D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt: I ACa 988/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 grudnia 2012r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Dorota Ochalska - Gola (spr.)
Sędziowie:
SSA Anna Miastkowska
SSA Tomasz Szabelski
Protokolant:
st.sekr.sądowy Grażyna Michalska
po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2012r. w Łodzi
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.
przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.
o zapłatę
na skutek apelacji strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 17 grudnia 2010r. sygn. akt X GC 325/09
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego i apelacyjnego.
Sygn. akt I ACa 988/12
UZASADNIENIE
W pozwie z dnia 17 września 2009 r. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwoty 1.946.893 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lutego
2009 r. oraz zwrotu kosztów procesu. Dochodzona pozwem kwota stanowiła premię pieniężną za 2008 r. związaną
z osiągnięciem poziomu obrotów danego produktu, określoną w § 5 ust. 3 Generalnej umowy dostawy produktów z
dnia 14 grudnia 2004 r. Do pozwu załączono m.in. dowody z dokumentów w postaci faktur VAT i korespondencji
elektronicznej między stronami na okoliczność wysokości tego rodzaju premii i jej wypłacenia w 2007 r. i zaliczkowo
w 2008 r. Powodowa Spółka (...) powoływała się także na uznanie roszczenia przez stronę pozwaną.
(...) Spółka z o.o. z siedzibą w Ł. wnosiła o oddalenie powództwa. W jej ocenie, postanowienia Generalnej umowy
dostawy produktów z dnia 14 grudnia 2004 r. zostały skutecznie zmienione podpisanym przez strony w kwietniu
2005 r. Regulaminem premiowania, który nadał premii charakter uznaniowy. Po stronie powódki nie powstało zatem
roszczenie o jej wypłatę, a zapłata zaliczki na premię w 2008 r. nie miała charakteru uznania długu.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy oddalił powództwo
i zasądził od (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz (...) Spółki z o.o. w Ł. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleń faktycznych:
W imieniu pozwanej Spółki działa dwuosobowy zarząd, w skład którego wchodzą: S. M. i A. S.; z kolei jej prokurentem
jest M. K.. Do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki, upoważniony jest prezes zarządu łącznie
z innym członkiem zarządu lub z prokurentem.
Strony w październiku 2004 roku rozpoczęły negocjowanie zapisów generalnej umowy dostawy.
W dniu 14 grudnia 2004 r. strony zawarły umowę nazwaną Generalną umową dostawy
produktów. Na mocy tej umowy dostawca-pozwana zobowiązała się do stałej sprzedaży na rzez
odbiorcy-powódki produktów (urządzeń) branży sanitarnej i instalacyjnej (§ 1 ust. 1 umowy).
Zgodnie z § 5 ust. 3 umowy w przypadku, gdy pozwana otrzymała od swojego dostawcy-producenta
premię pieniężną związaną z osiągnięciem poziomu obrotów danego produktu (określonego
regulaminem przyznawania tej premii), powódka nabywa roszczenie do pozwanej o część tej
premii - w zakresie, w jakim przyczyniła się do jej otrzymania przez pozwaną. Wreszcie - zgodnie z §
15 ust 3 tej umowy - jej zmiany, uzupełnienia oraz jakiekolwiek oświadczenia składane przez strony
w związku z umową pod rygorem nieważności, winny być dokonane w formie pisemnej i podpisane
przez należycie upoważnionych przedstawicieli każdej ze stron. Zawarcie tej umowy wiązało się z
przystąpieniem przez powódkę do grupy zakupowej zorganizowanej przez pozwaną.
Z uwagi na zmiany w zakresie podatku od towarów i usług, w listopadzie 2004 roku, pozwana
zleciła kancelarii prawnej przeprowadzenie audytów wszystkich umów dostawy i sprzedaży tej
spółki. Podczas tego audytu dostrzeżono wątpliwości w zakresie § 5 ust. 3 generalnych umów
dostaw i w tym zakresie postanowiono wzmocnić pozycję pozwanej w stosunku do partnerów i
wprowadzić uznaniowość wypłacania wszelkich premii. Projekt regulaminu wprowadzającego
uznaniowość premii sporządzono pod koniec 2004 r.
