PORADNIK analiza bazy surowcowej

dr inż. Michał Orzechowski
Zakład Urządzania Lasu KULGiEL WL SGGW bud 34 pok 1/77 tel 59 38 202
[email protected]
TOWAROZNAWSTWO
Podstawy Produkcji Leśnej
schemat wykonania projektu:
„Charakterystyka bazy surowcowej obiektu leśnego”
spis treści
spis treści
1. opis obiektu
położenie administracyjne, geograficzne
własność lasów i sprawowany zarząd (PGL Lasy Państwowe)
powierzchnia drzewostanów i innych kategorii użytkowania gruntów
funkcje lasów
ograniczenia wynikające z ochrony przyrody
2. struktura gatunkowa i wiekowa lasów
powierzchniowo - miąższościowa tabela klas wieku wg gatunków panujących
miąższościowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych i ich rzeczywistego wieku
opis struktury wiekowej i gatunkowej (porównanie informacji z obu tabel)
3. wskaźniki ilustrujące strukturę obiektu leśnego
średni wiek drzewostanów obiektu
średnia zasobność w podklasie wieku
średnia zasobność w całym obiekcie
średni przyrost
4. wyliczenie wielkości użytkowania rębnego i przedrębnego na najbliższe 10 lat
5. charakterystyka jakości drzewostanów obiektu
6. charakterystyka sortymentowa i wycena surowca trzech wybranych drzewostanów sosnowych obiektu
(niezależnie od kategorii rębności) na podstawie tablic Borzemskiego
7. ocena zagrożeń dla zachowania trwałości lasu (ryzyko produkcji)
8. podsumowanie charakterystyki bazy surowcowej w oparciu o wcześniej wyliczone wartości (do 1 str)
Charakterystyka bazy surowcowej odbywa się na podstawie materiałów źródłowych – opisów taksacyjnych
4-6 oddziałów leśnych pochodzących z jednego z nadleśnictw.
Są to materiały autentyczne, będące fragmentem części inwentaryzacyjnej planu urządzenia gospodarstwa
leśnego – dokumentu podstawowego, regulującego gospodarkę leśną na terenie lasów państwowych z mocy
ustawy o lasach. Plan urządzenia sporządzany jest na 10 lat dla każdego z nadleśnictw LP i zatwierdzany przez
ministra właściwego do spraw leśnictwa.
Wydrukowane opisy taksacyjne materiały powinny być zwrócone (jako brudnopis) wraz z gotowym
opracowaniem w stanie dowolnym, pozwalającym na odczyt ;-).
ZASADY REALIZACJI PROJEKTU
1. opis obiektu leśnego
położenie administracyjne, geograficzne
własność lasów i sprawowany zarząd (PGL Lasy Państwowe)
powierzchnia drzewostanów i innych kategorii użytkowania gruntów
funkcje lasów
ograniczenia wynikające z ochrony przyrody
Drzewostanami są wszystkie pozycje opisu taksacyjnego, których powierzchnie są podane w kolumnie 2 opisu
(pow. leśna, zalesiona i nie zalesiona) Każdy z oddziałów jest też podsumowany oddzielnie, na końcu opisu.
Powierzchnia podana jest w hektarach, z dokładnością do 1 ara. Ograniczenia wynikające z ochrony przyrody
należy skontrolować na podstawie Programu Ochrony Przyrody oraz innych dostępnych dokumentów obiektu
leśnego.
Kategorie użytkowania gruntów można przeanalizować stosując zestawienie zgodne z podziałem na rodzaje
użytków gruntowych z IUL 2003 (tabela poniżej)
Kategorie użytkowania gruntów w Leśnictwie ...., według stanu na 1.01... r
(w gotowym opracowaniu zamieścić jedynie grupy rodzajów powierzchni obecne w obiekcie)
Grupa
użytków
gruntowych
Grunty leśne
oraz
zadrzewione i
zakrzewione
Rodzaj
użytku
gruntowego
(symbol)
lasy (Ls)
Grupa
kategorii
użytkowania
grunty leśne
zalesione
Kategoria
użytkowania
Grupa rodzajów
powierzchni
drzewostany
drzewostany
plantacje nasienne
plantacje drzew szybko
rosnących
plantacje choinek
poletka łowieckie
halizny
zręby
płazowiny
do nat. sukcesji
szczególna forma ochrony
do wyłączenia z produkcji
budynki i budowle
plantacje drzew
w produkcji
ubocznej
grunty leśne
niezalesione
do odnowienia
pozostałe
grunty
związane z
gospodarką
leśną
Użytki rolne
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
(Lz: Lz-R, LzŁ, Lz- Ps)
grunty orne
(R)
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
grunty orne
budynki i budowle
urządzenia
melioracji wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
tereny pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia
turystyczne
grunty zadrzewione i
zakrzewione
urządzenia melioracji
wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
ter. pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia turystyczne
role
Powierzchnia
[ha]
Udział
procentowy
w obiekcie
zadrzewienia i
zakrzewienia
sady (S: S-R,
S-Ł, S-Ps)
sady
grunty orne w stałej
uprawie mech.
