własne prace B+R, bądź współpracę z jednostka naukową. Podobnie w działaniu 1.3 choć z zasady ma podnosić potencjał jednostek
badawczych, za bardziej wartościowe uznano przedsięwzięcie pozwalające beneficjentowi na osiągnięcie konkurencyjności w skali UE,
a w działaniu 8.1 doceniono projekt nie tylko podnoszący jakość kształcenia, ale dotyczący kierunków technicznych, co pośrednio rozwija
konkurencyjność regionalnej gospodarki.
26
43
oczekiwać zwiększenia zainteresowania niepopularnymi obecnie typami projektów, jeżeli oferowany w nich procent
dofinansowania będzie wyraźnie wyższy niż w innych typach projektów, czy innych działaniach.
wzrost innowacyjności swojej oferty produktowej oraz wdrożenie innowacyjnej technologii laserowej. Projekt przyczyni
się także do rozwoju obszaru B+R w firmie umożliwiając prowadzenie badań nad przemysłowymi zastosowaniami
powłok napawanych laserowo innych niż powłoki TiN.
Projekt stanowi dobry przykład budowania konkurencyjności regionalnej gospodarki opartej na wiedzy. Nie polega
jedynie na zakupie maszyny w układzie B2B, ale zakłada komercjalizację technologii, zakup licencji technologicznej
niezbędnej do wytwarzania powłok azotku tytanu TiN, której właścicielem jest Politechnika Śląska. Służy to zarówno
rozwojowi nauki w regionie jak i daje nadzieje na rozwój współpracy pomiędzy sektorem biznesu i nauki. Projekt
wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, a także w priorytet EU2020
dotyczący inteligentnego rozwoju.
Tytuł: Wdrożenie nowej technologii produkcji mebli ogrodowych z zastosowaniem parzenia
wysokotemperaturowego drewna olchowego i centrum obróbczego z innowacyjnym systemem
pozycjonowania elementów
Ogólnym celem projektu jest wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa KABEX, wzrost zatrudnienia oraz zwiększenie
innowacyjności produkcji. Rezultatem realizacji projektu będzie wprowadzenie na rynek nowego innowacyjnego na
skalę światową produktu jakim będą meble ogrodowe konstrukcji hybrydowej. Planowane do wdrożenia meble
stanowią połączenie konstrukcji metalowej oraz olchowego drewna modyfikowanego termicznie o trwałości
porównywalnej z gatunkami drzew egzotycznych.
Projekt stanowi przykład inicjatywy łączącej wiedzę i doświadczenie biznesowe przedsiębiorcy z potencjałem
sektora nauki - jednostką naukową Wydziału Technologii Drewna SGGW w Warszawie. Efektem powinien być
rozwój nowych technologii produkcji podnoszący konkurencyjność wyrobów krajowych oraz trwała współpraca
przedsiębiorcy z sektorem nauki. Prawo własności przemysłowej nowego produktu w postaci wzoru użytkowego
zostanie zgłoszone w Urzędzie Patentowym po wdrożeniu nowej technologii. Projekt wpisuje się zatem w Priorytet
2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, a także w priorytet EU2020 dotyczący inteligentnego
rozwoju.
Tytuł: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa GERES-ASCO Sp. z o.o. dzięki automatyzacji procesu
produkcyjnego kolektorów słonecznych
Projekt polega na zakupie maszyn i urządzeń, dzięki którym nastąpi znaczna automatyzacja procesu
produkcji kolektorów słonecznych. W ramach projektu dodatkowo zostanie zakupione stanowisko do badania
prototypów kolektorów, co pozwoli na stałe udoskonalanie produkowanych wyrobów oraz wprowadzanie na
rynek kolektorów nowego typu o coraz lepszych parametrach. Dzięki temu stanowisku będzie możliwe znacznie
szybsze wdrażanie do produkcji nowych wyrobów. Z kolei dzięki realizacji inwestycji wzrośnie konkurencyjność
przedsiębiorstwa.
Projekt stanowi zatem przykład inwestycji w badania i rozwój oraz pobudzenia innowacji przy równoczesnym
wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu
Tytuł: Budowa energooszczędnego budynku administracyjno-biurowego na potrzeby Parku Technologicznego
dla Górnośląskiego Parku Przemysłowego w Katowicach
Działanie: 1.3
Przedmiotem projektu jest budowa energooszczędnego budynku administracyjno-biurowego na potrzeby Parku
Technologicznego Górnośląskiego Parku Przemysłowego w Katowicach. Obiekt będzie wyposażony w specjalistyczną
aparaturę oraz będzie posiadał źródło ciepła, chłodu i energii elektrycznej, instalacje grzewcze, instalacje wentylacji
i klimatyzacji, instalacje elektryczne i teletechniczne z zastosowaniem jednostki trigeneracji oraz kocioł gazowy
kondensacyjny. Docelowo w budynku tym znajdą swoją siedzibę firmy z sektora MSP zajmujące się w swojej
działalności nowoczesnymi technologiami w dziedzinie odnawialnych źródeł energii czy też z branży budownictwa
energooszczędnego. Będą one korzystały z prac badawczych prowadzonych na budynku, co pozwoli im na właściwe
i racjonalne projektowanie przyszłych swoich inwestycji.
44
Tytuł: Doposażenie Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Izolacji Budowlanej
w Katowicach w innowacyjną aparaturę naukowo-badawczą
Działanie: 1.3
Przedmiotem projektu jest inwestycja w aparaturę naukowo-badawczą Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego
Przemysłu Izolacji Budowlanej w Katowicach, obejmująca zakup 1 szt. wysokospecjalistycznego urządzenia
umożliwiającego prowadzenie precyzyjnych pomiarów przewodności cieplnej materiałów termoizolacyjnych
w szerokim zakresie temperatur od -160°C do + 700°C. Wdrożenie w ramach projektu do posiadanej infrastruktury
technicznej ww. aparatury sprawi, że Ośrodek będzie mógł świadczyć unikatowe w skali całego regionu oraz kraju
usługi badawcze, laboratoryjne oraz certyfikować nowe wyroby do izolacji cieplnej. COBR PIB stanie się tym samym
jednym z europejskich liderów badań w zakresie materiałów termoizolacyjnych dla zastosowań budowlanych
i przemysłowych.
Projekt jest przykładem przedsięwzięcia w całości zorientowanego na wsparcie aparatury wykorzystywanej
bezpośrednio do prowadzenia działalności badawczej. Projekt prowadzi do podniesienia konkurencyjności jednostki
do poziomu europejskiego. COBR PIB prowadzi stałą współpracę m.in. z Politechniką Śląską, Politechniką Łódzką
oraz Głównym Instytutem Górnictwa w Katowicach, której celem jest testowanie różnego rodzaju rozwiązań
technologicznych pod kątem ich przydatności w przemyśle budowlanym. COBR PIB jest członkiem Klastra
Technologii Energooszczędnych Euro-Centrum w Katowicach, w ramach którego uczestniczy w badaniach nad
zoptymalizowaniem zużycia energii elektrycznej w budynkach. Zatem projekt przyczynia się również do rozwoju
i poprawy efektywności współpracy w ramach sektora nauki oraz na linii nauka – przemysł. Projekt wpisuje się
zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, a także w priorytet EU2020 dotyczący
inteligentnego rozwoju.
Tytuł: W sieci kultury – utworzenie systemu e-informacji kulturalnej na terenie gminy Zabrze
Działanie: 4.2
Projekt polega na utworzeniu systemu e-informacji kulturalnej w Zabrzu, który będzie prezentował obiekty
architektoniczne (w niektórych przypadkach również w formie interaktywnej, umożliwiające np. wirtualne zwiedzenie
obiektu). Dzięki realizacji projektu dostępne będą także funkcje: e-rezerwacja, umożliwiająca rezerwację biletów online, e-lokalizacja, umożliwiająca szybkie i nieskomplikowane wyszukiwanie obiektów i instytucji kultury, e-galeria,
umożliwiająca osobom odwiedzającym portal zamieszczenie zdjęć bądź filmów prezentujących zabrzańskie instytucje
kultury (co stanowi jeden z przykładów bardziej zaawansowanych systemów informacji kulturalnej w ramach
przedmiotowego działania). Realizacja projektu zapewni dostęp do elektronicznej informacji kulturalnej w mieście,
a w dalszej perspektywie przyczyni się do zwiększenie stopnia uczestnictwa mieszkańców miasta w wydarzeniach
kulturalnych. Projekt jest ponadto komplementarny z innym składanym projektem: „Po drodze z kulturą - oznakowanie
obiektów atrakcyjnych kulturowo wraz z utworzeniem sieci elektronicznych punktów informacji kulturalnej na terenie
Gminy Zabrze”. Dodatkowo do systemu podpięte zostaną również dwa wcześniej opracowane modele –Zabytkowej
Kopalni Węgla Kamiennego „Guido” i Skansenu Górniczego „Królowa Luiza”. Co wskazuje na kompleksowość
i komplementarność przedmiotowej inwestycji z innymi działaniami podejmowanymi w mieście.
Projekt stanowi zatem przykład propagowania stosowania i korzystania z usług on-line oraz wykorzystania
technologii informacyjno-komunikacyjnych. Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu
gospodarczego, a także w priorytet EU2020 dotyczący inteligentnego rozwoju.
Tytuł: Rozbudowa węzła produkcji biogazu i energii elektrycznej w Oczyszczalni Ścieków CENTRALNA
w Bytomiu
Działanie: 5.3
Przedmiotem projektu jest: 1) zabudowa dwóch zespołów prądotwórczych pozwalających na optymalne wykorzystanie
produkowanego biogazu, 2) zabudowa drugiego zbiornika na biogaz w celu wyrównania zmienności podawania
biogazu do nowych zespołów prądotwórczych. Przewidywany zakres projektu zapewni długoletnie prowadzenie
działalności gospodarczej oczyszczalni z wykorzystaniem technologii wytwarzania energii elektrycznej i ciepła
45
Projekt stanowi przykład połączenia inicjatywy, w ramach której tworzone jest przyjazne środowisko do prowadzenia
działalności innowacyjnej i B+R, a równocześnie uwzględniającego kwestię efektywności energetycznej. Projekt
wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, a także w dwa priorytety
EU2020 dotyczące inteligentnego i zrównoważonego rozwoju.
technologicznego z biogazu. Produkowana energia będzie posiadała certyfikaty tzw. energii zielonej możliwe
do zbycia na giełdzie energetycznej. Projekt przyczyni się do ograniczenia emisji SO2, NOX, CO, CO2 i pyłu do
atmosfery, co wpłynie bezpośrednio na poprawę jakości powietrza.
Projekt jest przykładem efektywnego wykorzystania pochodnych podstawowej działalności – ścieków na rzecz
produkcji energii. W konsekwencji mamy do czynienia z redukcją emisji gazów i pyłów, zmniejszeniem zapotrzebowania
na energię elektryczną ze źródeł tradycyjnych. Projekt Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na
rzecz wzrostu gospodarczego, a także w priorytet EU2020 dotyczący zrównoważonego rozwoju.
Tytuł: Modernizacja i utworzenie multimedialnych laboratoriów interaktywnego i zdalnego wspomagania
nauczania przedmiotów ścisłych na Wydziałach Mat.-Fiz. oraz AEiI Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Działanie: 8.1
Projekt polega na utworzeniu 3 laboratoriów multimedialnych, w których prowadzone będą zajęcia dydaktyczne oraz
wdrożeniu pilotażowej wersji innowacyjnej platformy interaktywnego wspomagania nauczania przedmiotów ścisłych
z wykorzystaniem technik zdalnej edukacji. Platforma ta została już wcześniej z sukcesem wdrożona w kilku krajach
UE. Cel projektu określony został jako podniesienie jakości i atrakcyjności nauczania. Do szczegółowych celów
projektu należą: poprawa jakości kształcenia na uczelni wyższej, wzrost atrakcyjności i innowacyjności narzędzi
edukacyjnych, wzrost liczby studentów na kierunkach technicznych, wzrost dostępności do edukacji matematycznej
oraz poprawa dostępności uczelni dla osób niepełnosprawnych.
Projekt stanowi więc przykład inwestycji w system kształcenia na poziomie szkolnictwa wyższego, propagowania
stosowania i korzystania z usług on-line oraz wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Ponadto
zakłada pozytywny wpływ na środowisko naturalne poprzez poprawę efektywności energetycznej w modernizowanych
pomieszczeniach i redukcję zużycia energii. Wpisuje się zatem w Priorytet 2 SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu
46
5. Z
godność polityki
regionalnej
województwa śląskiego
ze Strategią Lizbońską
i Strategią
Europa 2020
47
5.1. Zgodność Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego ze Strategią Lizbońską
i Strategią Europa 2020
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego jest dokumentem wykazującym dużą zgodność ze Strategiami Lizbońską
i Europa 2020. SRW realizuje wszystkie priorytety SL/EU2020, oraz biorąc pod uwagę zapisy uszczegóławiające obie
strategie - wszystkie inicjatywy przewodnie EU2020 i większość wytycznych SL. Jedynymi wyjątkami w przypadku tej
drugiej, są wytyczne wymagające interwencji na poziomie całego kraju lub całej Unii Europejskiej. Nie są to zatem
obszary, które można by odnosić do SRW, będącej dokumentem regulującym politykę regionalną27. W priorytecie
I, tymi wytycznymi są: Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku, Poprawa prawodawstwa europejskiego
i krajowego oraz Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w Europie i poza nią, a w priorytecie II: Rozwój
silnej europejskiej bazy przemysłowej.
Wszystkie też cele strategiczne SRW da się powiązać z odpowiednimi obszarami SL/EU2020, choć w nierównym
stopniu, bowiem nie wszystkie kierunki działań SRW wykazują taką zgodność. Poniższa tabela pokazuje stopień
w jakim cele strategiczne SRW wiążą się z inicjatywami przewodnimi EU2020 i wytycznymi SL. Wyodrębniono tutaj
cele mocno, średnio i słabo powiązane z SL i EU2020. Pierwszy przypadek to taki, w którym w danym celu, większość
kierunków działań wykazuje w całości (lub też w swojej istotnej części) zgodność z którymś z projektów przewodnich
EU2020 lub z którąś z wytycznych SL.W drugim przypadku tylko jeden kierunek wykazuje taką całkowitą zgodność,
reszta jest powiązana częściowo lub też wcale. Wreszcie trzeci przypadek, to taki, w którym nie ma żadnego kierunku
zgodnego w całości z inicjatywami przewodnimi EU2020 i wytycznymi SL, są tylko kierunki wiążące się z nimi
częściowo, lub też wcale.
Tabela 10. P
owiązania pomiędzy celami strategicznymi SRW a inicjatywami przewodnimi
EU2020 i wytycznymi SL
powiązanie
mocne
średnie
słabe
A.1 Wysoki poziom wykształcenia i umiejętności
mieszkańców
A.1 wysoki poziom wykształcenia i umiejętności
mieszkańców
A.2 Rozwinięta infrastruktura nowej gospodarki
A.2 Rozwinięta infrastruktura nowej gospodarki
A.3 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka
A.3 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka
B.1 Zdrowy i bezpieczny mieszkaniec
województwa
B.1 Zdrowy i bezpieczny mieszkaniec
województwa
B.2 Wysoka jakość środowiska naturalnego
B.2 Wysoka jakość środowiska naturalnego
B.3 Atrakcyjne warunki zamieszkania i wysoka
jakość przestrzeni
B.3 Atrakcyjne warunki zamieszkania i wysoka
jakość przestrzeni
C.1 Duże znaczenie metropolii miast regionu
w przestrzeni europejskiej
C.1 Duże znaczenie metropolii miast regionu
w przestrzeni europejskiej
C.2 Wysoka pozycja regionu w procesie
kreowania rozwoju Europy
C.2 Wysoka pozycja regionu w procesie
kreowania rozwoju Europy
C.3 Silny ośrodek nauki i kultury
C.3 Silny ośrodek nauki i kultury
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów
Z powyższego zestawienia widać, że związki SRW z obiema strategiami europejskimi są bardzo podobne, co nie
jest rzeczą szczególnie dziwną, zważywszy, że EU2020 jest kontynuatorką SL. Jedyne istotne różnice znajdujemy
tu w ramach celu B1. Zdrowy i Bezpieczny mieszkaniec oraz celu B.2 Wysoka jakość środowiska naturalnego.
Słabsze powiązanie pierwszego celu z SL wynika z faktu, że w dużo mniejszym stopniu niż EU2020, kładzie ona
nacisk na poprawę dostępu do usług systemu zdrowia dla wszystkich mieszkańców oraz na poprawę sytuacji osób
ubogich. W przypadku celu związanego z ochroną środowiska, mamy sytuację odwrotną. Zapisy SWW, które
uszczegóławiają SL, wyraźnie rekomendują inwestycję w infrastrukturę i działania na rzecz czystego powietrza,
wody, lepszego gospodarowania odpadami i zdrowych ekosystemów. W tekście EU2020 takiego obszaru nie ma.
Dbałość o środowisko jest tu wyrażona przede wszystkim w dążeniu do redukcji emisji CO2, czyste technologie
w przedsiębiorstwach, efektywność energetyczną i rozwijanie odnawialnych źródeł energii.
27
Z tego powodu też, obszary te, zostały wyłączone z dalszej części analizy.
48
Analiza zgodności prowadzona na poziomie kierunków działań, dostarcza także bardziej szczegółowych informacji
na temat tego, w jakim stopniu SRW wpisuje się w cele zapisane na poziomie inicjatyw przewodnich EU2020
i wytycznych SL. Poniższa tabela przedstawia stopień tej zgodności, biorąc pod uwagę ilość kierunków SRW spójnych,
zarówno w całości, jak i w części, z poszczególnymi projektami przewodnimi EU2020 i wytycznymi SL.
Tabela 11. Stopień zgodności SRW z SL i EU2020
Ilość zgodnych kierunków
działań w SRW
Priorytet: Inteligentny rozwój-gospodarka oparta na wiedzy i innowacji
B+R, innowacje i przedsiębiorczość: Projekt przewodni „Unia Innowacji”
4
Edukacja: Projekt przewodni „Młodzież w drodze”
2
Społeczeństwo informacyjne: projekt przewodni: „Europejska agenda cyfrowa”
2
Priorytet II: Zrównoważony rozwój-gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej
środowisku i bardziej konkurencyjnej
Klimat, energia i mobilność: Projekt przewodni „Europa efektywnie
korzystająca z zasobów”
9
Otoczenie biznesu, konkurencyjność: Projekt przewodni „Polityka przemysłowa
w erze globalizacji”
7
Priorytet III: Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu
Umiejętności i zatrudnienie: Projekt przewodni „Program na rzecz nowych
umiejętności i zatrudnienia”
2
Ubóstwo: Projekt przewodni „Europejski program walki z ubóstwem”
4
Priorytet I: Europa bardziej atrakcyjnym miejscem dla inwestowania i pracy
Rozszerzenie i poprawa europejskiej infrastruktury
15
Priorytet II: Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego
Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju
4
Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie
zasobów
9
Priorytet III: Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy
Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową,
modernizacja systemów zabezpieczeń socjalnych
3
Zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz
elastyczności rynków pracy
2
Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji
i zdobywanie umiejętności
2
49
ZgodnOŚĆ polityki regionalnej województwa Śląskiego
ze strategią lizbońską i strategią Europa 2020
Dodatkowo z powyższej tabeli widać, że najsilniejszą zgodność z SL/EU2020 wykazują wszystkie cele szczegółowe
wchodzące w skład Priorytetu A.1: Województwo śląskie regionem nowej gospodarki, kreującym i skutecznie
absorbującym technologie. Jest to bardzo szeroki priorytet obejmujący same kluczowe dziedziny z punktu widzenia
osiągania celów SL i EU2020: poprawę jakości systemu edukacji, lepsze dostosowanie kompetencji obywateli do
potrzeb rynku pracy, aktywizację osób biernych zawodowo, wspieranie sektora B+R i innowacji, rozwój szeroko
rozumianego otoczenia biznesu i wsparcie dla przedsiębiorców, a w końcu rozwój społeczeństwa informacyjnego.
Cele szczegółowe tego priorytetu wspierają wszystkie inicjatywy przewodnie EU2020 i wytyczne SL. Podobnie
intensywnego skupienia na celach obu strategii europejskich nie znajdziemy już w żadnym innym obszarze SRW.
Natomiast najmniej powiązany z SL i EU2020 jest cel szczegółowy C.2: Wysoka pozycja regionu w procesie
kreowania rozwoju Europy. Znajdują się tu kierunki działań obliczone na promocję regionu oraz rozwój szeroko
pojętej współpracy wewnątrz i między –regionalnej, które to kierunki tylko pośrednio i w niektórych aspektach, da
się połączyć z celami obu strategii europejskich.
Najsilniejszy związek SRW wykazuje z SL i EU2020 w obszarze rozwoju infrastruktury transportowej i energetycznej
oraz dodatkowo, w przypadku SL, infrastruktury ochrony środowiska (EU2020-Projekt przewodni „Europa efektywnie
korzystająca z zasobów”, SL – wytyczna: Rozszerzenie i poprawa europejskiej infrastruktury). Mocne powiązanie
istnieje również w odniesieniu do rozwoju otoczenia biznesu i wspierania przedsiębiorczości (EU2020 – Projekt
przewodni „Polityka przemysłowa w erze globalizacji, SL – wytyczna: Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT
oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów). Słabiej natomiast jest SRW powiązana ze strategiami europejskimi
w obszarze B+R, edukacji, aktywizacji zawodowej i zwalczania ubóstwa (w przypadku EU2020).
Poniżej przedstawiono szczegółowe powiązania pomiędzy kierunkami działań SRW a priorytetami oraz inicjatywami
przewodnimi EU2020 i wytycznymi SL. Za kierunki SRW realizujące wybrane obszary SL/EU2020 w całości,
uznawaliśmy takie kierunki, które w całości lub też w bardzo istotnej części są zgodne z odpowiednimi inicjatywami
przewodnimi EU2020 i wytycznymi SL. Kierunki wykazujące jedynie częściową taką zgodność, to takie, w których
jedynie część (na ogół niewielką) interwencji można przyporządkować wybranym projektom przewodnim EU2020
i wytycznym SL.
Tabela 12. P
owiązanie kierunków działań SRW z priorytetami i inicjatywami przewodnimi
EU2020
SRW
Priorytet I : Inteligentny rozwój
A.3.1 Wspieranie wdrożeń nowych technologii i rozwój
sektora B+R*
B+R, innowacje i przedsiębiorczość: Projekt
przewodni „Unia Innowacji”.
C.3.1 Tworzenie warunków rozwoju i wzmocnienie
potencjału uczelni wyższych oraz ośrodków
badawczych
A.2.1 Poprawa warunków inwestycyjnych w regionie
A.2.2: finansowe i organizacyjne wsparcie biznesu
A.1.1 Poprawa jakości kształcenia
Edukacja: Projekt przewodni „Młodzież w drodze”
Społeczeństwo Informacyjne: Projekt przewodni
„Europejska agenda cyfrowa”
badawczych
A.1.2 Rozwój kompetencji i usług społeczeństwa
informacyjnego
A.2.3 Rozwój informatyki i telekomunikacji
Priorytet II: Zrównoważony rozwój
A.2.4 Rozbudowa i unowocześnienie systemów
energetycznych i przesyłowych
B.2.2 Poprawa jakości powietrza
B.3.4 Rozwój i modernizacja komunikacji publicznej
obszarów miejskich
Klimat, energia i mobilność: Projekt przewodni
„Europa efektywnie korzystająca z zasobów”
C.1.2 Rozbudowa i integracja systemu transportowego
B.3.2 Poprawa warunków mieszkaniowych
B.3.3 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury
komunalnej
B.3.5 Kształtowanie ośrodków wiejskich
C.2.1 i C.2.2 Rozwój współpracy międzyregionalnej,
transnarodowej i transgranicznej
50
A.2.2 Finansowe i organizacyjne wsparcie biznesu
A.3.2 Wspieranie procesów restrukturyzacji i adaptacji
gospodarczej
Otoczenie biznesu, konkurencyjność: Projekt
przewodni „Polityka przemysłowa w erze
globalizacji”
C.2.1 Rozwój współpracy międzyregionalnej,
B.3.1 Zagospodarowanie centrów miast oraz
zdegradowanych dzielnic
C.1.1 Wspieranie rozwoju obszarów metropolitalnych
A.1.3 Poprawa zatrudnialności i aktywności zawodowej
mieszkańców
Umiejętności i zatrudnienie: Projekt przewodni
„Program na rzecz nowych umiejętności
i zatrudnienia”
A.3.3 Unowocześnienie rolnictwa i wsparcie przeobrażeń
gospodarczych na terenach wiejskich
A.1.3 Poprawa zatrudnialności i aktywności zawodowej
mieszkańców
Ubóstwo: Projekt przewodni: „Europejski program
walki z ubóstwem”
B.1.3 Podniesienie skuteczności polityki społecznej
B.1.1 Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług
medycznych
B.1.5 Wzmacnianie aktywności społecznej
*K
ierunki SRW całkowicie zgodne z odpowiednimi obszarami EU2020 zaznaczono wytłuszczoną czcionką, częściowo zgodnenormalną
Obszarami SRW, które uznaliśmy za niełączące się nawet w niewielkiej części z EU2020, są przede wszystkim
obszary:
• O
chrona środowiska – czyli prawie wszystkie kierunki celu strategicznego B.2.Wysoka jakość środowiska
naturalnego, z którego jedynie jeden kierunek poświęcony redukcji emisji pyłów i gazów do powietrza, uznaliśmy
za realizujący EU202028.
• K
ultura – czyli kierunki SRW: C.3.2 Zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w kulturze i wzmocnienie środowisk
twórczych i C.3.3 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury kultury regionu
• Turystyka – zawarta w kierunku B.3.6 Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu
• P
romocja regionu – przede wszystkim poprzez organizowanie rożnego rodzaju wydarzeń i imprez o zasięgu
międzynarodowym i ponadregionalnym, co zawiera się w kierunkach C.1.3 Organizacja i uczestnictwo
w przedsięwzięciach o zasięgu międzynarodowym i C.2.3 Kreowanie pozytywnego wizerunku regionu.
Dodatkowo, za nierealizujące EU2020 uznaliśmy kierunki SRW skoncentrowane na zapewnianiu bezpieczeństwa
obywateli (ograniczanie przestępczości, rozwój sytemu ratownictwa, ograniczanie skutków katastrof) i promowaniu
zdrowego stylu życia (odpowiednio kierunki: B.1.4 Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i B.1.2 Upowszechnienie oraz promocja aktywnego i zdrowego stylu życia).
Powiązanie kierunków SRW z SL wygląda podobnie. Podstawowe różnice polegają na włączeniu w obszar realizujący
strategie całego celu B.2 dotyczącego ochrony środowiska, a wyłączeniu z niego kierunku B.1.3 Podniesienie
skuteczności polityki społecznej, choć zapewne można mieć tu wątpliwości wobec niejednoznaczności zapisów SL
i SWW. Podobnie, jak w przypadku EU2020, są tu też te same obszary niezgodności (poza wyjątkami omówionymi
powyżej, czyli ochroną środowiska i polityka społeczną).
Trzeba zaznaczyć, że wprawdzie wykluczone tu przez nas interwencje w praktyce wdrażania programów operacyjnych, na mocy
odpowiedniego przypisania kategorii wydatków, uznawane są za realizujące EU2020, tu jednak kierowaliśmy się tekstem strategii, w którym
cele środowiskowe w takim ujęciu nie występują. EU2020 koncentruje się na ochronie środowiska poprzez ograniczanie emisji CO2, poprawę
efektywności tradycyjnej energetyki a także rozwój odnawialnych źródeł energii.
28
51
C.2.2 Intensyfikacja współpracy wewnątrzregionalnej
Tabela 13. Powiązanie
kierunków działań SRW z priorytetami i wytycznymi SL
SRW
Priorytet I: Europa bardziej atrakcyjnym miejscem dla inwestowania i pracy
A.2.4 Rozbudowa i unowocześnienie systemów
energetycznych i przesyłowych*
Cały cel strategiczny B.2 Wysoka jakość środowiska
naturalnego (7 kierunków)
B.3.4 Rozwój i modernizacja komunikacji publicznej
obszarów miejskich
Rozszerzenie i poprawa europejskiej infrastruktury
C.1.2 Rozbudowa i integracja systemu
transportowego
B.3.2 Poprawa warunków mieszkaniowych
komunalnej
B.3.5 Kształtowanie ośrodków wiejskich
C.2.1 i C.2.2 Rozwój współpracy międzyregionalnej,
Priorytet II: Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego
A.3.1 Wspieranie wdrożeń nowych technologii
i rozwój sektora B+R
Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań
i rozwoju
badawczych
A.2.2: finansowe i organizacyjne wsparcie biznesu
informacyjnego
A.2.2 Finansowe i organizacyjne wsparcie biznesu
A.2.3 Rozwój informatyki i telekomunikacji
Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz
zrównoważone wykorzystanie zasobów
A.3.2 Wspieranie procesów restrukturyzacji i adaptacji
gospodarczej
C.2.1 Rozwój współpracy międzyregionalnej,
C.2.2 Intensyfikacja współpracy wewnątrzregionalnej
C.1.1 Wspieranie rozwoju obszarów metropolitalnych
Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną
działalność zawodową, modernizacja systemów
zabezpieczeń socjalnych
A.1.3 Poprawa zatrudnialności i aktywności
zawodowej mieszkańców
B.1.1 Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług
medycznych
B.1.5 Wzmacnianie aktywności społecznej
52
Zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników
i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy
A.3.3 Unowocześnienie rolnictwa i wsparcie
przeobrażeń gospodarczych na terenach wiejskich
Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze
systemy edukacji i zdobywanie umiejętności
*K
ierunki SRW całkowicie zgodne z odpowiednimi obszarami SL zaznaczono wytłuszczoną czcionką, częściowo zgodne-normalną.
5.2. P
owiązanie RPO WSL ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego oraz
ze Strategiami: Lizbońską i Europa 2020
Zestawienie ze sobą kategorii wydatków przypisanych zarówno do poszczególnych działań i typów projektów RPO
WSL, jak i do obu strategii europejskich, pozwala dokładnie pokazać, jakie obszary RPO WSL realizują SL/EU2020,
a jakie są z nimi niespójne. Taka analiza szybko pokazuje, że w RPO jest zdecydowanie więcej obszarów niespójnych
z SL niż z EU202029.
RPO WSL nie realizuje EU2020 jedynie w priorytecie Turystyka i Kultura. Ten sam obszar nie jest również spójny
z SL. Dodatkowo jednak w SL, nie wpisuje się przeważająca część priorytetów Środowisko, Zrównoważony rozwój
miast, Transport, Infrastruktura edukacji oraz Zdrowie i rekreacja. Równocześnie jednak we wszystkich tych
priorytetach, a dodatkowo w prawie wszystkich działaniach wchodzących w ich skład, występują takie interwencje
(typy projektów), które choć stanowią mniejszość, realizują cele EU2020 i SL. Stąd też nie ma takich priorytetów,
a nie wiele jest działań, które by nie przystawały do SL i EU2020 wcale. W większości przypadków te zgodne
interwencje polegają na informatyzacji i rozwoju e-usług. Dodatkowo w obszarze turystyki i rewitalizacji miast są
to projekty wspierające przedsiębiorczość, w obszarze ochrony środowiska-odnawialne źródła energii, a w obszarze
transportu- czysty transport publiczny. Działań, które są w ogóle pozbawione komponentu realizującego EU2020 i/
lub SL jest łącznie osiem, z czego tylko połowa nie wpisuje się EU2020 (patrz tabela poniżej).
