Józef Oxiński

Pomnik poświęcony jest uczestnikom bitwy pod Kuźnicą Grabowską z okresu powstania
styczniowego.
26 lutego 1863 roku około dwustu - osobowy oddział powstańców pod dowództwem majora
Józefa Oxińskiego stoczył pomyślną potyczkę z dziesięciokrotnie silniejszymi siłami wojsk
rosyjskich garnizonu wieluńskiego, kaliskiego i sieradzkiego. Bitwa zakończyła się
mniejszymi stratami Polaków i bezpiecznym wycofaniem się z pola walki.
Głaz pamiątkowy umieszczony jest przy wyjeździe z Kuźnicy Grabowskiej w kierunku
Kraszewic, w rozwidleniu dróg ( Stara Wieś ). Pomnik powstał dzięki staraniom harcerzy i
społeczeństwa Kuźnicy Grabowskiej, a uroczyste odsłonięcie odbyło się 25 sierpnia 1963 r.
Pomnik ma charakter kamienia pamiątkowego ( głazu ) z wyrytym napisem:
„W setną rocznicę bitwy powstańczej 1863-1963”
Józef Oxiński herbu Oksza urodził się 19 marca l840 r. w Płocku jako syn drobnego
urzędnika. Początkowo kształcił się
w Płocku, następnie uczęszczał do szkoły
agronomicznej w Marymoncie.
W 1860 roku związał się z ruchem spiskowym. W 1861 roku wyjechał do Francji i Włoch a
w grudniu tego roku wstąpił jako elew do Polskiej Szkoły Wojskowej we Włoszech, gdzie
dał się poznać jako zdolny słuchacz. Po zamknięciu szkoły, z końcem sierpnia 1862 roku
powrócił do kraju i rzucił się w wir przygotowań do powstania.
W pierwszych miesiącach dowodził 250 – osobowym oddziałem, tocząc liczne potyczki z
przeważającymi siłami wojsk rosyjskich stacjonujących w województwie kaliskim (m.in.
bitwa pod Kuźnicą Grabowską ).
27 maja 1863 w randze majora objął funkcję dowódcy sił zbrojnych powiatu piotrkowskiego
i wieluńskiego. Był jednym z
najsłynniejszych
partyzantów w Kaliskiem. Wobec
niepowodzeń na polach bitew, przewagi wojsk carskich, nie widząc szans wyjścia z trudnej
sytuacji rozpuścił swój oddział. Znaczna jego część dostała się w ręce wojsk carskich .
W lipcu i sierpniu 1863 jako oficer bez przydziału uczestniczył wspólnie z kawa1erią
Taczanowskiego w kilku bojach. Od września 1863 r. pełnił funkcję organizatora sił
zbrojnych w powiecie kaliskim i konińskim. Wykazał wtedy duże zdolności organizacyjne.
W marcu i kwietniu 1864 działał w Poznańskiem jako organizator wojskowy województwa
średzkiego. 23 kwietnia został zadenuncjowany , aresztowany i uwięziony w Kościanie.
Wkońcu lipca odstawiono go do granicy belgijskiej.
Józef Oxiński po uwolnieniu udał się na emigrację do Francji. W Paryżu ukończył szkołę
nauk politycznych i wydział budowy dróg i mostów na politechnice. Około 1872 r. powrócił
do kraju i osiadł w Galicji.
W roku 1872 ożenił się z Ludwiką Węckowicz i z tego związku urodziły się trzy córki.
Pracował jako inżynier w Krakowie, później jako inżynier powiatowy i zastępca inżyniera
okręgowego z ramienia Wydziału Krajowego w Nowym Sączu, a przed odejściem na
emeryturę w Wydziale Krajowym we Lwowie.
Mimo nie najlepszego stanu zdrowia ( w 1878 r .miał atak apoplektyczny i od tej pory
powłóczył nogą) brał żywy udział w pracy społecznej, zwłaszcza na terenie Nowego Sącza a
w czasie konfliktu rosyjsko-tureckiego w 1877-1878 r. zaangażował się politycznie i
współpracował z ks. Adamem Sapiehą. Zmarł 13 listopada 1908 r. we Lwowie i został tam
pochowany na wzgórzu powstańców 1831 i 1863 roku.