W konsekwencji pozwana w marcu 2005 roku przesłała wszystkim swoim odbiorcom, w tym
powódce, projekt regulaminu. Przywołując § 5 ust. 3 powyższej Generalnej umowy dostaw
produktów, strony zawarły Regulamin premiowania obowiązujący w spółce (...). Zgodnie z §
1 tegoż regulaminu, określał on zasady i warunki premiowania w pozwanej spółce za zakup
towarów oraz za wykonanie na rzecz pozwanej innych usług w zakresie nawiązanego stosunku
prawnego. Natomiast w § 2 strony postanowiły, że premia na charakter uznaniowy, co oznacza, że
powódka nie dysponuje roszczeniem o przyznanie i wypłatę premii, a jej przyznanie i wypłacenie
zależy wyłącznie od decyzji pozwanej. W § 3 tegoż regulaminu określono przesłanki przyznania
przez pozwaną premii, zaznaczając jednocześnie, że następuje to z zastrzeżeniem treści § 2
regulaminu. Zgodnie z § 4 ust. 1 regulaminu w przypadku uzyskania prawa do premii, wysokość
premii miała być określona w stawce procentowej, która miała wynosić część przyczynienia
się do uzyskanej przez pozwaną premii. Zgodnie zaś z § 5 ust. 3 pozwana miała poinformować
powódkę o rozstrzygnięciu jej zastrzeżeń do wysokości przyznanej premii. Natomiast w § 6
uregulowano postępowanie, na wypadek gdyby z kolei pozwana została pozbawiona premii przez
swojego dostawcę. Wreszcie w § 8 tegoż regulaminu postanowiono, że wchodzi on w życie z
dniem podpisania umowy o współpracy. Powyższy Regulamin premiowania, w imieniu pozwanej,
podpisał jedynie członek zarządu pozwanej - S. M.. W kwietniu 2005 roku, powódka odesłała
pozwanej podpisany przez siebie Regulamin. Analogiczne w treści do tego regulaminu umowy
pozwana zawarła z pozostałymi podmiotami uczestniczącymi w ramach przedmiotowej grupy
zakupowej.
W piśmie z 17 października 2008 r. adresowanym do powódki, pozwana oświadczyła, że nie
jest jeszcze w stanie oszacować bonusów rocznych bez wyników ostatniego kwartału. Pozwana
mogła jedynie oświadczyć, że bonusy dla powódki będą naliczone i wypłacone na takich samych
zasadach, jak dla pozostałych partnerów pozwanej, co regulują odpowiednie umowy między
stronami. W kolejnym piśmie stanowiącym odpowiedź na pismo powódki z 18 października 2008 r.,
pozwana podtrzymała stanowisko, zgodnie z którym wszelkie należne bonusy, nagrody i prowizje
itp., należne ustępującym wspólnikom, wypłacone im zostaną na identycznych zasadach, na jakich
należności te wypłacane będą wspólnikom pozostającym w pozwanej spółce. Pozwana wezwała
pozwaną do spłaty zaległych zobowiązań, które przewyższały wartość zabezpieczeń.
Pismem z 9 lutego 2009 r., doręczonym 12 lutego 2009 r., powódka wezwała pozwaną do wydania
wszelkich dokumentów niezbędnych do ustalenia należnych powódce: premii pieniężnej i innych
gratyfikacji za 2008 rok.
Pismem z 5 czerwca 2009 r., nadanym do pozwanej listem poleconym 9 czerwca 2009 r., powódka
wezwała ją do zapłaty m.in. premii pieniężnych z tytułu obrotów handlowych w 2008 roku,
uzyskanych za pośrednictwem (...), w nieprzekraczalnym terminie 7 dni liczonym od daty odbioru
tego wezwania. W załączniku do tego pisma wskazano, że szacunkowy bonus roczny wynosi
2.166.835,38 zł.
