Roczna zmienność cen wieprzowiny w Polsce

ZMIENNOŚĆI CENOWE NA
RYNKACH ROLNYCH
Mariusz Hamulczuk
SGGW
2
Wstęp
• Rola cen w gospodarce rynkowej,
• Funkcja celu uczestników rynku rolnego,
• Zmiany ceny jako źródło ekspozycji na ryzyko
dochodowe (zmienność + ekspozycja = ryzyko),
• Wzrost zmienności cenowej na rynkach
surowcowych i jego przyczyny,
• Cel – przedstawienie charakterystyk zmienności
cenowej na wybranych rynkach rolnych.
3
Zmienność a możliwości prognozowania cen
• Prognozowanie jako sposób ograniczenia ryzyka,
• Prognoza – sąd indywidualny,
• Przewidywanie cen na podstawie prawidłowości
obserwowanych w przeszłości,
• Dekompozycja (rozłożenie) cen na różne
składowe (trend, wahania cykliczne, wahania
sezonowe i wahania losowe),
Cena = (Trend+Cykl) + Sezonowość + Losowość
Yt=TCt*St*It
4
Zmienność cen a ryzyko
• Zmienność jest nieobserwowalna stąd ocena
zmienności i ryzyka ma charakter porównawczy,
• Zmienność (stąd i ryzyko) - stała czy zmienna?
• Nie każdy rodzaj zmienności cenowej jest
wyrazem ryzyka cenowego – uczestnicy rynku
przewidują,
• Szacując ryzyko należy brać pod uwagę
zmienność związaną z nieprzewidywalnymi
zmianami cen,
• Zmienność historyczna a zmienność oczekiwana.
5
Ceny pszenicy w Polsce na tle cen
pszenicy w USA (PLN/100 kg)
120
Ceny pszenicy - Polska
Ceny pszenicy - USA (SRW)
110
100
90
80
70
60
50
40
30
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
20
6
Ceny pszenicy w Polsce i ich trend (PLN/100kg)
110
Ceny pszenicy - Polska
100
Trend i cykl
90
Trend
80
70
60
50
40
30
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
20
7
Wahania cykliczne ceny pszenicy w Polsce
1,60
Wskaźniki wahań cyklicznych cen pszenicy
1,50
Cykl 43 miesiące
1,40
1,30
1,20
1,10
1,00
0,90
0,80
0,70
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0,60
8
Wzorzec sezonowości cen pszenicy
1,06
1,04
1,02
1,00
0,98
0,96
0,94
Wskaźniki sezonowości cen pszenicy
0,92
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
9
Roczna zmienność cen pszenicy w Polsce (%)
50
1996-2004
2005-2012
Zmienność cen pszenicy
45
40
13,70
18,56
35
30
25
20
15
10
5
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0
10
Roczna zmienność ceny pszenicy w świecie (%)
Źródło: Roache S. K. 2010. What Explains the Rise in Food Price Volatility, IMF Working Paper.
11
Ceny skupu wieprzowiny w Polsce i w USA (PLN/kg)
7
Ceny wieprzowiny - Polska
Ceny wieprzowiny - USA (Barrows and gilts)
6
5
4
3
2
1
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0
12
Ceny wieprzowiny w Polsce i ich trend (PLN/kg)
6,5
Ceny wieprzowiny w Polsce
6,0
Trend i cykl
5,5
Trend
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
2,0
13
Wahania cykliczne ceny wieprzowiny w Polsce
1,30
1,20
1,10
1,00
0,90
0,80
Wskaźniki wahań cyklicznych cen wieprzowiny
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 97
sty 96
sty 98
Cykl 43 miesiące
0,70
14
Wahania cykliczne ceny pszenicy w Polsce
1,60
1,50
Wskaźniki wahań cyklicznych cen pszenicy
1,40
Wskaźniki wahań cyklicznych cen wieprzowiny
1,30
1,20
1,10
1,00
0,90
0,80
0,70
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0,60
15
Wzorzec sezonowości cen wieprzowiny
1,10
Wskaźniki sezonowości cen wieprzowiny
1,08
1,06
1,04
1,02
1,00
0,98
0,96
0,94
0,92
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
16
Roczna zmienność cen wieprzowiny w Polsce (%)
40
Zmienność cen wieprzowiny
35
1996-2004
2005-2012
30
14,64
12,89
25
20
15
10
5
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0
17
Ceny skupu mleka w Polsce na tle cen
skupu w USA (PLN/100kg)
180
Ceny skupu mleka - Polska
Ceny skupu mleka - USA (All milk)
160
140
120
100
80
60
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
40
18
Ceny skupu mleka w Polsce i ich trend (PLN/100kg)
140
Ceny mleka - Polska
130
Trend i cykl
120
Trend
110
100
90
80
70
60
50
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
40
19
Wahania cykliczne cen mleka w Polsce
1,30
1,20
1,10
1,00
0,90
0,80
Wskaźniki wahań cyklicznych cen skupu mleka
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 97
sty 96
sty 98
Cykl (40 +67) miesiące
0,70
20
Wzorzec sezonowości cen wieprzowiny
1,06
Wskaźniki sezonowości cen mleka
1,04
1,02
1,00
0,98
0,96
0,94
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
21
Roczna zmienność cen skupu mleka w Polsce (%)
9
8
7
1996-2004
4,18
2005-2012
3,87
6
5
4
3
2
1
Zmienność cen mleka
sty 12
sty 11
sty 10
sty 09
sty 08
sty 07
sty 06
sty 05
sty 04
sty 03
sty 02
sty 01
sty 00
sty 99
sty 98
sty 97
sty 96
0
rt
22
Czy prognozowanie ogranicza ryzyko?
Średnia roczna zmienność cen z lat 2005-2012 (%)
Z prognozowaniem
Bez prognozowania
Mleko
Wieprzowina
Pszenica
0
5
10
15
20
25
23
Podsumowanie
23
•
Poziom cen krajowych jest funkcją cen światowych –
sytuacja wewnętrzna ma niewielki wpływ na ceny,
•
Uczestnicy rynku przewidują stąd nie każdy przejaw
zmienności cen jest bezpośrednio związany z ryzykiem,
•
Prognozowanie tylko w niewielkim stopniu umożliwia
ograniczenie ryzyka cenowego,
•
Zmienność co za tym idzie ryzyko cenowe ulega
zmianom w czasie,
•
Wzrost zmienności cen obserwuje się przede wszystkim
na rynku zbóż,
•
Przyczyny wzrostu zmienności i ryzyka: polityka
ekonomiczna (handlowa, energetyczna), niski stan
zapasów, zmiany kursów walutowych czy spekulacja.
24
Dziękuję za uwagę