dochistoria szkoły podstawowej im. księcia józefa poniatowskiego w
download 
Reklamacja Transkrypt
historia szkoły podstawowej im. księcia józefa poniatowskiego w
Mirosław Klemba HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KSIĘCIA JÓZEFA PONIATOWSKIEGO W WYSOKIENICACH Wysokienice, wrzesień 2008 rok Głównym celem powstania tejże pracy jest chęć przedstawienia rozwoju szkolnictwa w Wysokienicach na tle historii narodu polskiego, pokazania ogromu działań podjętych przez nauczycieli i lokalną społeczność w celu zapewnienia młodym pokoleniom odpowiedniego wykształcenia. Okazją do jej napisania jest przypadająca na 2008 rok 200-setna rocznica utworzenia szkoły. Ale czy na pewno 200-setna? Początków szkolnictwa w Wysokienicach należy doszukiwać się już w XVI wieku. W spisach studentów Akademii Krakowskiej z lat 1521 - 1589 odnotowano trzech studentów z Głuchowa oraz po jednym z Wysokienic, Skoczykłód, Prus i Białynina.1 Autor monografii gminy Głuchów, Jan Józefecki wskazuje, iż owi studenci edukację swą zaczynali w szkołach parafialnych, co wskazywałoby na możliwość istnienia już w tamtym okresie szkoły w Wysokienicach.2 Brak źródeł na temat stanu oświaty spowodowany jest tym, że w 1749 roku w wielkim pożarze wsi spłonął kościół, a wraz z nim wszystkie dokumenty. Więcej światła na funkcjonowanie szkolnictwa w Wysokienicach rzuca kronika szkoły założona przez jej kierownika, Wojciecha Kazubskiego w 1918 roku. Autor jej opierał się na dokumentach odnalezionych na strychu starego kościoła. Kronika ta podaje, iż w 1808 roku z inicjatywy proboszcza, księdza kanonika Czajkowskiego otwarto pierwszą szkołę w Wysokienicach.3 Wspomniany już Jan Józefecki podaje jednak, iż za czasów działalności Komisji Edukacji Narodowej (założonej w 1773 roku), nastąpił znaczny rozwój szkolnictwa parafialnego na terenie Ziemi Rawskiej. Dotarł on do informacji o funkcjonowaniu w Wysokienicach takiej szkoły, do której w 1791 roku 1 J. Józefecki, Dzieje Gminy Głuchów 1338 – 2008, Głuchów 2008, s. 54. Tamże, s. 34. 3 Archiwum Szkoły Podstawowej w Wysokienicach, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku, s. 15. 2 2 uczęszczało sześciu chłopców i cztery dziewczynki.4 Odkrycie Józefeckiego podaje więc w wątpliwość wiadomość o utworzeniu pierwszej szkoły w 1808 roku. Z kolei Teodozja Wójcik, autorka „Dziejów parafii pw. Św. Marcina w Wysokienicach od jej założenia w 1347 roku do czasów współczesnych” na podstawie dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego w Warszawie stwierdza, że podczas wizytacji parafii w 1780 roku żadna szkoła nie istniała.5 Moim zdaniem, te z pozoru sprzeczne wiadomości można logicznie wyjaśnić. Otóż, szkoła w Wysokienicach powstała między rokiem 1780 a 1791. Po trzecim rozbiorze, kiedy to omawiany region przeszedł pod panowanie pruskie, szkoła przestała funkcjonować. W okresie istnienia Księstwa Warszawskiego, kiedy to Polacy mieli znów namiastkę swego państwa, w Wysokienicach ponownie otworzono szkołę (1808 rok), a fakt ten kierownik Kazubski odnotował w kronice. Tak więc w 1808 roku nastąpiła tylko reaktywacja wcześniej działającej szkoły. Utworzona w 1808 roku szkoła do 1850 roku mieściła się w budynku kościelnym na gruntach parafialnych. Pierwszym nauczycielem tejże szkoły był Stanisław Dąbrowski, pełniący także funkcję organisty i urzędnika stanu cywilnego.6 4 J. Józefecki, Dzieje …, s. 71 – 72. T.Wójcik, Dzieje parafii pw. Św. Marcina w Wysokienicach od jej założenia do czasów współczesnych, [w]Kronika Parafii Św. Marcina w Wysokienicach. 