plantacje, poletka,
składy drewna i
szkółki na gruntach
ornych
ugory, odłogi
sady
łąki trwałe
(Ł)
pastwiska
trwałe (Ps)
łąki trwałe
łąki trwałe
ugory, odłogi
sady
na roli
na łące
na pastwisku
łąki
pastwiska
trwałe
pastwiska trwałe
pastwiska
plantacje, poletka, składy
drewna i szkółki na
gruntach ornych
Tereny
zabudowane i
zurbanizowane
Użytki
ekologiczne
nieużytki
wody
SUMA
100%
Wg Wykazu gruntów Lasów Państwowych z podziałem na rodzaje użytków, grupy rodzajów powierzchni oraz rodzaje powierzchni (IUL 2003) w
wersji uproszczonej
2. struktura gatunkowa i wiekowa lasów
- typy siedliskowe lasu i gatunki panujące
- powierzchniowo - miąższościowa tabela klas wieku wg gatunków panujących
- miąższościowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych i ich rzeczywistego wieku
- opis struktury wiekowej i gatunkowej (porównanie informacji z obu tabel)
Powierzchnia gatunków panujących według typów siedliskowych lasu w leśnictwie .... wg stanu na .... r
Siedliskowy
Gatunek panujący
OGÓŁEM
typ lasu
[ha]
[%]
Razem [ha]
Razem [%]
100,0
POWIERZCHNIOWO-MIĄŻSZOŚCIOWA TABELA KLAS WIEKU WG GATUNKÓW
Oddz
poddz
KLASY I PODKLASY WIEKU
Zręby,
hal. płaz
I
II
III
IV
V
KO
VI i st
KDO
Razem
SOSNA
8b
18d
R-m
ŚWIERK
R-m
Św
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
......
Podsumowanie gatunków
R-m
So
R-m
Św
R-m
Db
...
...
Razem
Do tej tabeli trafia zapas całego drzewostanu (grubizna na całej powierzchni) łącznie I i II piętro, oraz powierzchnia
drzewostanu (kolumna 2.).
Pozycje klasyfikuje się ze względu na gatunek panujący (zawsze pierwszy w składzie gatunkowym w I piętrze) oraz
jego wiek wg opisu.
Miąższości grubizny podanych w nawiasach nie bierzemy pod uwagę.
Najważniejszą częścią jest podsumowanie tabeli – ma się znaleźć w tekście opracowania. Wersja robocza całości jako
załącznik na końcu pracy.
Klasa wieku I 1-20 II 21-40 III 41-60 IV 61-80 itd.
(Wyróżniane są podklasy wieku Ia 1-10 Ib 11-20 IIa 21-30.....itd., od 100 lat nie wyróżniamy podklas wieku – ale
w opracowaniu stosujemy tylko podział na KLASY)
Oddzielnie należy traktować zręby halizny i płazowiny (czyli powierzchnie czasowo pozbawione drzewostanu) oraz
KO i KDO – są to struktury drzewostanów w trakcie przemiany pokoleń – trudno określić właściwy wiek całego
drzewostanu.
MIĄŻSZOŚCIOWA TABELA KLAS WIEKU WG GATUNKÓW RZECZYWISTYCH
I ICH RZECZYWISTEGO WIEKU
KLASY I PODKLASY WIEKU
Zręby,
hal. płaz
I
II
III
IV
V
VI i st
KO
KDO
SOSNA
ŚWIERK
Podsumowanie gatunków
R-m So
R-m Św
R-m Db
...
...
Razem
3. wskaźniki ilustrujące strukturę obiektu leśnego
- średni wiek drzewostanów obiektu
- średnia zasobność w podklasie wieku
- średnia zasobność w całym obiekcie
- średni przyrost
ŚREDNI WIEK DRZEWOSTANÓW OBIEKTU
Pi Wi
Pi
W
ikolejne klasy (podklasy) wieku
Pi - powierzchnia drzewostanów w danej podklasie wieku
Wi - „środek” podklasy wieku
Kl. wieku
I
II
III
IV
V
VI i st
Wi
10
30
50
70
90
110
*Wiek rębności proponowany dla wg gatunków:
KO i KDO
Wiek rębności *
So Św Md
Db Bk Js
Ol
Brz Tp
100
140
80
60
ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ w podklasie wieku
Zi
Vi
Pi
[m3/ ha]
Razem
ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ w całym obiekcie
Vi
Pi
Z
[m3/ ha]
ŚREDNI PRZYROST wyliczany jest na postawie poniższego wzoru
Z
jΔZj Pj -
Zj
[m3* ha -1* rok -1]
Pj
kolejne drzewostany
przyrost całkowity w drzewostanie odczytany z kol.17 na całej pow.
powierzchnia drzewostanu
W opracowaniu proszę jedynie zauważyć jaki PRZYROST mają drzewostany dominującego w obiekcie gatunku (np.