Tabela 14. Zgodność priorytetów i wybranych działań RPO WSL z celami SL i EU2020
Strategia EU2020
Stopień realizacji SL/EU2020
Priorytety RPO
w całości
w małej części
I. B+R, innowacje i przedsiębiorczość
I. B+R, innowacje i przedsiębiorczość
II. Społeczeństwo Informacyjne
II. Społeczeństwo Informacyjne
III. Turystyka
III. Turystyka
IV. Kultura
IV. Kultura
V. Środowisko
V. Środowisko
VI. Zrównoważony rozwój miast
VII. Transport
VII. Transport
VIII. Infrastruktura edukacji
IX. Zdrowie i rekreacja
Należy pamiętać, że obraz spójność RPO WSL z SL i EU2020 przez pryzmat kategorii interwencji jest w niektórych obszarach odmienny
od oceny faktycznej spójności dokonanej w oparciu o analizę przedmiotów projektów RPO WSL i treści celów / priorytetów SL i EU2020
(por. roz. 4.4). w tym rozdziale bazujemy jednak na spójności w oparciu o kategorie interwencji, bowiem jest to podejście bliższe temu jakie
w praktyce stosują zarówno KE, jak i instytucje wdrażające RPO WSL.
29
53
badawczych
Działania w całości nie spójne z SL/EU2020
3.1.2 Infrastruktura zaplecza turystycznego (podmioty publiczne)
3.2.2 Infrastruktura okołoturystyczna (podmioty publiczne)
3.4.0 Promocja turystyki
4.3.0 Promocja kultury
Działania w całości nie spójne z SL
5.1.0 Gospodarka wodno-ściekowa
5.2.0 Gospodarka odpadami
5.5.0 Dziedzictwo przyrodnicze
9.3.0 Lokalna infrastruktura sportowa
Szczegółowa analiza obszarów nie realizujących SL/EU2020, pokazuje, że są one całkowicie zgodne z SRW. Każdą
interwencję z tych obszarów, zarówno z poziomu działania, jak i typów projektów da się bezpośrednio powiązać z celami
i kierunkami działań zapisanymi w SRW. Poniżej w sposób szczegółowy zostanie przedstawiona natura tych relacji.
Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL nierealizujących SL i EU2020
Zarówno obszarowi turystyki, jak i kultury w SRW poświęcone są osobne kierunki działań. Ich cele są tożsame z tymi
jakie stoją przed odpowiadającym im priorytetami w RPO WSL. W przypadku turystyki jest to zwiększanie atrakcyjności
turystycznej regionu, co na mocy obu dokumentów ma się odbywać przede wszystkim przez rozwój szeroko pojętej
infrastruktury turystycznej, kampanie promocyjne a także rozwój sieci informacji i obsługi turystycznej. W odniesieniu
do drugiego obszaru, zarówno RPO WSL, jak i SRW, mają ambicje przyczynić się do budowy silnego ośrodka kultury
na Śląsku. Oba dokumenty zakładają tu poprawę infrastruktury kultury, szerokie kampanie promocyjne, a także
rozwój systemu informacji o kulturze i o obiektach o dużym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego.
Tabela 15. P
owiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL/EU, priorytety:
Turystyka i Kultura
działanie RPO WSL
wdrażany obszar SRW
III. Turystyka
3.1.2 Infrastruktura zaplecza turystycznego/ podmioty
publiczne
Kierunek B.3.6 Zwiększenie atrakcyjności
turystycznej regionu
3.2.2 Infrastruktura okołoturystyczna/ podmioty publiczne
3.3.0 Systemy informacji turystycznej
3.4.0 Promocja turystyki
IV. Kultura
Kierunek C.3.3 Rozbudowa i modernizacja
infrastruktury kultury regiony
4.1.0 Infrastruktura kultury
4.2.0 Systemy informacji kulturalnej
Kierunek C.2.3 Zwiększenie udziału
mieszkańców w kulturze i wzmocnienie
środowisk twórczych
4.3.0 Promocja kultury
54
Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL nie realizujących SL
Do obszarów nie realizujących SL należy większość interwencji z priorytetów: Środowisko, Zrównoważony rozwój
miast, Transport, Infrastruktura edukacji, Zdrowie i rekreacja.
Środowisko
Tabela 16. Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytet:
Środowisko
działanie RPO WSL
V. Środowisko
B.2.1 Utworzenie systemu kształtowania
i wykorzystania zasobów wodnych
5.1.0 Gospodarka wodno-ściekowa
komunalnej
5.2.0 Gospodarka odpadami
B.2.4 Uporządkowanie i wdrożenie systemu
gospodarki odpadami
5.3.0 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii
B.2.2 Poprawa jakości powietrza
B.2.1-w obszarze ochrony przeciwpowodziowej
5.4.0 Zarządzanie środowiskiem
B.2.3 Ochrona przed hałasem
Kierunek B.2.6 Zachowanie i odtworzenie bioi georóżnorodności
5.5.0 Dziedzictwo przyrodnicze
Zrównoważony rozwój miast
W tym obszarze RPO WSL skierowany jest częściowo na rozwijanie silnych ośrodków miejskich, które mają stać się
biegunami wzrostu dla regionu, a w części na rewitalizację obszarów zdegradowanych w mniejszych i większych
miastach. W pierwszym przypadku w RPO zaplanowano inwestycję w infrastrukturę o znaczeniu ponadregionalnym,
a w drugim inwestycje w zdegradowanych częściach miast, po to by nadać im nowe funkcje np. gospodarcze,
społeczne, kulturalne albo turystyczne. W obu przypadkach da się te obszary wpisać w całości w SRW. Na pierwszy
jest miejsce w kierunku C.1.1 Wspieranie rozwoju obszarów metropolitalnych, a na drugi w kierunkach: B.2.5:
Rewitalizacja terenów zdegradowanych i B.3.1: Zagospodarowanie centrów miast oraz zdegradowanych dzielnic.
Tabela 17 P
owiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL,
Zrównoważony rozwój miast
działanie RPO WSL
priorytet:
6.1.0 Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu
C.1.1 Wspieranie rozwoju obszarów
metropolitalnych
6.2.1 Rewitalizacja - duże miasta
B.2.5: Rewitalizacja terenów zdegradowanych
6.2.1 Rewitalizacja - małe miasta
6.2.1 Rewitalizacja - JESSICA
55
Obszarowi ochrony środowiska poświęcony jest osobny cel strategiczny SRW (B.2 Wysoka jakość środowiska
naturalnego), w którym można odnaleźć wszystkie interwencje zapisane w priorytecie V RPO. Swoje osobne
kierunki działań maja tu gospodarka odpadami i ochrona bioróżnorodności. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna
i oczyszczalnie ścieków mieszczą się w dwóch kierunkach SRW, z których jeden poświęcony jest gospodarowaniu
zasobami wodnymi, a drugi rozbudowie infrastruktury komunalnej. Tworzenie map akustycznych i map obszarów
zalewowych z działania 5.4.0, ma swoje miejsce w kierunkach SRW: B.2.3 Ochrona przed hałasem i B.2.1 Kształtowanie
zasobów wodnych. Natomiast ograniczanie tzw. niskiej emisji i podnoszenie efektywności sieci ciepłowniczych, które
jako jedyne z działania 5.3.0 nie realizują SL, znajdują się w kierunku SRW: B.2.2 Poprawa jakości powietrza.
Transport
Rozwój dróg o niższej randze niż autostrady wpisujące się w sieci transeuropejskie został całkowicie wykluczony
z obszaru realizującego cele SL. Tymczasem rozbudowa dróg o charakterze krajowym, regionalnym i lokalnym
stanowi dominującą cześć priorytetu VII. Wpisuje się on całkowicie w kierunek SRW-C.1.2 Rozbudowa i integracja
systemu transportowego, który stawia sobie za cel stworzenie spójnej sieci połączeń komunikacyjnych oplatającej
cały region i efektywnie łączącej mniejsze ośrodki z większymi. Zapisany w tym obszarze RPO, spójny z SL, rozwój
transportu publicznego, również wpisuje się w ten sam kierunek działań SRW.
Tabela 18 P
owiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytet:
Transport
działanie RPO WSL
VII Transport
7.1.1 Modernizacja i rozbudowa kluczowych elementów
sieci drogowych
C.1.2 Rozbudowa i integracja systemu
transportowego
7.1.2 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury
uzupełniającej kluczową sieć drogową
7.2.0 Transport publiczny
Zdrowie i edukacja
Również zaplanowane w RPO inwestycje w infrastrukturę z dziedziny edukacji i zdrowia znajdują swoje miejsce
w SRW. W obszarze edukacji odpowiadają im kierunki działań SRW obliczone na poprawę jakości kształcenia
w placówkach oświaty i uczelniach wyższych, a także wzrost aktywności zawodowej mieszkańców min. poprzez
kształcenie ustawiczne. W obszarze zdrowia i rekreacji – kierunki nastawione na poprawę jakości i dostępu do usług
medycznych, a także promowanie zdrowego stylu życia wśród mieszkańców.
Tabela 19. P
owiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytety:
Infrastruktura edukacji oraz Zdrowie i rekreacja
działanie RPO WSL
8.1.0. Infrastruktura szkolnictwa wyższego
C.3.1Tworzenie warunków rozwoju nauki
i wzmocnienie potencjału uczelni wyższych oraz
ośrodków badawczych
8.2.0 Infrastruktura placówek oświaty
8.3.0 Infrastruktura kształcenia ustawicznego
9.1.0. Infrastruktura lecznictwa zamkniętego
B.1.1: Poprawa dostępu do wysokiej jakości
usług medycznych
9.2.0. Infrastruktura lecznictwa otwartego
B.1.2: Upowszechnienie oraz promocja
aktywnego i zdrowego stylu życia
9.3.0. Lokalna infrastruktura sportowa
Także i obszary RPO WSL ważne z perspektywy wdrażania obu strategii europejskich, wpisują się w cele
i kierunki działań SRW całkowicie. Chodzi tu oczywiście przede wszystkim o działania z Priorytetu I i II. Wszystkie
wymienione tu dokumenty, zarówno RPO WSL, SRW jak i SL/EU2020 mają silny obszar poświęcony wspieraniu
konkurencyjnej gospodarki i we wszystkich ma się to odbywać poprzez większe nakłady na działalność badawczorozwojową, przekładanie ich wyników na innowacyjne produkty i usługi oraz poprzez szeroko pojęte wsparcie
rozwoju przedsiębiorstw. We wszystkich też kładziony jest duży nacisk na rozwój społeczeństwa informacyjnego,
poprzez zapewnienie dostępu do szerokopasmowego Internetu dla jak największej liczby osób i rozwój e-usług.
56
Ma to poprawić przede wszystkim jakość usług instytucji publicznych, ale także stymulować rozwój e-gospodarki
(działania obliczone na tą ostatnią, można znaleźć także w priorytecie I RPO WSL). Tak jak zostało to pokazane
w poprzednim podrozdziale, w SRW cały ten obszar, wspierany jest przede wszystkim poprzez cele szczegółowe
zapisane w Priorytecie A: Województwo śląskie regionem nowej gospodarki kreującym i skutecznie absorbującym
technologie.
Tabela 20. Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL, całkowicie zgodnych z SL/EU
A.2.1 Poprawa warunków inwestycyjnych
w regionie
Priorytet I.
Badania i rozwój technologiczny, innowacje
i przedsiębiorczość
A.2.2 Finansowe i organizacyjne wsparcie
biznesu
A.3.1 Wspieranie wdrożeń nowych technologii
i rozwój sektora B+R
C.3.1 Tworzenie warunków rozwoju
i wzmocnienie potencjału uczelni wyższych oraz
ośrodków badawczych
informacyjnego
Priorytet II.
Społeczeństwo Informacyjne
A.2.3 rozwój informatyki i telekomunikacji
Pomimo swojej całkowitej zgodności z SRW, RPO nie jest programem, który realizuje jej cele w równym stopniu.
Najsłabiej reprezentowane są tu przede wszystkim obszary, ważne także dla SL i EU, związane z poprawą jakości
i dostępności kształcenia, lepszym dostosowaniem pracowników do zmieniających się potrzeb rynku pracy,
wydłużaniem aktywności zawodowej, wprowadzaniem na rynek pracy jak największej liczby osób, a także wsparciem
dla osób w trudnej sytuacji życiowej (to ostatnie w małym stopniu dotyczy SL). Udział RPO WSL w realizacji celów
z tych dziedzin polega na rozwoju infrastruktury przede wszystkim z zakresu systemu oświaty (także kształcenia
ustawicznego) oraz systemu zdrowia. Cała gama interwencji miękkich, które na mocy wszystkich omawianych tu
dokumentów strategicznych, jest także nieodłączna częścią tych obszarów, leży poza RPO WSL. Dzieje się tak
oczywiście ze względu na rolę, jaką NSRO przypisały wszystkim RPO we wdrażaniu polityki spójności w Polsce,
o czym traktuje następny rozdział.
Tabela 21. Obszary wspólne SRW i EU2020/SL realizowane w niewielkim stopniu przez
RPO WSL
Strategia
EU2020
SL
Priorytety i cele realizowane w niewielkim stopniu przez RPO WSL
W ramach Priorytetu I: Edukacja - Projekt przewodni „Młodzież w drodze”
SRW
A.1.3 Poprawa zatrudnialności i aktywności zawodowej mieszkańców
B.1.3 Podniesienie skuteczności polityki społecznej
Podsumowując, należy stwierdzić, że najważniejszy dokument strategiczny dla województwa Śląskiego, Strategia
Rozwoju Województwa, odpowiadając na specyficzne potrzeby regionu, jest równocześnie w dużej mierze zgodna
57
Priorytet RPO WSL
ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa 2020. SRW realizuje wszystkie priorytety i cele szczegółowe zapisane
na poziomie inicjatyw przewodnich EU2020 i wytycznych SL, choć nie we wszystkich swoich obszarach i nie
w tym samym stopniu. Spośród wszystkich celów jakie stawiają sobie SL i EU2020, dla SRW najważniejsze są te,
wiążące się z rozwojem infrastruktury z zakresu transportu, energetyki, a także ochrony środowiska. Ważne jest
także wspieranie przedsiębiorczości i rozwój otoczenia biznesu. SRW mniejszy akcent kładzie natomiast na rozwój
działalności badawczo-rozwojowej i innowacji oraz na kwestie poprawy jakości edukacji, podnoszenia i wydłużania
aktywności zawodowej mieszkańców.
RPO WSL jest we wszystkich swoich priorytetach i działaniach całkowicie zgodny z SRW. Stąd też, obecność niespójnych
z SL i EU2020 obszarów w ramach RPO WSL, jest całkowicie uzasadniona istotnymi potrzebami i kierunkami rozwoju
regionu zapisanymi w SRW. Jeżeli brać pod uwagę kategorie wydatków przypisane do SL i EU2020, obszarami
tymi są: większość interwencji z priorytetu Turystyka i Kultura (w odniesieniu zarówno do EU2020, jak i SL) oraz
przeważająca część priorytetów- Środowisko, Zrównoważony rozwój miast, Transport, Infrastruktura edukacji oraz
Zdrowie i rekreacja (tylko w odniesieniu do SL).
58
6. Miejsce RPO w systemie
wdrażania NSRO
w kontekście realizacji
celów i priorytetów
i Strategii Europa 2020
59
6.1. W
spółdziałanie RPO WSL z krajowymi Programami Operacyjnymi w realizacji
założeń Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020
Realizacja SL i EU2020 przez programy operacyjne w ramach NSRO oparta jest o alokacje na kategorie interwencji
w poszczególnych programach. Analizowanymi programami (poza RPO WSL będącym przedmiotem całej ewaluacji)
są POIG, POIŚ, POKL. Tworząc model logiczny interwencji w ramach systemu wdrażania NSRO, w odniesieniu do
EU2020 kierowano się przyporządkowaniem kategorii interwencji stosowanym na potrzeby sprawozdań rocznych
z realizacji RPO30. Zastosowano jednak kilka modyfikacji. Po pierwsze starano się każde (pod)działanie programów
krajowych przypisać do jednego określonego priorytetu EU2020 / SL. Po drugie kilka przypadków wzbudziło
wątpliwości ewaluatorów i ostatecznie w niektórych zdecydowano, że (pod)działanie jest bardziej spójne z innym
priorytetem, niż sugerowałaby to kategoria interwencji:
• 5
.2 POIG Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz sieci o znaczeniu
ponadregionalnym (kategoria 5) – przypisano jedynie do obszaru B+R, mimo iż mogłoby być również utożsamiane
z otoczeniem biznesu,
• 2
.3.2 i 2.3.3 POIG dotyczące Inwestycji związanych z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki (kategoria
11) przypisano do obszaru społeczeństwa informacyjnego, a 2.3.1. Projekty w zakresie rozwoju infrastruktury
informatycznej nauki (kategoria 2) przypisano do obszaru B+R,
• 1.2 POKL (65, 66) przypisano do obszaru ubóstwa, a nie zatrudnienia,
• 3.4 POKL (72) przypisano do obszaru rynku pracy, a nie edukacji.
Wszystkie priorytety i projekty przewodnie EU2020 są w zauważalnym stopniu wdrażane przez projekty realizowane
w ramach programów operacyjnych składających się na system wdrażania NSRO. Najwięcej środków (32,5 mld
PLN – prawie połowa wszystkich analizowanych środków) alokowano na priorytet 2.1 Zrównoważony rozwój / Klimat
energia mobilność. Zdecydowana większość tych środków (81%) to priorytety środowiskowe (I-V), transportowe (VIVIII) i energetyczne (IX-X) POIŚ (patrz załącznik). Pozostałe 19% to środki w ramach RPO31. Drugim najintensywniej
realizowanym priorytetem jest 1.1 Inteligentny rozwój / Badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość. Podstawowym
źródłem finansowania tego priorytetu EU2020 jest oczywiście POIG, a konkretnie priorytety I – V. Znaczące są także
środki na innowacyjne przedsięwzięcia MSP i wsparcie infrastruktury badawczej w RPO. Drugim priorytetem, w którego
realizacji współdziałają POIG (priorytety VII i VIII) i RPO (priorytet II) jest 1.3 Społeczeństwo informacyjne.
Ryc. 9. Realizacja priorytetów EU2020 przez programy operacyjne w ramach NSRO
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy programów operacyjnych
Patrz załącznik nr 6 do sprawozdania rocznego z realizacji RPO WSL.
Na potrzeby analizy środki w ramach RPO WSL przeznaczone na poszczególne priorytety podzielono przez udział całości alokacji
RPO WSL w alokacji na wszystkie RPO (10,1%), dzięki czemu uzyskujemy bardziej porównywalne wielkości: wydatki na programy krajowe
i wydatki na programy regionalne.
30
31
60
Relacja POKL–RPO stanowi najbardziej wyrazisty przykład sytuacji, w której brak realizacji priorytetu EU2020 przez
jeden program jest kompensowany środkami innego programu. Dotyczy to przede wszystkim priorytetu 3.1 Rozwój
sprzyjający włączeniu / Zatrudnienie i umiejętności, dla którego POKL jest jedynym narzędziem realizacji w ramach
NSRO. Także w przypadku priorytetu 1.2 Inteligentny rozwój / Edukacja POKL stanowi kluczowe źródło finansowania
(82%), dzięki któremu priorytet ten jest w zadowalającym stopniu wdrażany. Wartym omówienia przykładem jest
priorytet 3.2 Rozwój sprzyjający włączeniu / Walka z ubóstwem. Earmarking sugeruje, że jest on realizowany głównie
poprzez działania rewitalizacyjne RPO oraz wspierające służbę zdrowia w RPO i POIŚ. Jak ustalono jednak w toku
badania (por. roz. 4.4), założenia te nie wydają się słuszne. Priorytet ten jest realizowany w rzeczywistości również
głównie przez POKL (wybrane działania priorytetów I i VII).
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy programów operacyjnych
Zgodnie z earmarkingiem RPO WSL przyczynia się do częściowej realizacji 2 priorytetów SL. Tylko w przypadku
wytycznej 2.2 Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów RPO ma znaczący
udział obok POIG i POIŚ. Wytyczna 1.4 Rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej wdrażana jest w zasadzie
w całości przez projekty z zakresu infrastruktury transportowej i energetycznej w ramach POIŚ przy znikomym udziale
RPO WSL. W odniesieniu do wytycznej 2.1 dominują projekty B+R wspierane w ramach POIG. W jeszcze większym
stopniu o uzupełnianiu interwencji RPO wsparciem innych programów możemy mówić w przypadku priorytetu 3 SL
Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy, który jest wdrażany w całości (tzn. wszystkim jego szczegółowym
wytycznym można przypisać (pod)działania programów operacyjnych NSRO) wyłącznie przez projekty POKL.
Odpowiadając na sformułowany problem badawczy: czy RPO rozumiany jako element systemu wdrażania NSRO
skutecznie uzupełnia POIG, POKL, POIŚ w realizacji SL i EU2020, można powiedzieć, że poszczególne programy
operacyjne w dużej mierze uzupełniają się. Nie byłoby jednak precyzyjne stwierdzenie, że pozostałe programy
operacyjne uzupełniają RPO WSL. Nie możemy mówić o sytuacji, w której wsparcie programów krajowych pozostawia
pewne luki, niewspierane priorytety SL i/lub EU2020, które są wypełniane przez RPO WSL. Jak zauważył jeden
z respondentów IDI z MRR, RPO mają wymiar lokalny i regionalny, realizują przede wszystkim SRW i lokalne potrzeby.
SL i EU2020 ze swoimi projektami przewodnimi ma inny, europejski wymiar i nakłada obowiązki przede wszystkim
na państwa członkowskie. Dlatego też ich wdrażania należy się doszukiwać głównie w programach krajowych.
Przeprowadzona analiza zakresu wsparcia programów krajowych potwierdza, że to właśnie one mają potencjał
do realizacji badanych Strategii. Projekty w POIG służące wsparciu badań i rozwoju nowoczesnych technologii,
infrastruktury sfery B+R, kreowania kapitału dla innowacji i ich dyfuzji, mogą mieć realny wpływ na realizację
priorytetu EU2020 Inteligentny rozwój i priorytetu SL Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego. Podobnie
wsparcie drogowej i lotniczej sieci TEN-T w ramach POIŚ może wdrażać priorytet EU Zrównoważony rozwój
i priorytet (wytyczną 1.1) SL Rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej. RPO WSL uzupełnia te programy,
ale w zakresie mniejszych, lokalnych działań, których wpływ na wdrażanie SL i EU2020 będzie niewielki. Oceniając
61
Miejsce RPO WSL w systemie wdrażania NSRO w kontekście realizacji
celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej i strategii Europa 2020
Ryc. 10. Realizacja priorytetów SL przez programy operacyjne w ramach NSRO
wpływ projektów RPO WSL na cele Strategii (por. roz 4.4), można było mieć w wielu obszarach niedosyt, gdyż był
on w większości przypadków pośredni. Przykładowo projekty RPO WSL z działania 1.3 mogą być zaklasyfikowane do
sfery B+R, a projekty z 7.1.1 mieszczą się w sferze infrastruktury drogowej powiązanej z siecią krajową i europejską,
ale nie mają odpowiedniej skali, by zbliżyć nas do realizacji celów EU2020. Ta skala i potencjał występuje jedynie
w programach krajowych.
6.2. Kształt linii demarkacyjnej a realizacja założeń Strategii Europa 2020
Wpływ linii demarkacyjnej na możliwości realizacji SL i EU2020 przez RPO WSL
Tzw. linia demarkacyjna to zestaw kryteriów wskazujących dla określonych typów projektów miejsce (Program)
ich realizacji, w celu uniemożliwienia wielokrotnego finansowania ze środków różnych funduszy UE. Dokument
stanowi tabelaryczne zestawienie zidentyfikowanych na etapie programowania wspólnych obszarów interwencji
funduszy UE. Poprzez zawarte w nim kryteria demarkacyjne, rozdziela interwencje pomiędzy Programami. Kryteria
odnoszą się do zasięgu terytorialnego/charakteru projektów, wartości (kosztów kwalifikowanych) projektów, rodzaju
beneficjenta. Linia demarkacyjna przyjęta została w formie uchwały Komitetu Koordynacyjnego NSRO 18 grudnia
2007 r. i następnie była wielokrotnie modyfikowana32. Sposób w jaki RPO realizuje SL i EU2020 jest niewątpliwie
związany z zapisami linii demarkacyjnej. Warto jednak pamiętać, że sam dokument powstał już po ustaleniu zakresu
poszczególnych programów operacyjnych i miał na celu doprecyzować rozgraniczenie interwencji w nakładających
się obszarach. Zatem w większym stopniu na możliwości realizacji SL i EU2020 wpływa struktura systemu wdrażania
NSRO i rozsądne skądinąd rozstrzygnięcie, iż to duże programy krajowe stanowią narzędzie realizacji kluczowych
ponadwojewódzkich projektów w zakresie infrastruktury, gospodarki, sfery nauki. Powoduje to, że w zasadzie wszystkie
priorytety EU2020 i SL mogą być realizowane przez projekty RPO WSL jedynie w ograniczonym, pośrednim stopniu,
bowiem są to niewielkiej skali lokalne, regionalne interwencje. W odniesieniu do EU2020 dotyczy to w największym
stopniu priorytetów 1.1 Badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość, 2.1 Klimat, energia i mobilność. Zaś
w odniesieniu do SL, wszystkich trzech wytycznych w których wykazano jakikolwiek wpływ RPO WSL: 1.4 Rozszerzenie
i poprawa infrastruktury europejskiej, 2.1 Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju, 2.2 Pobudzenie
innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów.
Takie rozwiązanie jest jednak uzasadnione i nie można tu mówić o „winie” linii demarkacyjnej. Dokument ten,
jak powiedziano, był wielokrotnie modyfikowany celem dostosowania do faktycznych potrzeb beneficjentów
i podniesienia efektywności wdrażania Programów, co da się zauważyć w zapisach aktualnej wersji. Równocześnie
da się nadal wskazać rozwiązania, które mogą obniżać stopień realizacji SL i EU2020 w ramach całego systemu
wdrażania NSRO.
Najefektywniejszym rozwiązaniem wydaje się rozdzielenie zakresów programów na poziomie przedmiotu projektu.
Ma to miejsce m.in. w przypadku:
• Zakupu taboru dla połączeń regionalnych oraz modernizacji regionalnej sieci kolejowej – dostępnego w RPO
i połączeń kolejowych o znaczeniu międzyregionalnym i międzynarodowym oraz zakupu taboru dla połączeń
międzynarodowych i międzyregionalnych – dostępnego jedynie w POIŚ
• W
sparcia budowy autostrad, dróg ekspresowych i krajowych – POIŚ / wsparcia dróg wojewódzkich, powiatowych,
gminnych RPO.
Taki podział oczywiście determinuje możliwości wdrażania SL i EU w RPO, ale jest zupełnie jasny i uzasadniony
kompetencjami poszczególnych szczebli administracji. Pewną wariacją podziału na podstawie przedmiotu projektu
jest wskazywanie zasięgu wspieranej inicjatywy, dotyczy to np.: funduszy poręczeniowych i pożyczkowych, sieci
instytucji otoczenia biznesu, czy powiązań kooperacyjnych (klastrów) – te o zasięgu województwa, zlokalizowane na
obszarze jednego województwa wspierane są z RPO, zaś pozostałe z POIG. O ile rozwiązanie to może funkcjonować
w dwóch pierwszych przypadkach, to ograniczenie powiązania kooperacyjnego do obszaru jednego województwa
mocno ogranicza zasadność podejmowania takiej inicjatywy i zainteresowanie takim wsparciem w RPO jest
niewielkie. Przykładem niezasadnego podziału przedmiotu wsparcia, na który uwagę zwracali też respondenci z IZ
jest: ulokowanie wsparcia lokalnych lub regionalnych szerokopasmowych sieci szkieletowych lub dystrybucyjnych
w RPO, a dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili” w POIG.
Problemem, szczególnie mniej konkurencyjnych województw33, są obszary, w których pożądany ze względu na
potrzeby regionu zakres wsparcia jest dostępny w programach krajowych, ale podmioty z danego województwa
nie są zdolne konkurować o wsparcie z podmiotami z innych województw. Mimo iż IZ byłaby skłonna wyasygnować
środki na dany typ projektu w ramach RPO, to nie pozwala na to linia demarkacyjna. Sytuacja taka w wielu
przypadkach może negatywnie wpłynąć na możliwości realizacji SL i EU2020 w województwie, a jej rozwiązaniem
jest wprowadzanie pewnej elastyczności, wyjątków od podstawowej linii demarkacyjnej, np.:
Aktualna obecnie wersja została przyjęta 11 lipca 2012 r.
Więc niedotyczącym bezpośrednio Śląska.
32
33
62
• W
RPO można było wspierać jedynie porty lotnicze spoza sieci TEN-T po ustaleniach z KE. Porty w sieci TEN-T
wspierane są z POIŚ. W wyniku negocjacji dopuszczono jednak finansowanie portów w sieci TEN-T w RPO, jako
uzupełnienie POIŚ, w województwach podkarpackim, wielkopolskim i małopolskim.
• Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego dla celów dydaktycznych w szkołach wyższych wspierana jest
przede wszystkim w POIŚ, ale wszystkie projekty, które nie są tam umieszczone na liście indykatywnej, mogą być
wspierane w RPO.
• W
sparcie projektu inwestycyjnego związanego z nabyciem środków trwałych niezbędnych do prowadzenia prac
B+R – jw., wartość projektu W RPO co do zasady do 400 tys. PLN i 2 mln PLN, jeśli utworzono osobne działanie
analogiczne do 4.2 POIG34.
• W
sparcie parków technologicznych w RPO do 40 mln PLN. Jeżeli jednak projekt zostanie wpisany na listę
indykatywną RPO, to ograniczenie nie obowiązuje.
Najgorszym rozwiązaniem w linii demarkacyjnej wydaje się proste kryterium kwotowe, bez dopuszczenia możliwości
odstępstw, np.:
• Bezpieczeństwo i ochrona transportu lotniczego do 4 mln PLN w RPO;
• Transport publiczny do 100 mln PLN w RPO;
• Transport multimodalny do 20 mln PLN w RPO;
• Infrastruktura dydaktyczna (budynki i wyposażenie) w zakresie nowoczesnych technologii do 20 mln PLN
w RPO;
• Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej do 10 mln
RPO.
