Zaburzenia językowe w kontekście dwujęzyczności W dniach 27

Zaburzenia językowe w kontekście dwujęzyczności W dniach 27

Zaburzenia językowe w kontekście dwujęzyczności
W
dniach
27-29
maja
w
Krakowie
odbyła
się
międzynarodowa
Konferencja
„Zaburzenia językowe w kontekście dwujęzyczności” zorganizowana przez Instytut
Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Badań Edukacyjnych oraz Wydział
Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Konferencja wieńczyła prace międzynarodowego zespołu badawczego, który - w ramach
trzyletniego programu współpracy europejskiej Cooperation in Science and Technology
IS0804 zrzeszającego 34 kraje - postawił sobie za zadanie wypracowanie narzędzi
diagnostycznych
umożliwiających
trafną
diagnozę
rozwoju
językowego
dzieci
dwujęzycznych, w tym ze Specyficznym Zaburzeniem Językowym – SLI. W trakcie
konferencji zaprezentowano wyniki najnowszych badań nad rozwojem językowym dzieci
przyswajających więcej niż jeden język. Konferencja stworzyła także okazję do wymiany
doświadczeń związanych z badaniem, diagnozą i terapią dzieci z zaburzeniami językowymi
pomiędzy praktykami i naukowcami z całej Europy. Wzięło w niej udział ok. 400 osób, w
tym badacze współpracujący w ramach akcji COST IS0804, a także naukowcy zajmujący się
rozwojem językowym oraz praktycy – psycholodzy, logopedzi i nauczyciele.
Kluczowym zadaniem programu COST IS0804 jest wypracowanie metod pozwalających na
odróżnienie symptomów Specyficznego Zaburzenia Językowego od błędów językowych
popełnianych przez dzieci przyswajających dwa języki na raz (więcej na temat SLI w
kontekście dwujęzyczności czytaj w zakładce „SLI a dwujęzyczność”).
Konferencja była podzielona na sesje tematyczne dotyczące różnych aspektów rozwoju
językowego (składni, narracji, fonologii i słownictwa) oraz poznawczego (funkcji
zarządzających), podczas których omawiane były narzędzia wypracowane przez grupy
robocze, działające w ramach COST IS0804. Odbyły się także dyskusje panelowe ekspertów
– członków akcji COST IS0804 oraz zaproszonych gości, a także przedstawicieli Instytutu
Badań Edukacyjnych oraz wykłady zaproszonych specjalistów.
Otwierając Konferencję, uczestników powitała w imieniu organizatorów Zofia Wodniecka z
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Następnie Sharon Armon-Lotem (Uniwersytet Bar-Ilan, Izrael)
przewodnicząca programu COST IS0804, opowiedziała o wyzwaniach, które stoją przed
badaczami zajmującymi się zaburzeniami językowymi w kontekście wielojęzyczności. Theo
Marinis z Uniwersytetu w Reading (Wielka Brytania) przedstawił wyniki prac grupy
zajmującej się tworzeniem zadań do badania rozwoju gramatycznego dzieci dwujęzycznych z
SLI.
Rezultaty prac nad narzędziami służącymi do badania różnych aspektów rozwoju
gramatycznego zaprezentowali też Philippe Prévost z Uniwersytetu w Tours (Francja) i Petra
Schulz z Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie nad Menem (Niemcy). Podczas dyskusji
panelowej, w której uczestniczyły również Johanne Paradis z Uniwersytetu Alberty w
Kanadzie oraz Magdalena Smoczyńska z Instytutu Badań Edukacyjnych, rozmawiano o
problemach w tworzeniu narzędzi do oceny kompetencji gramatycznych u dzieci
przyswajających różne typologicznie języki (w tym dzieci przyswajających języki
słowiańskie, np. polski). Magdalena Smoczyńska zaprezentowała również projekt „Entuzjaści
Edukacji”,
realizowany
przez
Instytut
Badań
Edukacyjnych,
w
ramach
którego
opracowywane są pierwsze w Polsce narzędzia do diagnozy SLI.
Gośćmi specjalnymi konferencji były Kathryn Kohnert z Uniwersytetu w Minnesocie oraz
Barbara Zurer Pearson z Uniwersytetu Massachussets (USA). Kathryn Kohnert wygłosiła
wykład o terapii dzieci z SLI posługujących się językiem angielskim i hiszpańskim. Barbara
Zurer Pearson mówiła o specyfice badań nad rozwojem językowym i zaburzeniami
językowymi w kontekście różnic dialektalnych. Perspektywa międzykulturowa była też
obecna w wykładzie Elin Thordardottir z Uniwersytetu McGill w Montrealu (Kanada) i
Akademii w Rejkiawiku (Islandia), która zwróciła uwagę na to, jak istotne jest tworzenie
metod diagnostycznych w różnych językach, które mogą być ze sobą porównywane, oraz w
wystąpieniu Haliny Grzymały-Moszczyńskiej (UJ), odnoszącej się do wielokulturowości w
kontekście polskim, a w szczególności do konieczności uwzględniania tego kontekstu w
diagnozie psychologicznej.
Podczas dwóch sesji plakatowych zaprezentowano blisko 80 plakatów, dotyczących badań
nad rozwojem słownictwa, znajomości składni i morfologii, umiejętności narracyjnych a
także rozwoju poznawczego, i fonologicznego Większość plakatów prezentowała badania
przeprowadzone w ramach współpracy w programie COST IS0804. Zarówno w pierwszym
wystąpieniu przewodniczącej programu, Sharon Armon-Lotem, jak i podczas dyskusji
panelowych podkreślano, że dzieci dwujęzyczne powinny być badane w obydwu językach,
którymi się posługują oraz że spełnienie tego postulatu jest w praktyce bardzo trudne.
Zwracano uwagę, że o zaburzeniach językowych u dzieci dwujęzycznych można mówić, jeśli
deficyty występują w obydwu z przyswajanych języków. Podkreślano też, że ważnym
czynnikiem wpływającym na rozwój językowy dziecka może być status społeczno-
ekonomiczny i że narzędzia służące do diagnozy powinny ten czynnik uwzględniać, a
ponadto brać pod uwagę różnice kulturowe oraz czas jaki dzieci spędzają używając każdego z
przyswajanych przez nie języków. Przypominano, że nadrzędnym celem nie jest samo
stawianie diagnozy, ale raczej podejmowanie decyzji, czy potrzebna jest interwencja i terapia,
a jeśli tak, to w jaki sposób powinna być ona dobrana, by najlepiej wspierać rozwój dzieci.
Konferencja w Krakowie zgromadziła specjalistów z różnorodnych środowisk i krajów.
Umożliwiła ona spotkanie się naukowców i praktyków oraz dyskusję na temat dalszej
współpracy nad tworzeniem narzędzi badawczych i diagnostycznych, a także metod terapii
ukierunkowanych na pomoc dzieciom z zaburzeniami językowymi.
SLI a dwujęzyczność
Specyficzne Zaburzenie językowe – SLI występuje u ok. 7% dzieci. W Polsce jest rzadko
diagnozowane ze względu na brak znormalizowanych narzędzi, które by to umożliwiły. W
związku z tym, w naszym kraju około 300 000 dzieci w wieku 4 – 14 lat nie może otrzymać
potrzebnej im pomocy, a nierozpoznane właściwie zaburzenie ma negatywny wpływ na ich
dalsze życie. Dzieci z SLI mają problemy z mową i komunikacją. Występują u nich trudności
z rozumieniem złożonych konstrukcji gramatycznych oraz tworzeniem wypowiedzi.
Typowy rozwój językowy dzieci dwujęzycznych przebiega inaczej niż u dzieci
jednojęzycznych i dlatego bywa mylony w praktyce klinicznej z SLI. Przyswajając dwa
języki, trzeba nauczyć się łącznie większej liczby słów i konstrukcji składniowych, a ponadto
nauce każdego z języków można poświęcić mniej czasu, niż przyswajając jeden język.