So) w różnym wieku – młode – średnie – stare (kolumna PBR na ha)
4. wyliczenie wielkości użytkowania rębnego i przedrębnego na najbliższe 10 lat
Dla wszystkich drzewostanów, dla których podano we wskazaniach gospodarczych
CP
czyszczenia późne
TW
trzebieże wczesne
TP
trzebieże późne
Planujemy Etat użytków przedrębnych
Dla wszystkich drzewostanów, dla których podano we wskazaniach gospodarczych
Rodzaj rębni (Rb I, II, III...)
Planujemy Etat użytków rębnych
Wyliczenie etatu na podstawie przeciętnego wskaźnika trzebieżowego
Przeciętny wskaźnik trzebieżowy dla poszczególnych gatunków wynosi :
So, Św, Md
0,015
Jd
0,020
Bk, Db
0,012
pozostałe
0,010
OBLICZANIE ETATU UŻYTKÓW PRZEDRĘBNYCH WG PRZECIĘTNEGO WSKAŹNIKA TRZEBIEŻOWEGO
Oddz.
pododdz
125a
125c
gatunki
Św
Brz
Św
So
Brz
Db
Ol
....
Miąższość wg
gatunków
rzeczywistych
(m3 )
32
69
333
958
462
104
438
Wskaźnik
trzebieżowy
wg gatunków
Wielkość
użytkowania
przedrębnego
(m3/rok)
0.015
0.010
0.015
0.015
0.010
0.012
0.010
....
RAZEM
Etat użytków przedrębnych i inne podajemy w rozmiarze na 10 lat!
Rb I (zupełna)
- można założyć zrąb o powierzchni do 4 ha, nawrót cięć 5-8 lat a więc w 10 - leciu zdążymy założyć dwie działki
zrębowe w drzewostanie. Jeżeli drzewostan ma powierzchnię do 8 ha (ewent. do 8,5) wytniemy go w 100%. Jeżeli
jest większy – zdążymy jedynie 8 ha.
pozostałe rębnie
- w I dziesięcioleciu wycinamy gniazda lub inne formy cięć (30% powierzchni i zapasu)
W KO i KDO planujemy pozyskanie 100% zapasu w ramach cięć uprzątających powierzchnię międzygniazdową –
odsłonięcie odnowienia
OBLICZANIE ETATU UŻYTKÓW RĘBNYCH WG WSKAZAŃ GOSPODARCZYCH
Oddz.
pododdz
Pow.
Miąższość wg
Wielkość
gatunków
Rodzaj % masy do użytkowania
gatunki rzeczywistych
rębnego
rębni pozyskania
3
(m )
(m3/10 lat)
So
1580
Rb I
100%
1580
Bk
890
890
Gb
..400
400
So
2560
Rb I
?* 78,48%
.....
Db
1200
.....
So
3000
Rb II
100%
.....
Gb
1200
.....
So
2890
Rb II
30%
.....
Gb
1200
wycięcie
.....
gniazd pod
Db
113 b
5,60
126 a
10,25
131 g
KO
131 i
12,58
RAZEM
z
na
podziałem gatunki
10,00
?* 8,00 ha / 10,25 *100 = 78,04788 = 78,48 w 10-leciu zdążymy wyciąć tylko 8 ha
5. charakterystyka jakości drzewostanów obiektu
Opis taksacyjny pozwala scharakteryzować jakość drzewostanów na podstawie informacji zapisanej na dwa
sposoby. W zależności od wieku drzewostanów oraz wynikającej z wieku rębności – kategorii rębności
można je podzielić na dwie metody określania jakości. Jest to jakość hodowlana drzewostanów młodych
(dwucyfrowa) oraz jakość techniczna drzewostanów rębnych i starszych (określana jednocyfrowo dla
gatunków wchodzących do składu drzewostanu)
Dla drzewostanów rębnych i
przeszłorębnych
Dla młodników i drzewostanów młodszych – jakość hodowlana
(analiza dotyczyć będzie jedynie pierwszej cyfry oznaczenia jakości, dotyczącej cech zdrowotności
drzewostanów)
Analiza jakości drzewostanów obiektu leśnego
Młodniki i młodsze
Klasa jakości
(pierwsza cyfra)
Miąższość
(zapas grubizny)
1
2
3
Rębne i starsze
4
Klasa jakości
Miąższość
(zapas
grubizny)
Udział %
Udział %
1
2
3
4
So
Db
.....