Może prowadzić to do realizacji niewartościowych, nieracjonalnych projektów, którym w sztuczny sposób obcięto
zakres (np. po niepowodzeniu w staraniach o dofinansowanie z programu krajowego), żeby spełnić kryteria RPO.
Kolejnym zjawiskiem może być ogólnie niski poziom wniosków w naborze w wyniku niskiego zainteresowania
wnioskodawców, bowiem kluczowi potencjalni beneficjenci będą starać się o dofinansowanie na atrakcyjniejszych
warunkach z programu krajowego. W efekcie dofinansowanie otrzymać mogą projekty niskiej wartości bądź
wykluczone zostaną projekty wartościowe w skali regionalnej, ale niewystarczająco konkurencyjne na poziomie
kraju.
Propozycje zmian linii demarkacyjnej na przyszły okres programowania
Rozważając optymalny kształt linii demarkacyjnej na przyszły okres programowania, ze względu na potrzebę
wdrażania EU2020, należy na wstępie odróżnić dwa pojęcia: realizację EU2020 przez program regionalny oraz
realizację EU2020 w regionie. Realizacja EU2020 przez RPO zawsze będzie ograniczana demarkacją wsparcia
między programami, gdyż niezależnie od szczegółowych rozwiązań w mocy pozostanie zasada, że duże projekty
o zasięgu krajowym – w największym stopniu wdrażające EU2020 – wspierane będą z programów szczebla krajowego.
Istotniejsze z punktu widzenia rozwoju regionu jest efektywne wdrażanie założeń EU2020 w województwie przez
wszystkie programy operacyjne realizowane na obszarze regionu. W tym ujęciu zmiany jakie należałoby wprowadzić
to, zgodnie z powyższymi wnioskami, przede wszystkim odejście w jak największej liczbie obszarów od demarkacji
kwotowej na rzecz demarkacji przedmiotowej (w kolejności najkorzystniejsze wydają się: przedmiot wsparcia, typ
beneficjenta, zasięg / oddziaływanie przedsięwzięcia).
34
W ramach RPO WSL nie zdecydowano się na utworzenie odrębnego poddziałania. Ten typ projektu uwzględniony jest w poddziałaniu
1.2.3 z maksymalną kwotą kosztów kwalifikowanych 400 tys. PLN, co wydaje się stanowić podstawową barierę zainteresowania i tym
samym ograniczenie w realizacji SL i EU2020.
63
Miejsce RPO WSL w systemie wdrażania NSRO w kontekście realizacji
celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej i strategii Europa 2020
• Infrastruktura sfery B+R może być wspierana w RPO do kwoty 4mln PLN, a powyżej niej w POIG. Jednakże, jeśli
wsparcie to jest priorytetem województwa i utworzono w tym celu odrębne działanie analogiczne do 2.1 POIG,
to wtedy wartość projektu może wynosić do 20 mln PLN (w oparciu o oświadczenie wnioskodawcy weryfikowane
jest czy projekt nie jest dofinansowany z POIG).
7. Wpływ procesu
wyboru projektów
na możliwości realizacji
celów i priorytetów
i Strategii Europa 2020
w ramach RPO WSL
64
7.1. Zainteresowanie beneficjentów realizacją projektów odnoszących się do
kategorii lizbońskich oraz kategorii wpisujących się w realizację Strategii UE
2020
• m
ałe zainteresowanie: suma wnioskowanego dofinansowania w danym konkursie była mniejsza niż alokacja
przeznaczonej na dany nabór,
• u miarkowane zainteresowanie: suma wnioskowanego dofinansowania w danym konkursie przekraczała wartość
alokacji do poziomu jej dwukrotności,
• ś rednie zainteresowanie: suma wnioskowanego dofinansowania w danym konkursie kształtowała się na poziomie
2−3 razy wyższym niż alokacja,
• d uże zainteresowanie: suma wnioskowanego dofinansowania w danym konkursie przekraczała trzykrotność
alokacji.
W trybie konkursowym małe zainteresowanie odnotowano w 9 naborach, w których dominowały kategorie SL oraz
14 z dominującymi kategoriami EU2020; umiarkowane odpowiednio w 15 i 16; średnie w 5 i 9; a duże w 7 naborach
z kategoriami SL i 20 EU2020. W przypadku naborów nieobejmujących kategorii SL/EU2020 zidentyfikowano 2 nabory
z małym zainteresowaniem, 2 z umiarkowanym zainteresowaniem, 3 ze średnim i 4 z dużym. Z tego porównania
widać, że wśród naborów SL/EU2020 zaznacza się dużo większe zróżnicowanie, tzn. jest sporo naborów, w których
zainteresowanie było duże, ale też znaczna liczba naborów z małym zainteresowaniem. W przypadku kategorii SL duże
zainteresowanie wiązało się przede wszystkimi z inwestycyjnymi naborami dla MSP, zaś niskie z wybranymi naborami
poddziałań 1.1.1, 1.1.2, 1.3 i targowymi dla MSP. Opieranie analizy jedynie na wskaźniku finansowym nie wydaje się
jednak wystarczające, albowiem zależnie od typu naboru, pewne projekty miały ograniczoną wartość (na przykład
w niektórych konkursach dla sektora MSP), inne zaś, jak choćby w branżach wymagających wysokich nakładów,
opiewały na wysokie kwoty dofinansowania, a więc nawet nieduża liczba projektów wyczerpywała alokację.
Za satysfakcjonujący poziom zainteresowania można uznać sytuację, gdy pula złożonych wniosków daje możliwość
wyboru projektów spełniających wymagania określone w ramach danego naboru przy jednoczesnym wykorzystaniu
alokacji środków finansowych. W naborach konkursowych w RPO WSL wybierano średnio co drugi projekt, a więc
za minimalny satysfakcjonujący poziom zainteresowania należy uznać złożenie przez potencjalnych beneficjentów
wniosków o dofinansowanie w łącznej wartości równej dwukrotności alokacji na dany konkurs. W dotychczas
przeprowadzonych konkursach niższy poziom wnioskowanego dofinansowania zanotowano w 42%, a wyższy
w 58% naborów. W naborach, w których dominowały kategorie SL niższy poziom zainteresowania zanotowano
w 64%, a w naborach EU2020 51%. Ponownie zaznacza się więc mniejsze zainteresowanie naborami związanymi
z badanymi Strategiami.
Priorytet I. Badania i rozwój technologiczny, innowacje, przedsiębiorczość
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 02, 03, 04, 05, 07, 08 oraz 09. Wszystkie wpisują się
w realizację celów zarówno SL, jak i EU2020. W 26 naborach, przeprowadzonych w trybie konkursowym w tym
Za wartość alokacji przyjmowano kwotę w PLN wskazaną w ogłoszeniu o naborze.
Alokacja na nie stanowi ponad 50% alokacji na (pod)działanie.
37
dotyczyło to pojedynczych naborów otwartych z działań/poddziałań: 3.1.2 (kat. nie-SL i nie-EU 57), 4.1 SL/EU 11 oraz nie-SL/EU 58
i 59), 7.1.2 (SL28 i EU 23), 8.1.0 (SL/EU 11 i EU 75) , 9.1 (SL/EU 11 i EU 75).
35
36
65
Wpływ procesu wyboru projektów na możliwości realizacji celów i priorytetów
Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 w ramach RPO WSL
Przy ocenie zainteresowania wnioskodawców realizacją projektów kierowano się dwoma czynnikami: stosunkiem
wartości wnioskowanego dofinansowania do alokacji przeznaczonej na dany nabór w trybie konkursowym oraz
dodatkowo liczbą złożonych projektów. W analizie ograniczono się do naborów konkursowych, bowiem zupełnie
odmienna specyfika naborów PK i PRS powoduje, iż w ich przypadku pytanie o zainteresowanie jest bezprzedmiotowe.
We wszystkich rozstrzygniętych dotychczas naborach w trybie konkursowym wnioskowana wartość dofinansowania
stanowiła średnio 2,99-krotność wartości alokacji35. Zainteresowanie aplikowaniem w kategoriach wdrażających
badane strategie jest nieco niższe niż ogółem w Programie. W naborach, gdzie dominowały kategorie SL36,
wnioskowana wartość dofinansowania stanowiła 2,70-krotność alokacji, zaś w naborach z kategoriami EU2020 2,88.
Osobno należy wspomnieć o naborach w (pod)działaniach, w których alokacja na kategorie SL/EU2020 stanowi
jedynie nieznaczną część całości – dotyczy to szczególnie działań priorytetów III–IX, w których udostępniono jeden typ
projektu z zakresu SI. Zainteresowanie tymi typami projektu było raczej niskie – liczone jako wartość dofinansowania
złożonych wniosków w stosunku do udziału alokacji przeznaczonego na kategorie SL/EU2020 w danym działaniu,
wyniosło średnio 0,47. Podobna do średniego zainteresowania wartość, tzn. trzykrotność alokacji, była przyjęta przez
IZ jako graniczna w niektórych naborach prowadzonych w trybie otwartym37. Z kolei z analizy relacji między liczbą
projektów złożonych a liczbą wybranych do dofinansowania wynika, że średnio w naborach w trybie konkursowym
(we wszystkich kategoriach łącznie) wybierano do realizacji co drugi wniosek. W związku z powyższym, na potrzeby
analizy przyjęto zatem następujące założenia:
priorytecie, złożono łącznie 7651 projektów, a wnioskowane dofinansowanie kształtowało się średnio na poziomie
2,6-krotności alokacji, notując jednak znaczne rozpiętości, od prawie 9-krotnej wartości alokacji w jednym
z konkursów działania 1.2 do zaledwie piątej części alokacji w naborze w ramach działania 1.3. Jednocześnie
w naborach w priorytecie I do dofinansowania wybierano średnio około 62% złożonych projektów.
O ile średnia wnioskowanej alokacji w konkursach tego priorytetu wskazuje na satysfakcjonujący ogólny poziom
zainteresowania, to wspomniane zróżnicowanie zmienia ten obraz. Tylko w 7 naborach przekroczono dwukrotną
wartość alokacji, uznaną za satysfakcjonującą, po jednym w poddziałaniach: 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2 oraz po dwóch
z 1.2.3 i 1.2.4. Z kolei z drugiej strony, 19 naborów skończyło się przyjęciem wniosków o wartości dofinansowania
poniżej założonego satysfakcjonującego poziomu, przy czym w 10 nie była to duża różnica, albowiem wartości
mieściły się pomiędzy alokacją a jej dwukrotnością. W pozostałych 9 konkursach zainteresowanie okazało się być
znacznie poniżej satysfakcjonującego, jako że złożone wnioski nie wyczerpywały alokacji. Dotyczyło to wszystkich
naborów z 1.1.1, dwóch z 1.1.2, po jednym z 1.2.1 i 1.2.2 oraz trzech z 1.3.0. O ile w większości poddziałań można
znaleźć nabory zarówno cieszące się satysfakcjonującym zainteresowaniem, jak i nie, to w przypadku dwóch, 1.1.1
(SL/EU2020 05 i 09) i 1.3.0 (SL/EU2020 02 i 03) żaden nabór nie zapewnił satysfakcjonującej puli wniosków.
(Zestawienie naborów w priorytecie I znajduje się w załączniku 2.)
W ramach priorytetu o środki mogli aplikować zarówno przedsiębiorcy sektora MSP, jak i podmioty publiczne.
Jak widać w poniższym zestawieniu, ta ostatnia grupa beneficjentów wykazywała ponadtrzykrotnie mniejsze
zainteresowanie konkursami niż przedsiębiorcy.
Tabela 22. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu I w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski
złożone /
wybrane**
SL
nie SL
EU
nie EU
publiczne
2,50*
1,02*
nie dotyczy
1,02
nie dotyczy
MSP
1,67
3,95
nie dotyczy
3,95
nie dotyczy
razem
2,02
2,60
nie dotyczy
2,60
nie dotyczy
Wnioskowana wartość dofinansowania jako wielokrotność alokacji
* średnia ze wszystkich naborów (w tym przypadku dla podmiotów publicznych)
** stosunek wniosków złożonych do wybranych
Źródło: opracowanie własne na podstawie zestawień złożonych wniosków o dofinansowanie
Dużym zainteresowaniem cieszyły się konkursy dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw organizowane przez
IP2, Śląskie Centrum Przedsiębiorczości, tam też złożono najwięcej wniosków, 7417 (97% wszystkich w priorytecie).
Świadczy to o dużym zainteresowaniu śląskich przedsiębiorców aplikowaniem o środki z programu regionalnego,
przy czym największym powodzeniem cieszyły się nabory projektów polegających na bezpośrednich inwestycjach
w przedsiębiorstwa.
Najmniejsze zainteresowanie potencjalni beneficjenci wykazali ogłoszonym w czerwcu 2011 r. naborem z działania
1.3 Transfer technologii i innowacji (SL/EU2020 02 i 03), w którym złożono 18 wniosków zaledwie na piątą część
alokacji. Równocześnie ogłoszono drugi nabór z tego samego działania, w którym złożono 32 projekty, a wnioskowane
dofinansowanie było 1,26 razy większe niż alokacja (trzykrotnie wyższa niż w pierwszym konkursie). Nabory objęły
różne typy projektów:
1. z wiązane z zakupem usług doradczych m.in. w zakresie usprawnienia innowacji i rozwoju sieci współpracy między
sektorem B+R a przedsiębiorstwami, tworzeniem i rozwojem sieci instytucji otoczenia biznesu oraz klastrów
o znaczeniu lokalnym i regionalnym (SL/EU2020 03),
2. z wiązane m.in. z budową, przebudową i remontem infrastruktury, doposażeniem w sprzęt parków przemysłowotechnologicznych, centrów transferu technologii, jednostek naukowych, laboratoriów i innych (SL/EU2020 02).
Ten przykład dobrze pokazuje rozkład zainteresowania tych samych grup beneficjentów różnymi typami przedsięwzięć,
albowiem wnioskodawcy wykazali dużo większą chęć realizacji projektów inwestycyjnych niż tworzenia sieci
współpracy i klastrów.
Z kolei przyczyn małego zainteresowania realizowaniem pewnych typów projektów w ramach działania 1.3 ze strony
podmiotów publicznych można szukać m.in. w ograniczeniu dofinansowania wynikającym z regulacji w zakresie
udzielania pomocy publicznej (patrz również punkt 7.3). Powoduje to konieczność wniesienia wyższego wkładu
własnego, a większość beneficjentów tego działania: jednostek naukowych, szkół wyższych, a także instytucji
66
otoczenia biznesu, nie ma takich możliwości. Ponadto pewne ograniczenia wynikają również z tzw. linii demarkacyjnej,
szczególnie z zapisu dotyczącego wspierania powiązań kooperacyjnych leżących na terenie jednego województwa,
których interpretacja nie jest do końca jasna.
Ograniczenia wprowadzone przez „linię demarkacyjną” dotknęły także poddziałania 1.2.3 (SL/EU2020 04), gdzie
ze względu na obniżenie wartości dofinansowania zmniejszyła się liczba składanych projektów. W ramach działania
1.2.3 niewielkim zainteresowaniem cieszyły się również nabory projektów o charakterze doradczym (SL/EU2020 05)
w zakresie wspierania innowacji w MSP.
Priorytet II. Społeczeństwo informacyjne
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 10, 11 i 13. Wszystkie wpisują się w realizację celów
zarówno SL, jak i EU2020. W 6 naborach, przeprowadzonych w trybie konkursowym w tym priorytecie, złożono
łącznie 253 projekty, a wnioskowane dofinansowanie kształtowało się średnio na poziomie 2,27-krotności alokacji,
czyli powyżej satysfakcjonującego minimum. Jednak w poszczególnych działaniach sytuacja była zróżnicowana.
O ile w działaniu 2.2 (SL/EU2020 11 i 13) na trzy nabory dwa należy uznać za satysfakcjonujące, a jeden za prawie
satysfakcjonujący, to w 2.1 żaden nie osiągnął tego poziomu − w dwóch wnioskowano dofinansowanie na poziomie
niewiele przekraczającym alokację, a w jednym zaledwie jej trzecią część. (Zestawienie naborów w priorytecie II
znajduje się w załączniku 2). Jednocześnie w naborach w priorytecie II do dofinansowania wybierano średnio 63%
złożonych projektów.
Tabela 23. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu II w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
1,78
SL
2,27
nie SL
nie dotyczy
EU
2,27
nie EU
nie dotyczy
* stosunek wniosków złożonych do wybranych
Dużym zainteresowaniem wśród wnioskodawców cieszyły się nabory w ramach działania 2.2 Rozwój elektronicznych
usług publicznych (kategorie interwencji 11 i 13), w ramach których w kolejnych edycjach składano coraz więcej
wniosków opiewających na coraz większe kwoty dofinansowania. Wśród projektodawców przeważały JST,
a w konkursie w 2012 r. dodatkowo znaczną część potencjalnych beneficjentów stanowiły zakłady opieki zdrowotnej.
Projekty najczęściej dotyczyły udostępniania usług świadczonych on-line (kategoria 13).
Małe i umiarkowane zainteresowanie zanotowano w konkursach w ramach poddziałania 2.1 Infrastruktura
społeczeństwa informacyjnego (kategorie interwencji 10 i 11). Złożyło się na to szereg przyczyn, w tym problemy
z wymogami prawnymi z zakresu pomocy publicznej (patrz również punkt 7.3), które ograniczają maksymalny
poziom dofinansowania dla projektów polegających na budowie szerokopasmowych sieci internetowych, a także
pozostawiają wątpliwości dotyczące kategorii beneficjentów, którymi w tym przypadku są głównie JST. Drugim
czynnikiem zmniejszającym zainteresowanie realizacją projektów w ramach tego działania są zmiany w bieżących
priorytetach śląskich samorządów38, które ostrożnie wydatkują środki. Po renegocjacji RPO WSL rozszerzono katalog
beneficjentów tej osi priorytetowej o przedsiębiorców telekomunikacyjnych (również uprawnionych do wsparcia).
Jednak zaledwie kilka firm złożyło projekty o niewielkiej wartości dofinansowania.
Priorytet III. Turystyka
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 8 i 13, wpisujące się w realizację celów zarówno SL, jak
i EU2020. Dotyczą naborów w ramach działań 3.1, 3.2 i 3.3, w których realizowane są również projekty z kategorii
interwencji 57, która nie spełnia celów obu strategii. Dodatkowo 57 realizowana jest w działaniu 3.4. W 12
naborach, przeprowadzonych w trybie konkursowym w tych działaniach, 7 obejmowało kategorie 8 i 13. Złożono
łącznie 1457 wniosków o dofinansowanie, w tym 1281 w ramach kategorii 8 i 13. Wnioskowane dofinansowanie
38
Problem ten poruszano m.in. na 14. posiedzeniu Komitetu Monitorującego RPO WSL w dniu 13 maja 2011 r.
67
Małe zainteresowanie towarzyszyło w latach 2008−9 konkursom w ramach poddziałań 1.1.2, 1.2.1 i 1.2.2
(SL/EU2020 05, 08 i 09), związanym m.in. z promocją i udziałem w targach i wystawach międzynarodowych.
Zainteresowanie realizacją tego typu projektów zwiększyło się w kolejnych latach, gdy w dwóch naborach złożono
wnioski o dofinansowanie projektów w wysokości przewyższającej alokację odpowiednio 1,4- i trzykrotnie.
w poszczególnych naborach kształtowało się średnio na poziomie trzykrotności alokacji, przy czym w konkursach
„lizbońskich”/EU2020 było nieco niższe, 2,15-krotnie przekraczało środki przeznaczone na dany nabór. W tych
ostatnich tylko w dwóch przypadkach zainteresowanie nie było satysfakcjonujące, w 3.3.0 oraz w jednym z trzech
naborów w 3.2.1. W pozostałych naborach w kategoriach SL/EU2020 zainteresowanie było satysfakcjonujące,
a jego poziom stosunkowo wyrównany w porównaniu z innymi priorytetami. (Zestawienie naborów w priorytecie III
znajduje się w załączniku 2.)
Tabela 24. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu III w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone
/ wybrane**
SL
nie SL
EU
nie EU
publiczne
2,93
1,15*
3,74*
1,15*
3,74*
MSP
2,20
2,32
nie dotyczy
2,32
nie dotyczy
razem
2,57
2,15
3,74
2,15
3,74
* t u i we wszystkich kolejnych tabelach w przypadku, gdy w danym działaniu i naborze możliwe do wsparcia były zarówno kategorie SL/
EU2020, jak i inne, wartość dofinansowania wniosków z danej grupy kategorii była odnoszona do udziału wartości w alokacji na nabór
proporcjonalnego do udziału alokacji przeznaczonej również na kategorie danej grupy w działaniu.
** stosunek wniosków złożonych do wybranych
Wśród przedsiębiorców sektora MSP największym zainteresowaniem cieszyły się nabory projektów inwestycyjnych
w zakresie infrastruktury turystycznej (SL/EU2020 08). Równie duże zainteresowanie inwestycjami tego rodzaju
przejawiały podmioty publiczne, które w dwóch konkursach złożyły wnioski opiewające odpowiednio na 11,6- i 5,4krotność alokacji i choć te nabory mieszczą się w kategorii interwencji 57, nie wpisującej się w cele ani SL ani EU2020,
to potwierdzają, że tego typu działania są oczekiwane przez potencjalnych beneficjentów. Z drugiej strony nabór
wniosków przeprowadzony w ramach działania 3.3 pokazał, że zainteresowanie systemami informacji turystycznej
(SL/EU2020 13) było niewielkie, a wartość wnioskowanego dofinansowania niewiele przekroczyło alokację.
Priorytet IV. Kultura
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 11 i 13, wpisujące się w realizację celów zarówno SL,
jak i EU2020. Dotyczą naborów w ramach działań 4.1 i 4.2, w których realizowane są również projekty z kategorii
interwencji 58, 59 i 60, niespełniających celów obu strategii. Kategoria 60 jest także realizowana w działaniu 4.3.
W 7 naborach, przeprowadzonych w trybie konkursowym w tych działaniach, złożono łącznie 276 projektów, w tym
15 spełniających kryteria kategorii 11 i 13. W dwóch naborach z działania 4.1 Infrastruktura kultury złożono zaledwie
dwa projekty typu 6, czyli z zakresu digitalizacji zasobów dziedzictwa narodowego. W dwóch naborach z działania 4.2
złożono odpowiednio 3 i 10 projektów typu 2, czyli z zakresu tworzenia i rozwoju systemów e-informacji kulturalnej.
W sumie zainteresowanie realizacją projektów w kategoriach SL/EU2020 było dużo poniżej satysfakcjonującego
minimum − tylko w jednym naborze przekroczyło wartość alokacji, a w pozostałych sięgnęło maksymalnie jej
trzeciej części, dając średni wynik poniżej połowy środków przeznaczonych na dany nabór. (Zestawienie naborów
w priorytecie IV znajduje się w załączniku 2.)
Tabela 25. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu IV w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
SL
nie SL
EU
nie EU
2,25
0,48
3,18
0,48
3,18
68
Jak widać z powyższego zestawienia, nabory projektów wpisujących się w kategorie SL/EU2020 cieszyły się ponad
6-krotnie mniejszym zainteresowaniem niż te realizujące pozostałe kategorie. Przyczyną tego stanu rzeczy może
być łączenie w jednym naborze, szczególnie w działaniu 4.1, typów projektów inwestycyjnych (nie-SL/EU2020)
i informatycznych (SL/EU2020), co przy zachowaniu zasady jeden wnioskodawca jeden projekt może kierować
uwagę ku prostszym przedsięwzięciom remontowo-budowlanym.
Priorytet V. Środowisko
W trzech naborach poziom zainteresowania kilkakrotnie przekroczył satysfakcjonujące minimum − we wszystkich
konkursach działania 5.3 oraz jednym z naborów 5.1. Satysfakcjonujące było również zainteresowanie w drugim
naborze 5.1 oraz jednym z konkursów działania 5.5. Pozostałe nabory, w tym wszystkie z działania 5.4, należy uznać
za wysoce niesatysfakcjonujące. W kategoriach SL zainteresowanie było jeszcze bardziej zróżnicowane, od małego
w działaniu 5.4 (0,19 alokacji) do bardzo dużego w 5.3 (prawie 20-krotność alokacji). Co za tym idzie, można
podsumować, że w kategoriach SL w działaniu 5.3 zainteresowanie było wysoce satysfakcjonujące, a w 5.4 wysoce
niesatysfakcjonujące. (Zestawienie naborów w priorytecie V znajduje się w załączniku 2.)
Tabela 26. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu V w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
3,08
SL
nie SL
EU
nie EU
9,70
2,54
5,03
nie dotyczy
Jak już wspomniano, największe zainteresowanie beneficjenci przejawiali naborami w ramach działania 5.3 Czyste
powietrze i odnawialne źródła energii (SL/EU2020 40, 41, 42, 43), jednak zdecydowana większość projektów
mieściła się w jednej tylko kategorii 43 i polegała na termomodernizacji budynków. Niewiele projektów dotyczyło
budowy infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, z biomasy,
biogazu czy energetyki wodnej, niewielkie było również zainteresowanie dla energii słonecznej, produkcji skojarzonej
i zarządzania energią. Jedną z możliwych przyczyn tego stanu rzeczy, potwierdzaną przez ekspertów uczestniczących
w badaniu, jest niesprzyjające inwestycjom w OZE otoczenie prawne, w którym dodatkowo zachodzą ciągłe zmiany,
mogące u potencjalnych inwestorów wzbudzać wątpliwości co do opłacalności przedsięwzięcia. W konkursach
dominowały projekty z zakresu termomodernizacji budynków, które są łatwiejsze i mniej kapitałochłonne. Znikome
było zainteresowanie realizacją projektów dotyczących zarządzania środowiskiem w ramach działania 5.4
(SL/EU2020 11 i EU2020 53).
69
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 11, 40, 41, 42 i 43 wpisujące się w realizację celów SL,
a także kategorie 44, 45, 46, 47, 50, 51 i 53 wpisujące się, łącznie z ww. kategoriami lizbońskimi, w EU2020.
Kategorie te realizowane są w działaniach w następujący sposób: 5.1 − EU2020 45 i 46; 5.2 − EU2020 44 i 50;
5.3 − SL/EU2020 40−43 i EU2020 47; 5.4 − SL/EU2020 11 i EU2020 53; 5.5 − EU2020 51. W 9 konkursach
złożono łącznie 515 projektów (wszystkie EU2020), w tym 306 w kategoriach SL. Średnio naborom towarzyszyło
duże zainteresowanie, na poziomie 5-krotności alokacji, notując jednak ogromne rozpiętości, od mniej niż połowy
alokacji w niektórych naborach 5.4 do jej prawie 15-krotności w 5.3.
Priorytet VI. Zrównoważony rozwój miast
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 9, 11 i 52 wpisujące się w realizację celów SL, a także
kategorie 61, 78 i 79 wpisujące się, łącznie z ww. kategoriami lizbońskimi, w EU2020. Dotyczą naborów w ramach
działań: 6.1 − SL/EU2020 52 i EU2020 61 i 79; 6.2 − SL/EU2020 9 i 11, EU2020 61 i 78; poddziałań 6.2.1 i 6.2.2
(rewitalizacja, odpowiednio duże i małe miasta) − SL/EU2020 9 i 11, EU2020 61 i 78; oraz 6.2.3 (inicjatywa
JESSICA) − SL/EU2020 9 i EU2020 61. Wszystkie nabory w trybie konkursowym zostały przeprowadzone w 2010 r.,
już po ogłoszeniu EU2020. W omawianych konkursach złożono łącznie 172 projekty, w tym zaledwie 7 „lizbońskich”.
Wnioskowane dofinansowanie kształtowało się średnio na poziomie ponadtrzykrotnie przekraczającym wartość
alokacji i w trzech na cztery konkursy było więcej niż satysfakcjonujące.
Tabela 27. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VI w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
2,40
SL
nie SL
EU
nie EU
0,27
4,02
3,07
nie dotyczy
Tylko jeden nabór konkursowy w ramach poddziałania 6.2.2 spotkał się z mniejszym zainteresowaniem niż
poprzednie, chociaż ten sam typ projektu 6 w podziałaniu 6.2.1 cieszył się powodzeniem wśród projektodawców.
Zapewne przyczyn tego stanu rzeczy można szukać w specyfice dużych i małych miast.
Inaczej wyglądała sytuacja w odniesieniu do kategorii SL, gdzie złożone wnioski nie sięgały nawet połowy alokacji,
a tym samym zainteresowanie nimi okazało się wysoce niesatysfakcjonujące. (Zestawienie naborów w priorytecie
VI znajduje się w załączniku 2.)
Priorytet VII. Transport
W ramach priorytetu realizowane są kategorie interwencji 13, 16, 28 i 52 wpisujące się w realizację celów SL, a także
kategorie 18, 22 i 23, wpisujące się, łącznie z ww. kategoriami lizbońskimi, w EU2020. Dotyczą naborów w ramach
działań 7.1 i 7.2, w których złożono łącznie 376 projekty (wszystkie EU2020), w tym 21 „lizbońskich”. Wnioskowane
dofinansowanie opiewało średnio na sumę 3,66-krotnie przekraczającą wartość alokacji i we wszystkich naborach
prócz jednego zainteresowanie było powyżej satysfakcjonującego poziomu.
W przypadku kategorii lizbońskich zainteresowanie okazało się jednak znacznie mniejsze, w dwóch naborach nie
sięgnęło nawet połowy alokacji, a w jednym przekroczyło ją zaledwie o jedną czwartą. Tym samym należy je określić
jako niesatysfakcjonujące. (Zestawienie naborów w priorytecie VII znajduje się w załączniku 2.)
Tabela 28. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VII w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
3,52
SL
0,56
nie SL
3,63
EU
3,66
nie EU
nie dotyczy
Większości naborów w ramach działania 7.1 − modernizacja i rozbudowa dróg (SL/EU2020 28 i EU2020 22 i 23) −
towarzyszyło duże bądź średnie zainteresowanie beneficjentów. Mniejsze wykazano realizacją w trybie konkursowym
projektów w zakresie działania 7.2 (SL/EU2020 13, 16 i 52, EU2020 18), a wśród wniosków złożonych dominowały
zakupy taboru (SL/EU2020 52) i zaledwie jeden projekt wpisywał się w kategorię interwencji 13 (elektroniczne
systemy obsługi pasażerów).
70
Priorytet VIII. Infrastruktura edukacyjna
W ramach priorytetu realizowana jest kategoria interwencji 11 wpisująca się w realizację celów SL, a także kategoria
75, wpisująca się, łącznie z ww. kategorią lizbońską, w EU2020. Dotyczą naborów w ramach działań 8.1, 8.2 i 8.3 −
SL/EU2020 11 i EU2020 75). Wszystkie nabory w trybie konkursowym zostały przeprowadzone w latach 2008−2009.
W omawianych konkursach złożono łącznie 330 projektów, w tym 9 „lizbońskich”, a wnioskowane dofinansowanie
kształtowało się średnio na poziomie pięciokrotnie przekraczającym wartość alokacji, przy czym charakteryzowało
się sporą rozpiętością, od połowy alokacji w naborze z działania 8.1 do jej piętnastokrotności w 8.2. Tylko w jednym
konkursie z działania 8.1 nie odnotowano satysfakcjonującego zainteresowania, w pozostałych przekroczyło poziom
minimalny, w naborze z działania 8.2 nawet kilkukrotnie.