W czwartym kwartale 2008 roku powódka nie przyczyniała się do pozyskania premii przez
pozwaną, gdyż zawiesiła zakupy.
W toku postępowania Sąd Okręgowy postanowieniem z 9 listopada 2010 r. oddalił wnioski dowodowe strony
powodowej nakierowane na wykazanie wysokości należnej premii. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał,
iż z uwagi na to, że dochodzone roszczenie podlegało oddaleniu jako nieusprawiedliwione co do zasady, ustalenie
wysokości roszczenia nie było istotne z punktu widzenia merytorycznego rozstrzygnięcia. Niezależnie od tego, Sąd I
instancji wskazał, że pozwana Spółka nie kwestionowała wysokości roszczenia. Gdyby więc nawet uznać roszczenie
za usprawiedliwione co do zasady, w sytuacji braku jakichkolwiek zarzutów co do jego wysokości, przeprowadzenie
dowodów na okoliczność wysokości premii było także zbędne.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił powództwo o zapłatę premii uznając, że postanowienia
Generalnej umowy dostaw produktów z dnia 14 grudnia 2004 r. w zakresie zasad przyznawania
premii, został skutecznie zmienione późniejszym Regulaminem premiowania, który ma charakter
lex specialis. Z mocy § 2 wiążącego strony Regulaminu premiowania premia miała charakter
uznaniowy i pozwana mogła odmówić jej wypłaty. Okoliczność podpisania Regulaminu przez
jednego tylko członka zarządu pozwanej, pomimo wymogu jej reprezentacji łącznej, została
sanowana w ten sposób, że pozwana potwierdziła ten Regulamin, składając oświadczenie
o związaniu treścią Regulaminu w odpowiedzi na pozew, co znajdowało usprawiedliwienie
zastosowaniem art. 103 § 1 i 2 k.c. Regulamin był więc ważny, a z mocy postanowienia § 2 premia za
obrót zależała od uznania pozwanej. Sąd Okręgowy odniósł się także do twierdzeń pozwu o uznaniu
długu, uznając ostatecznie, iż tego rodzaju skutków nie wywiera ani częściowa zaliczkowa zapłata
premii za 2008 r., ani też pisma kierowane przez pozwaną Spółkę do strony powodowej, w których
zapewniała ona o naliczeniu premii na analogicznych zasadach jak w przypadku pozostałych
członków grupy zakupowej.
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:
- naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 103 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
przejawiające się w zastosowaniu powyższych przepisów dotyczących działania rzekomego pełnomocnika przez
analogię do działania organu osoby prawnej - spółki kapitałowej,
- naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 58 k.c. poprzez niezastosowanie sankcji bezwzględnej
nieważności czynności prawnej zawarcia Regulaminu Premiowania,
- naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów (błąd dowodzenia),
a tym samym, naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie przez Sąd ważności Regulaminu premiowania,
- naruszenie przepisu prawa procesowego, a to art. 47914 § 2 k.p.c. poprzez orzekanie co do zarzutu nie zgłoszonego
przez pozwaną tj. odnośnie zaistnienia faktu potwierdzenia przez pozwaną zawarcia Regulaminu Premiowania,
- naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów (błąd dowodzenia),
a tym samym, naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego
określenie daty zawarcia Regulaminu Premiowania,
- naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów (błąd dowodzenia),
a tym samym, naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego
określenie intencji stron przy zawieraniu Regulaminu Premiowania,
- naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów (błąd dowodzenia),
a tym samym, naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego
uznanie, że pozwana nie przyznała powódce premii z tytułu osiągniętych obrotów i nie uznała z tego tytułu długu.
W uzasadnieniu apelacji powódka wskazała, że strona pozwana nie kwestionowała wysokości roszczenia i nie
przedstawiła na tę okoliczność żadnych dowodów. Na tej podstawie wywiodła, iż jej twierdzenia w tym zakresie należy
uznać za ustalone prawidłowo i przyznane przez pozwaną.