650 lat, Michowice – Warszawa 2000, s. 77. 6 ASPwW, Kronika szkoły …, s. 15. 5 3 TABELA Nr 1. Szkoły elementarne w gminie Głuchów (I połowa XIX w.) Liczba uczniów Wieś 1820 1839 Głuchów 33 28 Janisławice 42 12 Kochanów 55 73 Wysokienice 52 15 Źródło: J. Józefecki, Dzieje Gminy Głuchów 1338 – 2008, Głuchów 2008, s. 84 – 85. Jak wynika z powyższego zestawienia bardzo prężnie funkcjonowała ewangelicka szkoła w Kochanowie. Niemiecką kolonię w Kochanowie liczącą 69 gospodarstw założono w 1803 roku.7 Kilkanaście lat później do na terenie wsi funkcjonowała szkoła, do której uczęszczało ponad pięćdziesięciu uczniów, co świadczy o tym, że Niemcy tam mieszkający byli dobrze zorganizowani i doceniali wagę wykształcenia. Podobnie jak w Kochanowie, także w Wysokienicach na początku lat 20-tych XIX wieku edukację pobierało ponad pięćdziesięciu uczniów. Jednak już na przełomie lat 30-tych i 40-tych tegoż wieku następuje kryzys w szkolnictwie. Liczba uczniów we wszystkich szkołach gminy Głuchów gwałtownie spada, w Wysokienicach aż o 71 % w porównaniu do 1820 roku. Jedynie szkoła w Kochanowie ma o 32 % więcej uczniów. Przyczyny tak drastycznego kryzysu szkolnictwa należy doszukiwać się w likwidacji odrębności Królestwa Polskiego po upadku Powstania Listopadowego i zaostrzającej się rusyfikacji oraz ucisku pańszczyźnianym na polskiej wsi. 7 J. Józefecki, Głuchów dawniej, „Informator Tygodniowy Skierniewic, 1999, s. 17. 4 „Szkołę Elementarną Rządową Płci Obojga w Wysokienicach” w 1859 roku przeniesiono do budynku obok gospodarstwa Aleksandrzaka. Pożar tego gospodarstwa w 1908 roku nie oszczędził też szkoły. Po tym wydarzeniu zajęcia lekcyjne odbywały się w murowanym budynku, który w okresie I wojny światowej został zniszczony. Za sale lekcyjne służyły mieszkania wynajęte na wsi.8 TABELA Nr 2. Stan szkolnictwa na terenie gminy Głuchów (II połowa XIX i początek XX w.) Liczba uczniów Wieś 1870 1913 Głuchów 111 83 Janisławice 63 94 Kochanów 86 61 Wysokienice 136 84 Białynin 60 57 Źródło: J. Józefecki, Dzieje Gminy Głuchów 1338 – 2008, Głuchów 2008, s. 101 – 102. W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku we wszystkich szkołach pracował tylko jeden nauczyciel,9 toteż trudno mówić o efektywności nauczania chociażby 136 uczniów w Wysokienicach. Władze carskie świadomie nie podejmowały żadnych działań, aby zmienić taki stan rzeczy. Nauczanie wszystkich przedmiotów odbywało się w języku rosyjskim, na niskim poziomie. Nie jest znane nazwisko nauczyciela, który pracował w Wysokienicach po Stanisławie Dąbrowskim. Wiadomo jednak, że od 1842 roku funkcję 8 9 ASPwW, Kronika …, s. 15 - 16. J. Józefecki, Dzieje …, s. 101. 