Tabela 29. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VIII w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane
3,01
SL
0,62
nie SL
5,94
EU
5,33
nie EU
nie dotyczy
W ramach priorytetu VIII z największym zainteresowaniem spotkał się nabór projektów związanych z budową
lub rozbudową infrastruktury oświaty. Również w pozostałych konkursach dominowały projekty polegające na
inwestycjach infrastrukturalnych (EU2020 75) w placówkach kształcenia ustawicznego lub szkołach wyższych.
Przedsięwzięcia z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych znajdowały się w mniejszości (SL/EU2020
11). Przyczyn tego stanu rzeczy należy szukać w słabym stanie infrastruktury szkolnictwa wszystkich szczebli oraz
ograniczonym dostępie do środków finansowych na inwestycje, szczególnie w placówkach oświaty. Możliwy jest
również negatywny wpływ łączenia w jednym naborze projektów infrastrukturalnych (EU2020 75) z informatycznymi
(SL/EU2020 11) (patrz też priorytet IV).
Priorytet IX. Zdrowie i rekreacja
W ramach priorytetu realizowana jest kategoria interwencji 11 wpisującą się w realizację celów SL, a także kategorie
76 i 79 wpisujące się, łącznie z ww. kategorią lizbońską, w EU2020. Dotyczą naborów w ramach działań 9.1 i 9.2
− SL/EU2020 11 i EU2020 76) oraz 9.3 − EU2020 79. W omawianych konkursach złożono łącznie 405 projektów
(wszystkie EU2020), w tym 21 „lizbońskich”, a wnioskowane dofinansowanie średnio 2,75-krotnie przekroczyło
wartość alokacji. Zainteresowanie było jednak dość zróżnicowane, z jednej strony satysfakcjonujące w naborach
z działań 9.2 i 9.3 oraz jednego z 9.1, a z drugiej poniżej minimalnego poziomu satysfakcji w pozostałych dwóch
konkursach z 9.1.
W kategorii lizbońskiej 11 średnie zainteresowanie było mniejsze niż alokacja i na cztery konkursy tylko w jednym
z działania 9.1 było satysfakcjonujące. Pozostałe dwa nabory z 9.1 oraz nabór z 9.2 nie cieszyły się powodzeniem
i zainteresowanie nimi trzeba określić jako niesatysfakcjonujące. (Zestawienia naborów w priorytecie IX znajdują się
w załączniku 2.)
Tabela 30. Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu IX w podziale na kategorie
interwencji
Wnioski złożone /
wybrane*
3,39
SL
0,82
nie SL
3,03
EU
2,75
nie EU
nie dotyczy
71
W kategorii lizbońskiej 11 zainteresowanie było małe, średnio 0,62 alokacji i w trzech na cztery konkursach
wnioskowane dofinansowanie nie sięgnęło kwoty alokacji, a w jednym ją wyrównało, a więc było dalekie od
satysfakcjonującego. (Zestawienie naborów w priorytecie VIII znajduje się w załączniku 2.)
W ramach naborów w priorytecie IX dominowały projekty dotyczące inwestycji infrastrukturalnych w placówkach
lecznictwa otwartego i zamkniętego (EU2020 76), sporym zainteresowaniem cieszyły się też inwestycje w lokalną
infrastrukturę sportową (9.3) (EU2020 79). Zaledwie kilka wniosków dotyczyło przedsięwzięć z zakresu technologii
informacyjnych (SL/EU2020 11), przede wszystkim informatyzacji szpitali. Mogło to być rezultatem, podobnie jak
w priorytetach IV i VIII, łączenia w jednym naborze projektów infrastrukturalnych i informatycznych. Na tę przyczynę
wskazywałby również fakt, że zakłady opieki zdrowotnej aplikowały o środki na informatyzację również w naborach
z działania 2.2, gdzie zainteresowanie było dużo większe.
Podsumowując, wnioskodawcy i beneficjenci RPO WSL wyrażają zainteresowanie realizacją projektów wpisujących
się w kategorie interwencji realizujące cele SL i EU2020, choć poziom tego zainteresowania jest niższy niż dla
wszystkich kategorii łącznie.
Zainteresowanie w ramach kategorii SL/EU2020 kierowane jest przede wszystkim na realizację przedsięwzięć
z zakresu infrastruktury, konkurencyjności przedsiębiorstw, wykorzystania ICT. Inwestycjami infrastrukturalnymi
zainteresowane są zarówno podmioty prywatne, jak i publiczne, przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego,
placówki oświaty, zdrowia, szkoły wyższe.
Przedsiębiorstwa sektora MSP okazywały duże zainteresowanie przede wszystkim projektami inwestycyjnymi
związanymi z utrzymaniem działalności i poprawą konkurencyjności. Mniejszą uwagę kierowali ku projektom
inwestycyjnym i doradczym w zakresie innowacji i współpracy firm z instytucjami B+R. Pokazuje to, że śląskie
MSP, szczególnie przedsiębiorstwa małe i mikro, podobnie jak cały sektor w Polsce, są niedoinwestowanie i mają
ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. Zdaniem ekspertów biorących udział w badaniu, małe
firmy jeszcze nie „dorosły” do innowacji, a ich niedostateczny poziom rozwoju powoduje, że nie odczuwają również
potrzeby szukania doradztwa w tym zakresie39.
Projekty B+R nie cieszyły się także dużym zainteresowaniem podmiotów publicznych, w tym jednostek naukowych,
szkół wyższych i IOB, czego przyczyną mogą być między innymi ograniczenia wysokości kwoty dofinansowania (tzw.
linia demarkacyjna i problem pomocy publicznej).
W zakresie inwestycji infrastrukturalnych bardzo aktywnymi projektodawcami są śląskie JST. Projekty z dziedziny
ICT, z wyjątkiem e-usług publicznych, nie cieszyły się jednak zbyt dużym powodzeniem wśród samorządów, m.in. ze
względu na problemy z pomocą publiczną.
Duże zainteresowanie towarzyszyło naborom projektów inwestycyjnych w zakresie infrastruktury turystyki, oświaty
i szkół wyższych, placówek służby zdrowia, a także transportu i rewitalizacji obszarów miejskich.
Z małym zainteresowaniem spotkały się nabory projektów z dziedziny odnawialnych źródeł energii. Eksperci biorący
udział w badaniu jako podstawową przyczynę tego stanu rzeczy wskazują ciągłe zmiany w prowadzonym przez
państwo systemie wsparcia dla takich przedsięwzięć oraz częste zmiany przepisów, co zniechęca do inwestowania
w OZE, które postrzegane są jako branża niepewnej opłacalności.
W niektórych naborach w priorytetach IV, VIII i IX na małe zainteresowanie w kategoriach SL/EU 11 lub 13 mogło
mieć wpływ łączenie w jednym naborze typów projektów infrastrukturalnych i informatycznych. Przy zasadzie
jeden projektodawca jeden wniosek, beneficjenci, głównie podmioty publiczne, kierowali uwagę ku prostszym
przedsięwzięciom budowlano-remontowym. Tym samym kategorie w pewien sposób ze sobą konkurowały,
a przegrywała SL/EU2020. Rozdzielanie w naborach takich konkurujących ze sobą kategorii mogłoby pozytywnie
wpłynąć na zainteresowanie tego typu projektami.
RPO WSL na tle innych regionalnych programów operacyjnych
Dla uzupełnienia badania zainteresowania beneficjentów realizacją projektów wpisujących się w cele Strategii
Lizbońskiej i Strategii EU2020 w ramach RPO WSL przeprowadzono benchmarking z ośmioma innymi regionalnymi
programami operacyjnymi. Do porównania wybrano programy województw: dolnośląskiego, wielkopolskiego,
pomorskiego, małopolskiego, opolskiego, zachodniopomorskiego, mazowieckiego i łódzkiego.
Przeprowadzona analiza wykazała, że obszary najmniejszego i największego zainteresowania są w dużej mierze
wspólne dla wszystkich RPO, z uwzględnieniem charakterystycznych dla programów różnic w strukturze oraz
sformułowaniu priorytetów i działań.
W pierwszym okresie wdrażania wszystkie RPO odczuwały te same problemy związane z opóźnionym dostosowywaniem
polskich przepisów do wymogów regulacji wspólnotowych w dziedzinie pomocy publicznej i oceny oddziaływania na
środowisko (patrz również punkt 7.3).
Wspólne są też inne problemy wynikające z uregulowań na poziomie krajowym, przede wszystkim tzw.
linii demarkacyjnej, która ogranicza wartość dofinansowania projektów sektora B+R w ramach RPO
39
Podobny wniosek zawarto również w badaniu ewaluacyjnym wsparcia działalności innowacyjnej w RPO WSL [IPM, 2011].
72
i w przypadku większych przedsięwzięć kieruje zainteresowanie na pomoc w ramach POIG (SL/EU2020 04,
05, 07).
We wszystkich ośmiu programach największym zainteresowaniem cieszyły się nabory wniosków w ramach działań
skierowanych do przedsiębiorstw sektora MSP. Dominowały projekty polegające na inwestycjach bezpośrednich
w przedsiębiorstwach. Przyczyną tego stanu rzeczy bez wątpienia jest niedoinwestowanie tego sektora w Polsce,
szczególnie mikro i małych przedsiębiorstw, które mają ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania
inwestycji.
Według danych wykazywanych w sprawozdaniach z realizacji ośmiu badanych RPO bardzo zróżnicowane było
zainteresowanie beneficjentów projektami z dziedziny energii odnawialnej (SL/EU2020 39−42). Na przykład
w Wielkopolsce odnotowano znaczne zainteresowanie przedsięwzięciami związanymi z OZE (w jednym z naborów
wnioskowana wartość dofinansowania pięciokrotne przekroczyła alokację). Również w Małopolsce realizacja takich
projektów cieszyła się powodzeniem, szczególnie w zakresie energii solarnej. Kłopoty z naborem wniosków z zakresu
wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o energię wodną miało dolnośląskie, podobnie, ale w zakresie
energii wiatrowej − opolskie, a pomorskie i zachodniopomorskie ogólnie odnotowały mniejsze niż zakładano
zainteresowanie OZE. Z kolei wszędzie dużym powodzeniem cieszyły się nabory projektów z zakresu efektywności
energetycznej, przede wszystkim termomodernizacji (SL/EU2020 43). W ramach innych kategorii interwencji duże
zainteresowanie towarzyszyło przede wszystkim naborom projektów polegających na inwestycjach w infrastrukturę.
Inne przykłady kłopotów z naborami projektów, jakie napotykano w programach regionalnych, pokazuje poniższa
tabela.
Tabela 31. P
roblemy z niedostatecznym zainteresowaniem beneficjentów aplikowaniem
o wsparcie w niektórych RPO wykazane w sprawozdaniach rocznych
RPO
RPO Województwa
Dolnośląskiego
problemy z niedostatecznym zainteresowaniem beneficjentów aplikowaniem
o wsparcie w ramach RPO wykazane w sprawozdaniach rocznych
•małe zainteresowanie realizacją projektów z zakresu doradztwa dla firm
i wsparcia dla IOB, zwłaszcza B+R – ze względu na ograniczone dofinansowanie
zw. z „linią demarkacyjną” (SL/EU2020 03, 04, 05)
•małe zainteresowanie naborem dot. budowy i modernizacji sieci energetycznych
oraz gazowych (EU2020 33 i 35)
•małe zainteresowanie projektami dot. wytwarzania energii ze źródeł
odnawialnych opartych o energię wodną (SL/EU2020 41 i 42)
Wielkopolski RPO
RPO Województwa
Pomorskiego
•małe zainteresowanie projektami z dziedziny wsparcia ochrony przyrody,
w trzech kolejnych konkursach złożono wnioski na dofinansowanie wartości
ok. połowy alokacji (EU2020 51)
•brak zainteresowanie realizacją projektów, wspierających nawiązywanie
i utrzymanie kontaktów gospodarczych pomorskich przedsiębiorstw
z kontrahentami zagranicznymi (SL/EU2020 05)
•mniejsze niż zakładano zainteresowanie dofinansowaniem realizacji projektów
z dziedziny energii odnawialnej (SL/EU2020 40−42, EU2020 39)
•mniejsze od zakładanego zainteresowanie pomocą ze strony placówek
kształcenia ustawicznego (EU2020 13, 75)
Małopolski RPO
•niewielkie zainteresowanie projektodawców wsparciem dla projektów
inwestycyjnych przedsiębiorstw z zakresu B+R, komercjalizacji badań naukowych
oraz powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami, klastrów i IOB (SL/
EU2020 3, 4, 5, 9)
•słabe zainteresowanie projektami budowy nowych dróg na korzyść modernizacji
istniejących (EU2020 23)
73
W ramach konkursów dla MSP mniejsze zainteresowanie przejawiano wobec naborów projektów dotyczących
udziału w targach i misjach zagranicznych. Możliwą tego przyczyną jest ciągle niska konkurencyjność polskich MSP,
które działają przede wszystkim na rynku lokalnym i nie odczuwają potrzeby szukania zbytu poza granicami kraju.
Najmniejsze zainteresowanie przedsiębiorców notowano w naborach projektów z zakresu usług doradczych oraz
z dziedziny B+R w przedsiębiorstwach, innowacji, a także współpracy firm z instytucjami B+R.
•niewielkie zainteresowanie naborem z zakresu wsparcia sektora B+R oraz
innowacji na rzecz przedsiębiorstw (SL/EU2020 02, 03)
•niewielkie zainteresowanie realizacją projektów z zakresu energii wiatrowej
(EU2020 39)
RPO Województwa
Opolskiego
•małe zainteresowanie projektami z dziedziny ochrony bioróżnorodności (EU2020
51)
•niewielkie zainteresowanie firm tworzeniem funduszy poręczeniowopożyczkowych (zgłosiły się tylko dwie firmy, EU2020 05)
RPO Województwa
Zachodniopomorskiego
•małe zainteresowanie konkursami dot. źródeł energii, zarówno w działaniu
obejmującym lokalną infrastrukturę energetyczną, jak i energię odnawialną oraz
zarządzanie energią (SL/EU2020 39−40, EU2020 33 i 39)
•umiarkowane zainteresowanie projektami z zakresu kolei i inteligentnych
systemów transportu (SL/EU2020 13 i 16)
RPO Województwa
Łódzkiego
•mniejsze od oczekiwanego zainteresowanie realizacją projektów z dziedziny
elektroenergetyki (EU2020 33)
•niewielkie zainteresowanie projektami z zakresu sieci ciepłowniczych (SL/EU2020
43)
•nie cieszyły się zainteresowaniem nabory projektów dot. rozwoju B+R
w przedsiębiorstwach oraz współpracy firm z regionalnym zapleczem B+R (SL/
EU2020 04 i 07)
•mniejsze niż zakładano zainteresowanie projektami z zakresu wspierania
powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym ze sferą B+R (SL/EU2020
09)
RPO Województwa
Mazowieckiego
•małe zainteresowanie realizacją projektów dot. wsparcia dla przedsiębiorstwa
w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT) (SL/EU2020 06)
•niewielkie zainteresowanie konkursami dot. budowy sieci współpracy nauka–
gospodarka (SL/EU2020 03 i 04),
•niewielkie zainteresowanie realizacją projektów z zakresu ochrony powierzchni
Ziemi (EU2020 44 i 50)
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań rocznych z realizacji RPO, przyporządkowanie kategorii
wg indykatywnych tabel finansowych zobowiązań dla poszczególnych programów
W wyniku powyższej analizy można więc przyjąć, że zidentyfikowane obszary największego i najmniejszego
zainteresowania beneficjentów realizacją projektów wpisujących się w obie strategie wspólnotowe w śląskim RPO
zasadniczo nie odbiegają od innych programów regionalnych. Największe zainteresowanie budziły nabory wniosków
z zakresu bezpośrednich inwestycji w przedsiębiorstwach sektora MSP oraz w infrastrukturę, najmniejsze projekty
z dziedziny B+R, innowacji w przedsiębiorstwach i współpracy firm z sektorem B+R na poziomie regionalnym.
Kłopoty sprawiały również nabory wniosków z dziedziny inwestycji w odnawialne źródła energii.
W tym kontekście należy więc zauważyć, że wiele opisanych wyżej przyczyn braku lub niewielkiego zainteresowania
realizacją pewnych typów projektów wpisujących się w SL i EU2020 w RPO WSL ma szerszy charakter i wykracza
poza skalę regionalną. Wydaje się więc, że również środków zaradczych należałoby tam szukać. W badaniu pojawiały
się między innymi opinie, że te cele obu strategii, które powiązane są z innowacjami i rozwojem sektora B+R
w pewnej mierze przerastają aktualne możliwości polskich przedsiębiorstw, szczególnie sektora MSP. Zwracano
uwagę, że jako punkt odniesienia do ich opracowania na poziomie wspólnotowym służyły dużo bardziej jednak
rozwinięte gospodarki krajów Europy Zachodniej. Tym samym, mimo że pod tym względem województwo śląskie
jest w czołówce w kraju, niezbędna jest poprawa warunków funkcjonowania, rozwoju i zwiększenia potencjału tego
sektora w skali ogólnopolskiej.
Również na poziomie ogólnopolskim leży obecnie główny klucz do zwiększenia zainteresowania projektami
z dziedziny energii odnawialnej. Jak już wspomniano, tego typu przedsięwzięcia postrzegane są jako inwestycje
niepewnej opłacalności, przede wszystkim ze względu na zmienność uregulowań prawnych, które destabilizują
warunki prowadzenia biznesu. Obecne prace legislacyjne nad kompleksowym pakietem ustaw regulujących kwestie
energetyczne w Polsce mają ostatecznie rozwiązać ten problem, co powinno zwiększyć zainteresowanie projektami
związanymi z OZE w następnym okresie programowania (patrz również punkt 7.3).
74
Propozycję zmian w zapisach RPO WSL mającą na celu zwiększenie zainteresowania niektórymi kategoriami
EU2020 przedstawiono również w punkcie 7.5.
7.2. Ocena wpływu kryteriów i innych elementów procesu wyboru projektów
na selekcję projektów zgodnych z priorytetami i celami Strategii Lizbońskiej
oraz Strategii Europa 2020
Organizacja odrębnych naborów konkursowych dla wybranych typów projektów jest uzasadniona w przypadku (pod)
działań, w których mamy typy projektów stanowiące obiekt specjalnego zainteresowania IZ. W kontekście przedmiotu
niniejszego badania mogą to więc być (pod)działania, w których zaproponowano typy projektów zarówno wdrażające
SL i/lub EU2020, jak i niewdrażające (np. działania priorytetów III-IX, w których poza tematycznym wsparciem
z zakresu transportu, zdrowia, edukacji itd., możliwe było również wsparcie projektów z zakresu społeczeństwa
informacyjnego). Podobnego podejścia należałoby oczekiwać w odniesieniu do działań, w których wszystkie typy
wdrażają badane Strategie, ale niektóre z typów wydają się cenniejsze ze względu na stopień realizacji priorytetów
Strategii (może to dotyczyć (pod)działań 1.1.1, 1.2.3, 1.3 – pod. roz. 4.2 i 8.2). Można poddać w wątpliwość czy
dedykowane nabory to już element procesu wyboru projektów, czy raczej jeszcze element rozstrzygnięć strategicznych,
obejmujących wybór działań i ich zakresów oraz ustalenie alokacji. Niemniej, jak wspomniano już w rozdziale 4.4,
narzędzie to jest możliwe do stosowania i jest stosowane w RPO WSL, tyle że nie celem zwiększenia stopnia realizacji
SL i EU2020, choć mogłoby z powodzeniem pełnić taką funkcję.
Przeprowadzenie naboru dedykowanego w praktyce sprowadza się do umieszczenia w ogłoszeniu o naborze
informacji o przewidzianych do wsparcia typach projektów, nieobejmującej wszystkich typów danego (pod)działania.
Istnieje szereg innych typów rozstrzygnięć / ograniczeń wprowadzanych przez IZ dla wybranych naborów, na etapie
ogłoszenia, które mogą mieć pośrednio wpływ na wybór projektów spójnych z badanymi Strategiami40:
• Z
asada, zgodnie z którą jeden beneficjent może złożyć tylko jeden wniosek o dofinansowanie – wprowadzano
ją dla wybranych naborów m.in. działań 6.2, 7.1, 8.1, 9.1. Od 2009 obowiązuje również we wszystkich naborach
dla MSP, poza projektami wspierającymi udział w imprezach targowych/wystawienniczych. Zasada ta ma
negatywny wpływ na możliwości realizacji celów SL i EU2020 w przypadku naborów w priorytetach VIII i IX,
gdzie zainteresowaniem cieszyły się tradycyjne inwestycje (budowy, modernizacje, wyposażenia) a nie, możliwe
też do realizacji, projekty z zakresu społeczeństwa informacyjnego. Powodowała bowiem, że nawet jeśli dany
podmiot poza projektem tradycyjnym miałby możliwość, wolę realizacji drugiego projektu w zakresie SI, to
w obliczu konieczności dokonania wyboru, rezygnował z tego przedsięwzięcia. Wpływ zasady w poddziałaniach
dla przedsiębiorców nie jest jednoznaczny. Jeżeli uznać, że oczekiwanym rezultatem jest podniesienie potencjału
sektora MSP, a nie zwiększenie konkurencyjności pojedynczych przedsiębiorstw kosztem lokalnych konkurentów,
to równomierne rozłożenie wsparcia jest korzystniejsze niż jego koncentracja na grupie wybranych sprawniejszych
przedsiębiorców, którzy skutecznie aplikują na większą liczbę inwestycji41. Natomiast równocześnie trzeba założyć,
że ograniczenie do jednego wniosku obniża średnią jakość wspieranych przedsięwzięć, co może negatywnie
wpływać na zdolność projektów RPO WSL do wdrażania celów badanych Strategii, szczególnie poprzez
poddziałanie 1.2.3 a więc w obszarach innowacji i B+R.
• T
zw. „szybkie nabory” – ogłoszono w 2009 roku m.in. dla działań 7.1, 8.1, 9.1. Charakteryzowały się one
skróconym terminem składania wniosków oraz ograniczeniem wyłącznie do projektów zrealizowanych bądź
takich, dla których zakończenie rzeczowej i finansowej realizacji inwestycji planowane było najpóźniej do końca
drugiego kwartału 2009 r. W tak określonych warunkach ponownie preferowane były tradycyjne inwestycje, a nie
te z zakresu SI w działaniach, gdzie możliwe było aplikowanie na oba rodzaje projektów – wpłynęło to zatem
negatywnie na skalę wdrożenia przede wszystkim SL poprzez projekty RPO WSL42.
Część z przytoczonych rozwiązań, choć wskazywana w treści ogłoszenia wynika również z zapisów URPO. Dotyczy to indykatywnego
podziału na gminy powyżej i poniżej 50 tys. mieszkańców oraz zakazu łączenia typów projektów.
41
W praktyce często nie były to odrębne inwestycje, ale sztucznie podzielona na kilka wniosków jedna większa inwestycja, co pozwalało
obejść ograniczenia pułapu maksymalnego poziomu dofinansowania.
42
Przykładem potwierdzającym postawiona tezę może być działanie 9.1. W 2009 roku ogłoszono dwa nabory w tym jeden „szybki”. Z 12
wniosków z zakresu SI jakie złożono w tym działaniu 11 pojawiło się w naborze „normalnym”, a tylko jeden w „szybkim”.
40
75
Rozstrzygnięcia odnośnie zakresu wsparcia RPO WSL i jego poszczególnych działań dokonane na etapie
programowania, pozostawiają z konieczności spory obszar swobody co do ostatecznego przedmiotu realizowanych
projektów (np. wyboru typów projektów, ich interpretacji, jakości różnych projektów w ramach tego samego typu).
Powstaje zatem pytanie, czy istnieją i są wykorzystywane na etapie wdrażania Programu inne, uzupełniające
narzędzia promujące projekty pożądane przez IZ, w kontekście niniejszej ewaluacji zgodne z priorytetami i celami
Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020. Dwa podstawowe narzędzia, które można wskazać jako mogące
przyczyniać się do wyboru projektów wdrażających w większym stopniu SL i EU2020 to nabory dedykowane wraz
z innymi ograniczeniami wprowadzanymi na etapie ogłaszania naboru oraz kryteria wyboru projektów.
• Z
akaz łączenia typów projektów z różnych kategorii interwencji – obowiązuje co do zasady we wszystkich (pod)
działaniach, do których przypisano więcej niż jedną kategorię interwencji. W praktyce dopuszczono jednak znaczną
liczbę wyjątków, najczęściej pod warunkiem wskazania kategorii dominującej i z nieprzekraczalnym progiem
wydatków kwalifikowanych w uzupełniającej kategorii (np. w 2.2, 5.1, 4.2, 3.3, w niektórych przypadkach wprost
wskazano możliwość łączenia dla konkretnej kategorii, np. 11 w 6.2, czy 13 w 7.2). Ponownie „poszkodowane”
okazują się priorytety VIII i IX, bowiem tam nie przewidziano możliwości łączenia informatycznego typu projektu
z pozostałymi. Ograniczenie to kumulowało się z zasadą „jeden wnioskodawca, jeden projekt”, tworząc szczelniejszą
barierę zainteresowania projektami z zakresu społeczeństwa informacyjnego – spójnymi z SL i EU202043.
• Indykatywny podział środków między gminy o populacji powyżej i poniżej 50 tys. mieszkańców – obowiązuje dla
(pod)działań: 2.1, 4.1, 5.1-3, 7.1.2, 9.2-3. Mechanizm jest raczej neutralny ze względu na realizację przez RPO WSL
badanych strategii. Po pierwsze podział środków najczęściej jest w proporcji 60/40, więc projekty realizowane być
miały i tak na obszarze całego województwa. Po drugie ostatecznie w niektórych naborach indykatywny podział
ze względu na ograniczone zainteresowanie nie został zastosowany44. Warto również pamiętać, że w ramach
niniejszej ewaluacji wykazano, że realizacja obu Strategii odbywa się z podobną intensywnością na obszarze
całego województwa (zob. roz. 4.3).
• N
abór dedykowany określonemu typowi beneficjenta – zastosowano w naborze 09.01.00-105/10, w którym
o wsparcie mogły się ubiegać grupy podmiotów działające w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego, posiadające
status zakładu lecznictwa uzdrowiskowego. Rozwiązanie to zastosowano ze względu na pojawiające się
z opóźnieniem regulacje dot. pomocy publicznej i nie miało ono ani w założeniach, ani w praktyce wpływu
na realizację badanych Strategii, jednakże wskazujemy je, bowiem jest przykładem możliwości, jakie ma IZ,
by ukierunkowywać wsparcie. Sposób określenia podmiotów dopuszczonych do aplikowania nie odpowiada
żadnemu z typów beneficjentów wskazanych w katalogu dla działania 9.1, można więc sobie wyobrazić
wprowadzanie stosownych ograniczeń podmiotowych również w innych działaniach, służących wdrażaniu SL czy
EU2020, np. dopuszczanie w 1.2.3 jedynie podmiotów mających potencjał w zakresie B+R bądź w 1.3 jednostek
uczestniczących w projektach z programów ramowych UE.
• D
opuszczenie możliwości preferowania projektów określonego typu w chwili wyboru do dofinansowania –
zastosowano w ramach naboru 05.03.00-108/11, w odniesieniu do projektów wykorzystujących odnawialne
źródła energii. W ogłoszeniu o naborze wprost wskazano, iż celem jest preferowanie projektów związanych
z realizacją celów i zadań wyznaczonych przez Strategię Lizbońską. Faktyczny wpływ tego mechanizmu na
wdrażanie Strategii wydaje się bardzo nieznaczny, bowiem ograniczono go do tylko jednego naboru. Ponadto
nie wydaje się, by rzeczywiście wpłynął on na kształt listy projektów wybranych do dofinansowania45. Niemniej
jest to przykład ciekawego rozwiązania, będącego bardziej miękką preferencją niż nabór dedykowany, mogącą
służyć ukierunkowaniu wsparcia na wdrażanie EU2020, gdy pojawi się wystarczająca liczba dobrze ocenionych
projektów po ocenie merytorycznej.
Podsumowując można stwierdzić, że 5 z 6 opisanych mechanizmów nie zostało przygotowanych z myślą o wdrażaniu
SL i EU2020. Trzy pierwsze nie miały w ogóle na celu ukierunkowywania wsparcia, a raczej usprawnianie procesu
wdrażania Programu. Pośrednio i w niezamierzony sposób miały one jednak negatywny wpływ na możliwości osiągania
celów badanych Strategii. Pozostałe wskazane mechanizmy okazały się neutralne (indykatywny podział środków na
gminy i nabór dedykowany typowi beneficjenta) bądź nieskuteczne (preferencja dla OZE) we wspieraniu wdrażania
Strategii. Stanowią one jednak przykłady działań, które można wykorzystać w przyszłości celem zwiększenia stopnia
realizacji celów SL i EU2020 poprzez projekty nowego RPO WSL.
Dalsza część niniejszego rozdziału zostanie zatem poświęcona drugiemu wskazanemu narzędziu, które potencjalnie
może być skutecznym czynnikiem przyczyniającym się bądź blokującym wybór projektów zgodnych z celami SL
i EU2020 we wszystkich (pod)działaniach Programu – kryteriom wyboru projektów. W strukturze kryteriów wyboru
projektów RPO WSL46 wyróżniono grupy kryteriów formalnych i merytoryczno-technicznych. Na tę pierwszą grupę
– służącą ocenie formalnej, mającej na celu weryfikację kompletności i zgodności wniosku z wytycznymi (np.
ogłoszenie konkursowe, regulamin konkursu, URPO, itd.) i dokonywanej przez pracowników referatu ds. wyboru
projektów – składają się kryteria:
• podstawowe
Dowodzić tego może porównanie działań priorytetów VIII i IX, w których wniosków w zakresie SI złożono odpowiednio: 8.1-4, 8.2-5,
8.3-0, 9.1-12, 9.2-9, z działaniem 6.2 (w nim, jak wskazano, możliwe było łączenie kategorii interwencji), w którym wniosków uwzględniających
komponent SI (monitoring wizyjny) złożono 19.
44
Zob. PSDB, 2012.
45
W przedmiotowym naborze złożono 43 (na 179 ogółem) projektów z zakresu OZE i wybrano do dofinansowania jedynie 6 (na 40
ogółem). Zaś w poprzednim naborze konkursowym z działania 5.3 choć projektów z zakresu OZE złożono jedynie 9 (na 143 ogółem), to do
dofinansowania wybrano 3 (na 36 ogółem). Zatem nie widać by przewidywana preferencja wobec OZE została faktycznie zastosowana na
etapie wyboru projektów.
46
Opisanej w załączniku nr 6 do URPO.
43
76
• uszczegóławiające
• formalno-merytoryczne47.
