Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia

Sygn. akt VII SA/Wa 1026/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 marca 2016 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie składzie:
Przewodniczący:
sędzia WSA Joanna Gierak-Podsiadły
sędzia WSA Włodzimierz Kowalczyk (spr.)
sędzia WSA Maria Tarnowska
Protokolant spec. Eliza Jędrasik
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2016 roku
sprawy ze skargi J. P. i D. S.
na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] lutego 2015 r. znak: [...] w
przedmiocie stwierdzenia braku naruszenia przepisów rozporządzenia przez przewoźnika
lotniczego
I.
uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzające je decyzje Prezesa Urzędu
Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] lipca 2014 r. znak: [...] oraz z dnia [...]
października 2014 r. znak: [...],
II.
zasądza od Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego na rzecz skarżących J. P. i D. S.
kwotę 657 zł (sześćset pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów
postępowania sądowego.
UZASADNIENIE
Zaskarżoną decyzją z dnia [...]lutego 2015 r. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego
działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r.
Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013r. poz. 267 z późn. zm.), art. 205a ust.
1, art. 205b ust. 1 pkt 1, art. 209 ust. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002r. - Prawo lotnicze (Dz.U. z
2013r. poz. 1393 z późn. zm.), art. 5, art. 7, art. 8, art. 9, art. 14 rozporządzenia (WE) nr
261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. ustanawiającego wspólne
zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład
albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91/EWG
(Dz.Urz. WE L 46 s.l, 2004, s.l), po rozpatrzeniu wniosku D. S. zam. w K. o ponowne
rozpatrzenie sprawy, w której Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, po
rozpatrzeniu wniesionego przez nią wniosku, jako pasażera lotu z dnia [...]-11-2012r. na trasie
[...]-[...]/[...]/, kod [...], wydał w dniu [...]-07-2014r. decyzję znak: [...], którą stwierdził brak
naruszenia przez R. Ltd. z siedzibą w D. /[...]/ przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004
oraz wniosku J. P. zam. w P. o ponowne rozpatrzenie sprawy, w której Prezes Urzędu
Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, po rozpatrzeniu wniesionego przez nią wniosku, jako
pasażera lotu z dnia [...]-1 l-2012r. na trasie [...]-[...], kod [...], wydał w dniu [...]-10-2014r.
decyzję znak: [...], którą stwierdził brak naruszenia przez R. Ltd. przepisów rozporządzenia
(WE) nr 261/2004 – utrzymał zaskarżone decyzje w mocy.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazano, iż w wyniku przeprowadzonych
postępowań wszczętych na podstawie wniosków w/w pasażerów lotu z dnia [...]-1 l-2012r. na
trasie [...]-[...], kod [...], Prezes Urzędu wydał w dniu [...]-07-2014r. decyzję znak: [...] oraz w
dniu [...]-10-2014r. decyzję znak: [...], którymi stwierdził brak naruszenia przez R. Ltd.
przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004.
Z uzasadnienia każdej z przedmiotowych decyzji wynikało, iż przedmiotowy lot został
odwołany. Organ I instancji uznał, iż przewoźnik wskazując, iż lot ten został odwołany z
powodu wystąpienia mgły na lotnisku w [...] dowiódł, iż do odwołania tego lotu doszło w
następstwie
zaistnienia
nadzwyczajnych
okoliczności,
z
których
wystąpieniem
rozporządzenie wiąże wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika. Każda
ze stron skarżących zrezygnowała z odbycia podróży lotniczej i otrzymała zwrot pełnego
kosztu biletu. W sprawie znalazło zastosowanie domniemanie prawne, z którego wynika, iż
każda ze stron skarżących została pouczona o przysługujących jej prawach.
D. S. wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej wydaniem w dniu [...]-072014r. decyzji znak: [...]. J. P. wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej
wydaniem w dniu [...]-10- 2014r. decyzji znak: [...]. Z uzasadnienia złożonych wniosków
wynika, iż żadna ze stron skarżących nie jest zadowolona z wydanych decyzji, gdyż ustalona
przez organ I instancji podstawa faktyczna rozstrzygnięcia została wydana z pominięciem
istotnych dla sprawy okoliczności. Jak wskazała D. S. okolicznościami niewziętymi przez
organ pod uwagę było to, iż skarżony lot został odwołany przez przewoźnika dopiero po
upływie blisko 2 godzin od planowanego startu, a do upływu tego czasu lot ten był lotem
opóźnionym. Od chwili złożenia przez przewoźnika lotniczego oświadczenia o odwołaniu
lotu do godz. 17— czasu lokalnego trwała procedura rezygnacji przez D. S. ze skarżonego
lotu za zwrotem pełnego kosztu biletu. D. S. ponownie wyjaśniła, iż nie została pouczona o
przysługujących jej prawach, stąd bezzasadnym jest stwierdzenie przez organ, iż dokonała
świadomej rezygnacji z podróży oraz przysługujących jej świadczeń.