5 nauczyciela pełnił Ferdynand Markowski ze wsi Góra, potem Szołowski, Borowy (od 1884 do 1891), Żmudin, Różyński ( od 1896 do 1902), Milczarski, Konecki, Łucja Melżacka (od 1905 do 1912), Maria Marciniak (od 1912 do 1917) oraz Henryk Kalinowski (1917do 1919).10 Wybitną postacią tamtego okresu w środowisku lokalnym był nauczyciel i naczelnik Ochotniczej Straży Pożarnej, Henryk Kalinowski. Pod jego dowództwem, 11 listopada 1918 roku, strażacy rozbroili żołnierzy niemieckich w Skoczykłodach. Na miejsce Kalinowskiego, który w 1919 roku wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego, przybył do Wysokienic Wojciech Kazubski, mianowany przez pierwszego polskiego inspektora oświaty powiatu skierniewickiego Stefana Klebanowskiego. Pełnił on funkcję kierownika szkoły do 1956 roku.11 Rozwój naszej szkoły nastąpił wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. „Dekret o obowiązku szkolnym” z 7 lutego 1919 roku był pierwszym aktem państwowym o doniosłym znaczeniu dla szkolnictwa powszechnego, wprowadzał bowiem obowiązkową naukę w szkole podstawowej dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat.12 W 1919 roku do 4 oddziałów szkoły uczęszczało 140 dzieci, które uczyło dwóch nauczycieli. W roku następnym podniesiono szkołę z jednoklasowej na dwuklasową. Dzieci uczyły się w ośmioosobowych ławkach. Dodatkowe wyposażenie stanowiły jedynie krzesło i szafa. Dopiero w następnych latach powoli zaczęto wyposażać szkołę w odpowiedni sprzęt i pomoce naukowe. Już w 1921 roku szkołę przekształcono z dwuklasowej na czteroklasową,13 a w 1928 roku po raz pierwszy dwóch 10 ASPwW, Kronika …, s. 16 - 17. Tamże, s. 16. 12 A. Mirek, Odbudowa i rozwój szkolnictwa powszechnego w Rawie Mazowieckiej i powiecie rawskim po odzyskaniu niepodległości (1918 – 1939), [w] Siedem wieków szkolnictwa w Rawie Mazowieckiej, Łódź 2007, s. 97. 13 SPwW, Kronika …, s. 18. 11 6 uczniów: Wacław Lipski i Antoni Płóciennik, ukończyło siedmioklasową szkołę podstawową.14 Szczególnym wydarzeniem dla naszej szkoły było odsłonięcie 11 listopada 1928 roku pomnika z okazji 10-lecia odzyskania niepodległości. Pomnik ten powstał z inicjatywy mieszkańców, będąc wyrazem patriotyzmu i hołdem dla Ojczyzny. Pieniądze na materiały i wynagrodzenie dla budowniczego, Andrzeja Wilczaka, zebrali uczniowie, którzy pomagali też w budowie. W uroczystości odsłonięcia, oprócz miejscowej ludności, wzięli udział przedstawiciele władz oświatowych i wojskowych oraz wszystkie dzieci szkolne. Pomnik poświecił ksiądz Jan Markiewicz.15 Odsłonięcie pomnika 10-lecia Odzyskania Niepodległości (1928). (Fot. ASPwW, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku). 14 15 SPwW, Kronika …, s. 22. Tamże, s. 23. 7 TABELA Nr 3. Dane dotyczące szkoły z okresu międzywojennego Rok szkolny Liczba uczniów Liczba nauczycieli 1919/1920 155 2 1924/1925 197 3 1927/1928 231 4 1932/1933 270 5 1935/1936 202 4 1938/1939 220 4 Źródło: Archiwum Szkoły Podstawowej w Wysokienicach, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku, s. 18 – 26. Jak wynika z powyższej tabeli liczba nauczycieli w okresie dwudziestolecia międzywojennego zwiększyła się z jednego, dwóch w 1919 roku do czterech w drugiej połowie lat 30-tych, co niewątpliwie zwiększyło efektywność nauczania. W 1927 roku działająca do tej pory niezależnie szkoła w Skoczykłodach została skomasowana ze szkołą w Wysokienicach, stąd wzrost liczby uczniów tej ostatniej w drugiej połowie lat 20-tych. Komasacja nie powiodła się i szkoła w Skoczykłodach ponownie rozpoczęła działalność jako „filia” szkoły w Wysokienicach.16 Na początku lat 30-tych XX wieku liczba uczniów wzrosła do 250-270. Szkoła nie była w stanie pomieścić wszystkich dzieci, więc zajęcia odbywały się w lokalach wynajętych na wsi, między innymi u Józefa Dyśko czy Piotra Kuśmierczyka. Palącym problemem był brak odpowiedniego budynku 16 T. Wójcik, Dzieje…, s.79 – 80. 