Jedynie w ostatniej podgrupie kryteriów – formalno-merytorycznych – można wskazać zagadnienia możliwe do
bardzo pośredniego powiązania z celami SL i EU2020:
• K9: Zgodność projektu z politykami horyzontalnymi (na podstawie uzasadnienia Beneficjenta)
W obu przypadkach można doszukać się nieznacznego pozytywnego wpływu na priorytet EU2020 Zrównoważony
rozwój, w ramach którego nastąpić ma 20% spadek emisji CO2, 20% wzrost wykorzystania OZE i 20% wzrost
efektywności energetycznej. Zrównoważone wykorzystanie zasobów stanowi również przedmiot zainteresowania
priorytetu II SL. Rola kryteriów formalno-merytorycznych ogranicza się jednak tylko do wyeliminowania projektów
jednoznacznie sprzecznych z obowiązującymi regulacjami. Potencjał do ewentualnego promowania projektów
w większym stopniu zgodnych z priorytetami i celami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020 tkwić może jedynie
w kryteriach merytorycznych, a dokładnie merytorycznych zasadniczych (punktowych).
Ocena merytoryczno-techniczna przeprowadzana jest przez Komisję Oceny Projektów (KOP), w skład której wchodzą
eksperci z określonej dziedziny, w oparciu o dwa rodzaje kryteriów:
• Ogólne (0/1), których jednoznaczne spełnienie jest niezbędnym warunkiem dla dalszej oceny projektu,
• Zasadnicze (punktowe), dzielące się na:
podstawowe, wspólne dla wszystkich (pod)działań typów projektów48,
s pecyficzne, charakterystyczne dla danego (pod)działania, typu projektu w ramach (pod)działania
i niezbędne dla oceny danego typu projektów, punktowane w zależności od stopnia ich wypełnienia,
podczas oceny dokonywanej przez członków KOP.
Kryteria merytoryczne ogólne (0/1) funkcjonują podobnie do kryteriów formalno-merytorycznych, tyle że oceniane
są przez KOP. Wśród nich nie ma zapisów promujących projekty spójne z SL czy EU2020. Zatem, jak wspomniano
wyżej, kryteriów wpływających na wybór projektów wdrażających badane Strategie należy poszukiwać wśród
kryteriów punktowych.
Analiza kryteriów zasadniczych (punktowych) przeprowadzona została w dwóch etapach:
• W
pierwszym kroku zidentyfikowano kryteria, które mogą promować (być wyżej oceniane) projekty spójne
z celami SL i EU2020. Kryteria były oceniane na trzystopniowej skali (brak powiązania,  – częściowe, pośrednie
powiązanie,  – znaczące, bezpośrednie powiązanie). By nadać sens prowadzonej następnie analizie wpływu
poszczególnych kryteriów na wybór projektów do dofinansowania, starano się w każdym (pod)działaniu wskazać
choć jedno kryterium związane z SL i/lub EU2020 bardziej niż pozostałe49.
• W
drugim kroku analizy oszacowano, jaki jest wpływ poszczególnych kryteriów na ostateczną ocenę projektu,
czyli wpływ na wybór do dofinansowania. Pozwoliło to sprawdzić, jaki jest wpływ na wybór kryteriów spójnych
z SL i EU2020 na tle pozostałych kryteriów. Analiza wpływu prowadzona była osobno dla katalogu kryteriów dla
każdego (pod)działania bądź typów projektów – jeżeli przygotowano dla nich osobne kryteria specyficzne. Dla
każdego (poddziałania), czy typów projektów badano wspólnie kryteria podstawowe i specyficzne, bowiem wpływ
poszczególnych kryteriów jest relatywny – czyli zależy od wpływu innych kryteriów oceniających dane projekty50.
W ramach analizy wpływu indywidualnych kryteriów obliczano na wstępie średnią arytmetyczną i odchylenie
standardowe przyznawanych ocen (im niższe odchylenie standardowe, tym kryterium w mniejszym stopniu
„różnicuje” projekty, czyli również mniej wpływa na ocenę końcową51). Następnie obliczano współczynnik korelacji
liniowej Pearsona pomiędzy ocenami poszczególnych kryteriów i oceną końcową projektu. Z kilku powodów
zrezygnowano z wnioskowania na podstawie korelacji pomiędzy ocenami kryteriów a decyzją o wyborze danego
Ten typ kryteriów nie występuje w odniesieniu do (pod)działań zorientowanych na przedsiębiorców – 1.2, 3.1.1 i 3.2.1.
Odrębne kryteria podstawowe przyjęto dla (pod)działań wspierających przedsiębiorców – 1.2, 3.1.1, 3.2.1.
49
Dodatkowo warto zauważyć, że ocenie ewaluatorów podlegały często kryteria niewynikające już z aktualnej wersji URPO, ale te, które
obowiązywały w momencie prowadzenia naborów w danym (pod)działaniu – bowiem tylko dla tych kryteriów możemy dokonać analizy
wpływ na wybór projektu.
50
Dlatego też kryteria podstawowe były badane wielokrotnie i ich wpływ na wybór projektów różni się w zależności od (pod)działania.
51
Jeżeli za dane kryterium wszystkim projektom przyznano by maksymalną ocenę 4, to odchylenie standardowe wyniesie 0 i wpływ
kryterium na ocenę końcową również będzie zerowy.
47
48
77
• K10.2 Czy Beneficjent deklaruje realizację projektu zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi
w szczególności (o ile treść wniosku projektowego i innych załączonych dokumentów nie wskazuje na ewidentną
sprzeczność deklaracji z kształtem realizowanego projektu): 2) Przepisami dotyczącymi ochrony środowiska
(w tym poprawy efektywności energetycznej dla projektów polegających na termomodernizacji budynków).
projektu do dofinansowania. Na decyzję o wyborze poza oceną końcową projektu wpływać może szereg czynników,
których nie jesteśmy w stanie kontrolować: preferencje IZ niewynikające z kryteriów, zainteresowanie naborem
(i tym samym próg, powyżej którego projekty są wybierane), oszczędności w toku realizacji projektów, różne ścieżki
wyboru – w przypadku PK i PRS jakakolwiek pozytywna ocena może oznaczać sukces, nieporównywalność projektów
różnych typów, które oceniane są różnymi kryteriami, ale następnie tworzą wspólną listę rankingową. W ostatnim
kroku analizy wpływu określono model regresji wielorakiej, w ramach którego ocena końcowa projektu uznana
została za zmienną zależną (objaśnianą), a wszystkie kryteria punktowe w danym zestawie za zmienne niezależne
(objaśniające). W ten sposób niejako określiliśmy główne „przyczyny” oceny końcowej, tzn. zmienne – kryteria, które
najlepiej przewidują ocenę końcową – co utożsamiliśmy na potrzeby naszego problemu badawczego z wpływem na
tę ocenę. Kryteria które wskazujemy jako mające największy wpływ to oczywiście zmienne niezależne o najwyższych
standaryzowanych współczynnikach regresji. Współczynniki te wskazują, jaki wkład do równania regresji wnoszą
poszczególne zmienne, a więc uwzględniają nie tylko korelacje ze zmienną zależną, ale również skorelowanie ze
wszystkimi pozostałymi zmiennymi niezależnymi. Każdorazowo wskazujemy również, które współczynniki regresji są
istotne statystycznie. W sytuacji gdy badana macierz okazywała się źle uwarunkowana (tolerancja jakiejś zmiennej
w równaniu była równa bądź bardzo bliska zeru, co powodowało, że równania regresji nie można było obliczyć
– odwrócić macierzy), usuwano z równania zmienne niezależne o najmniejszym współczynniku korelacji z oceną
końcową, do momentu, gdy równanie było możliwe do policzenia. Podobnie postępowano w sytuacji, gdy ujawniał
się za duży błąd standardowy i żaden z obliczonych współczynników regresji nie był istotny statystycznie52.
Dodatkowo skonstruowano syntetyczne mierniki wpływu całych grup kryteriów spójnych z SL i EU2020 na ocenę
końcową projektów danego (pod)działania. Mierniki te obejmują: udział punktacji danych kryteriów w ocenie
końcowej, współczynnik korelacji punktacji dla grupy z wartością oceny końcowej, suma wag grupy kryteriów53
oraz odchylenie standardowe zważonych sum ocen kryteriów grupy. Wartości wszystkich czterech mierników
przedstawiono na tle wartości miernika dla pozostałych kryteriów (niespójnych z SL bądź niespójnych z EU2020).
Z racji rozległości wyników poniżej zaprezentowano jedynie kilka ogólnych wniosków ukazujących ważniejsze
tendencje w przekroju całego programu. Natomiast szczegółowe wyniki dla poszczególnych (pod)działań dostępne
są w załączniku xx do raportu.
Identyfikacja kryteriów merytorycznych zasadniczych promujących projekty spójne z celami SL i EU2020
Na 104 analizowane kryteria zasadnicze (zarówno podstawowe jak i specyficzne) wyboru projektów w (pod)
działaniach wdrażanych przez IZ54, 54 (52%) uznano za powiązane z EU2020, a 35 (34%) za powiązane z SL.
Odpowiednio mniejsza jest liczba kryteriów, które uznano za powiązane znacząco, bezpośrednio (odpowiednio 27
i 20). W przypadku poddziałań zorientowanych na wspieranie MSP na 38 kryteriów zasadniczych zidentyfikowano
po 11 (29%) powiązanych z SL i EU2020. Jedynie 3 z nich (8%) to kryteria powiązane znacząco.
Najwięcej powiązanych kryteriów wskazać można dla działań, w których co do zasady realizowane są tylko projekty
wdrażające SL i EU2020 (2.1, 2.2 – 100%, 1.3 – 83%). Na drugim biegunie znajdują się działania, dla których nie
zidentyfikowano ani jednego kryterium specyficznego spójnego z SL czy EU2020 – są to zwykle działania, dla
których w toku analizy projektów55 stwierdzono, iż w ogóle bądź w minimalnym stopniu wdrażają badane Strategie
(np. 5.1, 5.5, 6.2.1 typ projektu 6, pIX). Dodatkowo wskazać można grupę działań w których zidentyfikowano
jedynie kryteria spójne z EU2020 i żadnych powiązanych z SL (np. 6.2.2, 7.2, pVIII). Zastanawiające są poddziałania
wspierające MSP – nominalnie wszystkie są w całości spójne z SL i EU2020, analiza projektów również wykazała, iż
większość projektów wdraża cele badanych Strategii. Jednak dla wszystkich poddziałań poza 1.2.3 udział kryteriów
spójnych z SL/EU2020 wynosi nie więcej niż 29% (i 0% dla 3.2.1 w przypadku EU2020).
Powyższe pozwala wstępnie postawić hipotezę, iż to nie kryteria decydują o wyborze projektów w większym
bądź mniejszym stopniu wdrażających badane Strategie. To raczej kształt kryteriów i ich ewentualna spójność ze
Strategiami jest pochodną zakresu wsparcia danego (pod)działania, więc i projektów w nim realizowanych. Wyjątkami
wyłamującymi się z tej tendencji mogą być (pod)działania 7.1.1, 7.1.2, 7.2, 1.2.3, w których mniej więcej połowa
kryteriów została oznaczona jako spójna ze Strategiami (w 7.2 jedynie z EU2020), a połowa jako niespójne.
Kryteria promujące wybór projektów spójnych z badanymi Strategiami można znaleźć również wśród zasadniczych
podstawowych, zarówno (pod)działań wdrażanych przez IZ jak i IPII – są to stopień realizacji polityki efektywności
energetycznej, czy szerzej polityk horyzontalnych oraz Wpływ realizacji projektu na wzrost atrakcyjności inwestycyjnej.
Powoduje to, że projekty wszystkich (pod)działań, również tych, których kryteria zasadnicze specyficzne nie promują
badanych Strategii, oceniane są przynajmniej jednym kryterium spójnym ze Strategiami.
Istotność obliczana była dla alfa=0,05.
Przed zsumowaniem waga każdego kryterium została przemnożona przez wagę dla danego zestawu kryteriów – zasadniczych
podstawowych bądź specyficznych.
54
Czyli bez wdrażanych przez IPII poddziałań dla przedsiębiorców.
55
Patrz rozdział 4.4.
52
53
78
Pochodną faktu, iż zakres SL w dużej mierze zawiera się w zakresie EU2020, jest to, że również zdecydowana
większość kryteriów, które uznano za powiązane z SL, równocześnie określono jako wspierające EU2020. Są to m.in.
kryteria dotyczące innowacyjności, współpracy z B+R, społeczeństwa informacyjnego, efektywności energetycznej.
Jako spójne z EU2020, a niezwiązane z SL, uznano również grupy kryteriów w obszarach m.in. przedsiębiorczości
(i otoczenia biznesu, atrakcyjności inwestycyjnej), edukacji.
Wpływ kryteriów merytorycznych zasadniczych spójnych z SL i EU2020 na wybór projektów do
dofinansowania na tle pozostałych kryteriów
Wpływ na ocenę końcową kryteriów promujących projekty zgodne z priorytetami i celami Strategii Lizbońskiej oraz
Strategii EU 2020 jest mocno zróżnicowany w przekroju analizowanych (pod)działań. Jak można było podejrzewać,
kryteria spójne z badanymi Strategiami w największym stopniu wpływają na ocenę końcową projektów w (pod)
działaniach, których zakres sprzyja realizacji projektów wpisujących się w priorytety Strategii. Są to równocześnie
(pod)działania, w których zidentyfikowano najwięcej kryteriów promujących SL i EU2020: 1.2.3, 1.3, 2.1, 2.2 i tylko
w odniesieniu do EU2020: 5.3, 7.2, 8.357. We wszystkich pozostałych (pod)działaniach większy wpływ na ocenę
końcową mają pozostałe (niespójne ze Strategiami) kryteria. Prowadzi to do kolejnego oczywistego wniosku, iż
czynnikiem zwiększającym wpływ kryteriów spójnych z SL i EU2020 na ocenę końcową jest ich liczba w stosunku do
innych kryteriów w zestawie służącym ocenie danego typu projektów. W tę logikę wpisują się poddziałania dla MSP:
1.2.4, 3.1.1, 3.2.1, które choć nominalnie wszystkimi projektami wdrażają SL i EU2020, to udział kryteriów spójnych
ze Strategiami, służących ich ocenie, jest niewielki. Odrębny przypadek stanowi poddziałanie 1.2.3, które choć ma
dużo kryteriów spójnych ze Strategiami, to jest ono relatywnie nisko oceniane (średnio o 0,64 pkt niżej niż pozostałe
kryteria) i mają niskie wagi, co powoduje, że udział kryteriów SL/EU2020 w ocenie końcowej nie jest dominujący, ale
ich skorelowanie z oceną końcową wysokie. Kryteria te również mają bardziej zróżnicowane oceny, co powoduje, iż
ich wpływ mierzony odchyleniem standardowym jest wyższe od pozostałych kryteriów.
Kolejnym czynnikiem, który nasuwa się na myśl intuicyjnie i znajduje też potwierdzenie w wynikach badania jest
„moc” kryterium, czyli waga, która została mu przypisana. Przykładowo w działaniu 1.3 dla projektów typu 1 trzy
kryteria mające największy wpływ na ocenę końcową to:
• Wpływ projektu na wdrożenie usługi (lub jej udoskonalenie) w zakresie innowacji i/lub transferu technologii,
• Wpływ planowanych działań w ramach projektu na podniesienie innowacyjności wnioskodawcy,
• Zasadność realizacji projektu w aspekcie analizy potrzeb grupy docelowej odbiorców.
Wszystkie promują projekty wdrażające SL i EU2020 i wszystkie miały najwyższe w tym zestawie kryteriów wagi –
2-2,5. Podobnie w działaniu 2.2 – kryterium o największym wpływie na ocenę końcową, bezpośrednio powiązane
z oboma Strategiami – Realizacja projektu na obszarze o niskim poziomie rozwoju infrastruktury teleinformatycznej
– ma najwyższą w tym działaniu wagę – 3. Przykładem obrazującym to samo zjawisko, ale działające w przeciwnym
kierunku jest działanie 8.1. udział kryteriów promujących projekty wdrażające EU2020 jest w nim wysoki – 75%, taki
sam jak w działaniu 5.3. Jednak niskie wagi tych kryteriów powodują, że ich wpływ na ocenę końcową projektów
jest wyraźnie niższy niż pozostałych kryteriów – odwrotnie niż w przypadku działania 5.3, gdzie kryteria EU2020
dominują.
Nie istnieje podręcznik kryteriów z szerszymi wyjaśnieniami – tak jak np. w województwie łódzkim.
Są to przy okazji jedyne przypadki, gdzie kryteria promujące SL i/lub EU2020 mają większy udział w ocenie końcowej niż pozostałe
kryteria.
56
57
79
Kończąc niniejszy wątek, trzeba zwrócić uwagę na fakt, że treść kryteriów RPO WSL jest dość ogólna56
i formułowana na innym poziomie niż cele SL i EU2020. Szczególnie enigmatyczne wydają się niektóre kryteria
poddziałań wspierających MSP, np. „metodologia projektu”, „efekty wynikające z realizacji projektu”, „dodatkowe
korzyści wynikające z realizacji projektu”. Ewaluatorzy analizowali treść kryteriów w kontekście zapisów SL i EU2020
i doszukiwali się możliwego związku, natomiast interpretacja zapisów dokonywana przez członków KOP miała
miejsce na pewno w oderwaniu od badanych Strategii i mogła eksponować elementy inne niż te, na które uwagę
zwracają ewaluatorzy.
Tabela 32. W
pływ kryteriów zasadniczych powiązanych z SL i EU2020 na ocenę końcową
projektów 1
(pod)
działanie
udział w wagach1
SL
nie SL
Odchylenie
standardowe2
SL
udział w wagach
nie SL
EU
nie EU
Odchylenie
standardowe
EU
nie EU
0,70
9,30
0,36
3,87
3,00
7,00
1,44
3,00
5
1.2.3 y10
3,85
6,15
2,66
4
2,05
4,50
3
5,50
2,51
2,32
1.2.4 t1-76
1,75
8,25
2,14
3,52
2,40
7,60
2,78
3,58
1.3 t1
5,80
4,20
3,62
2,90
6,60
3,40
3,96
2,60
1.3 t6
3,40
6,60
1,89
4,13
6,60
3,40
3,88
2,10
2.1 t1,2,4
5,95
4,05
1,69
1,77
6,85
3,15
2,04
1,50
2.1 t3
5,40
4,60
2,49
1,65
6,30
3,70
2,80
1,50
2.2 y8
6,20
3,80
4,08
2,28
7,00
3,00
4,64
1,90
2.2 y9
4,60
5,40
1,81
3,14
5,80
4,20
2,83
2,10
3.1.1 y10
1,40
8,60
0,51
4,85
1,35
8,65
1,97
3,40
3.2.1 y11
1,15
8,85
0,83
7,26
0,90
9,10
2,11
6,91
5.1
0,50
19,25
0,14
4,77
2,25
17,75
0,90
4,10
5.3
3,50
6,50
2,31
2,84
6,00
4,00
3,26
1,80
5.5
0,60
9,40
0,28
3,14
1,80
8,20
1,15
2,70
6.2.1
t1,2,3
0,60
9,40
0,72
5,05
3,40
6,60
1,67
4,00
6.2.1 t6
0,80
9,20
0,18
3,23
2,40
7,60
1,51
2,30
6.2.2
0,60
9,40
0,34
3,78
3,40
6,60
1,72
2,50
7.1.1 y8,9
1,20
8,80
0,79
5,38
3,80
6,20
2,49
3,70
7.1.1 y10
1,00
9,00
0,48
3,79
3,60
6,40
2,71
1,80
7.1.2 y8
0,80
9,20
0,56
8,40
2,60
7,40
2,51
6,50
7.1.2 y9
0,60
9,40
0,36
5,46
2,40
7,60
1,29
4,50
7.2
0,60
9,40
0,38
5,48
4,40
5,60
2,97
2,90
8.1
3,40
6,60
1,99
3,55
4,80
5,20
2,80
3,20
8.2
0,85
9,15
0,84
3,82
3,60
6,40
2,17
2,30
8.3
0,60
9,40
0,79
3,44
5,00
5,00
2,56
1,90
9.1
0,60
9,40
0,56
3,62
1,80
8,20
1,41
2,90
9.2
0,60
9,40
0,64
5,08
1,80
8,20
1,26
4,50
9.3
0,65
9,35
0,52
3,78
1,95
8,05
1,30
3,40
Średnia
2,06
8,29
1,21
4,00
3,80
6,56
2,31
3,07
1.1.2
S uma wag kryteriów określonego typu, uwzględniająca również wagi dla grup kryteriów podstawowych i specyficznych (suma dwóch
uzupełniających się kolumn będzie zatem zawsze wynosiła 10).
2
Odchylenie standardowe sum zważonych ocen kryteriów określonego typu.
3
Jasnym różowym tłem oznaczono wartości dla SL i EU2020, które są większe niż 0,66 wartości dla kryteriów pozostałych, a więc
przypadki, w których kryteria SL i EU2020 choć nie są dominujące, to mają zauważalny wpływ na ocenę końcową.
4
Ciemnym różowym tłem oznaczono wartości dla SL i EU2020 większe od wartości dla kryteriów pozostałych.
5
Nabór z roku 2010.
6
Typy projektów 1-7.
1
80
W systemie kryteriów zasadniczych RPO WSL obowiązują nie tylko wagi dla poszczególnych kryteriów, ale również
dla grup kryteriów podstawowych i specyficznych. Proporcje dla grup wahają się od 0,85:0,15 (8,2 typy 1,2,3,4,6,7)
do 0,3:0,7 (np. 1.2.3) i mają w związku z tym niebagatelne znaczenie dla wpływu poszczególnych kryteriów, gdyż
mogą go zmieniać ponadtrzynastokrotnie. Obrazuje to przykład działania 2.2. Zrealizowano w nim dwa nabory
projektów z porównywalnymi kryteriami zasadniczymi specyficznymi (w jednym naborze było ich 5, w drugim 6, ale
w obu przypadkach wszystkie były spójne ze Strategiami), lecz innymi wagami dla grup kryteriów. Proporcję 0,4/0,6
z pierwszego naboru zamieniono na 0,6/0,4 w drugim. Konsekwencją tej zmiany był zauważalny spadek znaczenia
kryteriów promujących Strategie. Tylko w naborze z 2008r. kryteria promujące SL miały większy wpływ na ocenę
końcową projektów niż pozostałe kryteria, zaś przewaga kryteriów promujących EU2020, choć utrzymana w 2009r.,
była znacznie mniejsza niż w naborze w 2008r.
Tabela 33. W
pływ kryteriów zasadniczych powiązanych z SL i EU2020 na ocenę końcową
projektów 2
(pod)
działanie
udział w ocenie1
korelacja z oceną
końcową2
SL
nie SL
SL
1.1.2
0,35
31,52
0,57
1.2.3 y105
6,61
16,84
1.2.4 t1-76
4,18
1.3 t1
1.3 t6
nie SL
udział w ocenie
korelacja z oceną
końcową
EU
nie EU
EU
1,00
8,17
0,90
0,79
21,42
0,82
16,69
9,58
7,10
2.1 t1,2,4
nie EU
23,70
3
0,83
0,96
10,02
13,43
0,844
0,81
0,75
9,84
15,76
0,41
0,91
0,95
0,93
18,53
7,74
0,96
0,90
18,86
0,82
0,97
17,43
8,54
0,96
0,86
20,10
13,19
0,91
0,91
22,70
10,59
0,92
0,85
2.1 t3
18,01
15,71
0,95
0,87
20,77
12,95
0,94
0,78
2.2 y8
16,04
10,90
0,97
0,91
18,03
8,92
0,98
0,82
2.2 y9
16,39
17,43
0,84
0,95
19,50
14,32
0,95
0,89
3.1.1 y10
4,61
21,52
0,19
0,99
4,23
21,91
0,85
0,95
3.2.1 y11
2,58
21,88
0,25
0,99
7,15
17,31
0,39
0,95
5.1
0,77
28,03
0,25
0,66
3,60
25,20
0,47
0,67
5.3
11,93
21,21
0,92
0,94
19,66
13,48
0,97
0,92
5.5
1,53
33,50
0,30
1,00
5,18
29,85
0,61
0,94
6.2.1
t1,2,3
1,27
30,87
0,47
0,99
11,05
21,09
0,85
0,98
6.2.1 t6
3,10
30,83
0,28
1,00
7,37
26,56
0,79
0,91
6.2.2
1,55
30,33
0,30
1,00
10,11
21,77
0,87
0,94
7.1.1 y8,9
3,90
29,29
0,80
1,00
12,23
20,96
0,96
0,98
7.1.1 y10
2,35
32,44
0,85
1,00
10,74
24,05
0,95
0,88
Odchylenie standardowe i współczynnik korelacji z oceną końcową wynoszą więc 0.
W poddziałaniu 6.2.2 to samo kryterium już lepiej spełnia swoją rolę, ze średnią oceną 3,6 i odchyleniem standardowym 0,81.
60
Trzeba pamiętać, że analiza kryteriów prowadzona była na próbie. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że w pełnej populacji
wspomniane kryteria mają zróżnicowane oceny.
58
59
81
Negatywnie na wpływ danego kryterium na ocenę końcową projektów oddziaływać może treść kryterium,
niepozwalająca rozróżniać projektów lepszych od gorszych. Przykładem takiej sytuacji może być kryterium zasadnicze
specyficzne działania 1.3 Wzrost procentowy liczby obsługiwanych podmiotów dzięki realizacji projektu, które zostało
oznaczone jako powiązane z SL i EU2020 i choć ma stosunkowo wysoką wagę (2), to pozostaje bez żadnego wpływu
na wybór projektów, gdyż dla wszystkich badanych projektów zostało ocenione na maksymalne 4 pkt58. podobnie
rzecz ma się m.in. z kryterium zasadniczym specyficznym działania 6.2.1 Ilość realizowanych celów projektu –
gospodarczy, społeczny, kulturalny, turystyczny, rekreacyjny, edukacyjny59, kryterium zasadniczym specyficznym
3.1.1 Wzrost zatrudnienia w wyniku realizacji projektu60.
7.1.2 y8
2,73
29,87
0,79
1,00
8,24
24,39
0,95
0,99
7.1.2 y9
1,60
28,01
-0,04
1,00
5,80
23,81
0,79
0,98
7.2
2,16
27,43
0,12
1,00
12,76
16,83
0,93
0,94
8.1
10,40
20,85
0,87
0,96
14,45
16,81
0,83
0,87
8.2
2,58
33,03
0,38
0,98
12,13
23,47
0,89
0,90
8.3
1,58
30,52
0,21
0,97
15,59
16,51
0,84
0,70
9.1
1,80
33,78
0,84
0,99
5,73
29,85
0,88
0,97
9.2
1,58
28,81
0,53
0,99
4,66
25,73
0,79
0,99
9.3
1,57
25,91
0,23
0,98
4,89
22,58
0,49
0,94
Średnia
5,80
24,75
0,55
0,93
11,49
19,06
0,79
0,89
Średnia liczby punktów, którą projekty zdobywały za kryteria określonego typu w analizowanym naborze.
Współczynnik korelacji liniowej Pearsona pomiędzy liczbą punktów za kryteria określonego typu i punktacją oceny końcowej.
3
Jasnym różowym tłem oznaczono wartości dla SL i EU2020, które są większe niż 0,66 wartości dla kryteriów pozostałych, a więc
przypadki, w których kryteria SL i EU2020 choć nie są dominujące, to mają zauważalny wpływ na ocenę końcową.
4
Ciemnym różowym tłem oznaczono wartości dla SL i EU2020 większe od wartości dla kryteriów pozostałych.
5
Nabór z roku 2010.
6
Typy projektów 1-7.
1
2
Podsumowując wątek kryteriów merytoryczno-technicznych zasadniczych (punktowych), należy stwierdzić, że jest
to element procesu wyboru projektów, który może przyczyniać się do wyboru projektów zgodnych z priorytetami
i celami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii EU 2020. W katalogu analizowanych kryteriów znaleziono sporo takich,
które można uznać za promujące projekty spójne z SL (32%) i EU2020 (46%). Kryteria te występują przede wszystkim
w (pod)działaniach, których zakres predestynuje do wspierania projektów wdrażających Strategie. W związku z tym
można powiedzieć, że rolą kryteriów nie jest zwiększanie szansy na wybór projektów wpisujących się w realizację obu
Strategii, a jedynie wyższe punktowanie tych bardziej wartościowych, które automatycznie są bardziej realizującymi
Strategie.
Zidentyfikowane kryteria mają (jak każde kryterium) wpływ na wybór (a właściwie ocenę końcową) projektów.
Tylko w kilku wybranych przypadkach jest to wpływ dominujący, w pozostałych to inne kryteria – niespójne z SL
czy EU2020 mają większe znaczenie. Odpowiedź na pytanie czy wpływ ten jest wystarczający wymagałaby
skonfrontowania z oczekiwaniami IZ odnośnie RPO WSL jako narzędzia realizacji SL i EU2020, które nie są
znane. W opinii ewaluatorów, RPO WSL jest przede wszystkim narzędziem inicjowania i wspierania procesów
rozwoju w województwie, wykorzystania potencjałów endogenicznych województwa i niwelowania barier w nim
występujących i kryteria powinni testować przydatność projektów przez pryzmat tych zadań. Jeżeli jednak wolą IZ
(już raczej w kontekście nowego RPO) byłoby większe wspieranie EU2020, to należałoby rozważyć przede wszystkim
uwzględnienie w kryteriach merytorycznych bezpośrednio wpływu projektów na osiągnięcie skwantyfikowanych
celów, które sformułowano w Strategii.
7.3. S tan krajowych regulacji prawnych a możliwość realizacji projektów służących
osiągnięciu celów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii UE 2020
W pierwszym okresie wdrażania regionalnych programów operacyjnych w latach 2007−2009 wystąpiło kilka
problemów z dostosowaniem polskiego prawa do regulacji unijnych. Brak odpowiednich przepisów dotyczył przede
wszystkim kwestii ochrony środowiska oraz pomocy publicznej, co wpłynęło na wdrażanie kilku działań/poddziałań
RPO WSL, w których realizowane są niektóre kategorie interwencji przypisane Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa
2020. W kolejnych latach wdrażanie programu utrudniały między innymi różnice w interpretacji obowiązujących
przepisów.
Przepisy dotyczące oceny oddziaływania na środowisko:
W 2008 r. dał o sobie znać problem niespójności w procesie dostosowania prawa polskiego do wymogów unijnych
przepisów w zakresie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), wymaganej przy aplikowaniu o dofinansowanie
realizacji projektów z funduszy Unii Europejskiej61. Dopiero w październiku 2008 r. uchwalono regulującą tę kwestię
61
Wymóg ten wynika z rozporządzenia Rady 1083/2006 z 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego
82
Ustawę o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko62, która weszła w życie 15 listopada, co opóźniło
ogłaszanie niektórych naborów planowanych na ten rok.