W ocenie każdej ze stron skarżących rzeczywisty stan faktyczny sprawy wskazuje, iż
przewoźnik mógł, stosownie do art. 9 ust. 2 pkt 1 pkt 1 Ogólnych Warunków Przewozu R.
Ltd., zorganizować przelot stronom skarżącym z lotniska zapasowego ([...]), gdzie wylądował
samolot wykonujący lot poprzedzający skarżony lot i na które przewiózłby pasażerów tego
lotu transportem drogowym. Skarżąca ponadto wskazała, iż fakt braku systemu ILS na
lotnisku w [...] znany był przewoźnikowi - więc powinien on ponieść odpowiedzialność
odszkodowawczą za odwołanie lotu z powodu wystąpienia niekorzystnych warunków
atmosferycznych w postaci mgły.
Orzekając w postępowaniu odwoławczym Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego
stwierdził, iż nie budzi wątpliwości organu II instancji, iż w dniu [...]-1 l-2012r. lot na trasie
[...]-[...], kod [...] nie odbył się. Organ II instancji przyjął za własne niekwestionowane przez
żadną ze stron postępowania ustalenia organu I instancji, iż każda ze stron skarżących
zrezygnowała z podróży do Bolonii i otrzymała zwrot pełnej ceny biletu.
Na podstawie danych skarg złożonych przez każdą ze stron skarżących ustalono, iż
przewoźnik lotniczy na dwie godziny po planowym starcie skarżonego lotu złożył pasażerom
skarżonego lotu oświadczenie woli o odwołaniu tego lotu.
Faktem powszechnie znanym jest, iż w terminalu portu lotniczego w [...] wywieszone
są plakaty traktujące o prawach pasażerów określonych przepisami rozporządzenia (WE) nr
261/2004, do pulpitów stanowisk odpraw przytwierdzona jest w sposób trwały informacja
następującej treści: „Jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został
odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na
stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający
przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej
Państwu pomocy”. Ponadto w terminalu powszechnie dostępne są broszury informacyjne
traktujące o prawach pasażerów. Z wyjaśnień strony skarżącej wynika, iż otrzymała ona
informację na temat praw pasażerów.
Jak wynika z pisma Dyrektora Departamentu Operacyjno-Lotniczego z dnia 30-062014r. znak [...], sprostowanego w dniu 18-02-2015r., warunki pogodowe panujące w dniu
[...]-Il-2012r. na lotnisku w [...] uniemożliwiały wykonanie bezpiecznego lądowania samolotu
lecącego z [...] i w konsekwencji lot [...] został skierowany na lotnisko zapasowe w W.. W
świetle powyższego organ II instancji uznał za wiarygodne wyjaśnienia przewoźnika, iż z
powodu mgły panującej na lotnisku w [...] przewoźnik nie mógł na to lotnisko dostarczyć
samolotu mogącego wykonać skarżony lot i w rezultacie lot ten odwołał.
Mierzona metodą trasy po ortodromie odległość pomiędzy lotniskiem w [...] a
lotniskiem w [...] wynosi 1118km.
Stosownie do art. art. 2 lit. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 „odwołanie” oznacza
nieodbycie się lotu, który był uprzednio planowany i na który zostało zarezerwowane
przynajmniej jedno miejsce.
Z uwagi na okoliczność, iż każda ze stron skarżących posiadała potwierdzoną
rezerwację na skarżony lot oraz fakt, iż przedmiotowy lot się nie odbył należało stwierdzić, iż
lot ten był lotem odwołanym w rozumieniu rozporządzenia.
Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku
odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują pomoc od
obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8.
W myśl art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „W przypadku odwołania do
niniejszego artykułu, pasażerowie mają prawo wyboru pomiędzy:
a) zwrotem w terminie siedmiu dni, za pomocą środków przewidzianych w art. 7 ust. 3,
pełnego kosztu biletu po cenie za jaką został kupiony, za część lub części nie odbytej podróży
oraz za część lub części już odbyte, jeżeli lot nie służy już dłużej jakiemukolwiek celowi
związanemu z pierwotnym planem podróży pasażera, wraz z, gdy jest to odpowiednie,
- lotem powrotnym do pierwszego miejsca odlotu, w najwcześniejszym możliwym terminie;
b) zmianą planu podróży, na porównywalnych warunkach, do ich miejsca docelowego, w
najwcześniejszym możliwym terminie; lub
c) zmianą planu podróży, na porównywalnych warunkach, do ich miejsca docelowego, w
późniejszym terminie dogodnym dla pasażera, w zależności od dostępności wolnych miejsc.”
Każda ze stron skarżących skorzystała z ustawowego prawa odstąpienia od umowy
przewozu. W przypadku odstąpienia od umowy zasadą jest, że ulega zwrotowi to co strony
sobie już świadczyły. Nie budzi wątpliwości, iż przewoźnik zwrócił każdej ze stron skarżącej
pełen koszt biletu - tym samym organ stwierdził brak naruszenia przez niego przepisów, o
których mowa powyżej.