razem
So
Db
.....
razem
Na podstawie danych opisać stan jakościowy drzewostanów analizowanego obiektu. Wyjaśnić przyczyny
zaistniałego stanu
6. charakterystyka sortymentowa i wycena surowca trzech wybranych drzewostanów sosnowych obiektu
(niezależnie od kategorii rębności) na podstawie tablic Borzemskiego
drzewostan
wiek
klasa
bonitacji
przec.
pierśnica
zapas [m3]
a) wybrać 3 drzewostany, w których sosna jest gat. dominującym
(udział So ≥ 8), w różnych klasach wieku (możliwie szerokie spektrum wiekowe)
b) na podstawie tabel odczytać udział procentowy poszczególnych grup sortymentów (bez kory i opału) i
wyliczyć udział miąższościowy wyciąg z tablic do pobrania u prowadzącego.
surowiec tartaczny
drewno
przemysłowe
Klasy grubości
14-24 cm
%
m3
%
m3
25-34 cm
%
m3
>35 cm
%
m3
14 b
.......
……
c) Wyliczyć wartość drewna w opracowywanych 3 drzewostanach, przyjmując średnie ceny sortymentów
wg tabeli (uwzględniono średnie klasy jakości WA0, WB0, WC0 i WD oraz S2A i S2B dla drewna
przemysłowego)
cennik według 1 kwartału dla jednego z nadleśnictw z RDLP we Wrocławiu – będzie uaktualniony w trakcie zajęć
Gatunek
sosna
(wart. uśrednione)
drewno
przemysłowe
.......zł/m3
14-24 cm
surowiec tartaczny
Klasy grubości
25-34 cm
>35 cm
.......zł/m3
......zł/m3
.......zł/m3
d) Podać wartość surowca drzewnego w przeliczeniu na 1ha powierzchni w trzech analizowanych
drzewostanach wg cen za m3
e) W treści opracowania umieścić komentarz dotyczący czynników mających wpływ na cenę surowca
drzewnego.
7. ocena zagrożeń dla zachowania trwałości lasu
Ocenę zagrożeń dla trwałości lasu proszę przeprowadzić opierając się na ocenie stabilności drzewostanów
obiektu. Stabilność mechaniczna drzew i drzewostanów ukazuje odporność na działanie podstawowych
czynników szkodotwórczych – wiatru i śniegu.
Proszę wziąć pod uwagę przeciętną wysokość (h) i pierśnicę (d1.3) (grubość na wys. 1,3m) podaną dla
gatunku panującego w składzie gatunkowym drzewostanu (kolumna 11 i 12 opisu taksacyjnego).
Ocena współczynnika smukłości h/d – parametru stabilności lasów leśnictwa
Powierzchnia, ha
[ha]
[%]
h (m) / d (cm)
< 0,7
0,71 – 0,90
0,91 – 1,1
> 1,1
Razem
bardzo stabilne
stabilne
zagrożone
niestabilne
100,00
8. podsumowanie charakterystyki bazy surowcowej w oparciu o wcześniej wyliczone wartości (do 1 str)
W podsumowaniu proszę wskazać aktualne możliwości pozyskania surowca drzewnego w
analizowanym obiekcie w czym pomocne będą poniższe pytania.
– Jaka jest struktura gatunkowa i wiekowa drzewostanów?
– Jak kształtują się wartości wskaźników ilustrujących stan zasobów drzewnych?
– Jak analizowany obiekt wypada na tle lasów miejscowego Nadleśnictwa, lasów województwa
czy całej Polski?
– Ile drewna i jakich gatunków będzie można pozyskać w najbliższym dziesięcioleciu?
– Jaka jest jakość drzewostanów i prawdopodobna jakość techniczna surowca przeznaczonego do
pozyskania?
– Czy parametry drzewostanów wskazują na istotne ryzyko dla trwałości lasu
(w tym dla trwałości użytkowania zasobów)?
UWAGA
Powyższe zasady i punkty analizy stanowią jedynie obowiązkową podstawę opracowania. Wskazana jest
próba oryginalnego opracowania oceny bazy surowcowej i wzbogacenia jej o dodatkowe treści (np. funkcje
pozaprodukcyjne, walory przyrodnicze, atrakcyjność turystyczna itp.) co znajdzie odzwierciedlenie w ocenie
projektu i całego przedmiotu
Życzę udanej realizacji projektu
Michał Orzechowski