Przepisy nie były jednak na tyle jasne, by organa ochrony środowiska mogły jednoznacznie rozstrzygać, czy
postępowanie OOŚ dla przedsięwzięć, które miały być finansowane z funduszy UE i dla tych finansowanych ze
środków krajowych, powinno być przeprowadzane w ten sam czy też w różny sposób. Dopiero 15 listopada 2010 r.
weszło w życie nowe Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko,65 które w pełni uregulowało tę kwestię.
W procesie wdrażania RPO WSL powyższe zmiany powodowały problemy przede wszystkim na etapie oceny
formalnej. Do ogłoszenia Rozporządzenia Rady Ministrów w ramach programu posługiwano się dokumentem
− oświadczeniem „o dostosowaniu projektu do wymagań prawa unijnego w zakresie postępowania ws. oceny
oddziaływania na środowisko”, przyjętym przez Zarząd Województwa66, by umożliwić prowadzenie procedury
naboru i oceny projektów mimo niezakończonych prac legislacyjnych związanych z dostosowaniem prawa polskiego
do wspólnotowego. W praktyce przygotowanie oświadczenia wydłużało oczekiwanie na dokumenty do podpisania
umowy o dofinansowanie.
Wejście w życie nowych przepisów spowodowało pewne perturbacje w prowadzonych wtedy naborach, np. w Priorytecie
VI poddziałanie 6.2.2, Rewitalizacja − małe miasta (SL/EU2020 09 i 11 oraz EU2020 61 i 78) musiano przedłużyć
etap oceny formalnej, by dać szansę beneficjentom na uzupełnienie dokumentacji, jako że nowe wymogi były
bardziej restrykcyjne od poprzednich. Ponadto przy ocenie formalnej wniosków z konkursów w ramach Priorytetu VI
ujawniły się niejasności w interpretacji ustawy z października 2008 r., które dotyczyły przeprowadzania strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko dla lokalnych programów rewitalizacji wymaganych w ramach dokumentacji
aplikacyjnej. Ocena formalna niektórych wniosków również została przedłużona ze względu na korekty postępowań
w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko lokalnych programów rewitalizacji.
Przepisy dotyczące pomocy publicznej:
Brak krajowych przepisów w zakresie udzielania pomocy publicznej w ramach regionalnych programów operacyjnych
dotyczył kilku obszarów, w tym również tych działań, w których miały być realizowane projekty spełniające wymogi
kategorii interwencji realizujących cele Strategii Lizbońskiej, w tym m.in. rewitalizacji, energetyki, infrastruktury
telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczo-rozwojowej.
• R
ewitalizacja: brak regulacji dotyczących pomocy publicznej w zakresie rewitalizacji w ramach regionalnych
programów operacyjnych spowodował, że nie mogły odbyć się zaplanowane na 2008 r. konkursy w ramach
Priorytetu VI, działania 6.2, poddziałań 6.2.1 Rewitalizacja − duże miasta oraz 6.2.2 Rewitalizacja − małe
miasta (m. in. SL/EU2020 09 i 11 oraz EU2020 61 i 78). W tej sytuacji IZ RPO WSL zdecydowała o przesunięciu
naborów na 2009 r. Jednak w kolejnym roku nadal trwały konsultacje projektu odpowiedniego aktu prawnego,
co ponownie spowodowało konieczność zawieszenia naboru projektów w ramach tych poddziałań. Ostatecznie
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 9 czerwca 2010 r. w sprawie udzielania pomocy na
rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych67 weszło w życie w lipcu 2010 r. i dopiero wtedy
możliwe stało się ogłoszenie konkursów. Tym samym kontraktowanie środków na poddziałania 6.2.1 i 6.2.2
rozpoczęło się z dwuletnim opóźnieniem.
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr
1260/1999 – zgodność ze wspólnotową polityką ochrony środowiska.
62
Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227, ustawa implementuje m.in. obowiązki wynikające z dyrektyw: Parlamentu Europejskiego i Rady
nr 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, Rady nr 85/337/EWG z 27
czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne,
dyrektywa Rady nr 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. nr 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz
dyrektywa Rady nr 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, z www. mrr.gov.pl.
63
M.P. Nr 48, poz. 433.
64
M.P. Nr 32, poz. 476.
65
Dz.U. 2010 nr 213 poz. 1397.
66
Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 1067/167/III/2008 z 3 czerwca 2008 r.
67
Dz. U. z 2010 Nr 117, poz. 787.
83
W rezultacie dla przedsięwzięć przygotowywanych w stanie prawnym sprzed 15 listopada 2008 r. obowiązywały
Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z 3 czerwca 2008 r. w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania
na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych63,
a dla przedsięwzięć, dla których wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach złożono po 15
listopada 2008 r. – Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z 5 maja 2009 r. w zakresie postępowania w sprawie
oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów
operacyjnych.64
• S fera badawczo-rozwojowa: w 2009 r. brak Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania
pomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczorozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych spowodował opóźnienia
w ogłaszaniu konkursów RPO WSL m.in. w ramach Priorytetu I, działania 1.3 Transfer technologii i informacji.
W konsekwencji w kategoriach interwencji SL/EU2020 02 i 03 (około 25% środków na Priorytet I) zostało
zablokowanych 100% środków. Rozporządzenie,68 wydane 7 grudnia 2009 r., weszło w życie dopiero z ostatnim
dniem roku, co przesunęło ogłoszenie wstrzymanych naborów na 2010 r.
W przypadku działania 1.3 drugim czynnikiem opóźniającym nabór projektów było opublikowanie dopiero w maju
2009 r. Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy na wzmacnianie potencjału
instytucji otoczenia biznesu w ramach regionalnych programów operacyjnych.69 Pierwszy konkurs w ramach działania
1.3 ogłoszono w sierpniu 2010 r. W konsekwencji dopiero pod koniec 2010 r. zakończono proces oceny projektów,
a w 2011 r. podpisano umowy.
• Infrastruktura telekomunikacyjna: najwięcej trudności pojawiło się przy wdrażaniu Priorytetu II, działania 2.1
Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego (SL/EU2020 10 i 11). Dopiero w 2009 r. opublikowano dokumenty
kluczowe dla tego działania: we wrześniu Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących
pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych,70 a w grudniu wspomniane
już wyżej Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy na inwestycje
w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczo-rozwojowej, lecznictwa
uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych. W rezultacie, w 2009 r., w realizowanych
w ramach tego działania kategoriach interwencji 10 i 11 zablokowanych zostało odpowiednio 100% i 8,5%
środków.
Nabory projektów prowadzono w kolejnych latach 2010 i 2011, jednak nadal wdrażanie działania 2.1 napotykało
problemy wynikające z niejasności interpretacyjnych dotyczących stosowania ww. rozporządzenia i kolejnych aktów
prawnych Ustawy z dnia 7 maja 2010 r.71 o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, Rozporządzenia
Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych
programów operacyjnych72 oraz Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy
de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych73 w przypadku inwestycji związanych z budową sieci
szerokopasmowych. Jednym z problemów, jakie w związku z tym napotkano, był zapis, że beneficjentem pomocy
w tym zakresie może być przedsiębiorca telekomunikacyjny, podczas gdy w ramach RPO WSL wsparcie tego typu
zaplanowano dla JST. W związku z tym trzy największe projekty przekwalifikowano na ścieżkę indywidualną, co
opóźnia ich realizację.
Na obecnym etapie wdrożenia programu realizację projektów służących osiągnięciu celów SL i EU2020 utrudniają
już nie tyle braki regulacji prawnych, co niedoskonałości tych, które obowiązują, pozostawiając pole do różnej
interpretacji przepisów. Zdaniem ekspertów biorących udział w badaniu, nie brakuje już ważnych aktów prawnych
z wyjątkiem transpozycji ramowej dyrektywy wodnej74 oraz, będącego w trakcie prac legislacyjnych, tzw. czteropaku
energetycznego, dotyczącego m.in. odnawialnych źródeł energii (SL/EU2020 40−42 oraz EU2020 39). W skład tej
kompleksowej regulacji w zakresie nowego prawa branżowego ma wejść nowe prawo energetyczne, prawo gazowe,
ustawa o korytarzach przesyłowych i właśnie wyżej wspomniana ustawa o OZE. Brak uregulowań OZE powoduje
m.in. mniejsze zainteresowanie beneficjentów aplikowaniem o środki na realizację związanych z nimi inwestycji.
Wśród kwestii mniejszej wagi wskazywano również brak uporządkowanej definicji kategorii interwencji i typów
projektów, na przykład w formie wytycznych, które ułatwiłyby wykazywanie osiągania celów obu strategii
wspólnotowych. Zwrócono też uwagę na brak jakichkolwiek regulacji w zakresie powiązań między beneficjentami,
które w przypadkach niektórych projektów powinny być dokładnie badane.
7.4. Ogłoszenie założeń Europa 2020 jako czynnik zmian w procesie wyboru
projektów RPO WSL
Strategię Europa 2020 ogłoszono w Brukseli 3 marca 2010 r. Po tej dacie w systemie oceny i wyboru projektów RPO
WSL wprowadzono szereg zmian, przede wszystkim w zakresie kryteriów wyboru projektów, zarówno formalnych,
jak i merytoryczno-technicznych. Jednak ani w protokołach z posiedzeń Komitetu Monitorującego RPO WSL, który
zatwierdza kryteria wyboru projektów, ani w innych dokumentach programowych nie ma żadnej wzmianki o tym,
Dz. U. z 2009 r. nr 214, poz. 1661.
Dz. U. z 2009 r. Nr 85, poz. 719.
70
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 2009/C 235/04, 30.09.2009 r.
71
Dz. U. z 2010 r. Nr 106 poz. 675.
72
Dz. U. z 2010 r. Nr 239 poz. 1599.
73
Dz. U. z 2010, Nr 236, poz. 1562.
74
Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej, Dz.U. WE L327/1, 22.12.2000 r.
68
69
84
że intencja dokonania zmian związana była ze strategią wspólnotową. Wyniki badania wskazują jednoznacznie,
że korekty kryteriów podyktowane były koniecznością dostosowania do aktualizacji przepisów prawnych oraz
uporządkowania systemu w celu usprawnienia wdrażania niektórych działań.
O ile jednak wprowadzenie zmian nie miało bezpośredniego związku z ogłoszeniem Strategii EU2020, o tyle same
zmiany w pewnym stopniu przykładają się do poprawy wdrażania tych działań, w ramach których realizowane są
kategorie interwencji wpisane zarówno w Strategię Lizbońską, jak i Strategię Europa 2020. Najistotniejsze, pod
względem celów badania, zmiany dotyczyły:
• d ziałań wdrażanych przez IP2: 1.2 Mikroprzedsiębiorstwa i MSP (SL/EU2020 04, 05, 07, 08), 3.1 poddziałania
3.1.1 Infrastruktura zaplecza turystycznego/przedsiębiorstwa oraz 3.2 poddziałanie 3.2.1 Infrastruktura
okołoturystyczna/przedsiębiorstwa (SL/EU2020 08), w których w marcu 2011 r. wprowadzono zmiany w kryteriach
merytoryczno-technicznych zasadniczych (punktowanych). Usunięto dwa kryteria: stopień komplementarności
projektu z innymi przedsięwzięciami wnioskodawcy i stopień efektywności projektu, to ostatnie przenosząc
do kryteriów specyficznych. Zamiast nich wprowadzono dwa nowe kryteria, przesunięte z zestawu kryteriów
specyficznych: wpływ projektu na polityki horyzontalne i lokalizację projektu na terenie o zwiększonym
bezrobociu.78 W kryteriach zasadniczych specyficznych (punktowanych) zmieniono sformułowania kryteriów,
a także treść kryterium dotyczącego tworzenia nowych miejsc pracy. Z kolei kryterium odnoszące się do efektów
wynikających z realizacji projektu przesunięto z kryteriów zasadniczych podstawowych, z uwzględnieniem zmiany
nazwy. Dodano kryterium dodatkowe korzyści wynikające z realizacji projektu, które miało służyć promowaniu
dobrych pomysłów (nie wnioskodawcy). Promowane miały być m.in. projekty innowacyjne, wpływające dodatnio
na promocję regionu.79 Zmieniono również zapisy dotyczące sposobu przeprowadzania oceny w konkursach
otwartych w poddziałaniach 1.2.1 (typ projektu 7), 1.2.2 (typ projektu 8), 1.2.4 (typ projektu 8) obejmujących
projekty związane z udziałem przedsiębiorców w targach i wystawach międzynarodowych oraz misjach
gospodarczych związanych z targami i wystawami za granicą.
• w
drażanego przez IP2 działania 1.2 poddziałania 1.2.4 Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (SL/EU2020 05 i 08),
w którym we wrześniu 2011 r. zmieniono wagi niektórych kryteriów zasadniczych podstawowych (punktowanych).
W celu wspierania projektów zlokalizowanych na terenach o zwiększonym bezrobociu podwyższono wagę
tego kryterium z 1,5 na 2. Jednocześnie w kryterium doświadczenia wnioskodawcy zmniejszono wagę z 2,5
do 2. Zmieniono również inne wagi, między innymi zmniejszono wagę kryterium metodologia projektu z 3 na
1 i dodano kryterium wpływu realizacji projektu na rozwój ekonomiczno-społeczny województwa śląskiego.80
Rejestr zmian do Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007−2013
z 27.04.2010 r., p. 20, s. 27.
76
Tamże, p. 21, s. 28.
77
Rejestr zmian… op. cit., 27.04.2010 r., p. 22, s. 29−32.
78
Rejestr zmian Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007−2013
z 3.03.2011 r., p.26, s. 24.
79
Rejestr zmian… op. cit., z 3.03.2011 r., p. 28, s.25.
80
75
85
• P
riorytetu I, działania 1.3 Transfer technologii i innowacji (SL/EU2020 02 i 03), w którym w kwietniu 2010 r.
przeprowadzono kompleksową aktualizację kryteriów w procesie przygotowania pierwszych konkursów w ramach
tego działania (opóźnionych ze względu na braki w krajowych regulacjach prawnych, patrz również punkt 7.3).
W ramach kryteriów formalnych uszczegóławiających wprowadzono nowe załączniki do wniosku aplikacyjnego,
dostosowane do specyfiki projektów.75 Zmianie uległa również tabela proporcji, dla wszystkich typów projektów
w ramach działania ujednolicono proporcje kryteriów zasadniczych podstawowych i zasadniczych specyficznych
− odpowiednio 40% do 60%. Poprzednio dla typów projektów 2 i 6 proporcja wynosiła odpowiednio 60% do 40%,
a dla typów 1, 3, 4, 5, 7 odpowiednio 50% do 50%. Zmianę proporcji uzasadniono potrzebą doprecyzowania
kryteriów zasadniczych specyficznych (punktowanych), które w poprzedniej formie nie pozwalały na
przeprowadzenie oceny dostosowanej do specyfiki projektów w ramach działania 1.3. Zwiększenie procentowego
udziału w ocenie łącznej punktów za wypełnienie przez projekt kryteriów zasadniczych specyficznych miało na
celu precyzyjniejszy wybór tych projektów, które lepiej wpisywały się w cele działania, przede wszystkim w zakresie
transferu technologii.76 W ramach działania 1.3 przeformułowano również typy projektów i dostosowano do
nich kryteria. Zmiana polegała na doprecyzowaniu istniejących kryteriów i dodaniu nowych, szczególnie
w zakresie typu projektu 6 Tworzenie i rozwój klastrów o znaczeniu lokalnym i regionalnym, którego specyfika
nie była wcześniej odpowiednio uwzględniona. W związku ze zmianami kryteriów uległy również zmianie ich
wagi. W innych typach projektów zmiany polegały między innymi na: poszerzeniu grupy kategorii beneficjentów
uprawnionych do składania wniosków w typie 1, połączeniu dwóch typów projektów związanych z zakupem usług
doradczych w jeden oraz przeformułowaniu typu projektu „Tworzenie i rozwój oferty sieci IOB…” na typ projektu
„Tworzenie i rozwój sieci IOB…” . Ta ostatnia zmiana związana była z brakiem funkcjonujących sieci IOB w woj.
śląskim i koniecznością uwzględnienia w tej sytuacji możliwości dopiero ich tworzenia. Ponadto uwzględniono
w kryteriach do każdego typu projektu odniesienie do obszarów specjalizacji w RIS jako istotne z punktu widzenia
realizacji strategii województwa śląskiego.77
Przeformułowano też nazwy niektórych kryteriów.
• p oddziałania 1.2.3 Innowacje w mikroprzedsiębiorstwach i MSP (SL/EU2020 02 i 03), w którym w kwietniu 2012
r. wprowadzono szereg zmian w kryteriach zasadniczych podstawowych i specyficznych. Dla typów projektów 1
i 2 zwiększono wagę kryterium podstawowego wpływ realizacji projektu na wzrost przedsiębiorczości z 1,5 na
2, jednocześnie zmniejszając z 1,5 do 1 wagę kryterium oceniającego wpływ projektu na polityki horyzontalne.
Uzasadnieniem zmian była chęć wspierania regionów województwa śląskiego, w których występuje niski wskaźnik
przedsiębiorczości.81 W ramach kryteriów zasadniczych specyficznych zwiększono z kolei wagę kryterium wpływ
projektu na rozwój sektora B+R z 1,5 do 2, jednocześnie zmniejszając wagę kryterium wpływ realizacji projektu na
rozwój przedsiębiorstwa z 1,5 do 1. Zmianę uzasadniono między innymi chęcią wsparcia projektów dotyczących
sektora B+R celem zrealizowania zaplanowanych w tym zakresie wskaźników programowych. W tym samym
poddziałaniu dla typów projektów 3 i 4 zwiększono z 2 do 2,5 wagę kryterium wpływu projektu na rozwój
sektora B+R, zmniejszając jednocześnie z 3,5 do 2,5 wagę kryterium stopień innowacyjności projektu. W ramach
poddziałania 1.2.3 zmieniono również sformułowania niektórych kryteriów, w tym kryterium oceniającego, w jakim
stopniu projekt dotyczy rozwoju obszarów specjalizacji technologicznych wymienionych w Regionalnej Strategii
Innowacji Województwa Śląskiego. Po zmianie miało służyć ocenie, czy projekt dotyczy branż wymienionych
w Programie Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego oraz branż o wysokiej i średnio wysokiej intensywności
B+R. Zmiana podyktowana była zamiarem wsparcia projektów z branż B+R.82
Zdecydowana większość powyższych zmian ma jedynie charakter porządkujący i przyczynia się do wyboru większej
liczby projektów zgodnych z priorytetami i celami SL oraz EU2020 jedynie pośrednio, poprzez lepiej zorganizowany
i bardziej efektywny system oceny.
Również w przypadku działania 1.3 zmiany w kryteriach formalnych oraz zmiany redakcyjno-porządkujące
w sformułowaniach kryteriów merytoryczno-technicznych nie wydają się mieć większego wpływu na wybór projektów
wpisujących się w realizację EU2020, aczkolwiek, jak wspomniano wyżej, sam fakt usprawnienia procesu wyboru
projektów przyczynia się do skuteczniejszego wdrożenia całego działania, które w tym przypadku obejmuje kategorie
interwencji 02 i 03, w całości stanowiąc wkład w realizację SL i EU2020. Dla systemu oceny projektów istotna jest
zmiana proporcji kryteriów merytoryczno-technicznych zasadniczych podstawowych i zasadniczych specyficznych,
którą zwiększono na korzyść tych drugich i która obecnie wynosi 40% do 60%. Wzmocnienie znaczenia kryteriów
specyficznych powinno przyczynić się do precyzyjniejszego wyboru projektów najlepiej realizujących cele działania.
W przypadku poddziałania 1.2.3 zwiększenie wagi dla kryteriów związanych z innowacyjnością teoretycznie
powinno przyczynić się do wyboru projektów bardziej wpisujących się w Strategię EU2020, aczkolwiek trudno to
ocenić, ponieważ pierwszy konkurs z tego poddziałania ogłoszony po zmianie kryteriów jest dopiero na etapie oceny
formalnej wniosków83.
7.5. Proponowane zmiany w procesie wyboru projektów
Obecna edycja RPO WSL wchodzi w fazę finalną pod względem kontraktacji, a więc nie zostało wiele miejsca na
wprowadzanie zmian w systemie wyboru projektów. Poniższe propozycje skierowane są więc głównie na następny
okres programowania.
Powiązanie kryteriów merytoryczno-technicznych z celami EU2020. Jak wspomniano w punkcie 7.2, w opinii
ewaluatorów, RPO WSL jest przede wszystkim narzędziem inicjowania i wspierania procesów rozwoju w województwie,
wykorzystania potencjałów endogenicznych województwa i niwelowania barier w nim występujących i kryteria
powinny testować przydatność projektów przez pryzmat tych zadań. Jeżeli jednak, w kontekście nowego okresu
programowania, IZ miałaby zamiar silniej wspierać EU2020, to należałoby rozważyć przede wszystkim bezpośrednie
uwzględnienie w kryteriach merytoryczno-technicznych wpływu projektów na osiągnięcie skwantyfikowanych celów,
które sformułowano w EU2020. Tak formułowane kryteria stanowiłyby stabilniejsze narzędzie selekcji tych projektów,
które najlepiej wpisują się w cele Strategii Europa 2020 i których rezultaty pozwolą następnie wykazać realizację
tych celów w ramach całego Programu.
Doprecyzowanie ogólnych sformułowań kryteriów. Jeden z wniosków analizy przeprowadzonej w punkcie 7.2 mówi,
że treść niektórych kryteriów RPO WSL jest dość ogólna i formułowana na innym poziomie niż cele SL i EU2020.
Tak sformułowane kryteria pozostawiają szerokie pole indywidualnej interpretacji dla członków KOP i rodzą ryzyko,
że interpretacja ta będzie zgoła odmienna od tej zakładanej przez IZ. Pozytywną praktyką jest udostępnianie
beneficjentom działań dla MSP w ramach dokumentacji związanej z naborami ogłaszanymi od sierpnia 2009
„Przewodnika po kryteriach wyboru…”, który precyzuje sposób rozumienia i punktowania poszczególnych kryteriów.
z 13.09.2011 r., p. 7, 8, 9, s. 5−7.
81
z 12.04.2012, p. 32, s. 20.
82
Rejestr zmian…, op. cit. z 12.04.2012 r., p. 33−34, s. 21−23.
83
SCP-01.02.03-020/12, złożono 573 wnioski o dofinansowanie łącznie na kwotę 2,5-raza wyższą od alokacji.
86
Na potrzeby systemu wyboru projektów przyszłego RPO należałoby rozważyć stworzenie podręcznika kryteriów,
zawierającego szersze definicje, najlepiej z opisem stanów uzasadniających przyznanie poszczególnych punktów
w danym kryterium, dla wszystkich (pod)działań Programu. Przy takich szerszych definicjach możliwe jest zaznaczenie
związku z EU2020 w tych kryteriach, w których jest to uzasadnione.
Wydzielenie kryteriów strategicznych. Alternatywą bądź raczej uzupełnieniem powyższej propozycji jest wydzielenie
z obecnej puli kryteriów punktowych tzw. kryteriów strategicznych, dotyczących m.in. wpływu projektu na rozwój
województwa, wdrożenie SRW i EU2020, komplementarności z innymi projektami i interwencjami. Kryteria te,
w odróżnieniu od pozostałych kryteriów punktowych, powinny być oceniane nie przez ekspertów dziedzinowych
(którzy mają kompetencje w dziedzinie zdrowia, edukacji czy transportu, ale nie polityki regionalnej i zarządzania
strategicznego), ale pracowników urzędu marszałkowskiego odpowiedzialnych za politykę rozwoju województwa.
Rozwiązanie takie jest obecnie stosowane m.in. w województwie pomorskim.
Organizacja odrębnych dedykowanych naborów dla wybranych typów projektów. Jak opisano już powyżej (por.
roz. 4.1) w niektórych działaniach RPO WSL dochodziło do zjawiska wypierania niektórych typów projektów poprzez
inne, cieszące się większym zainteresowaniem, co niejednokrotnie odbywa się kosztem realizacji SL / EU2020. Ma
to miejsce m.in. w naborach, w ramach priorytetów IV, VII, VIII i IX, gdzie łączono projekty typu infrastrukturalnego
z projektami informatycznymi (SL/EU2020 11 i 13). Nierównowaga zainteresowania na niekorzyść projektów
informatycznych potęgowana była dodatkowymi regulacjami wprowadzonymi przez IZ: zakazem łączenia typów
projektów różnych kategorii interwencji oraz zasadą jeden wnioskodawca jeden projekt. W rezultacie, nawet jeśli
dany podmiot poza projektem tradycyjnym (budowy, modernizacji, wyposażenia) miał możliwość, wolę realizacji
drugiego projektu w zakresie SI, to aplikowanie uniemożliwiały mu przyjęte regulacje, stąd skupiał się na realizacji
jednego, infrastrukturalnego przedsięwzięcia. Rozwiązaniem tego problemu są postulowane już w innych miejscach
raportu odrębne nabory skoncentrowane na wybranych typach projektów. W kontekście wdrażania EU2020
powyższe rozwiązanie jest najbardziej pożądane w działaniach, gdzie łączone są kategorie interwencji wdrażające
i niewdrażające Strategii. W obecnym RPO WSL dotyczy to Priorytetu III Turystyka, gdzie obok kategorii EU2020 8
i 13 mieści się kategoria 57, a także Priorytetu IV, gdzie obok EU2020 11 i 13, realizowane są 58, 59 i 60. Ponieważ
w tych priorytetach obecnie inwestycje infrastrukturalne cieszą się większym powodzeniem wśród beneficjentów niż
informatyczne, rozdzielenie powinno zwrócić większą ich uwagę na kategorie EU2020.
Analizowanie zasadności przyjmowanych na etapie wdrażania bieżących rozwiązań pod kątem ich wpływu na
możliwości realizacji celów określonych na etapie programowania. W rozdziale 7.2 wskazano szereg rozwiązań
wprowadzonych na etapie wdrażania Programu (zasada, „jeden beneficjent jeden wniosek”, szybkie nabory, zakaz
łączenia typów projektów z różnych kategorii interwencji), które choć ułatwiają obsługę procesu wdrażania bądź
są źródłem doraźnych korzyści (np. przyspieszenie wydatkowania środków), to mogą okazać się niekorzystne ze
względu na jakość i wartość realizowanych projektów ocenianych przez pryzmat celów RPO WSL czy SL / EU2020.
Proponuje się zatem by w przyszłości wszystkie bieżące decyzje, mechanizmy, rozwiązania wprowadzane w trakcie
realizacji RPO WSL były uprzednio analizowane pod względem ich wpływu na strategiczne cele, które zamierzamy
osiągnąć poprzez RPO WSL.
87
Zwiększenie potencjału KOP. Jakość pracy ekspertów zewnętrznych wchodzących w skład KOP, polegającej na
stosowaniu kryteriów w praktyce, ma kluczowe znaczenie dla procesu oceny projektów, a tym samym wyboru tych,
które najlepiej spełniają założone cele działań/poddziałań, programu, a także strategii, zarówno wspólnotowych, jak
i regionalnych. Powinni posiadać wysokie kwalifikacje w swoich dziedzinach, ale również dodatkową wiedzę o celach
strategii i polityk wspólnotowych, a także cechować się rzetelnością i bezstronnością. W badaniu wielokrotnie
pojawiała się opinia, że słabością systemu oceny, nie tylko w RPO WSL, ale i w innych programach operacyjnych,
jest fakt, że eksperci zewnętrzni, na których spoczywa najistotniejsza pod względem merytorycznym cześć procesu,
nie ponoszą odpowiedzialności za swoją pracę innej niż tylko jej ewentualna utrata. W kontekście dotychczasowej
realizacji programów operacyjnych w Polsce nie ma jednak prostego rozwiązania tego problemu bez przebudowy
całego systemu naboru i oceny ekspertów. W tej sytuacji i w kontekście badania warto więc położyć nacisk na
ciągle podnoszenie kwalifikacji ekspertów zewnętrznych z zakresu celów/priorytetów Strategii Europa 2020, a także
Strategii Rozwoju Województwa, tam gdzie jest ona spójna z dokumentem wspólnotowym.
8. S pójność wskaźników
RPO WSL z celami
88
8.1. Korelacja wskaźników RPO WSL z celami Strategii Europa 2020
Analiza możliwości powiązania wskaźników RPO WSL z EU2020 została przeprowadzona w podziale na 5 wymiernych
celów UE określonych w Strategii:
• w
skaźnik zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat powinien wynosić 75%;
• na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii;
• należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (20% redukcja emisji dwutlenku węgla, 20% udział
OZE w konsumpcji energii, 20% wzrost efektywności energetycznej);
• liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób
z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie;
• liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln.
W załączniku do sprawozdania rocznego z realizacji RPO WSL do każdego z powyższych celów dopasowano tematy
priorytetowe interwencji polityki spójności. Dlatego też wskaźników, które da się powiązać z celami EU2020, szukano
głównie w priorytetach, w których realizowane są przypisane do poszczególnych celów tematy priorytetowe. Skupiono
się przede wszystkim na wskaźnikach rezultatu, gdyż zgodnie z logiką interwencji produkty powinny prowadzić do
wystąpienia rezultatów, te zaś mogą stanowić wkład w osiągnięcie efektów wyższego rzędu (np. celów SRW czy
EU2020).
Zgodnie z wymaganiami Zamawiającego, w sytuacji gdy na poziomie RPO nie dało się zidentyfikować wskaźników
w wystarczający sposób powiązanych z celem EU2020, formułowano propozycje możliwych uzupełnień. Trzeba
jednak zaznaczyć, że zdaniem ewaluatorów faktyczne uzupełnianie katalogu wskaźników nie jest zasadne. Bardziej
szczegółowe informacje o wpływie RPO WSL na realizację EU2020 nie będą przydatne z punktu widzenia województwa
i jego rozwoju. Natomiast dodatkowe wskaźniki skomplikowałyby system monitoringu i stanowiłyby dodatkowe
zobowiązania – wartości docelowe, z których IZ byłaby rozliczana. Także eksperci regionalni będący respondentami
IDI wyrazili opinię, iż odzwierciedlanie wpływu RPO WSL na EU2020 nie jest rolą systemu monitoringu Programu.
Wysiłki w zakresie systemu monitoringu powinny iść w kierunku jak najlepszego ujęcia kwestii rozwoju województwa,
wpływu poszczególnych instrumentów (RPO, innych programów operacyjnych, interwencji publicznych krajowych,
inwestycji prywatnych) na osiąganie celów określonych w SRW. Natomiast w odniesieniu do dokumentów
strategicznych szczebla UE (poza objętymi tą ewaluacją strategiami kolejnym tego typu dokumentem jest np. Strategia
Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego) rozsądne wydaje się ograniczenie działań monitoringowych do
obowiązkowych minimów określonych w regulacjach UE i krajowych.
75% – wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat
Zgodnie z załącznikiem nr 6 do sprawozdania rocznego z realizacji RPO WSL tematami priorytetowymi funduszy
strukturalnych służącymi realizacji celu wzrostu wskaźnika zatrudnienia są 62–75 i 77. Z wszystkich tych tematów
w ramach RPO WSL realizowany jest jedynie 75 – infrastruktura systemu oświaty. Nie oznacza to jednak, że RPO
WSL nie może wpływać na realizację tego celu.
