załącznik metodologiczny

Projekt
„Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi
– przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji”
Dotyczy projektu: „Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi – przeciwdziałanie
wykluczeniu i marginalizacji”, UDA-POKL.07.02.01-26-009/08-01, opiekun: Iwona Witecka
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Priorytetu VII „Promocja integracji społecznej”,
Poddziałanie 7.2.1. „Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych
wykluczeniem społecznym”
Założenia oraz metodologia w odniesieniu do projektu badawczego pn.:
„Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi –
przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji”
Celem
głównym
projektu
było
przeprowadzenie
badań
socjologicznych
na
wyselekcjonowanej próbie badawczej rodzin z osobami niepełnosprawnymi w województwie
świętokrzyskim w celu uzyskania pełniejszego obrazu sytuacji tych rodzin. Ważnym
elementem było wskazanie rzeczywistych przyczyn trudności, z jakimi borykają się
opisywane rodziny oraz obszarów, w których niesiona pomoc jest niewystarczająca.
Opis zastosowanej w badaniu metodologii
Metoda zbierania danych oraz narzędzia badawcze.
W badaniach jako metodę zbierania danych przyjęto sondaż diagnostyczny w ramach,
którego zastosowano technikę ankiety oraz wywiadu pogłębionego. Jako podstawowe
narzędzia badawcze przyjęto kwestionariusz ankiety oraz kwestionariusz wywiadu.
Kanały zbierania informacji o osobach niepełnosprawnych i ich rodzinach:
1. Jednostki samorządowe: Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie; Gminne Ośrodki
Pomocy;
2. Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych;
3. Szpitale i ośrodki rehabilitacyjne;
Projekt współfinansowany
przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt
„Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi
– przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji”
4. Metoda „kuli śniegowej” (jedna osoba niepełnosprawna podaje informacje o innych
znanych sobie osobach niepełnoprawnych).
W niniejszych badaniach został przyjęty następujący układ zmiennych:
- Zmienne niezależne: miejsce zamieszkania, rodzaj niepełnosprawności, wiek osób
niepełnosprawnych;
-
Zmienne
zależne:
sytuacja
rodziny
z
dzieckiem
niepełnosprawnym,
zakres
i formy udzielanego wsparcia oraz udział w życiu społecznym;
- Zmienne pośredniczące: stopień niepełnosprawności, bariery architektoniczne i społeczne
Dobór próby badawczej
W badaniach zastosowano dobór próby celowy: wyselekcjonowany operat badawczy
obejmuje ponad 47 tysięcy rodzin, z czego założona próba badawcza wynosi 720 rodzin o
następujących cechach: rodzice są osobami pełnosprawnymi a dziecko/dzieci są
niepełnosprawne; rodziny z dziećmi o niepełnosprawności fizycznej, intelektualnej
i psychicznej; wiek dziecka do 44 lat; zamieszkujący tereny wiejskie, małych miast i dużego
miasta na terenie województwa świętokrzyskiego.
W tym technikę ankiety zastosowano w stosunku do 720 rodzin a następnie wśród
wyselekcjonowanej grupy 50 rodzin przeprowadzono wywiad pogłębiony.
Termin badania: 1.07.2008 – 30.09.2009, Województwo Świętokrzyskie
Streszczenie najważniejszych wyników uzyskanych w ramach realizowanego badania:
W ramach projektu podjęto badania na terenie województwa świętokrzyskiego obejmujące
rodziny, w których znajdują się osoby niepełnosprawne. Po zgromadzeniu pełnej ewidencji osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na terenie woj. świętokrzyskiego dokonano losowania.
Wylosowano 720 rodzin mających w swym składzie osoby niepełnosprawne. Następnie
przeszkoleni ankieterzy odwiedzili wylosowane rodziny i przeprowadzili z nimi wywiady.
Kwestionariusz ankiety zawierał zarówno pytania zamknięte, czyli skategoryzowane, jak
Projekt współfinansowany
przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt
„Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi
– przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji”
i pytania otwarte. W tym ostatnim przypadku respondent, czyli osoba udzielająca wywiadu,
musiał sformułować odpowiedź „od siebie" i przedstawić ją ankieterowi. Specyfika badania
osób niepełnosprawnych polega między innymi na tym, że nie zawsze osoba niepełnosprawna
może osobiście spełnić wolę ankietera. Osoby niepełnosprawne fizycznie czy też intelektualnie
wymagają często pomocy przy wypełnianiu ankiety. Ostatecznie okazało się, że
niepełnosprawni osobiście wypełnili ankietę w 25% przypadków, w 31% kwestionariusze
zostały wypełnione przez ojców osób niepełnosprawnych , w 42% przez ich matki, pozostałe
2% kwestionariuszy wypełniały inne osoby, najczęściej rodzeństwo osoby niepełnosprawnej.