8 szkolnego, toteż z inicjatywy kierownika Kazubskiego na wiosnę 1933 roku rozpoczęto jego budowę. Zajęcia w nowej szkole rozpoczęły się od 1 października tego roku.17 17 stycznia 1939 roku na mocy decyzji Kuratorium Okręgu Warszawskiego szkoła otrzymała nazwę „Publiczna Szkoła Powszechna stopnia II im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Wysokienicach”. W latach 1919 – 1939 w naszej szkole pracowali następujący nauczyciele: Wojciech Kazubski – kierownik szkoły, Władysław Chmielowiec, Dobroczyńska, Emilia Schmidt, Julia Małaniuk (Ukrainka), Janina Borowianka, Renata Pawlak, Franciszek Bujniak (Ukrainiec), Janina Kot, Jarmołowiczówna, Janina Turkałówna, Jan Kulisiewicz, ks. Jan Markiewicz, Konstancja Grudzień.18 Aż trzech nauczycieli - Schmidt, Małaniuk, Bujniak, pochodziło z Kresów Wschodnich (dzisiejsza Ukraina). Świadczy to o tym, iż w przedwojennej Polsce, obywatele polscy niezależnie od narodowości mogli rozwijać się i pracować nawet w centralnej Polsce, z dala od swych rodzinnych stron. Dynamiczny rozwój oświaty w Wysokienicach przerwał wybuch II wojny światowej. Wielu nauczycieli pracujących na wsi było podchorążymi i oficerami rezerwy, którzy chcieli walczyć w obronie zagrożonej ojczyzny. 19 Na terenie powiatu skierniewickiego przygotowania wojenne i częściowa mobilizacja rozpoczęły się już w marcu 1939 roku.20 Nauczyciel Jan Kulisiewicz właśnie w marcu 1939 roku został powołany do wojska, a Wojciech Kazubski i Franciszek Bujniak w pierwszych dniach wojny próbowali przedostać się za Wisłę, gdzie armie polskie szykowały się do ostatecznej obrony przed 17 ASPwW, Kronika …, s.16. Tamże, s. 18 – 26. 19 K. Zwierzchowski, Skierniewice w czasie II wojny światowej. Historia ruchu oporu we wspomnieniach i dokumentach, Skierniewice 1999, s. 283. 20 I. Grzeczyńska-Karmańska, K. Zwierzchowski, Wrzesień 1939 roku w Skierniewicach, Skierniewice 1990, s. 1. 18 9 nacierającymi jednostkami Wermachtu.21 Niestety hitlerowskie zagony pancerne atakujące z kierunku Częstochowy przerwały front i 8 września stanęły na przedpolach Warszawy.22 Kulisiewicz trafił do niewoli niemieckiej, a dwaj pozostali wrócili do Wysokienic, kiedy okazało się, że Niemcy ich wyprzedzili i nie uda przedostać się w kierunku Warszawy. 23 Już 6 września samoloty niemieckie zbombardowały Rawę Mazowiecką, Złotą, Głuchów oraz część Wysokienic tzw. „Kolonię”. 9 września żołnierze niemieccy zdewastowali mienie szkolne: zniszczyli sztandar, zrabowali radio, mapy i inne pomoce naukowe. We wrześniu lekcje nie odbywały się, gdyż w budynku szkolnym stacjonowały oddziały Wermachtu. Nauka rozpoczęła się od połowy października, kiedy to władze okupacyjne mianowały inspektorem szkolnym volksdeutscha Mülera z Kochanowa.24 Podobnie jak w całym kraju Niemcy narzucili swoje programy nauczania, które nauczyciele musieli zaakceptować i realizować. Wprowadzony przez okupanta program