Wskaźnik zatrudnienia jest wypadkową dwóch innych zmiennych – aktywności ekonomicznej ludności i bezrobocia.
Konkretnie wskaźnik zatrudnienia jest równy współczynnikowi aktywności zawodowej pomniejszonemu o stopę
bezrobocia.
WZ = WA – WA x SB
gdzie:
WZ – wskaźnik zatrudnienia w %,
WA – współczynnik aktywności zawodowej w %,
SB = stopa bezrobocia w %.
Dotyczy wskaźników horyzontalnych, których wartości nie są deklarowane we wniosku o dofinansowanie.
Dotyczy wskaźnika miejsc pracy netto, którego realizacja zostanie oszacowana jedynie w latach 2013 i 2015.
84
85
89
W przypadku każdego wskaźnika, co do którego uznano, że można go powiązać z EU2020, starano się oszacować
skalę możliwego wpływu na wybrany cel Strategii. Jako podstawę szacowania przyjmowano co do zasady wartość
szacunkową (na podstawie danych z podpisanych umów). Jednakże w niektórych przypadkach konieczne było oparcie
się o wartość realizacji (na podstawie końcowych wniosków o płatność)84 bądź wartość docelową określoną w RPO
WSL85. Z racji tego, że obszarem realizacji RPO WSL jest województwo, możliwy wpływ realizacji poszczególnych
wskaźników na cele EU2020 szacowane były w skali województwa. Przykładowo, jeżeli celem EU2020 jest
podniesienie wskaźnika zatrudnienia w UE z 69% na 75%, sprawdzaliśmy, w jakim stopniu realizacja RPO może
zmienić wskaźnik zatrudnienia w województwie śląskim.
Przypisane do celu EU2020 tematy priorytetowe funduszy strukturalnych sugerują, że oczekuje się, iż podnoszenie
wskaźnika zatrudnienia będzie miało miejsce głównie poprzez zwiększanie aktywności ekonomicznej (wydłużenie
faktycznego okresu przebywania na rynku pracy, wprowadzenie w większym stopniu na rynek pracy grup aktualnie
nieaktywnych, np. kobiet, imigrantów). Można jednak przyjąć, że tak długo, jak stopa bezrobocia będzie powyżej
poziomu naturalnego, to także jej zmniejszanie, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, będzie służyło podnoszeniu
wskaźnika zatrudnienia – to działanie może być i jest realizowane w RPO WSL.
Wskaźnik Liczba bezpośrednio utworzonych nowych miejsc pracy (EPC) przypisany jest do priorytetów 1,2,3,4,6.
Jednak w praktyce utworzenie miejsc pracy mogą wykazywać wnioskujący o wsparcie we wszystkich priorytetach
/ działaniach RPO WSL. Na poziomie celu głównego RPO również mierzona jest liczba Utworzonych miejsc pracy
brutto oraz Liczba utworzonych miejsc pracy netto.
Z punktu widzenia szacowania wpływu RPO WSL na cele EU2020 oczywiście właściwszy jest wskaźnik utworzonych
miejsc pracy netto. Jego wpływ na wzrost wskaźnika zatrudnienia na poziomie województwa można szacować
następująco:
Tabela 34. Korelacja wskaźnika Liczba utworzonych miejsc pracy netto ze wskaźnikiem
zatrudnienia
Liczba utworzonych
miejsc pracy netto
dzięki RPO WSL (tys.)
Aktywni zawodowo
ogółem (tys.)
Pracujący (tys.)
Bezrobotni (tys.)
Wskaźnik
zatrudnienia (%)
-
2140
1942
197
63,3
2,32 (2015 r.)
2140
1944
195
63,38
11,18 (2013 r.)
2140
1953
186
63,66
Źródło: opracowanie własne na podstawie RPO WSL i danych GUS
Liczba osób aktywnych zawodowo w wieku produkcyjnym w 2011 r. w województwie śląskim wynosiła 2140 tys.,
w tym 1942 tys. osób pracowało, a 197 tys. pozostawało bezrobotnymi. Wskaźnik zatrudnienia wynosił zaś 63,3%.
Miejsca pracy netto powstałe dzięki realizacji RPO WSL, przy założeniu ceteris paribus, zwiększą liczbę pracujących
(i odpowiednio zmniejszą bezrobotnych) o 11 183 w 2013 r. i 2 318 w 2015 r86. W konsekwencji wskaźnik zatrudnienia
w 2015 r. (a ta wartość jest bliższa trwałemu oddziaływaniu RPO WSL) wzrośnie bardzo nieznacznie – o 0,08p.p.
Wpływ RPO WSL na wskaźnik EU2020 jest zatem znikomy87.
Odrębną kwestią jest to, że utworzone miejsca pracy netto dzięki RPO WSL są szacowane ze względu na obszar
realizacji programu – czyli województwo śląskie. Zatem różnica między netto i brutto uwzględnia (powinna
uwzględniać) efekty deadweight i substytucji, jednak nie uwzględnia raczej ewentualnego efektu przesunięcia.
Z punktu widzenia efektów interwencji dla województwa nie jest istotne czy utworzenie miejsc pracy w śląskim
wiązało się z utratą miejsc pracy poza granicami województwa. Natomiast z punktu widzenia celów EU2020 ma
znaczenie, czy i gdzie utrata miejsc pracy miały miejsce88. Jeżeli nastąpiłoby to w innych regionach Polski, bądź
w innych krajach członkowskich, to wpływ miejsc pracy utworzonych dzięki RPO WSL na wskaźnik zatrudnienia na
poziomie UE odpowiednio zmniejszałby się.
Warto jeszcze zauważyć, że zgodnie z zapisami EU2020 wzrost wskaźnika zatrudnienia ma następować między innymi
wskutek zwiększenia liczby pracujących kobiet i osób starszych oraz lepszej integracji migrantów na rynku pracy.
O ile ta ostatnia grupa nie stanowi jeszcze w polskiej rzeczywistości istotnego czynnika, to można by ewentualnie
istniejący przekrój wskaźnika miejsc pracy wg płci uzupełnić przekrojem wiekowym, tzn. wyróżnić utworzone miejsca
pracy dla osób starszych (np. powyżej 55. roku życia). Inne uzupełnienia wskaźników w kontekście tego celu nie są
potrzebne.
3% PKB – wydatki Unii na inwestycje w B+R
Tematy priorytetowe oznaczone jako wdrażające ten cel EU2020 przypisane są do priorytetu I RPO WSL. Wśród
wskaźników tego priorytetu można znaleźć 2 wskaźniki bezpośrednio mierzące zjawiska w sferze B+R i dwa
odnoszące się do tej kwestii pośrednio:
86
Wyliczenia oparto o wartości docelowe wskaźnika Liczba utworzonych miejsc pracy netto, gdyż jego realizacja będzie mierzona
dopiero w latach docelowych tzn. 2013 i 2015.
87
Dla zobrazowania skali warto sobie uświadomić, że żeby interwencja RPO WSL wpłynęła na zmianę wskaźnika zatrudnienia o 6p.p.
(takiej zmiany oczekuje się a poziomie UE), to liczba utworzonych dodatkowych miejsc pracy musiałaby wynosić nie 2,3 tys., a 184 tys.
88
Taka utrata nie musi oczywiście mieć miejsca, bowiem jest możliwe, że interwencja w ramach programów operacyjnych powoduje
uzyskanie równowagi ogólnej przy wyższym poziomie wykorzystania zasobów pracy.
90
• Liczba projektów z zakresu B+R (produkt),
• Liczba instytucji B+R wspartych w ramach RPO (produkt),
• Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi (produkt),
• Liczba przedsiębiorstw zlokalizowanych we wspartych inkubatorach, parkach biznesowych, technologicznych
(rezultat).
Wartość dofinansowania projektów mierzonych dwoma pierwszymi wskaźnikami można uznać wprost za wkład
w wydatki na B+R. W dwóch kolejnych przypadkach można oczekiwać, że współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami
i JBR oraz wsparcie przedsiębiorstwa w parku technologicznym będzie generowało wydatki na B+R.
Żaden z powyższych wskaźników nie mierzy jednak faktycznego strumienia bezpośrednich wydatków na B+R
w ramach RPO WSL ani wpływu na ewentualne zmiany – generowanie dodatkowych wydatków. Możliwe uzupełnienia
listy wskaźników, które rozwiązałyby ten problem obejmują:
• Wartość dofinansowania projektów w kategoriach 2,3,4,
• Wkład własny i wydatki niekwalifikowane w projektach w kategoriach 2,3,4,
Wszystkie powyższe wskaźniki mogą być prezentowane jako wartość rzeczywista bądź relatywnie jako % wydatków
ogółem w kraju / województwie, bądź % produktu krajowego / wojewódzkiego brutto.
Dwa pierwsze wskaźniki to produkty możliwe do agregowania z obecnie posiadanych danych w systemie, zatem
można je mierzyć corocznie. Trzeci to rezultat, którego wyliczenie wymagałoby podjęcia dodatkowych działań (np.
realizacji ankiety), dlatego też jego mierzenie należałoby przeprowadzić raz, po zakończeniu realizacji RPO + 2
lata.
10% – maksymalny odsetek osób przedwcześnie kończących naukę szkolną; 40% – minimalny odsetek
osób z wyższym wykształceniem
Podobnie jak w przypadku wskaźnika zatrudnienia, cele edukacyjne EU2020 realizowane mają być poprzez tematy
priorytetowe 62-75 i 77, z których zdecydowana większość jest charakterystyczna dla EFS, a tylko 75 – infrastruktura
systemu oświaty, jest realizowany w RPO WSL (priorytet VIII).
Wskaźniki rezultatu priorytetu VIII w żaden sposób nie mogą być powiązane z przedmiotowymi celami EU2020.
Zatem, jeśli by chcieć wykazywać wpływ RPO WSL na cel EU2020, należałoby dodać na poziomie rezultatów
priorytetu VIII nowe wskaźniki, np:
• Liczba dodatkowych studentów korzystających ze wspartej infrastruktury edukacyjnej (wyliczana np. jako różnica
w liczbie osób rozpoczynających studia w dwóch latach poprzedzających realizację projektu i dwóch latach po
zakończeniu realizacji projektu na uczelni [wydziale] objętej projektem, korygowana o wskaźnik zmiany liczby
osób rozpoczynających studia w kraju ogółem).
Podobny wskaźnik można sobie wyobrazić w odniesieniu do osób przedwcześnie kończących edukację. Jednak
wpływ inwestycji infrastrukturalnych na to zjawisko wydaje się bliski zeru.
„20/20/20” w zakresie klimatu i energii – 20% redukcja emisji dwutlenku węgla, 20% udział OZE w konsumpcji
energii, 20% wzrost efektywności energetycznej
Cele w zakresie klimatu i energii mają być realizowane przez tematy priorytetowe z zakresu transportu, energii
i ochrony środowiska, czyli priorytety V i VII RPO WSL.
Na poziomie priorytetów RPO nie ma wskaźnika, który można by powiązać z celem redukcji emisji CO2. Jednak
wskaźniki takie są możliwe do wyboru przy tworzeniu wniosku o dofinansowanie w działaniach 5.3 – Zmniejszenie
emisji do atmosfery CO2 oraz 7.2 – Redukcja emisji gazów cieplarnianych. Fakt, iż nie są to wskaźniki programowe,
powoduje, że nie mają one wartości docelowych, a ich rzeczywiste wartości na poziomie projektów nie są agregowane
89
Czyli przedsiębiorców o podobnej charakterystyce np. w zakresie długości funkcjonowania na rynku, branży, ale działających poza
wspartymi parkami.
91
• Dodatkowe wydatki na B+R podmiotów wspartych dzięki RPO WSL – mogłyby one dotyczyć zarówno podmiotów
bezpośrednio wspartych, beneficjentów projektów np. 1.2.3.t2, 1.3.t2 (wyliczane przykładowo jako różnica
w wartości wydatków na B+R niepochodzących ze środków publicznych poniesionych w ciągu dwóch lat przed
realizacją projektu i w ciągu dwóch lat po realizacji projektu), jak i podmiotów wspartych pośrednio, w ramach
projektów w których wykazano wskaźnik przedsiębiorców zlokalizowanych we wspartych parkach technologicznych
(wyliczane przykładowo jako różnica pomiędzy wartością wydatków ponoszonych na B+R przez przedsiębiorców
zlokalizowanych we wspartych parkach technologicznych oraz grupą kontrolną89).
na poziom Programu. Możliwe jest jednak odniesienie oczekiwanych wartości wskaźników do całkowitej emisji CO2
w województwie:
• Działanie 5.3 – Zmniejszenie emisji do atmosfery CO2 – wartość w podpisanych umowach – 58 486 Ton/rok,
kontraktacja – 79%, oczekiwana realizacja przy pełnej kontraktacji – 74 159 Ton/rok,
• Działanie 7.2 – Redukcja emisji gazów cieplarnianych – 728 544 Mg/rok90, kontraktacja 99%.
W sumie oczekiwać można więc redukcji emisji na poziomie 809 tys. Ton/rok, podczas gdy całkowita emisja CO2
w województwie w 2010r. wyniosła 42 701 tys. Ton/rok. Zatem redukcja spowodowana realizacją RPO WSL wynieść
może 1,9%91.
Omawiane wskaźniki poziomu URPO można wprost powiązać z celem EU2020, zatem nie ma konieczności ich
modyfikacji. Można by natomiast zaproponować dodanie analogicznego wskaźnika w działaniu 7.1 (jego wartość
mogłaby być liczona jako średnia emisja w jednostce czasu na danym odcinku drogi pomnożona przez oszczędność
czasu powstałą w wyniku realizacji projektu). W przyszłej perspektywie finansowej wskaźnik redukcji emisji mógłby
zostać uwzględniony na poziomie odpowiednich priorytetów (bądź jako środowiskowy wskaźnik horyzontalny)
z określeniem wartości docelowej i sposobu agregacji.
Cel 20% udziału OZE w konsumpcji energii powiązać można na poziomie RPO w pewnym stopniu ze wskaźnikiem
rezultatu Mocy zainstalowanej produkcji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Bardziej spójne wydają się
jednak rezultaty poziomu URPO, działania 5.3, nieagregowane na poziom Programu – Ilość energii wytworzonej
przy wykorzystaniu energii promieniowania słonecznego / z biomasy / z energii wodnej, geotermicznej i pozostałych.
Dotychczas sumaryczna wartość szacowana na podstawie umów tych wskaźników wynosi 7 890,5 MWh/rok (w tym
większość, 6 086 MWh/rok przy wykorzystaniu energii słonecznej). Przy uwzględnieniu pełnej kontraktacji może
zostać osiągnięta wartość 10 001 MWh/rok. Wg danych GUS, produkcja energii z odnawialnych nośników energii
w województwie śląskim w 2010r. sięgnęła 1 519,7 GWh i stanowiła 4,7% produkcji energii ogółem. Udział produkcji
energii ze źródeł odnawialnych wspartej z RPO WSL jest więc bardzo niewielki – 0,7% w całości energii ze źródeł
odnawialnych i 0,03% w energii ogółem. W przyszłej perspektywie finansowej wskaźnik ilości energii wytworzonej
ze źródeł odnawialnych mógłby zostać uwzględniony na poziomie odpowiedniego priorytetu z określeniem wartości
docelowej i sposobu agregacji.
Celowi 20% wzrostu efektywności energetycznej przypisać można wskaźnik horyzontalny Redukcji zużycia energii we
wspartych budynkach (rocznie). Wskaźnik ten zasilany powinien być przez projekty termomodernizacyjne z priorytetów
III – IX (bez VII). Rzeczywista realizacja na 30 czerwca br. wynosiła 22,76 GWh, a wartość docelowa 42 GWh92.
Oszacowanie wpływu wskaźnika na procentowy cel EU2020 jest trudne, ponieważ z treści Strategii nie do końca
wynika w jakich sektorach / obszarach nastąpić ma redukcja zużycia energii. W przyszłej perspektywie finansowej
rozważyć można uzupełnienie wskaźnika rzeczywistej oszczędności, wskaźnikiem oszczędności relatywnej.
20 mln – zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem
Zarówno na poziomie RPO, jak i URPO nie sposób znaleźć wskaźników, które dałoby się powiązać z celem
w zakresie zmniejszania ubóstwa. Zdaniem ewaluatorów, nie musi to jednak oznaczać konieczności uzupełniania
katalogu wskaźników RPO WSL, gdyż zakres wsparcia Programu w ramach tematów priorytetowych, które zostały
do przedmiotowego celu przypisane, jest jedynie bardzo pośrednio, jeżeli w ogóle, z celem związany. W temacie
78 – Infrastruktura mieszkalnictwa – wspierane jest jedynie zastępowanie azbestowych elementów budynków
wielorodzinnych mieszkalnych materiałami mniej szkodliwymi. Zatem osiągane są raczej efekty w zakresie
jakości środowiska niż społeczne. W temacie 79 – Pozostała infrastruktura społeczna – realizowane są inwestycje
w infrastrukturę sportową, które niewątpliwie podnoszą jakość życia, szczególnie dzieci i młodzieży, ale nie wpłyną
na ograniczanie zjawiska ubóstwa. W temacie 61 – Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich
i wiejskich – rzeczywiście część (nieznaczna) projektów realizuje m.in. cel społeczny, zwykle jest to adaptacja budynku
na potrzeby centrum inicjatyw społecznych. Jednakże to nie remont budynku, a dopiero faktyczne inicjatywy w nim
realizowane będą mogły osiągać cele społeczne, w tym także w zakresie zmniejszania liczby osób zagrożonych
ubóstwem. Dlatego też proponujemy uznać, że ów cel nie jest realizowany poprzez RPO WSL i nie modyfikować
katalogu wskaźników ze względu na niego.
90
Wartość może budzić wątpliwości z kilku powodów. Po pierwsze 99,8% wartości oczekiwanej generowane jest przez jeden projekt,
co może sugerować, że wartość dla projektu jest zawyżona. Z drugiej strony przedmiotowy wskaźnik został wybrany tylko w 4 projektach,
a można podejrzewać, że przynajmniej w części z pozostałych 19 projektów wybranych w działaniu 7.2 również następuje redukcja emisji
gazów cieplarnianych.
91
Równocześnie warto zauważyć, że całkowita redukcja CO2 w województwie w latach 2007–2010 wyniosła 6,2%.
92
Sposób gromadzenia danych o wartościach wskaźników horyzontalnych powoduje, że nie jest możliwe podanie w tym momencie
szacunkowej wartości realizacji. Dodatkowo w związku z faktem, że wskaźnik horyzontalny jest zasilany z tak wielu działań, trudno byłoby
odnieść wartość szacunkową do poziomu kontraktacji. Dlatego też szacując wpływ wskaźnika na cel EU2020, opieramy się o wartość
docelową.
92
Przykłady lepszego ujęcia systemu wskaźników powiązanych z celami Strategii EU 2020 w RPO pozostałych
województw
Wskaźniki wszystkich RPO (również te z poziomu uszczegółowienia) są do siebie na tyle podobne, że w wyniku
przeprowadzonej przez nas analizy znaleźliśmy tylko dwa przykłady takiego zastosowania wskaźników, które można
by wprowadzić w RPO WSL, by lepiej powiązać rezultaty jego projektów z celami EU2020.
Oba te przykłady pochodzą RPO Województwa Mazowieckiego i wyglądają następująco:
W odniesieniu do celu – wydatki na inwestycje w B+R na poziomie 3% PKB
wzrost nakładów na działalność B+R w dofinansowanych przedsiębiorstwach – jest to wskaźnik analogiczny do
proponowanego przez nas w poprzednim podrozdziale w odniesieniu do projektów realizowanych w ramach działania
1.2.3.t2 i 1.3.t2. W RPO WM nie ma opisanego sposobu jego obliczania, ale należy się domyślać, ze jest podobny
do tego, jaki opisywaliśmy powyżej, tj. poprzez odpowiednie zestawienia wydatków przedsiębiorstw na B+R przed
i po otrzymanym wsparciu.
W odniesieniu do celu – „20/20/20” w zakresie klimatu i energii
zmiana (redukcja) emisji głównych zanieczyszczeń powietrza (w tym CO2) a także zmiana energochłonności we
wspartych przedsiębiorstwach – różnica tu nie leży w samych wskaźnikach, a w ich zastosowaniu. Podobne wskaźniki
znajdują się w RPO WSL, nie są odnoszone one jednak do projektów realizowanych przez przedsiębiorców, co
wydaje się możliwe w ramach działania 1.2.4 t5.
8.2. Wpływ wskaźników RPO WSL na realizację celów Strategii Europa 2020
Poziom realizacji wskaźników skorelowanych z celami Strategii EU 2020 na tle innych wskaźników
programowych RPO WSL
Jak można zorientować się w rozdziale 8.1, bardzo niewielka część wskaźników RPO WSL da się skorelować z celami
EU2020. Dodatkowo czasami dotyczy to nie wskaźników programowych, a tych z poziomu URPO. Tymczasem
porównanie poziomu realizacji wartości wskaźników możliwe jest jedynie w odniesieniu do wskaźników programowych
RPO WSL, dla których określono wartości docelowe. W związku z powyższym na potrzeby porównania tempa
realizacji, jako wskaźniki powiązane z EU2020, traktowano również te wskaźniki programowe, które zostały wskazane
w rozdziale 8.1 jako odnoszące się do tego samego obszaru co dany cel EU2020 (choć czasami nie bezpośrednio
skorelowane). Postęp poszczególnych wskaźników powiązanych z celami EU2020 przedstawiono na tle innych
wskaźników danego typu (produkty, rezultaty) w odpowiednim priorytecie RPO WSL. W poniższych zestawieniach
posługujemy się wartościami realizacji wskaźników na koniec czerwca 2012r. opracowanymi przez IZ na potrzeby
sprawozdania okresowego z realizacji RPO WSL.
W priorytecie 1 zidentyfikowano 4 wskaźniki (3 produktu i 1 rezultatu), które można uznać za powiązane z celem
EU2020 3% PKB – wydatki Unii na inwestycje w B+R:
• Liczba projektów z zakresu B+R (produkt),
• Liczba instytucji B+R wspartych w ramach RPO (produkt),
• Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi (produkt),
• Liczba przedsiębiorstw zlokalizowanych we wspartych inkubatorach, parkach biznesowych, technologicznych
(rezultat).
93
Dodatkowo w RPO województw mazowieckiego i wielkopolskiego, obok wskaźnika – liczba utworzonych miejsc
pracy netto, wprowadzono wskaźnik -zmiana stopy bezrobocia (pod wpływem RPO). Wydaje się jednak, że nie jest
zasadne wprowadzanie tego wskaźnika. Na potrzeby obliczenia wskaźnika zatrudnienia liczba utworzonych miejsc
pracy netto jest bardziej odpowiednia.
Tabela 35. Poziom realizacji wskaźników RPO WSL skorelowanych z celami EU2020 1
Typ wskaźnika
Poziom
szacowanej
realizacji
Poziom
rzeczywistej
realizacji
Liczba projektów z zakresu
B+R
Produkt
7%
1%
Liczba instytucji B+R wspartych w ramach
RPO
Produkt
22%
0%
Liczba projektów współpracy pomiędzy
przedsiębiorstwami a jednostkami
badawczymi
Produkt
0%
0%
Liczba przedsiębiorstw zlokalizowanych
we wspartych inkubatorach, parkach
biznesowych, technologicznych
Rezultat
0%
0%
Pozostałe produkty priorytetu 1 średnio
Produkt
64%
46%
Pozostałe rezultaty priorytetu 1 średnio
Rezultat
73%
42%
Wskaźnik
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania okresowego z realizacji RPO WSL za pierwsze półrocze 2012 r.
Jak widać, poziom realizacji wszystkich wskaźników powiązanych z celem EU2020 wyraźnie odbiega in minus od
średniej realizacji pozostałych wskaźników priorytetu I. Szacowana realizacja wskaźników EU2020 nie przekracza
w żadnym przypadku 25%, a w dwóch przypadkach jest zerowa, podczas gdy średnia dla innych wskaźników –
zarówno produktów, jak i rezultatów – wyraźnie przekracza 50%. Poziom rzeczywistej realizacji wskaźników EU2020
jest praktycznie zerowy, zaś średnia rzeczywista realizacja innych wskaźników przekracza 40%.
Dla poszczególnych wskaźników wskazać można różne przyczyny zaobserwowanych faktów. Niewielka liczba
projektów z zakresu B+R oraz wspartych instytucji B+R93 jest efektem braku zainteresowania realizacją 2 typu
projektu w poddziałaniu 1.2.3 i opóźnień w realizacji 1.3 (bardzo niewiele podpisanych umów). Za zerową liczbę
projektów współpracy przedsiębiorców z JBR również można „winić” niewielkie zaawansowanie działania 1.3,
trzeba jednak równocześnie zwrócić uwagę, że także wśród obecnie ocenianych wniosków brak projektów z typu 3,
które miały zasilać ten wskaźnik. Przyczyną jest więc raczej brak zainteresowania realizacją projektów dotyczących
zakupu usług doradczych dot. rozwoju sieci współpracy przedsiębiorców z JBR. Ostatni wskaźnik – rezultat liczby
przedsiębiorstw zlokalizowanych we wspartych inkubatorach powinien być zasilany z projektów typu 1 (budowa parków
przemysłowych i technologicznych) oraz typu 4 (infrastruktura IOB) poddziałania 1.1.1. W praktyce beneficjenci
zainteresowali się głównie (raczej prostszymi) projektami uzbrojenia terenu pod działalność gospodarczą (typ 2).
W priorytecie 5 zidentyfikowano 3 wskaźniki (2 produktu i 1 rezultatu), które można uznać za pośrednio powiązane
z celem EU2020 „20/20/20” w zakresie klimatu i energii.
• Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza (produkt),
• Liczba projektów z zakresu energii odnawialnej (produkt),
• Moc zainstalowana produkcji energii pochodząca ze źródeł odnawialnych (rezultat).
Przy okazji, można poddać w wątpliwość, czy słuszne jest zaliczanie do instytucji B+R podmiotów aplikujących w typie projektu 2
poddziałania 1.2.3.
93
94
Wskaźnik
Typ wskaźnika
Poziom
szacowanej
realizacji
Poziom
rzeczywistej
realizacji
Liczba projektów mających na celu poprawę
jakości powietrza
Produkt
164%
58%
Liczba projektów z zakresu energii
odnawialnej
Produkt
89%
19%
Moc zainstalowana produkcji energii
pochodząca ze źródeł odnawialnych
Rezultat
16%
10%
Pozostałe produkty priorytetu 1 średnio
Produkt
223%
45%
Rezultat
230%
70%
Poziom realizacji obu wyróżnionych wskaźników produktu jest zadowalający. W przypadku realizacji szacowanej
jest on co prawda wyraźnie niższy od średniej dla pozostałych produktów priorytetu ale i tak przekracza bądź
prawie sięga 100% i nie ma ryzyka nieosiągnięcia wartości docelowej. Odchylenie w dół od średniej dla pozostałych
wskaźników ma związek z faktem, że postęp finansowy działania 5.3 (a z niego zasilane są wszystkie wyróżnione
wskaźniki) jest najniższy w priorytecie V – wynosił 68% (kontraktacja), przy 87% dla całego priorytetu.
Wyraźnie w dół odstaje natomiast szacowana realizacja wskaźnika rezultatu mocy zainstalowanej produkcji energii
z OZE. Można zaryzykować stwierdzenie, że tak niski poziom realizacji jest jednak efektem przeszacowania wartości
docelowej. Sugeruje to fakt, iż powiązany z tym rezultatem omawiany wyżej produkt liczby projektów z zakresu OZE
realizowany jest na zadowalającym poziomie.
Ostatnie dwa wskaźniki, które można powiązać celami EU2020 i dla których można oszacować postęp realizacji, to
Utworzone miejsca pracy brutto i Redukcja zużycia energii we wspartych budynkach. W obu przypadkach trudno
jednak o ocenę, czy obserwowany postęp rzeczowy jest zadowalający, bowiem żadnego z tych wskaźników nie
można powiązać z jednym priorytetem, a to utrudnia stworzenie kontekstu / tła, na którym można prezentować
dany wskaźnik.
Utworzone miejsca pracy brutto to wskaźnik celu głównego RPO WSL, który można powiązać z celem EU2020
75% – wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat. Zasilany może być on ze wszystkich priorytetów / działań /
projektów Programu. Na potrzeby niniejszego problemu badawczego proponujemy jednak odnieść go do rezultatów
priorytetu I, bowiem to w tym priorytecie powstaje większość miejsc pracy.
Typ wskaźnika
Poziom
szacowanej
realizacji
Poziom
rzeczywistej
realizacji
Utworzone miejsca pracy brutto
Rezultat
61%
25%
Rezultat
73%
42%
Wskaźnik
95
Na zaproponowanym tle realizacja wskaźnika tworzonych miejsc pracy nie wygląda najgorzej. Poziom szacowanej
realizacji odbiega o 12p.p. od realizacji rezultatów priorytetu I. Mając jednak na uwadze fakt, że Priorytet I jest
najmniej zaawansowanym finansowo priorytetem RPO WSL oraz że badany wskaźnik zasilany jest również z innych
priorytetów, można postawić tezę, że jednak realizacja wskaźnika odstaje od średniej, a osiągnięcie wartości docelowej
raczej nie będzie możliwe. Poszukiwanie przyczyn tego faktu, innych niż przeszacowanie wartości docelowej, jest
w zasadzie niemożliwe, z powodów wspomnianych już wyżej – wskaźnik zasilany jest z całego Programu. Co więcej,
to również argument za tym, że właśnie z przeszacowaniem wartości docelowej możemy się tu spotykać. W sytuacji
gdy wskaźnika nie można bezpośrednio powiązać z jednym typem interwencji, w którym da się oszacować relację
kosztów do efektów, nietrafienie wartości docelowej było bardzo prawdopodobne.
Redukcja zużycia energii we wspartych budynkach jest jednym z czterech tzw. wskaźników horyzontalnych –
mierzących wpływ RPO WSL na polityki horyzontalne równości szans oraz efektywności energetycznej. Wskaźnik
ten można powiązać z celem EU2020 „20/20/20” w zakresie klimatu i energii. Jak wspomniano wyżej, powinien
on być zasilany przede wszystkim przez projekty termomodernizacyjne z priorytetów III–IX (bez VII). Zatem jako
kontekst proponujemy średnią realizację wskaźników rezultatu tych priorytetów.
Wskaźnik
Typ wskaźnika
Poziom
szacowanej
realizacji
Poziom
rzeczywistej
realizacji
Liczba projektów w zakresie poprawy efektywności
energetycznej
Produkt
97%
29%
Redukcja zużycia energii we wspartych
budynkach
Rezultat
–
54%
Produkty priorytetów III–IX (bez VII) średnio
Produkt
103%
40%
Rezultaty priorytetów III–IX (bez VII) średnio
Rezultat
175%
106%
Mimo iż rzeczywista dotychczasowa realizacja wskaźnika redukcji zużycia energii jest o prawie połowę niższa niż
innych rezultatów wybranych jako punkt odniesienia, to poziom sytuacja ta nie musi zostać uznana za negatywną.
