Wrocław, 5

Wrocław, 17.01.2013 r.
NEWSLETTER Nr 02/2013/Legal1
PRACOWNICZY ZAKAZ KONKURENCJI –
ISTOTNE ORZECZENIA SĄDU NAJWYŻSZEGO
Wskazujemy, że w roku 2012 wydane zostały dwa, niżej opisane, istotne orzeczenia Sądu
Najwyższego (dalej: „SN”), dotyczące umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
1.
Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2012 r. (sygn. akt I PK 237/11)
Wyrok ten został wydany na tle sporu o interpretację art. 1012 § 3 Kodeksu pracy (dalej: „KP”),
zgodnie z którym odszkodowanie należne pracownikowi od pracodawcy tytułem powstrzymywania
się od działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy nie może być niższe od 25%
wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres
odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. W rozpatrywanej przez SN sprawie
strony zawarły umowę o zakazie konkurencji na czas trwania stosunku pracy oraz na rok po jego
zakończeniu. Pracodawca z tytułu tego drugiego zakazu zobowiązał się do wypłacania pracownikowi
odszkodowania w wysokości stanowiącej równowartość 25% średniego miesięcznego wynagrodzenia
osiąganego dotychczas w okresie obowiązywania zakazu. W niniejszej sprawie zasadnicze
wątpliwości dotyczyły właśnie ustalania bazy (tj. wysokości wynagrodzenia) od którego ma być
odszkodowanie. Powstał mianowicie problem możliwości zastosowania do odszkodowania za
powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej rozporządzenia tzw. urlopowego2, do którego
odsyła rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego
podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz
innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U.1996.62.289; w dalszej treści:
rozporządzenie w sprawie obliczania odszkodowań).
W odniesieniu do pytania, czy jest dopuszczalne stosowanie rozporządzenia urlopowego do ustalania
wysokości należnego pracownikowi odszkodowania w związku z zakazem konkurencji po ustaniu
zatrudnienia, SN odpowiedział negatywnie, powołując następujące przyczyny:

1
2
rozporządzenie urlopowe może być stosowane w ściśle oznaczonych w nim sytuacjach (wśród
których nie wymienia odszkodowań za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej);
Niniejszy Newsletter nie stanowi porady prawnej ani podatkowej.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop
(Dz.U.1997.2.14).

należy uwzględnić specyficzny charakter umowy o zakazie konkurencji po ustaniu
zatrudnienia, która to umowa, zdaniem SN, jest umową odrębną od umowy o pracę.
Ww. odrębność powoduje, że umowę tę można kwalifikować jako umowę z pogranicza prawa
pracy i prawa cywilnego oraz wyklucza stosowanie do tej umowy rozporządzenia urlopowego
w drodze analogii. Jak stwierdził SN, KP ukształtował wysokość odszkodowania
za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej po ustaniu zatrudnienia samodzielnie,
uzależniając jego wysokość minimalną od wynagrodzenia realnie otrzymanego przez
pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi
obowiązywania zakazu konkurencji (art. 1012 § 3 KP), w czym odzwierciedla
się ekwiwalentność świadczenia pracodawcy za powstrzymanie się od działalności
konkurencyjnej. Dlatego też KP nie odsyła w zakresie sposobu liczenia ww. wynagrodzenia,
a zatem i odszkodowania, do rozporządzenia urlopowego.
Ww. rozważania doprowadziły SN do wniosku, że minimalne odszkodowanie, o którym mowa
w art. 1012 § 3 KP, oznacza sumę otrzymanych (a nie uśrednionych) składników wynagrodzenia za
pracę w okresie równym okresowi obowiązywania zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej.
Wynagrodzenie to może różnić się od wynagrodzenia umówionego i od wynagrodzenia, które
w przyszłości otrzymywałby pracownik, gdyby pracował. Niewątpliwie jednak jest świadczeniem
ekwiwalentnym w tym sensie, że odnosi się do realnie otrzymanego wynagrodzenia. Odszkodowanie
to należy obliczać przy uwzględnieniu tzw. kwot brutto, tj. przed obciążeniem ich koniecznymi
daninami o charakterze publicznym.
2.
Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2012 r. (sygn. akt I PK 237/11)
Wyrok ten dotyczy dopuszczalności wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o zakazie konkurencji.
Orzeczenie to zapadło na tle stanu faktycznego, w którym pozwany pracodawca na podstawie
odpowiedniego postanowienia umowy o zakazie konkurencji, rozwiązał z pracownikiem umowę
o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Zdaniem SN, nie ulega wątpliwości, że terminowa
umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może zostać wcześniej rozwiązana, jeżeli
strony tak się umówiły. Wola stron umowy decyduje o sposobie rozwiązania oraz przyczynach
i skutkach jej rozwiązania. SN zauważył przy tym, że zasadniczy problem dotyczy tego, czy
przyczyny umożliwiające rozwiązanie umowy mogą być określone w sposób ogólny oraz czy
podlegają weryfikacji sądu. Strony sporu, na tle którego zapadł analizowany wyrok SN, określiły
przyczyny rozwiązania umowy w sposób ogólny jako „ustanie przyczyn uzasadniających istnienie
zakazu konkurencji”. Zdaniem SN, wcześniejsze rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji po
ustaniu stosunku pracy jest uzależnione od zamieszczenia stosownego postanowienia w umowie.
Wystarczające jest określenie przyczyny tego rozwiązania w sposób ogólny, jak np. ustanie przyczyn
uzasadniających zakaz konkurencji. Ocena tak sformułowanej przyczyny, zdaniem SN, należy do
pracodawcy i nie może być weryfikowana przez sąd.
W razie dalszych pytań, pozostajemy do Państwa dyspozycji.
2