Należy tu dodać, że badaniami zostały objęte rodziny, w których osoba niepełnosprawna nie
przekroczyła 45 roku życia i opiekunami są na ogół rodzice.
Kwestionariusz zawierał ponad 70 pytań. Poza danymi tak zwanymi metryczkowymi, czyli
informacjami o niepełnosprawnych, a także ich rodzinach, kwestionariusz złożony był z trzech
zasadniczych części. Część pierwszą, obejmującą pytania od 2 do 14, można by określić jako
część „socjalną". Pytania dotyczą codziennych potrzeb osób niepełnosprawnych i ich
opiekunów, dostatku zaspokajania tych potrzeb, oceny działalności rozmaitych instytucji
pomocowych, a także doświadczanych trudności życiowych, zwłaszcza związanych z niedokładnym lub niewłaściwym wypełnianiem swych powinności przez rozmaite instytucje zajmujące
się opieką nad niepełnosprawnymi.
Część druga, obejmująca pytanie pierwsze oraz pytania od 15 do 32, można by określić
jako „psychologiczna". Tu starano się zebrać informacje na temat stanu psychicznego
niepełnosprawnych, a także doznawanych przez nich emocji, ustosunkowania wobec faktu
inwalidztwa, miejsca na skali pesymizmu - optymizmu i uwarunkowań owego miejsca, a także
innych aspektów życia niepełnosprawnych i ich opiekunów, które potocznie można by właśnie
określić jako „psychologiczne".
Trzecia część kwestionariusza, obejmująca pytania od 33 do 47, dotyczy kwestii religijności,
jak też pozycji religii w świadomości zarówno osób niepełnosprawnych jak i ich rodzin.
Raport zawiera wyniki
badań na temat potrzeb, oczekiwań oraz problemów osób
niepełnosprawnych i ich rodzin. Deklarowane potrzeby dotyczą pomocy finansowej,
materialnej, w likwidacji barier architektonicznych, zakupie sprzętu, a także w podjęciu
leczenia i rehabilitacji oraz ułatwienie znalezienia pracy dla osoby niepełnosprawnej i
Projekt współfinansowany
przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt
„Diagnoza systemu wsparcia społecznego rodzin z osobami niepełnosprawnymi
– przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji”
ułatwienie w podjęciu nauki przez osobę niepełnosprawną. Wykazana została również lista
przeszkód w korzystaniu ze wsparcia instytucji i organizacji pomocowych. Najczęściej
wymieniany problem to brak informacji , że taką pomoc można uzyskać; na drugim miejscu
wskazano jako istotną trudność dużo formalności; na trzecim znalazł się brak przekonania o
tym, że otrzymanie pomocy w ogóle jest możliwe; na czwartym niekompetencji i nie
przychylność urzędników i niekompetencje; na piątym odległość od siedziby instytucji
świadczących pomoc; na szóstym są bariery architektoniczne (dokładne wyniki w raporcie).
Wyróżniono osiem dziedzin pomocy ważnych dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin,
należą do nich: wsparcie finansowe, psychiczne, pomoc materialna i w opiece nad osobą
niepełnosprawną, załatwienie spraw urzędowych, pomoc w wypełnianiu dokumentów
urzędowych, informacje o dofinansowaniach, pomoc duchowa a także intensywność pomocy
z różnych źródeł. Również został przedstawiony problem przystosowania się rodziny do
funkcjonowania z osobą niepełnosprawną. Osoby niepełnosprawne potrzebują pomocy w
codziennych czynnościach ze strony opiekunów. Można stwierdzić, że spośród określonych
rodzajów niepełnosprawności najtrudniej przystosować się rodzinom mającym w swym
składzie osoby niepełnosprawne psychicznie, najłatwiej zaś stosunkowo poradzić sobie z
obecnością osób niepełnosprawnych intelektualnie. Poddano również ocenie wywiązywanie
się z roli opiekuna. Z całej zbiorowości badanych 15% osób wskazało odpowiedź „czasami
dobrze sobie radzę”, 25% respondentów wybrało odpowiedź „czasami trudno mi dać sobie
radę”, natomiast ponad 1% wybrało odpowiedź „nie radzę sobie zupełnie”.
Precyzyjne
wyniki badań są przedstawione w raporcie zarówno w formie opisowej jak i graficznej.
Projekt współfinansowany
przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego