Wczoraj, dziŹ i jutro

Z praktyki
Wczoraj, dziÊ i jutro
■ KATARZYNA MATUSZEWSKA (Leszno)
C
zas dla dzieci w wieku przedszkolnym
jest poj´ciem z∏o˝onym i nie∏atwym do
zrozumienia. Program wychowania
w przedszkolu zak∏ada wprowadzanie tego zagadnienia ju˝ w grupie trzylatków. Dzi´ki systematycznej pracy w tym zakresie, ju˝ w najstarszej grupie mo˝na odnieÊç sukcesy. Oprócz
stosowania wyra˝eƒ s∏u˝àcych do okreÊlania
czasu, jak np.: krótko – krócej, d∏ugo – d∏u˝ej,
szybko – wolno, potrafià równie˝ okreÊliç pory
dnia, znajà nazwy dni tygodnia, pór roku i nazwy miesi´cy. Zaczynajà orientowaç si´ na tarczy zegarowej.
Poczàtek stycznia, a wi´c powitanie Nowego Roku, uzna∏am za najlepszy moment do za-
1/2003
poznania grupy z poj´ciami czasu przesz∏ego,
teraêniejszego i przysz∏ego, okreÊlanego dotàd
wyra˝eniami: teraz, przedtem, potem itp.
Co by∏o, co jest i co b´dzie
Celem tej zabawy by∏o kszta∏towanie umiej´tnoÊci rozró˝niania przesz∏oÊci, teraêniejszoÊci i przysz∏oÊci.
Zabaw´ rozpocz´∏am od zgromadzenia
ró˝nych rekwizytów i ilustracji. By∏y to: dwa ˝elazka – jedno elektryczne, a drugie z duszà,
lampa naftowa, lampa elektryczna, sierp, zabawki – samochód, kombajn, dinozaur i ilustracje przedstawiajàce rycerza i ˝o∏nierza w munWYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
35
Z praktyki
Moja wizja Êwiata
Poniewa˝ trzeci zbiór by∏ nadal pusty, nale˝a∏o go „czymÊ” zape∏niç. Na stolikach le˝a∏y
przygotowane kartki, kolorowe kredki, pisaki
i farby do wyboru. Poprosi∏am o zamkni´cie
oczu i wyobra˝enie sobie Êwiata w przysz∏oÊci.
Dzieci swoje wyobra˝enia przela∏y na papier.
Przedstawi∏y m.in. dziwne zwierz´ta o kilku
g∏owach, roÊliny z olbrzymimi owocami, wymyÊlne pojazdy kosmiczne i domy. Najciekawsze prace umieÊciliÊmy w trzecim zbiorze, z pozosta∏ych zaÊ powsta∏a gazetka dla rodziców.
E. Gruszczyk-Kolczyƒska, E. Zieliƒska, Dzieci´ca matematyka. Ksià˝ka dla rodziców i nauczycieli,
Warszawa 1997, WSiP.
1)
36
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Celem zaj´ç by∏o rozwijanie twórczej aktywnoÊci, inwencji, fantazji i umiej´tnoÊci opowiadania o tym, co mo˝e nam przynieÊç przysz∏oÊç.
Wczoraj, dzisiaj, jutro, czyli kalendarz prze˝yç
Niedziela
Sobota
Piàtek
Czwartek
Âroda
KINO
Wtorek
Pomys∏ zabawy zaczerpn´∏am z ksià˝ki E.
Gruszczyk-Kolczyƒskiej i E. Zieliƒskiej pt.
Dzieci´ca matematyka1).
Na wysokoÊci wzroku dzieci umocowa∏am
pasek papieru o szerokoÊci 25 cm.
Podzieli∏am go na szerokie, bia∏e prostokàty oznaczajàce dni tygodnia i wàskie, czarne
prostokàty oznaczajàce noce.
Poniedzia∏ek
durze wspó∏czesnym, jaszczurk´, warowny zamek i powóz. Odwo∏a∏am si´ do naszych wczeÊniejszych zaj´ç, m.in. o pràdzie, o pracach polowych i do wycieczki w Muzeum Okr´gowym
w Lesznie. Zach´ci∏am dzieci do uporzàdkowania rekwizytów i ilustracji. SzeÊciolatki podj´∏y prób´ i powoli zacz´∏y odkrywaç zwiàzki
mi´dzy przedmiotami.
Rezultatem wykonanego zadania by∏y dwie
grupy przedmiotów u∏o˝onych w pary:
˝elazko z duszà – ˝elazko elektryczne,
lampa naftowa – lampa elektryczna,
rycerz – ˝o∏nierz,
zamek – wie˝owiec,
powóz – samochód,
sierp – kombajn,
dinozaur – jaszczurka.
Gdy pyta∏am dzieci, dlaczego w∏aÊnie tak
rozwiàza∏y zadanie, us∏ysza∏am odpowiedê,
której oczekiwa∏am: „bo to, co jest w pierwszym zbiorze, to by∏o dawniej, a to co jest
w drugim zbiorze, to jest teraz”. Wtedy utworzy∏am jeszcze jeden zbiór i spyta∏am dzieci, co
mog∏oby si´ w nim znaleêç? Dzieci bez namys∏u odpowiedzia∏y, ˝e to, co b´dzie kiedyÊ.
Oznajmi∏am szeÊciolatkom, ˝e to, co by∏o
kiedyÊ, co dzia∏o si´ bardzo dawno temu, nazywamy przesz∏oÊcià, to, co jest teraz, w czasach
wspó∏czesnych, to teraêniejszoÊç, a to, co nastàpi za rok czy za tysiàc lat, to przysz∏oÊç. Na koniec oznaczyliÊmy odpowiednio zbiory i wyjaÊniliÊmy sobie znaczenie strza∏ek.
Umówi∏am si´ z dzieçmi, ˝e do prostokàtów z nazwami dni tygodnia b´dziemy codziennie przypinaç rysunek z najwa˝niejszym
wydarzeniem dnia. Podczas przypinania rysunków szczególnie podkreÊla∏am s∏owa: dziÊ,
wczoraj, jutro, np. dziÊ byliÊmy w kinie, wczoraj by∏y urodziny Karola, jutro pójdziemy na
wycieczk´ do zegarmistrza. Po wype∏nieniu
ca∏ego kalendarza çwiczy∏am z dzieçmi rozumienie tych s∏ów, jak równie˝ s∏ów przedwczoraj czy pojutrze, stawiajàc odpowiednie
pytania.
WyjaÊniliÊmy sobie, tworzàc kalendarz, i˝
u˝ywajàc s∏ów wczoraj czy przedwczoraj mówimy o czasie przesz∏ym, dzisiaj o czasie teraêniejszym, a jutro, pojutrze o czasie przysz∏ym.
UtrwaliliÊmy te˝ nazwy dni tygodnia.
Przemijanie czasu
Zaj´cia mia∏y na celu rozwijanie umiej´tnoÊci samodzielnego wyszukiwania przyk∏adów na to, ˝e czas mija, ukazanie, ˝e tak w∏aÊnie jest oraz uÊwiadomienie dzieciom, ˝e czas
mierzymy nie tylko za pomocà zegara, lecz
równie˝ w dniach, tygodniach, miesiàcach czy
latach.
1/2003
Z praktyki
Zada∏am pytanie: „Jak myÊlicie, po czym
mo˝na poznaç, ˝e mija czas?” Dzieci po chwili
zastanowienia zacz´∏y odpowiadaç:
Bo mamy wi´cej lat.
Bo jest znów Nowy Rok.
Bo uros∏y mi nogi i teraz buty mam za ciasne i mama musi kupiç mi nowe.
Bo starzejemy si´.
Dobre przyk∏ady – pochwali∏am dzieci, ale
pyta∏am dalej. – A w przyrodzie? Odwróci∏am
jednoczeÊnie do dzieci cztery sztalugi. Na ka˝dej z nich umieÊci∏am karton z namalowanym
drzewem (pieƒ i konary bez liÊci). Po chwili ciszy s∏ychaç odpowiedzi:
Bo opadajà liÊcie i jest jesieƒ.
Po jesieni przychodzi zima.
Po zimie jest wiosna, a potem lato i wakacje.
serwowa∏am, jak dochodzi∏y do rozwiàzaƒ.
Mia∏y do uporzàdkowania wyci´te ilustracje
z gazet i fotografie osób – od noworodków do
staruszków. Rozwiàzanie zadania powinno wyglàdaç nast´pujàco: noworodek, niemowlak
w pozycji stojàcej, przedszkolak, uczeƒ siedzàcy w ∏awce, m∏odzieniec, zdj´cie Êlubne, zdj´cie
rodziców z dzieçmi, staruszek.
Po skoƒczonej pracy ka˝da z grup uzasadnia∏a wykonanie zadania. Nast´pnie dzieci
wkleja∏y fotografie i wycinki z gazet do albumów wykonanych z papieru technicznego.
Te zaj´cia ukaza∏y dzieciom mijanie czasu,
a ponadto kszta∏towa∏y umiej´tnoÊç spostrzegania i wspó∏pracy w grupie.
Mijajà pory roku!
Poprosi∏am dzieci, aby przynios∏y do przedszkola swoje zdj´cia z przesz∏oÊci – jak by∏y niemowlakami i zdj´cie aktualne. PrzygotowaliÊmy kartki podzielone na trzy cz´Êci.
Dzieci domyÊli∏y si´, co trzeba zrobiç
z drzewem. Kolorowymi mazakami dorysowa∏y
brakujàce elementy: wiosna – pàczki i kwiaty;
lato – liÊcie i ma∏e, niedojrza∏e owoce; jesieƒ –
po˝ó∏k∏e liÊcie i dojrza∏e owoce; zima – Ênieg
na konarach i ga∏àzkach.
W tym czasie pozosta∏e dzieci podobnà
prac´ wykona∏y przy stolikach i naklei∏y odpowiednio nazwy pór roku.
Podczas tych zaj´ç wyt∏umaczy∏am szeÊciolatkom – u˝ywajàc globusa i p∏onàcej Êwiecy –
jak noc nast´puje po dniu. Grupa udziela∏a
jeszcze odpowiedzi na pytania typu:
Ile czasu min´∏o od waszych urodzin?
Ile czasu zosta∏o do wakacji?
Ile czasu zosta∏o do koƒca tygodnia? itp.
UtrwaliliÊmy dodatkowo, oprócz nazw pór
roku, nazwy dni tygodnia i miesi´cy.
Rodzinne fotografie
Podzieli∏am dzieci na cztery grupy i ka˝dej
z nich wr´czy∏am du˝à szarà kopert´. Rozpocz´∏am zabaw´. – Pami´tajcie, jak ktoÊ z nas
mówi∏, ˝e przemijanie czasu mo˝na poznaç po
tym, ˝e starzejemy si´? Zajrzyjcie do kopert
i spróbujcie uporzàdkowaç to, co w nich znajdziecie.
SzeÊciolatki ochoczo zabra∏y si´ do pracy
i znakomicie wspó∏pracowa∏y w grupach. Ob1/2003
Ja w przysz∏oÊci
P
T
P
PrzypomnieliÊmy sobie znaczenie tych symboli. Teraz pozosta∏o wklejenie zdj´ç w odpowiednie cz´Êci kartki: zdj´cie niemowlaka
w cz´Êci z oznaczeniem P, a zdj´cie
aktualnew cz´Êci z oznaczeniem T.
A co w trzeciej cz´Êci? – pyta∏y dzieci. WyjaÊni∏am, ˝e jest to miejsce na rysunek pt. Ja
w przysz∏oÊci. Znów zadzia∏a∏a dzieci´ca wyobraênia. Ch∏opcy przedstawiali siebie z wàsami i brodami, niektórzy mieli okulary lub byli
∏ysi. Dziewczynki przedstawia∏y siebie jako eleganckie panie, wymalowane i w wyszukanych
fryzurach. Niektóre dzieci ukaza∏y siebie w wymarzonych zawodach, np.: piel´gniarka, ˝o∏nierz, stra˝ak itp.
Wszystkie prace by∏y ciekawe i pomys∏owe.
PokazaliÊmy je w szatni, umieszczajàc na gazetce dla rodziców.
*
Przedstawione zabawy i zaj´cia pomog∏y
dzieciom nie tylko lepiej i w szerszym znaczeniu zrozumieç poj´cie czasu. Mia∏y jednoczeÊnie wp∏yw na rozwijanie umiej´tnoÊci z zakresu mowy i myÊlenia, prowokowa∏y do wykorzyWYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
37
Z praktyki
stania posiadanej wiedzy i w∏asnych doÊwiadczeƒ. Przyczyni∏y si´ równie˝ do rozwoju twórczej wyobraêni dzieci, podejmowania decyzji,
poszukiwania rozwiàzaƒ, a wi´c tym samym do
umiej´tnoÊci kreatywnego rozwiàzywania problemów. Stanowi∏y nie tylko êród∏o nowych,
ciekawych informacji, ale tak˝e da∏y dzieciom
radoÊç wspó∏dzia∏ania i prze˝ywania. ■
KATARZYNA MATUSZEWSKA – nauczycielka Miejskiego Przedszkola nr 9 w Lesznie
38
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
1/2003