Wobec zarzutu, iż przewoźnik lotniczy nie zorganizował stronom skarżącym
alternatywnego przelotu na trasie [...]-[...]wraz z zapewnieniem transportu drogowego na
trasie [...]-[...], organ wskazał, iż żaden przepis rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nie nakłada
na przewoźnika obowiązku w tym zakresie, a jakiekolwiek modyfikacje umowne dokonane
przez strony umowy przewozu w tym zakresie pozostają bez wpływu na określone przepisami
rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obowiązki przewoźnika, których beneficjentem jest
pasażer.
Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. b rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku
odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują pomoc od
obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2, jak również,
w przypadku zmiany trasy, gdy racjonalnie spodziewany czas startu nowego lotu ma nastąpić
co najmniej jeden dzień po planowym starcie odwołanego lotu, pomoc określoną w art. 9 ust.
1 lit. b) i c).
W myśl art. 9 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „W przypadku
odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie posiłki oraz napoje w
ilościach adekwatnych do czasu oczekiwania.”
W myśl art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „W przypadku
odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie zakwaterowanie w
hotelu w przypadku:
- gdy występuje konieczność pobytu przez jedną albo więcej nocy, lub
- gdy zachodzi konieczność pobytu dłuższego niż planowany przez pasażera.
W myśl art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „W przypadku
odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie transport pomiędzy
lotniskiem a miejscem zakwaterowania (hotelem lub innym).”
W myśl art. 9 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „Ponadto, pasażerom
bezpłatnie przysługują dwie rozmowy telefoniczne, dwa dalekopisy, dwie przesyłki faksowe
lub e-mailowe.”
W ocenie organu żadna ze stron skarżących nie oczekiwała na start alternatywnego
lotu. Oznacza to, iż przewoźnik nie był zobowiązany zapewnić którejkolwiek ze stron
skarżących bezpłatnie pomocy, o której mowa powyżej. Mając powyższe na uwadze Prezes
Urzędu stwierdził brak naruszenia przepisów rozporządzenia w powyższym zakresie.
Na marginesie stwierdzono, iż w przypadku, gdyby, tak jak strony skarżące wskazały
w wyjaśnieniach zawartych we wnioskach, które zainicjowały postępowanie przez organem I
instancji, iż przez pierwsze dwie godziny od planowego startu skarżony lot miał status lotu
opóźnionego, a dopiero z upływem tych dwóch godzin przewoźnik oświadczył, iż odwołuje
ten lot, to żadna ze stron skarżących nie nabyła przez fakt tego dwugodzinnego opóźnienia
prawa do żądania opieki, o którym mowa powyżej, gdyż w myśl art. 6 ust. 1 lit. a
rozporządzenia (WE) nr 261/2004 prawo to powstaje w przypadku opóźnienia lotu do 1.500
kilometrów pasażerowie otrzymują od obsługującego przewoźnika lotniczego pomoc, o której
mowa powyżej, jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by
przewidywać, że lot będzie opóźniony w stosunku do planowego startu o dwie lub więcej
godzin.
Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku
odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy mają prawo do odszkodowania od
obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 7.
Stosownie do art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „W przypadku
odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:
a) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów;
b) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i
wszystkich innych lotów ) długości od 1.500 do 3.500 kilometrów;
c) 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).
Przy określaniu odległości, podstawą jest ostatni cel lotu, do którego przybycie
pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego
odmową przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu.”
Stosownie do art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obsługujący przewoźnik
lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może
dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których
nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.
W świetle motywu 14 preambuły rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nadzwyczajne
okoliczności, których nie można uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków,
mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków
meteorologicznych
uniemożliwiających
dany
lot,
zagrożenia
bezpieczeństwa,
nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających
wpływ na działalność przewoźnika.
Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż przyczyną opóźnienia lotu było
wystąpienie warunków meteorologicznych uniemożliwiających wykonanie skarżonego lotu, z
tej przyczyny, iż z uwagi na panującą mgłę przewoźnik nie mógł dostarczyć na lotnisko w [...]
statku powietrznego, którym mógłby wykonać ten lot. Organ nie podzielił stanowiska każdej
ze stron skarżących, że nie można uznać za nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu
przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004 faktu niemożliwości lądowania w [...] samolotu,
którym przewoźnik zamierzał wykonać skarżony rejs, skoro obecny stan techniki pozwala na
wykonanie lądowania samolotu w warunkach ograniczonej widoczności, a przewoźnik
lotniczy miał świadomość, iż lotnisko, z którego zamierzał wykonać ten lot nie dysponuje
radiowym systemem nawigacyjnym wspomagającym lądowanie samolotu w warunkach
ograniczonej widoczności, tj. ILS. W ocenie organu stanowisko, o którym mowa powyżej jest
bezzasadne z tego powodu, iż Prezes Urzędu nie dopatrzył się w braku system ILS przesłanki,
by stosownie do art. 161 ust. 4 ustawy - Prawo lotnicze, odmówić wydania certyfikatu na
eksploatację lotniska użytku publicznego dla lotniska w [...].