Po pierwsze, warto zauważyć, że szacowana realizacja produktu, który jest powiązany z badanym rezultatem – liczba
projektów w zakresie poprawy efektywności energetycznej – sięga prawie 100% i jest prawie równa szacowanej
realizacji innych produktów stanowiących punkt odniesienia. Równocześnie rzeczywista realizacja tego produktu
jest niska – jedynie 29%. Oznacza to, że jest spora grupa projektów, które gdy zostaną zakończone mogą zwiększyć
poziom realizacji rezultatu redukcji zużycia energii. Po drugie, trzeba pamiętać, że specyfika tego wskaźnika
powoduje, iż jest on wykazywany dopiero jakiś czas po zakończeniu realizacji projektu. To powoduje, że z jednej
strony dla tego wskaźnika nie ma możliwości podania szacunkowej realizacji, a z drugiej, że jego wykazywana
rzeczywista realizacja będzie zawsze nieco zaniżona wobec innych wskaźników94.
Podsumowując ten problem badawczy warto jeszcze raz podkreślić, że grupa wskaźników RPO WSL, które można
powiązać z celami EU2020 jest bardzo niewielka. Zatem istnieje prawdopodobieństwo, że wszystkie zróżnicowania
które udało nam się zaobserwować są dziełem przypadku, a nie istotnej tendencji, mającej głębsze przyczyny.
Niemniej trzeba wskazać, że wskaźniki korelujące z celami EU2020 są realizowane zwykle na niższym poziomie
niż pozostałe wskaźniki RPO WSL. W większości przypadków nie jest to jednak jednoznacznie negatywna sytuacja.
Wyjątek stanowią omawiane wskaźniki priorytetu I, gdzie realizacja jest miejscami na zerowym poziomie i jasno
można wskazać przyczyny – brak zainteresowania realizacją projektów określonych typów.
Dla których możliwe jest podanie osiągniętej wartości już w trakcie realizacji bądź bezpośrednio po zakończeniu projektu.
94
96
Wpływ RPO WSL (mierzony postępem wskaźników) na stopień osiągnięcia celów Strategii EU 2020
75% – wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat
Celem UE jest podnieść wskaźnik zatrudnienia z 69% do 75%, czyli o 6p.p. Miejsca pracy netto powstałe dzięki
realizacji RPO zwiększą liczbę pracujących o 2 318 w 2015 r. i wskaźnik zatrudnienia w województwie śląskim
z 63,30% do 63,38%, czyli o 0,08p.p. Zatem interwencja RPO pozwoli osiągnąć 1,3% celu EU2020.
Celem UE jest osiągnąć 3% PKB wydatków na inwestycje B+R z obecnego poziomu ok. 1,85% [Eurostat 2010],
czyli oczekiwany wzrost to 1,15p.p. Wydatki na B+R w województwie śląskim to 609 mln PLN [GUS 2009], co daje
0,36% PKB. Jak napisano w rozdziale 8.1, nie ma wskaźnika obrazującego wkład RPO WSL w wydatki na B+R.
Można jednak przyjąć jako przybliżenie tego wkładu alokacji na kategorie interwencji 2, 3, 4. Kwota 408 mln PLN
podzielona przez 7 lat – 58 mln – może być uznana za roczny wkład w wydatki w B+R. Wzrost z 609 mln PLN
do 667 mln PLN oznacza wzrost procentowy z 0,36% PKB do 0,4% PKB, czyli o 0,04p.p. Zatem interwencja RPO
pozwoli osiągnąć 3,5% celu EU2020.
10% – maksymalny odsetek osób przedwcześnie kończących naukę szkolną; 40% – minimalny odsetek osób
z wyższym wykształceniem
Pewien wpływ RPO może występować, ale przy obecnym zestawie wskaźników nie ma możliwości jego
oszacowania.
20% redukcja emisji dwutlenku węgla
W sumie dzięki działaniom RPO oczekiwać można redukcji emisji CO2 na poziomie 809 tys. Ton/rok, podczas gdy
całkowita emisja CO2 w województwie w 2010r. wyniosła 42 701 tys. Ton/rok. Redukcja spowodowana realizacją
RPO WSL wynieść może więc ok. 1,9%, co stanowi 9,5% celu EU2020.
Tabela 39. Wpływ wskaźników RPO WSL na realizację celów EU2020
Cel EU2020
Powiązany wskaźnik
RPO WSL
Szacunkowa wartość
realizacji wskaźnika*
Wpływ na cel
EU2020**
Zmniejszenie emisji
do atmosfery CO2
74 159 Ton/rok
Redukcja
emisji gazów
cieplarnianych
728 544 Mg/rok
Alokacja na kategorie
interwencji 2,3,4***
408 mln PLN
3,5%
75% – wskaźnik zatrudnienia osób w wieku
20–64 lat
Liczba utworzonych
miejsc pracy netto
2318 szt.****
1,3%
20% udział OZE w konsumpcji energii
Ilość energii
wytworzonej przy
wykorzystaniu energii
promieniowania
słonecznego
/ z biomasy /
z energii wodnej,
geotermicznej
i pozostałych
10 001 MWh/rok
0,4%
Redukcji zużycia
energii we wspartych
budynkach (rocznie)
42 GWh****
Brak możliwości
obliczenia wpływu
20% redukcja emisji dwutlenku węgla
97
9,5%
„20/20/20” w zakresie klimatu i energii - 20% redukcja emisji dwutlenku węgla, 20% udział OZE w konsumpcji
energii, 20% wzrost efektywności energetycznej
10% – maksymalny odsetek osób
przedwcześnie kończących naukę szkolną;
40% – minimalny odsetek osób z wyższym
wykształceniem
Brak wskaźnika
–
–
20 mln - zmniejszenie liczby osób zagrożonych
ubóstwem
Brak bezpośredniego
wpływu RPO WSL
na cel
–
–
*
**
***
****
przy założeniu 100% kontraktacji
przedstawione wartości procentowe pokazują, jaka część dystansu pomiędzy sytuacją obecną
a docelową (wynikającą z celu EU2020) może zostać pokonana dzięki wsparciu RPO WSL – przy
założeniu, że realizacja celów EU2020 odbędzie się poprzez równomierne zmiany we wszystkich
regionach, a RPO WSL odpowiada jedynie za zmiany w województwie śląskim
do tego celu EU2020 nie można dopasować żadnego obecnego wskaźnika RPO WSL;
przedstawiona kwota może być traktowana jako najprostszy wskaźnik, który można by przyjąć,
by mierzyć wpływ Programu na wskazany cel EU2020
wskaźnik ten nie posiada wartości szacunkowej realizacji, dlatego posługujemy się wartością
docelową
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o postępie rzeczowym i finansowym RPO WSL
oraz danych ze statystyk publicznych
20% udział OZE w konsumpcji energii
Celem UE jest osiągnięcie 20% udziału OZE w konsumpcji energii z obecnego poziomu 12,4%, zatem zmiana ma
wynieść 7,6p.p. Ilość energii wytworzonej przy wykorzystaniu energii promieniowania słonecznego / z biomasy /
z energii wodnej, geotermicznej i pozostałych, jaka może zostać osiągnięta przy pełnej kontraktacji dzięki RPO
WSL to 10 001 MWh/rok. Wg danych GUS, produkcja energii z odnawialnych nośników energii w województwie
śląskim w 2010r. sięgnęła 1 519,7 GWh i stanowiła 4,7% produkcji energii ogółem. Udział produkcji energii ze
źródeł odnawialnych wspartej z RPO WSL jest więc bardzo niewielki – 0,7% w całości energii ze źródeł odnawialnych
i 0,03% w energii ogółem. Zmiana udziału OZE w produkcji energii w województwie śląskim dzięki wsparciu RPO
może wynieść 0,03p.p, co stanowi 0,4% celu EU2020.
Oszacowanie wpływu wskaźnika Redukcji zużycia energii we wspartych budynkach (rocznie) na procentowy cel
EU2020 jest trudne, ponieważ z treści Strategii nie wynika w jakich sektorach / obszarach nastąpić ma redukcja
zużycia energii.
20 mln – zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem
Zdaniem ewaluatorów realizacja RPO nie wpływa na osiąganie tego celu.
Podsumowując, można powiedzieć, że wpływ realizacji RPO WSL (mierzony wybranymi skorelowanymi wskaźnikami)
na osiągnięcie celów EU2020 będzie bardzo niewielki. Z faktycznie 8 celów EU2020 (po rozbiciu celu „środowiskowego”
na 3 składowe, a „edukacyjnego” na dwie) wskaźniki RPO WSL da się dopisać do 5, a oszacować wpływ Programu
na realizację da się dla 4 celów. W największym stopniu RPO może przyczynić się do osiągnięcia redukcji emisji
CO2 – Program pozwoli zrealizować niecałe 10% zmian założonych w celu EU2020 na poziomie województwa.
W pozostałych przypadkach wkład RPO WSL wynosi już znacznie mniej pomiędzy 3,5% i 0,4%. Trzeba jednak
pamiętać, że realizacja RPO wkrótce zakończy się, a osiąganie celów EU2020 będzie zadaniem nowego programu
regionalnego, którego horyzont czasowy zbiegnie się z horyzontem Strategii95.
Warto w tym miejscu też zaznaczyć, że cały proces szacowania wpływu RPO WSL na cele EU2020 jest bardzo dużym uproszczeniem.
Wiele z efektów Programu charakteryzowanych jego wskaźnikami zostało osiągniętych jeszcze przed ogłoszeniem EU2020, trudno zatem
uznać je za realizację celów Strategii. Mimo to na potrzeby tej ewaluacji traktujemy wszystkie efekty RPO WSL jako potencjalny wkład
w realizację EU2020, niezależnie od momentu kiedy efekt został osiągnięty.
95
98
9. Rekomendacje
99
100
Rekomendacja
(strona w raporcie)
Adresat rekomendacji
Sposób wdrożenia
Termin realizacji 1
Poziom realizacji wszystkich wskaźników
powiązanych pośrednio z celem EU2020 „3%
PKB – wydatki Unii na inwestycje w B+R”
wyraźnie odbiega in minus od średniej
realizacji pozostałych wskaźników priorytetu I.
Podstawową przyczyną zaobserwowanej
sytuacji jest brak zainteresowania realizacją
projektów określonych typów (1.2.3 typ 2,
1.3 typ 3, 1.1.1 typ 1) (s. 113).
Wyzwaniem na przyszłość powinno być
nie zwiększanie liczby priorytetów EU2020
wdrażanych przez RPO WSL, ale podniesienie
stopnia i jakości realizacji obecnie już
wdrażanych priorytetów / inicjatyw (s. 45).
Wskazane przypadki istotnych z punktu
widzenia SL i EU2020 typów projektów,
w których nie wybrano ani jednego projektu,
obrazują problem, z jakim mamy do czynienia
w sytuacji, gdy nabory ogłaszane są na
całe działania, w których realizować można
znaczną liczbę czasami różnorodnych typów.
To, jakie typy projektów będą realizowane,
staje się kwestią przypadku, a dokładnie
wypadkową partykularnych interesów grupy
wnioskodawców – co nie zawsze musi iść
w parze z oczekiwaniami, planami IZ i celami
rozwojowymi województwa (s. 22).
Należy zapewnić realizację typów
projektów, które nie cieszą się największym
zainteresowaniem wnioskodawców, a które
w większym stopniu mogą służyć faktycznie
wspieraniu priorytetów EU2020.
Wymaga to pobudzenia popytu, m.in.
poprzez usuwanie zidentyfikowanych barier
zainteresowania (np. kwestia pomocy
publicznej i braku możliwości komercyjnego
wykorzystywania aparatury z działania 1.3,
czy bardzo niskiego progu wartości projektu
wsparcia działalności B+R w poddziałaniu
1.2.3).
Konieczne jest również kontrolowanie liczby
dofinansowanych projektów określonych
typów poprzez organizację naborów
dedykowanych – poświęconych wybranym
typom projektu (s. 46).
IZ RPO WSL
Bieżąca analiza
zainteresowania
poszczególnymi typami
projektów i organizacja
dedykowanych naborów
dla określonych typów
projektu (możliwe
w ramach obecnie
przyjętego systemu
wdrażania).
2013+ na potrzeby
nowego programu
rekomendacje horyzontalne – wykraczające poza RPO WSL, który jest przedmiotem badania ewaluacyjnego, a często również poza politykę spójności oraz bieżącą perspektywę
finansowania funduszy europejskich
Wniosek
(strona w raporcie)
Przykłady RPO innych województw
pokazują, że często rodzajom inwestycji
istotnym z punktu widzenia wdrażania SL
i EU2020, które w RPO WSL funkcjonują
jedynie na poziomie typu projektu,
w innych województwach poświęca się
odrębne poddziałanie. Dotyczy to m.in.:
• technologii informacyjnych
i komunikacyjnych dla MSP,
• inteligentnych systemów transportu,
• odnawialnych źródeł energii (s. 22).
Najmniej korzystnym (ze względu na rozwój
województwa, ale i wdrażania SL / EU2020)
rozwiązaniem w obecnej linii demarkacyjnej
są kwotowe kryteria rozdziału interwencji
niedopuszczające wyjątków. Może to
prowadzić do niskiego zainteresowania
kluczowymi naborami w RPO, gdyż kluczowi
beneficjenci zwrócą się jedynie w stronę
programów krajowych, gdzie mogą
uzyskać więcej środków. Może to prowadzić
również do realizacji niewartościowych,
nieracjonalnych projektów, którym w sztuczny
sposób obcięto zakres (np. po niepowodzeniu
w staraniach o dofinansowanie z programu
krajowego), żeby spełnić kryteria RPO (s. 72).
Tylko w przypadku kilku (pod)działań RPO
WSL kryteria punktowe powiązane z SL/
EU2020 mają dominujący wpływ na ocenę
końcową. W pozostałych (pod)działaniach to
inne kryteria – niespójne z SL czy EU2020 –
mają większe znaczenie.
Klasyfikowanie kryteriów jako spójne z SL
i EU2020 ma charakter mocno uznaniowy
i jest mocno osadzone w kontekście badania.
Nie ma gwarancji, że interpretacja kryteriów
przez KOP jest zgodna z interpretacją
ewaluatorów (s. 94).
2
3
4
IZ RPO WSL
Wprowadzenie
odpowiednich zapisów
w nowym programie
operacyjnym i jego URPO
Przyjęcie odpowiednich
zapisów w formie uchwały
KK NSRO
MRR, KK NSRO
W przyszłej perspektywie postuluje się przede
wszystkim odejście w jak największej liczbie
obszarów od demarkacji kwotowej na rzecz
demarkacji przedmiotowej (w kolejności
najkorzystniejsze wydają się: przedmiot
wsparcia, typ beneficjenta, zasięg /
oddziaływanie przedsięwzięcia). Warto
również uwzględnić sprawny mechanizm
rozpatrywania i wprowadzania wyjątków od
przyjętych reguł, jeżeli będzie je uzasadniała
efektywność osiągania celów EU2020 (s. 72).
Jeżeli wolą IZ w kontekście nowego RPO
byłoby większe wspieranie EU2020, to
należałoby rozważyć przede wszystkim
uwzględnienie w kryteriach merytorycznych
bezpośrednio wpływu projektów na
osiągnięcie skwantyfikowanych celów, które
sformułowano w Strategii, czyli powiązanie
kryteriów wyboru (odpowiednich działań) ze
wskaźnikami korelującymi z celami EU2020
(s. 105).
Wprowadzenie
w nowym programie
IZ RPO WSL
Jako alternatywę dla dedykowanych naborów
proponuje się, w przypadku rodzajów
inwestycji, które zostaną uznane za kluczowe
ze względu na priorytety województwa
i EU2020, utworzenie odrębnych poddziałań.
Rozwiązanie takie, poza większą kontrolą
nad typami wspieranych inwestycji, pełni
rolę informacyjną, tzn. wyróżnia dany
rodzaj inwestycji i komunikuje potencjalnym
beneficjentom, że jest to priorytet IZ (s. 22).
REKOMENDACJE
101
2013+ na potrzeby
nowego programu
2013+ na potrzeby nowej
perspektywy
2013+ na potrzeby
nowego programu
102
Wpływ danego kryterium na ocenę końcową
projektu może wynikać z wielu przyczyn
(w praktyce ich kombinacji), m.in.: wagi
danego kryterium, wagi grupy kryteriów,
sposobu punktowania przez KOP (średnia
ocena kryterium, zróżnicowanie ocen),
liczby i wag pozostałych kryteriów, stopnia
i kierunku skorelowania z innymi kryteriami.
Tylko szczegółowa analiza kryteriów
zasadniczych wyboru projektów może
pozwolić zrozumieć te zależności i zbudować
efektywny system kryteriów na przyszłą
perspektywę, m.in. służący wspieraniu
EU2020 (s. 94).
Jakość ocen projektów dokonywanych przez
KOP stanowi słaby punkt procesu wyboru
projektów. Eksperci dziedzinowi mają wiedzę
w dziedzinie zdrowia, edukacji czy transportu,
ale nie posiadają odpowiednich kompetencji
w zakresie polityki regionalnej, zarządzania
strategicznego, wdrażania poszczególnych
dokumentów strategicznych (s. 106).
6
7
Bardzo ogólnie sformułowane kryteria
pozostawiają szerokie pole indywidualnej
interpretacji dla członków KOP i rodzą ryzyko,
że interpretacja ta będzie zgoła odmienna od
tej zakładanej przez IZ (s. 94).
5
IZ RPO WSL
Zlecenie zewnętrznej
ekspertyzy bądź
samodzielna realizacja
Wprowadzenie
w URPO nowego
Programu
IZ RPO WSL
Proponuje się wydzielenie z obecnej puli
kryteriów punktowych tzw. kryteriów
strategicznych, dotyczących m.in. wpływu
projektu na rozwój województwa, wdrożenie
SRW i EU2020, komplementarności z innymi
projektami i interwencjami. Kryteria te,
w odróżnieniu od pozostałych kryteriów
punktowych, powinny być oceniane nie przez
ekspertów dziedzinowych, ale pracowników
urzędu marszałkowskiego odpowiedzialnych
za politykę rozwoju województwa (s. 106).
Proponuje się przeprowadzić szczegółową
analizę funkcjonowania kryteriów
zasadniczych na pełnych próbach wniosków
w poszczególnych działaniach, celem
zbudowania efektywnego systemu kryteriów
wyboru na przyszłą perspektywę, m.in.
służącego wspieraniu EU2020 (s. 94).
Wprowadzenie
w URPO nowego
Programu
IZ RPO WSL
Na potrzeby systemu wyboru projektów
przyszłego RPO należałoby rozważyć
stworzenie podręcznika kryteriów,
obejmującego wszystkie (pod)działania
Programu, zawierającego szersze definicje,
najlepiej z opisem stanów uzasadniających
przyznanie poszczególnych punktów
w danym kryterium. Przy takich szerszych
definicjach możliwe jest zaznaczenie związku
z EU2020, w tych kryteriach w których jest to
uzasadnione (s. 106).
2013 na potrzeby nowego
programu
2013+ na potrzeby
nowego programu
2013+ na potrzeby
nowego programu
Szereg rozwiązań wprowadzonych na
etapie wdrażania Programu (zasada „jeden
beneficjent jeden wniosek”, szybkie nabory,
zakaz łączenia typów projektów z różnych
kategorii interwencji), choć ułatwiało obsługę
procesu wdrażania bądź było źródłem
doraźnych korzyści (np. przyspieszenie
wydatkowania środków), mogło równocześnie
okazać się niekorzystne ze względu na jakość
i wartość realizowanych projektów ocenianych
przez pryzmat celów RPO WSL czy SL /
EU2020 (s. 88).
Tylko część z celów EU2020 wdrażanych
przez RPO WSL da się powiązać ze
wskaźnikami i wykazać wpływ Programu
na ich realizację. Brakuje wskaźników
skorelowanych z celami „3% PKB – wydatki
Unii na inwestycje w B+R” oraz „10% –
maksymalny odsetek osób przedwcześnie
kończących naukę szkolną”. Natomiast
dla celów „20% redukcja emisji dwutlenku
węgla” i „20% udział OZE w konsumpcji
energii” powiązane wskaźniki można znaleźć
jedynie na poziomie URPO – nie są więc one
agregowane i nie mają wartości docelowej
(s. 109).
8
9
Wprowadzenie
w nowym programie
IZ RPO WSL
Jeżeli IZ uzna, że system monitoringu
RPO WSL powinien w większym stopniu
odzwierciedlać wpływ Programu na cele
EU2020, to wskazane będzie uzupełnienie
wskaźników programowych m.in. o: • D
odatkowe wydatki na B+R
podmiotów wspartych dzięki RPO WSL,
• Liczba dodatkowych studentów
korzystających ze wspartej
infrastruktury edukacyjnej,
oraz przeniesienie na poziom Programu
wskaźników:
• Zmniejszenie emisji do atmosfery CO2,
• Ilość energii wytworzonej przy
wykorzystaniu energii promieniowania
słonecznego / z biomasy / z energii
wodnej, geotermicznej i pozostałych
(s. 109).
Uwzględnienie
odpowiedniej procedury
w podręczniku procedur
wdrażania RPO WSL
IZ RPO WSL
Proponuje się, by w przyszłości wszystkie
bieżące decyzje, mechanizmy, rozwiązania
wprowadzane w trakcie realizacji RPO WSL
były uprzednio analizowane pod względem
ich wpływu na strategiczne cele, które
zamierzamy osiągnąć poprzez RPO WSL
(s. 107).
REKOMENDACJE
103
2013+ na potrzeby
nowego programu
2013+ na potrzeby
nowego programu
10. S pis tabel i rycin
104
Tabele
Tabela 1.Dziesięć (pod)działań RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej i Strategii
Europa 2020
20
Tabela 2.Dziesięć typów projektu RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii Europa 2020
21
Tabela 3.Dziesięć typów projektu RPO WSL najskuteczniejszych we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej
22
Tabela 4.Typy projektu RPO WSL służące wdrażaniu Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020, w ramach
których nie wybrano projektów do dofinansowania
23
Tabela 5.Udziały alokacji i kontraktacji zorientowanej na wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa
2020 w RPO wszystkich województw
26–27
Tabela 6.Alokacja i kontraktacja na typy projektów wdrażające i niewdrażające Strategię Lizbońską w (pod)
działaniach RPO WSL
28
Tabela 7.Stopień realizacji priorytetów EU2020 przez projekty dofinansowane w ramach RPO WSL (%)
38
Tabela 8. Stopień realizacji celów i priorytetów SL przez projekty dofinansowane w ramach RPO WSL (%)
39
Tabela 9. Wkład (pod)działań RPO WSL w realizację SL i EU2020 (%)
41
Tabela 10.Powiązania pomiędzy celami strategicznymi SRW a inicjatywami przewodnimi EU2020
i wytycznymi SL
48
Tabela 11.Stopień zgodności SRW z SL i EU2020
49
Tabela 12. P
owiązanie kierunków działań SRW z priorytetami i inicjatywami przewodnimi EU2020 50–51
Tabela 13.Powiązanie kierunków działań SRW z priorytetami i wytycznymi SL
52–53
Tabela 14.Zgodność priorytetów i wybranych działań RPO WSL z celami SL i EU2020
53–54
54
Tabela 16.Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytet: Środowisko
55
Tabela 17.Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytet: Zrównoważony rozwój
miast
55
Tabela 18. Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytet: Transport
56
Tabela 19.Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL, priorytety: Infrastruktura edukacji
oraz Zdrowie i rekreacja
56
Tabela 20. Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL, całkowicie zgodnych z SL/EU
57
Tabela 21.Obszary wspólne SRW i EU2020/SL realizowane w niewielkim stopniu przez RPO WSL
57
Tabela 22.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu I w podziale na kategorie interwencji
66
Tabela 23.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu II w podziale na kategorie interwencji
67
Tabela 24.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu III w podziale na kategorie interwencji
68
Tabela 25.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu IV w podziale na kategorie interwencji
68
Tabela 26.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu V w podziale na kategorie interwencji
69
Tabela 27.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VI w podziale na kategorie interwencji
70
Tabela 28.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VII w podziale na kategorie interwencji
70
Tabela 29.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu VIII w podziale na kategorie interwencji
71
Tabela 30.Zainteresowanie aplikowaniem o środki priorytetu IX w podziale na kategorie interwencji
71
105
SPIS TABEL I RYCIN/BIBLIOGRAFIA
Tabela 15.Powiązanie z SRW obszarów RPO WSL niezgodnych z SL/EU, priorytety: Turystyka i Kultura
Tabela 31.Problemy z niedostatecznym zainteresowaniem beneficjentów aplikowaniem o wsparcie
w niektórych RPO wykazane w sprawozdaniach rocznych
73–74
Tabela 32.Wpływ kryteriów zasadniczych powiązanych z SL i EU2020 na ocenę końcową projektów
80
Tabela 33.Wpływ kryteriów zasadniczych powiązanych z SL i EU2020 na ocenę końcową projektów
81–82
Tabela 34.Korelacja wskaźnika Liczba utworzonych miejsc pracy netto ze wskaźnikiem zatrudnienia
90
94
95
95
96
Tabela 39. Wpływ wskaźników RPO WSL na realizację celów EU2020
97–98
Ryciny
Ryc. 1.Znaczenie poszczególnych typów beneficjentów we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej i Strategii
31
Ryc. 2.Udziały wartości dofinansowania skierowanych na wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii
Europa 2020 według poszczególnych typów beneficjentów
32
Ryc. 3.Znaczenie poszczególnych ścieżek wyboru projektów we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej i Strategii
33
Europa 2020 w przekroju ścieżek wyboru projektów
33
Ryc. 5.Wkład poszczególnych subregionów we wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020
(udziały w wartości dofinansowania)
34
Europa 2020 w przekroju subregionów
35
Ryc. 7.Wkład poszczególnych typów obszarów we wdrażanie Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa
2020 (udziały w wartości dofinansowania)
35
Europa 2020 w przekroju typów obszarów
36
Ryc. 9.
Realizacja priorytetów EU2020 przez programy operacyjne w ramach NSRO
60
Ryc. 10.
Realizacja priorytetów SL przez programy operacyjne w ramach NSRO
61
106
11. Bibliografia
107
EGO (2012), Ewaluacja RPO WiM w kontekście konkurencyjności firm, produktów i usług, na zlecenie Województwa
Warmińsko-Mazurskiego.
Eurostat (2010), Science, technology and innovation in Europe.
Grupa Gumułka (2010), Ocena wpływu projektów dofinansowanych w ramach RPO WK-P na realizację celów
Strategii Lizbońskiej – raport końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
GUS (2009), Działalność badawczo rozwojowa w 2008 r.
IBnGR (2007), Jak realizować Strategię Lizbońską w regionach? Regiony i Rozwój.
IPM (2011), Ocena wsparcia działalności innowacyjnej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Śląskiego na lata 2007−2013 – raport końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa Śląskiego.
PSDB (2011), Ocena wsparcia udzielanego przedsiębiorcom w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Śląskiego na lata 2007−2013 – raport końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa
Śląskiego.
PSDB (2012), Wstępna ocena realizacji i efektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na
lata 2007–2013 – raport końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa Śląskiego.
ZGD (2011a), Ocena realizacji Strategii Lizbońskiej, Strategii Europa 2020 i Strategii Morza Bałtyckiego w ramach
RPO WZ na lata 2007–2013 oraz zapewnienia zgodności realizowanych operacji z prawem wspólnotowym
– raport końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa Zachodniopomorskiego.
ZGD (2011b), Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007–2013 – raport
końcowy z badania, na zlecenie UM Województwa Mazowieckiego.
Materiały źródłowe wykorzystane w badaniu
1. Strategia Lizbońska – założenia, w tym:
a. Komunikat na wiosenny szczyt Rady Europejskiej: Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia Nowy początek strategii lizbońskiej Komunikat przewodniczącego Barroso w porozumieniu
z wiceprzewodniczącym Verheugenem,
b. Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego Wspólne działania na rzecz wzrostu i zatrudnienia:
Wspólnotowy program lizboński,
c. W
zrost i zatrudnienie – zintegrowane wytyczne na lata 2005–2008 wraz z zaleceniem Komisji w sprawie
Ogólnych wytycznych dla polityk gospodarczych Państw Członkowskich oraz Wspólnoty (zgodnie z art. 99
Traktatu WE).
2.Strategia Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu.
3.Dokumenty dotyczące projektów przewodnich/inicjatyw flagowych Strategii EU 2020:
a. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów Europejska agenda cyfrowa,
b. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów Europa efektywnie korzystająca z zasobów – inicjatywa przewodnia strategii „Europa
2020”,
c. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów „Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji. Konkurencyjność
i zrównoważony rozwój na pierwszym planie”,
d. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia: europejski wkład w pełne
zatrudnienie”,
e. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów „Projekt przewodni strategii Europa 2020: Unia innowacji”.
4. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności na lata 2007–2013 (SWW).
108
5. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”.
6.Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013.
7.Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007–2013 (2 wersje) i Szczegółowy opis
priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013 (wraz
z załącznikami nr 5 Realizacja Strategii Lizbońskiej, nr 6 Kryteria wyboru projektów, nr 9 Zestawienie wskaźników
produktu i rezultatu)
8.Dokumenty monitoringowe (m.in. Sprawozdania roczne z realizacji RPO WSL z lat 2007–2011) wraz
z załącznikami, ze szczególnym uwzględnieniem Matrycy priorytetów, obszarów, celów i inicjatyw flagowych
Strategii Europa 2020 oraz kategorii interwencji realizowanych w okresie programowania 2007–2013,
sprawozdania okresowe, informacje kwartalne)
9. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka wraz z uszczegółowieniem.
10. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko wraz z uszczegółowieniem.
11. Program Operacyjny Kapitał Ludzki wraz z uszczegółowieniem.
12.Linia demarkacyjna pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej
Polityki Rybackiej z 11 lipca 2012 r.
13.RPO następujących województw: dolnośląskie, wielkopolskie, pomorskie, małopolskie, opolskie,
zachodniopomorskie, mazowieckie, łódzkie, wraz z uszczegółowieniami i sprawozdaniami rocznymi.
BIBLIOGRAFIA
109
110

Realizacja celów i priorytetów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii

Transkrypt

Podobne dokumenty

Załącznik Nr 2 do Regulaminu rekrutacji i uczestnictwa w projekcie

Zmiana harmonogramu naborów wniosków o dofinansowanie w

Program szkolenia Działania 1.2 - Badania celowe - RPO

KOMUNIKAT Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego w

Szablon strony internetowej WSL

Rola Unii Europejskiej w tworzenie pakietw pomocowych

Spotkanie informacyjne dotyczące konkursu nr RPSL.08.01.03

Konferencja: RPO 2007-2013

DOM ENERGOOSZCZĘDNY