nauczania w szkole powszechnej ograniczony został do wąskiego zakresu wiedzy. Uczniowie mieli nauczyć się czytać, pisać i rachować w stopniu koniecznym do zrozumienia zarządzeń władz niemieckich.25 Do szkoły uczęszczały też dzieci z rodzin wysiedlonych z powiatów wcielonych do Rzeszy, które schroniły się w Wysokienicach. Kolejne lata okupacji przyniosły kryzys gospodarczy (przymusowe kontyngenty zbożowe i mięsne). Na dodatek budynek szkoły Wermacht przeznaczył na magazyn zbożowy.26 Na terenie Głuchowa zaczęto organizować konspiracyjną sieć Związku Walki Zbrojnej, której komendantem został porucznik Zygmunt Staszica 21 ASPwW, Kronika …, s. 27. I. Grzeczyńska-Karmańska, K. Zwierzchowski, Wrzesień 1939 roku …, s. 14. 23 ASPwW, Kronika …, s. 27. 24 Tamże, s. 28. 25 J. Góral, Szkolnictwo jawne i tajne w powiecie rawskim w latach okupacji hitlerowskiej (1939 – 1945), [w] Siedem wieków szkolnictwa w Rawie Mazowieckiej, Łódź 2007, s. 139. 26 ASPwW, Kronika …, s. 28 – 31. 22 10 pseudonim „Czekan”. Do rodzącej się konspiracji zostali wciągnięci także nauczyciele: podporucznik Antoni Kowalczyk ps. „Skiba” został dowódcą zespołu plutonów placówki Wysokienice, a podchorąży Stanisław Łopatka ps. „Ruch” dowódcą plutonu Wysokienice.27 Nocą z 11 na 12 grudnia 1942 roku partyzanci pod dowództwem porucznika Sawickiego (pseudonim „Rychlewski”) przybyli do Wysokienic z zamiarem spalenia szkoły – magazynu zbożowego. Dzięki determinacji kierownika Kazubskiego i próśb mieszkańców partyzanci odstąpili od pierwotnego zamiaru, wyrzucając zboże na zewnątrz oraz rozdając je miejscowej ludności. Akcja ta doprowadziła do aresztowania kierownika szkoły oraz tych mieszkańców, którzy wzięli zboże. Za współpracę z partyzantami Wojciech Kazubski miał zostać wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, jednak dzięki wstawiennictwu wójta Zimmermanna, inspektora Barteckiego, profesora Wittemberga i starosty Filipskiego został zwolniony z aresztu. Kazimierz Pawlik i nieznany z nazwiska „przesiedlony” mieli zostać wywiezieni na roboty do Niemiec.28 W celu skuteczniejszej kontroli ludności zamieszkującej Generalne Gubernatorstwo władze okupacyjne wprowadziły kenkarty tożsamości zawierające oprócz danych osobowych odciski palców. 27 28 K. Zwierzchowski, Skierniewice …, s.284. ASPwW, Kronika …, s. 32. 11 – dowody Kenkarta Marcina Dudka ze Skoczykłód (1943). (Zdjęcie udostępniła uczennica klasy IV - Martyna Dudek). Kolejne lata okupacji przyniosły coraz trudniejsze warunki bytowania ludności. Od 1944 roku nauczyciele wraz z miejscową ludnością przymusowo byli wywożeni do Nowego Dworu w celu kopania okopów. Władze niemieckie w budynku szkolnym i remizie strażackiej urządziły szpital koński, więc lekcje odbywały się w budynkach wynajętych na wsi. Rządy okupanta trwały do 17 stycznia 1945 roku, kiedy to Wysokienice zajęte zostały przez oddziały Armii Czerwonej i „kościuszkowców”.29 W okresie okupacji uruchomiono sieć ośrodków tajnego nauczania na poziomie szkoły średniej, komplety te działały w gminie Głuchów przy 29 ASPwW, Kronika …, s. 33 – 34. 