Zdaniem organu odwoławczego biorąc powyższe pod uwagę należało z całą
stanowczością stwierdzić, iż w przedmiotowej sprawie odwołanie skarżonego lotu zostało
spowodowane nadzwyczajnymi okolicznościami w rozumieniu przepisów rozporządzenia
(WE) nr 261/2004, a tym samym należało stwierdzić, iż w związku z odwołaniem skarżonego
lotu przewoźnik nie był zobowiązany wypłacić którejkolwiek ze stron skarżących
odszkodowanie w kwocie €250. Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu stwierdził brak
naruszenia przepisów rozporządzenia w powyższym zakresie.
W myśl art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: „Obsługujący przewoźnik
lotniczy dba o to, aby w punkcie odpraw pasażerów była umieszczona w miejscu widocznym
dla pasażerów czytelna informacja zawierająca następujący tekst: „Jeżeli odmówiono
Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej
dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw łub w punkcie
przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w
szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej Państwu pomocy”.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 in principio rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obsługujący
przewoźnik lotniczy, który odmawia przyjęcia na pokład lub odwołuje lot wręcza każdemu
pasażerowi, którego to dotyczy pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i
pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.
Ponadto w myśl art. 209 ust. 4 ustawy - Prawo lotnicze w przypadku, gdy przewoźnik
wykonał wszystkie inne niż informacyjne pozostałe obowiązki wynikające z rozporządzenia
(WE) nr 261/2004, domniemywa się, że pasażerowie zostali poinformowani o
przysługujących im prawach.
Z uwagi na okoliczność, iż w postępowaniu nie został ujawniony żaden dowód
pozwalający wzruszyć domniemanie, o którym mowa powyżej, a także z uwagi na fakt, iż na
lotnisku w [...] powszechnie dostępna jest informacja o prawach pasażera - należało
stwierdzić brak naruszenia przepisów rozporządzenia w tym zakresie.
Skargę na tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
złożyły D. S. i J. P..
Decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego zarzuciły:
1. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 5 w zw. z art. 8
Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r.
ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy
przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie
(EWG) nr 295/91 (Dz.U.UE L z dnia 17 lutego 2004 r., dalej jako „Rozporządzenie (WE)
261/2004”), poprzez błędną ich interpretację, polegającą na przyjęciu, że przepisy te nie
nakładają na przewoźnika lotniczego obowiązku zorganizowania alternatywnego przelotu na
trasie na jaką strony zawarły umowę przewozu, podczas gdy, prawidłowa interpretacja
powinna prowadzić do stwierdzenia, że powyższe przepisy ustanawiają obowiązek
zorganizowania alternatywnego przelotu przez przewoźnika lotniczego w najbliższym
możliwym terminie w przypadku takiej decyzji pasażera;
2. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 14
Rozporządzenia 261/2004, poprzez błędną jego interpretację i przyjęcie, że przewoźnik
lotniczy nie ma obowiązku wręczania każdemu pasażerowi pisemnej informacji o przepisach
na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz o sposobach
skontaktowania się z wyznaczonym organem krajowym, o którym mowa w art. 16
Rozporządzenia (WE) 261/2004, podczas gdy, przepis wyraźnie wskazuje, że taki obowiązek
wręczenia informacji każdemu pasażerowi spoczywa na przewoźniku lotniczym oraz, że
obowiązek udowodnienia wypełnienia tego zobowiązania ciąży na przewoźniku;
3. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 209 ust. 4
Ustawy z dnia 3 lipca 2002 roku prawo lotnicze (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1393 t.j., dalej
jako: „prawo lotnicze”), poprzez błędną jego interpretacje i zastosowanie w niniejszym stanie
faktycznym, w sytuacji w której prawidłowa interpretacja powinna prowadzić do
stwierdzenia, że powyższy przepis odnosi się wyłącznie do obowiązku zawarcia umowy
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w przewozie lotniczym
poczty, zgodnie z przepisami Unii Europejskiej dotyczącymi wspólnych zasad wykonywania
przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty przez Przewoźnika;
4. naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 205b ust. 5
Prawa Lotniczego, poprzez jego wadliwą wykładnie i niezastosowanie,podczas gdy jego
prawidłowa wykładnia prowadzi do wniosków, że ciężar udowodnienia, że uprawnienia
przysługujące pasażerowi na podstawie przepisów, o których mowa w art. 205a ust. 1, nie
zostały naruszone, spoczywa tylko i wyłącznie na przewoźniku lotniczym;
5. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 7, 8 oraz 77 k.p.a., mające wpływ na treść
zaskarżonego orzeczenia,
- polegające na nieuwzględnieniu słusznego interesu strony postępowania administracyjnego,
- polegające na błędnym i niewyczerpującym zebraniu materiału dowodowego w sprawie, co
w konsekwencji skutkowało dokonaniem jego oceny w sposób nieobiektywny, z pominięciem
argumentów przedkładanych przez Skarżących;
- poprzez niepodjęcie wszelkich czynności do ustalenia pełnego stanu faktycznego sprawy, co
w konsekwencji spowodowało ustalenie,
że przewoźnik nie naruszył przepisów
Rozporządzenia (WE) 261/2004;
6. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 107 § 3 k.p.a. mające wpływ na treść
zaskarżonego orzeczenia, poprzez wadliwe uzasadnienie decyzji w szczególności poprzez
zaniechanie wykazania dowodów na których oparł się organ zarówno I jak i II instancji oraz
nie odniesienie się przez Organ w decyzji z dnia [...] lutego 2015 roku do wszystkich
zarzutów, podniesionych przez Skarżących we wnioskach o ponowne rozpatrzenie Decyzji z
dnia [...] lipca 2014 roku oraz Decyzji z dnia [...] października 2014 roku, i nie wskazanie w
uzasadnieniu decyzji przesłanek i okoliczności, które stanowiły podstawą takiego działania
lub zaniechania;
7. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonych decyzji, poprzez
przyjęcie przez organ, że:
- przewoźnik R. Ltd. podjął wszystkie racjonalne środki aby uniknąć odwołania lotu z dnia
[...] listopada 2012 roku na trasie [...]-[...], kod [...];
- Skarżący nie oczekiwali na alternatywny lot w konsekwencji powzięcia informacji o
odwołaniu lotu zgodnego z zawartą umową przewozu i niezwłocznie po otrzymaniu takiej
informacji zażądali zwrotu kosztów poniesionych na zakup biletów;
- na lotnisku w [...]znajdują się ogólnodostępne, widoczne informacje o prawach pasażera
wynikających z Rozporządzenia (WE) 261/2004 i w związku z tym przewoźnik lotniczy nie
musi informować pasażerów o przysługujących im prawach w przypadku odwołania lotu;
- przewoźnik wykonał wszelkie obowiązki wynikające z Rozporządzenia (WE) 261/2004 a w
szczególności obowiązek informacyjny wynikający z art. 14 Rozporządzenia.
Podnosząc te zarzuty Skarżące wnosiły o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją
poprzedzających.
W odpowiedzi na skargę organ wnosił o jej oddalenie podtrzymując argumentację
zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji.
Uczestnik postępowania R. Limited przedstawił stanowisko, w którym nie zgodził się
z zarzutami skargi, podzielił natomiast stanowisko Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego
zajęte w zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Sąd administracyjny, zgodnie z art. 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju
sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269ze zm.), kontroluje jedynie legalność
zaskarżonej decyzji, a więc prawidłowość zastosowania przepisów obowiązującego prawa
oraz trafność ich wykładni.
Uwzględnienie skargi następuje wówczas, gdy Sąd stwierdzi, że doszło do naruszenia
prawa (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), przy czym ocena tego
naruszenia następuje w świetle prawa obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decyzji.
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie,
ponieważ zaskarżona decyzja narusza prawo. Podstawą zaskarżonej decyzji był art. 205a ust.
1, art. 205b ust. 1 pkt 1, art. 205b ust. 5, art. 209b ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo
lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 933 z późn. zm.) w zw. z art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1,
art. 7 ust. 1 lit. a, art. 8 ust. 1 lit. a, art. 9 ust. 1 i 2 oraz art. 14 i 16 ust. 3 rozporządzenia (WE)
nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego
wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na
pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów; uchylającego rozporządzenie nr 295/91
(Dz. U. JJE L 46 z 17 lutego 2004 r.).
Dokonując kontroli niniejszej decyzji przede wszystkim należy wskazać, że stan
faktyczny sprawy ustalony przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest niesporny.
Przedmiotem sporu w przedmiotowej sprawie jest kwestia powód odwołania lotu oraz
dochowanie przez przewoźnika obowiązków informacyjnych.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zasadnie w analizowanej decyzji organ
zakwalifikował warunki meteorologiczne uniemożliwiające wykonanie skarżonego lotu
(panująca mgła) i uniemożliwiające dostarczenie na lotnisko w [...] statku powietrznego,
którym można by było wykonać tenże lot, jako nadzwyczajną okoliczność, o której mowa w
Rozporządzeniu. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą określone
zostały m.in. w art. 5 ust. 3 zgodnie z którymi przewoźnik zwolniony jest z tego obowiązku
jeżeli może dowieść, iż odwołanie zostało spowodowanie zaistnieniem nadzwyczajnych
okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych
środków. Stosownie do pkt 14 postanowień preambuły rozporządzenia nr 261/2004/WE,
zobowiązania przewoźników powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona
w przypadku, gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności,
których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.
Okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej,
warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa,
nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających
wpływ na działalność przewoźnika. Materiał dowodowy zgromadzony przez organ, dawał
podstawę do stwierdzenia, że przyczyną odwołania lotu były złe warunki pogodowe (mgła).
Potwierdzały to komunikaty meteorologiczne METAR i TAF. Mgła paraliżująca pracę
lotniska stanowi okoliczność nadzwyczajną. Nie ma przy tym większego znaczenia, z jakim
wyprzedzeniem te warunki można przewidzieć, gdyż z punktu widzenia obowiązku wypłaty
odszkodowania istotne jest czy przewoźnik mógł podjąć racjonalne środki by uniknąć
nadzwyczajnych
okoliczności.