12 istniejących szkołach podstawowych. Komplet w Wysokienicach zaczął działać od października 1944 roku i liczył 11 uczniów.30 W okresie II wojny światowej w Wysokienicach pracowali następujący nauczyciele: kierownik Kazubski, Konstancja Grudzień, Ignacy Wałęza, Jadwiga Małecka (przesiedlona z województwa poznańskiego), Józef Zawiślak, Stanisław Łopatka, Eugenia Filipczak.31 Po wyzwoleniu liczba uczniów zmniejszyła się do około 200, gdyż ludność wysiedlona lub zmuszona schronić się w Wysokienicach, wróciła do siebie. Nareszcie dzieci mogły uczyć się w języku ojczystym, choć lata stalinizmu przyniosły ograniczenia i wszechobecną komunistyczną propagandę. W1950 roku szkoła została wyposażona w sieć elektryczną, a rok później zakupiono radio za 800 złotych z funduszy uzyskanych z Komitetu Rodzicielskiego i sprzedaży surowców wtórnych.32 30 J. Józefecki, Dzieje …, s. 139. Kronika …, s. 27 – 35. 32 Tamże, s. 38. 31 13 TABELA Nr 4. Dane dotyczące szkoły po II wojnie światowej Rok szkolny Liczba uczniów Liczba nauczycieli 1945/1946 254 2 1950/1951 200 5 1955/1956 195 5 1960/1961 239 6 1966/1967 270 9 1971/1972 241 11 1976/1977 247 9 1980/1981 236 11 Źródło: Archiwum Szkoły Podstawowej w Wysokienicach, Kronika szkoły od 1918 roku, s. 35 - 97. Kryzys powojenny w szkolnictwie został szybko przezwyciężony, liczba nauczycieli zatrudnionych w szkole po II wojnie światowej systematycznie wzrastała osiągając w połowie lat 60-tych stan, który utrzymywał się do lat 80-tych. Stan osobowy uczniów, z wyjątkiem lat 50-tych, kształtował się na tym samym poziomie. Po śmierci Wojciecha Kazubskiego w 1956 roku funkcję kierownika szkoły objął Tadeusz Plichta, a od 1958 roku kierownikiem szkoły był Wacław Kordel.33 1 maja 1972 roku wprowadzono funkcję dyrektora szkoły, którym został dotychczasowy jej kierownik Wacław Kordel. Był on dyrektorem do 1974 roku, kiedy to w związku z objęciem funkcji naczelnika gminy, na 33 ASPwW, Kronika …, s. 40 – 42. 14 stanowisku tym zastąpiła go żona - Krystyna Kordel. Jednak w roku szkolnym 1987/1988 Wacław Kordel znów objął stanowisko dyrektora szkoły i pełnił je do 1991 roku. W tymże roku nowym dyrektorem został Tomasz Piotrowski, a po nim od 1998 roku Alina Duda.34 W latach 1946 – 1999 w szkole pracowali następujący nauczyciele: Wojciech Kazubski, Konstancja Grudzień, Maksymiuk, Lenartowicz, Jadwiga Walichowska, Maria Kowalska, Antoni Michalczyk, Wacław Kordel, Jan Zarębski, Aurelia Krawczyńska, Grabska, Honorata Pełszyńska, Andrzej Dyśko, Czesław Rylski, Henryk Kacprzyk, Tadeusz Plichta, Zofia Kośla, Krystyna Kordel, Leon Nawrocki, Jan Milczarek, Janina Nawrocka, Lucyna Stanikowska, Józef Śmieszek, Kazimierz Dyśko, Barbara Strzelczyk (Badek), Maria Jóźwik, Stanisław Trzciński, Stefan Raczyński, Urszula Bonarska, Cecylia Woźniak, Helena Kasperowicz, Zdzisława Bąbińska, Stanisław Zbudniewek, Andrzej Jarek, Andrzej Gruchała, Maria Różańska, Alicja Koszlin, Wiesław Koszlin, Alina Gaworek (Sęk), Janina Dębska, Jadwiga Trzcińska, Teresa Czyżewska, Zbigniew Czyżewski, Halina Rogozińska, Halina Klemba, Jadwiga Wacławek, Stanisława Górniak, Joanna Kuśmierczyk, Teresa Chuda, Maria Kuchta, Elżbieta Bors (Brocka), Jerzy Brocki, Jadwiga Fiks, Jadwiga Trębska, Bożena Dudek, Marek Głodek, Teodozja Wójcik, Marianna Malka, Zofia Jaruga, Małgorzata Piech (Grefkowicz), Jadwiga Gutowska, Jadwiga Psyk, Tomasz Piotrowski, Anna Walczak (Dominiak), Krzysztof Cupryjak, Alina Duda.35 W 1959 roku przy szkole podstawowej została zorganizowana Szkoła Przysposobienia Rolniczego, do której uczęszczało dwudziestu uczniów.36 Walka władz komunistycznych z Kościołem miała miejsce również w Wysokienicach, kiedy to na polecenie władz państwowych usunięto 34 ASPwW, Kronika …, s. 61, 66, 121, 139, 161. Tamże, s. 36 – 161. 