Jeżeli
chodzi
o
zapobieganie
złym
warunkom
meteorologicznym, to nie ma takich środków, by przewoźnik mógł im zapobiec. Czym innym
jest bowiem zapobieganie wystąpieniu nadzwyczajnych okoliczności, a czym innym jest
zapobieganie odwołaniu lotu (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 marca 2013 r., VII
Sa/Wa 2737/12). Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 12 maja 2011 r. w
sprawie C-294/10, przewoźnik ma obowiązek na podstawie art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr
261/2004 podjęcia wszelkich rozsądnych środków w celu uniknięcia nadzwyczajnych
okoliczności, w tym powinien rozsądnie na etapie planowania lotu wziąć pod uwagę ryzyko
opóźnienia związanego z ewentualnym zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności. Trudno
na etapie planowania lotów, na kilka miesięcy wcześniej przewidzieć, którego dnia wystąpią
złe warunki pogodowe. Z informacji zawartych w wydanych w sprawie decyzjach wynika, że
przewoźnik był gotowy do wykonania lotu, a brak możliwości jego realizacji nie wynikał z
braku uprawnień załogi do jego wykonania w trudnych warunkach czy z właściwości statku
powietrznego, ale z nadzwyczajnych okoliczności, których nie mógł przewidzieć.
Przechodząc dalej przytoczyć należy treść art. 5 lit. a) i b) Rozporządzenia, zgodnie z
którym, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują
pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8 oraz z art. 9 ust. 1 lit. a) i
art. 9 ust. 2 [...]. Z wyszczególnionych wyżej regulacji wynika, iż, w przypadku odwołania
lotu przewoźnik winien bezpłatnie zapewnić pasażerom posiłki oraz napoje w ilościach
adekwatnych do czasu oczekiwania, a nadto umożliwić pasażerom bezpłatnie wykonanie
dwóch rozmów telefonicznych, dwóch dalekopisów, dwóch przesyłek faksowych lub emailowych. Zaznaczenia wymaga, że w treści art. 5 Rozporządzenia nie została określona
jakakolwiek przesłanka, której spełnienie warunkuje otrzymanie rzeczonej pomocy. Przyjęta
przez Prezesa ULC teza, iż decyzja skarżących o rezygnacji z lotu do [...], automatycznie
skutkowała zwolnieniem przewoźnika z obowiązku objęcia ich opieką nie znajduje oparcia w
jakimkolwiek przepisie prawa.
Zasadnie zatem skarżące podnoszą, iż wobec odwołania lotu przewoźnik był
zobligowany do zapewnienia im pomocy, o której mowa w art. 9 ust. 1 lit. a i art. 9 ust. 2.
Pokreślić też należy, że zapisy Rozporządzenia nr 261/2004 określają obowiązki
przewoźnika w odniesieniu do konkretnego lotu odbywającego się z lotniska odlotu do
lotniska przylotu określonych w bilecie lotniczym. Zatem ewentualny lot z innego lotniska nie
byłby tym samym lotem, który przewoźnik odwołał. W związku z tym żądanie zapewnienia
lotu z innego lotniska w związku z odwołaniem planowanego lotu wykracza poza ramy ww.
Rozporządzenia.
Odnosząc się do kwestii oczekiwania Skarżących na lotnisku wskazać należy, że lot
został zaplanowany na godz. 12.25, po niespełna dwóch godzinach od momentu planowanego
odlotu przekazano komunikat o odwołaniu lotu. Podnoszone przez Skarżące okoliczności
przybycia na lotnisko o godz. 10.20 i przebywanie do 17.20 w ocenie Sądu pozostaje bez
wpływu na odpowiedzialność przewoźnika. Określony w Rozporządzeniu czas opóźnienia
odnosi się do momentu od planowanego odlotu do podania komunikatu. Inne okresy
oczekiwania są niezależne od przewoźnika.
Przychodząc do drugiej ze spornych kwestii zaznaczenia wymaga, że Skarżące
zarzuciły naruszenie przez przewoźnika przepisu art. 14 Rozporządzenia, polegające na
„niewywiązaniu się przez R. Ltd. z obowiązku wynikającego z art. 14 ust. 2”, a nadto na
„niewykazaniu w żaden sposób wypełnienia obowiązków wynikających z art. 14 ust. 2’.
Odnosząc się do przedmiotowej kwestii, organ II instancji podniósł, że „faktem powszechnie
znanym jest, iż w terminalu portu lotniczego w [...]wywieszone są plakaty traktujące o
prawach pasażerów określonych przepisami rozporządzenia (WE) nr 261/2004, do pulpitów
stanowisk odpraw przytwierdzona jest w sposób trwały informacja o następującej treści: jeżeli
odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co
najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw lub w
punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu
prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowań i należnej Państwu pomocy”. Nadto
zaznaczył, że w terminalu powszechnie dostępne są broszury informacyjne traktujące o
prawach pasażerów. Dodatkowo organ II instancji podniósł, że z wyjaśnień strony skarżącej
wynika, iż otrzymała ona informację na temat praw pasażerów.