36 Tamże, s.44. 35 15 emblematy religijne z sal lekcyjnych. Okoliczna ludność przywiązana od wieków do swej wiary, zareagowała „zawieszeniem krzyży”, co spotkało się z ostrą reakcją władz i ponownym ich usunięciem.37 Realizując reformę PRL w roku szkolnym 1966/67 po raz pierwszy wprowadzono VIII klasę.38 Klasa VI z panem Józefem Śmieszkiem (1962). (Zdjęcie udostępniła uczennica klasy IV – Patrycja Lipska). Powojenny wyż demograficzny spowodował, iż szkoła nie mogła pomieścić wszystkich uczniów. Zajęcia odbywały się w 4 miejscach: szkole, remizie, prywatnym mieszkaniu Stanisława Pawlika oraz w Domu Nauczyciela. Zdeterminowane tym faktem środowisko szkoły, 17 czerwca 1972 roku 37 38 ASPwW, Kronika …, s. 44. Tamże, s.53. 16 rozpoczęło budowę nowej szkoły. Już 3 listopada 1973 roku oddano do użytku nową „1000-latkę”.39 Nowy budynek szkolny (1973). (Fot. ASPwW, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku, s.63). 39 ASPwW, Kronika …, s. 61 – 63. 17 Uczniowie urządzają teren wokół nowo wybudowanej szkoły (1974). (Fot. ASPwW, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku, s. 66). W roku szkolnym 1973/1974 w czynie społecznym ogrodzono teren szkoły. Dzięki temu całkowity koszt ogrodzenia wyniósł 160 tysięcy złotych, a nie 240 tysięcy jak zakładał kosztorys.40 Dużym zaangażowaniem wykazała się młodzież szkolna, wykonując lżejsze prace. 40 ASPwW, Kronika …, s. 65 18 Uczniowie malują ogrodzenie (1974). (Fot. ASPwW, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku, s.65). Klasa VI a z panią Joanną Kuśmierczyk (1979). (Zdjęcie udostępniła uczennica klasy V - Joanna Piekut). 19 Szkoła Podstawowa w Wysokienicach miała też filię w Skoczykłodach, która została zlikwidowana w 1975 roku. Dzieci ze Skoczykłód i ze Złotej dowożono do Wysokienic.41 Uczennice ze Skoczykłód na wycieczce w Łodzi (1953). (Zdjęcie udostępniła uczennica klasy V - Joanna Piekut). 41 ASPwW, Kronika …, s. 71. 20 Uczniowie Szkoły Podstawowej w Skoczykłodach z panią Janiną Majcher, (1961). (Zdjęcie udostępniła uczennica klasy IV – Patrycja Lipska). Walka z komunizmem rozpoczęła się ponownie w 1981 roku, kiedy to delegacja „Solidarności” zawiesiła krzyże w klasach i na korytarzach. Rodzice w „sprawie krzyży” wystosowali do władz specjalną petycję. Działania te zostały zahamowane wprowadzeniem stanu wojennego.42 42 ASPwW, Kronika …, s. 101 – 102. 21 Petycja rodziców dzieci mieszkających w Jasieniu w sprawie zawieszenia krzyży w szkole (1981). (Fot. ASPwW, Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku). W roku szkolnym 1988/89 kuratorium przywróciło szkole prawo posiadania i używania sztandaru o nazwie „Szkoła Podstawowa im. Księcia 22 Józefa Poniatowskiego w Wysokienicach”. Poprzedni zniszczyli Niemcy w 1939 roku. Religię wprowadzono do szkoły po rozmowach „okrągłego stołu” w 1990 roku. Natomiast w kwietniu 1991 roku odnowiono pomnik 10-lecia Odzyskania Niepodległości: orzeł otrzymał koronę, pomnik otynkowano i założono nowy płot. Renowacją kierował Kazimierz Wilczak, a w pracach pomagali uczniowie. 18 czerwca 1993 roku odsłonięto tablicę pamiątkową na pomniku.43 W 1998 roku nauczyciele i uczniowie naszej szkoły podjęli decyzję o rozpoczęciu akcji pod hasłem „Leć Orle Biały”, mającej na celu zbiórkę funduszy na odnowienie pomnika. Przez 5 lat gromadzone były fundusze podczas szeregu szkolnych akcji. Ostatecznie przedsięwzięcie to udało się sfinalizować dzięki wsparciu Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.10 listopada 2004 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświecenia odrestaurowanego pomnika „10-lecia Odzyskania Niepodległości”. W roku szkolnym 1998/99 po raz pierwszy odbyło się pożegnanie klasy VI, która zgodnie z nową reformą oświaty miała kontynuować naukę w gimnazjum. W tym też roku szkolnym nowym dyrektorem została Alina Duda.44 Obecnie w naszej szkole pracuje 12-tu nauczycieli: Alina Duda, Anna Dominiak, Jolanta Nagórka, Barbara Łęczycka, Katarzyna Szkup, Małgorzata Grefkowicz, Beata Ulanowska, Piotr Majewicz, Joanna Tołżewska, Irena Matuszyk, ks. Mariusz Lewandowski i Mirosław Klemba. Do szkoły uczęszcza 129 uczniów z Wysokienic, Jasienia i Skoczykłód. 43 44 ASPwW, Kronika …, s. 129, 136 – 138. Tamże, s. 161. 23 Podsumowując stwierdzić należy, iż szkoła w Wysokienicach, krzewiąc oświatę od 1808 roku nieprzerwanie rozwijała się. Funkcjonowała nawet podczas trudnych momentów w historii Polski, jak rusyfikacja po upadku powstania styczniowego, kryzys pierwszych lat po odzyskaniu niepodległości czy okupacja hitlerowska. Dzięki staraniom i wysiłkowi nauczycieli i miejscowej ludności dwa razy wybudowano budynki szkolne: w 1933 i w 1973 roku, starano się stale ulepszać warunki nauczania. Mieszkańcy Wysokienic pozostali wierni swej tradycji i wierze, mimo restrykcji ze strony chociażby władz komunistycznych. Szkoła Podstawowa w Wysokienicach, działając nieprzerwanie od dwustu lat, kształci coraz to nowe pokolenia młodych Polaków. Dzięki determinacji ludzi, którzy tę szkołę tworzyli i rozwijali, będzie ona czynić to nadal. Szkoła Podstawowa w Wysokienicach (2008). (Fot. Dariusz Ziółkowski). 24 Bibliografia: Archiwum Szkoły Podstawowej w Wysokienicach: Kronika szkoły od 1918 do 1999 roku. Góral J., Szkolnictwo jawne i tajne w powiecie rawskim w latach okupacji hitlerowskiej (1939 – 1945), [w] Siedem wieków szkolnictwa w Rawie Mazowieckiej, Łódź 2007. Grzeszczyńska-Karmańska I., Zwierzchowski K., Wrzesień 1939 roku w Skierniewicach, Skierniewice 1990. Józefecki J., Dzieje Gminy Głuchów 1338 – 2008, Głuchów 2008. Józefecki J., Głuchów dawniej, „Informator Tygodniowy Skierniewic, 1999. Mirek A., Odbudowa i rozwój szkolnictwa powszechnego w Rawie Mazowieckiej i powiecie rawskim po odzyskaniu niepodległości (1918 – 1939), [w] Siedem wieków szkolnictwa w Rawie Mazowieckiej, Łódź 2007. Wójcik T., Dzieje parafii pw. Św. Marcina w Wysokienicach od jej założenia do czasów współczesnych, [w]Kronika Parafii Św. Marcina w Wysokienicach. 650 lat, Michowice – Warszawa 2000. Zwierzchowski K., Skierniewice w czasie II wojny światowej. Historia ruchu oporu we wspomnieniach i dokumentach, Skierniewice 1999. 25