Ustosunkowując się do powyższego w pierwszej kolejności przytoczyć należy treść
art. 14 ust. 1 Rozporządzenia, zgodnie z którym obsługujący przewoźnik lotniczy dba o to,
aby w punkcie odpraw pasażerów była umieszczona w miejscu widocznym dla pasażerów
czytelna informacja zawierająca następujący tekst: „Jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na
pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie
Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład
samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do
odszkodowania i należnej Państwu pomocy”. Jak stanowi zaś ust. 2 w/w aktu, obsługujący
przewoźnik lotniczy, który odmawia przyjęcia na pokład lub odwołuje lot wręcza każdemu
pasażerowi, którego to dotyczy pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i
pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Wręcza również odpowiednią informację
każdemu pasażerowi dotkniętemu opóźnieniem o co najmniej dwie godziny. Pasażer
otrzymuje również pisemną informację o sposobach skontaktowania się z wyznaczonym
organem krajowym, o którym mowa w art. 16.
Rozporządzenie nr 261/2004/WE, jak wynika z jego preambuły, zostało uchwalone z
tego powodu, że poprzednio obowiązujące rozporządzenie Rady (EWG) nr 295/91 z dnia 4
lutego 1991 r. ustanawiające wspólne zasady systemu odszkodowań dla pasażerów, którym
odmówiono przyjęcia na pokład w regularnych przewozach lotniczych (Dz.Urz. UE L
2004.46.1) okazało się nieskuteczne w zakresie ochrony pasażerów, gdyż mimo tego
uregulowania liczba pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład wbrew ich woli,
pozostaje zbyt wysoka, podobnie jak liczba pasażerów poszkodowanych odwołaniem lotu bez
uprzedzenia oraz dużymi opóźnieniami (pkt 4). Celem rozporządzenia nr 261/2004/WE stało
się zatem podniesienie standardów ochrony zarówno przez wzmocnienie praw pasażerów, jak
i zapewnienie przewoźnikom lotniczym działalności w ujednoliconych warunkach na
zliberalizowanym rynku (pkt 4), natomiast oczekiwanym przez prawodawcę wspólnotowego
skutkiem rozporządzenia nr 261/2004/WE jest to, aby pasażerowie zostali w pełni
poinformowani o ich prawach wynikających z odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania
lub dużego opóźnienia ich lotów, tak by mogli skutecznie korzystać z przysługujących im
praw (pkt 20).
Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28
kwietnia 2011 r., sygn. VII SA/Wa 2208/10 : normę ujętą w art. 14 ust. 2 Rozporządzenia nr
261/2004/WE należy odczytywać zgodnie z jej literalnym brzmieniem, że każdemu
pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład lub którego lot został odwołany, albo
dotkniętego opóźnieniem o co najmniej dwie godziny, przewoźnik ma obowiązek wręczyć
pisemną informację na temat odszkodowania i przysługującej pomocy. Dopiero wówczas, a
nie na skutek obwieszczenia w punkcie odpraw o możliwości uzyskania informacji o
przysługujących prawach, istnieje pewność, że do pasażera dotarła pełna informacja o
przysługujących mu prawach, a zatem że zrealizowany został cel wymienionego przepisu
rozporządzenia. Skutek zaś w postaci pełnej informacji o przysługujących prawach nie
następuje wówczas, gdy pasażer poweźmie wiadomość, że może uzyskać taką informację
(tylko bowiem taki skutek wywołuje obwieszczenie w punkcie odpraw lub w karcie
pokładowej), lecz dopiero wtedy, kiedy doręczona mu zostanie informacja o przysługujących
prawach. Wobec powyższego, obowiązek zamieszczenia przez przewoźnika ogłoszenia w
punkcie odpraw o tym, że pasażerowie mogą domagać się informacji o przysługujących im
prawach, należy rozumieć z jednej strony jako realizację ogólnego obowiązku
informacyjnego, z drugiej zaś jako zapewnienie kontroli pozwalającej pasażerowi, któremu
nie zostanie wręczona pełna informacja o przysługujących mu prawach, domagać się
wręczenia mu pełnej informacji. Nie jest wystarczające, ograniczenie obowiązków
przewoźnika do zamieszczenia informacji w punkcie odpraw, a także nie jest wystarczające
umieszczenie w karcie pokładowej informacji, że pasażer może zwrócić się o doręczenie mu
informacji o przysługujących mu prawach. Nawet zapoznanie się z taką informacją nie czyni
zadość wymaganiu poinformowania pasażera o przysługujących mu prawach, gdyż pasażer co
najwyżej wie z takiej informacji, że może domagać się udzielenia mu pełnej informacji. Nie
chodzi bowiem prawodawcy wspólnotowemu o to, aby pasażer dotknięty określoną w
dyspozycji normy prawnej dolegliwością mógł dokonać wyboru, czy chce uzyskać pełną
informację o przysługujących mu prawach, lecz o to, aby - po wręczeniu mu pełnej informacji
o przysługujących mu prawach, w tym prawie do odszkodowania i innych świadczeń - mógł
dokonać wyboru, czy chce uzyskać zadośćuczynienie za szkodę, czy też nie. Wyboru takiego
zaś może dokonać dopiero, gdy informacja o przysługujących uprawnieniach zostanie mu
wręczona.
Przedmiotowa kwestia była również przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie. W wyroku z dnia 15 stycznia 2013 r. (I OSK 1412/11) Sąd
ten wskazał, że, art. 14 reguluje w zakresie obowiązku informowania pasażerów o
przysługujących im prawach dwa zakresowo różne obowiązki: - po pierwsze, obowiązek
określony w ust. 1 wywieszenia informacji o prawie zwrócenia się z prośbą o tekst
określający przysługujące prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej
pomocy; - po drugie, obowiązek wręczenia każdemu pasażerowi, któremu odmówiono
przyjęcia na pokład lub odwołania lotu oraz dotkniętego opóźnieniem co najmniej dwie
godziny, pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania o pomocy zgodnie z
rozporządzeniem.
Artykuł 14 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nakłada na obsługującego
przewoźnika lotniczego expressis verbis obowiązek wręczenia każdemu pasażerowi pisemnej
informacji. Tak określony obowiązek przewoźnika lotniczego nie można ograniczyć przez
wykładnię wynikająca z uregulowania obowiązku określonego w art. 14 ust. 1. To, że
nałożono na przewoźnika lotniczego ogólny obowiązek informacji o prawie żądania tekstu
określającego przysługujące prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i
należnej pomocy nie uchyla obowiązku wręczenia każdemu pasażerowi pisemnej informacji o
przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnej z rozporządzeniem. Określony w art.
14 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 tworzy całościowy system udzielenia przez
przewoźnika lotniczego informacji o przysługujących prawach, system, który ma
gwarantować możliwość pełnego dostępu do informacji o przysługujących prawach. Taka
wykładnia językowa art. 14 rozporządzenia, który w sposób jasny określa obowiązki
przewoźnika lotniczego, zgodnie z kierunkiem zmian dla wzmocnienia praw pasażerów nie
może być zmieniona przez wykładnię systemową, czy funkcjonalną. Względy organizacyjne
nie mogą wpływać na wykładnię art. 14 ust. 2 rozporządzenia, ograniczając obowiązki
przewoźnika lotniczego a w następstwie prawa pasażerów.
Podkreślić nadto należy, iż na okoliczność niewręczenia skarżącym pisemnych
informacji o przysługujących im prawach zwrócił uwagę organ I instancji (decyzja z dnia
[...]-07-2014 r . i decyzja z dnia [...]-10-2014r.), gdzie wskazał, że zgromadzonego materiału
dowodowego wynika, iż przewoźnik nie wywiązał się z obowiązku wręczenia rzeczonej
informacji na piśmie. Zaznaczenia przy tym wymaga, że podniesiona przez organ II instancji
teza stanowiąca : „z wyjaśnień strony skarżącej wynika, iż otrzymała ona informację na temat
praw pasażerów”, w żaden sposób nie potwierdza wywiązania się z wykonania rzeczonego
obowiązku. Jak bowiem wywiedziono powyżej – na przewoźniku lotniczym ciąży
bezwzględna konieczność wręczenia pisemnej informacji, niezależnie od tego czy np. pasażer
został poinstruowany ustanie. Przewoźnik nie wykazał ażeby uczynił zadość w/w
obowiązkowi. Bezsprzecznie zatem w analizowanej sprawie doszło do naruszenia art. 14 ust.
2 Rozporządzenia.
Wobec wywiedzionych wyżej okoliczności przyjąć należy, iż w niniejszej sprawie –
wbrew odmiennym założeniom Prezesa ULC - nie będzie zachodziło domniemanie, o którym
mowa w art. 209 b ust. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. Ma ono bowiem
zastosowanie jedynie w przypadku, gdy przewoźnik, pomimo zaniedbania obowiązku
informowania pasażerów o przysługujących im prawach, wykonał wszystkie pozostałe
obowiązki wynikające z rozporządzenia nr 261/2004/WE. Tylko w takiej sytuacji można
domniemywać, że pasażerowie zostali poinformowani o przysługujących im prawach. R. Ltd.
poza naruszeniem art. 14 ust. 2, dopuścił się naruszenia również innych postanowień
Rozporządzenia. Brak jest zatem podstaw do zastosowania domniemania, o którym mowa
powyżej.
W tym stanie rzeczy przyjęć należy, iż wydana w sprawie decyzja Prezesa Urzędu
Lotnictwa Cywilnego obarczona jest wadami, powodującymi, iż nie powinna się ona ostać w
obrocie prawnym.
Rozpoznając sprawę ponownie organ będzie miał na uwadze powyższe wskazania
Sądu.
Kierując się powyższą argumentacją Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w
sentencji w trybie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a, art. 200 p.p.s.a.- ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (D. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).