W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa
w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania za
obie instancje.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji powódki Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 6
czerwca 2011 r. w sprawie sygn. I ACa 259/11 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uwzględnił powództwo w
zakresie kwoty 1.946.893 zł z ustawowymi odsetkami od 20 października 2009 r., oddalił powództwo w pozostałym
zakresie, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 104.562 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, zasądził od
pozwanej na rzecz powódki kwotę 102.745 zł z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego oraz oddalił apelację w
pozostałym zakresie.
Sąd Apelacyjny zakwestionował pogląd Sądu I instancji, że czynności prawnej, w postaci wydania Regulaminu,
dokonał organ osoby prawnej, podczas gdy faktycznie czynności tej dokonała jedna osoba wchodząca w skład tego
organu pozwanej Spółki. W ocenie Sądu drugiej instancji czynność dokonana przez „fałszywy organ” jest bezwzględnie
nieważna i nie podlega konwalidacji wobec niedopuszczalności zastosowania art. 103 k.c. nawet w drodze analogii.
Ustawodawca świadomie pominął w art. 39 k.c. możliwość potwierdzania umowy na wzór art. 103 k.c., znajdującego
zastosowanie jedynie do pełnomocnika osoby prawnej, a nie do jej organu. W tej sytuacji pozwana Spółka nie mogła
potwierdzić działania prezesa swego zarządu, chociażby stanowiskiem wyartykułowanym w odpowiedzi na pozew.
Sąd Apelacyjny nie podzielił też stanowiska strony pozwanej, że prezes jej zarządu działał jako pełnomocnik Spółki
(...) z mocy upoważnienia uzyskanego od spółki, ponieważ „upoważnienie” to nie zostało udzielone przez dwóch
członków zarządu, a więc nie pochodziło od organu spółki reprezentowanej z zachowaniem wymogu reprezentacji
łącznej. Wobec braku podstaw do uznania prezesa zarządu za pełnomocnika pozwanej spółki czynności dokonane
przez niego uznać należało za bezwzględnie nieważne na podstawie art. 58 k.c. W tej sytuacji Regulamin premiowania,
podpisany jedynie przez prezesa zarządu pozwanej, był bezwzględnie nieważny i jedyną podstawą przyznania premii
były postanowienia Generalnej umowy dostawy produktów, której § 5 ust. 3 przewidywał roszczenie o wypłatę
premii nie mającej charakteru uznaniowego. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uwzględnił dochodzone przez powódkę
roszczenie. W dalszych rozważaniach przyjął, że strona pozwana w toku postępowania nie kwestionowała wysokości
dochodzonego roszczenia, a jedynie samą zasadę odpowiedzialności, przeto przedstawione przez (...) S.A. dowody –
dokumenty załączone do pozwu - określające wysokość roszczenia z tego tytułu należy uznać za wystarczające.
Na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 lipca 2012 r. w sprawie sygn. II
CSK 744/11 odrzucił skargę kasacyjną w części zaskarżającej wyrok w punkcie III (trzecim), a w pozostałym zakresie
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd Najwyższy nie podzielił zarzutów skargi kasacyjnej opartych na naruszeniu
prawa materialnego tj. art. 58 § 1 k.c. oraz art. 103 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 39 k.c. Przyjął, że bezzasadność
wskazanego zarzutu naruszenia prawa materialnego oznacza w konsekwencji przesądzenie o samej zasadności
żądania strony powodowej, ale nie o jego wysokości. W tym zakresie za trafny Sąd Najwyższy uznał zarzut naruszenia
art. 230 k.p.c. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, który obejmuje swym zakresem także
przesądzenie o wysokości dochodzonego roszczenia. Zgodził się ze stanowiskiem strony pozwanej , że zwalczanie
powództwa w całości, a więc co do zasady, nie może być w takiej sytuacji potraktowane jako równoznaczne z milczącym
przyznaniem faktów, mających rozstrzygać o wysokości dochodzonego roszczenia. Oczywistym jest, że stanowcze
kwestionowanie powództwa co do zasady zwalnia z obowiązku wypowiadania się co do twierdzeń strony przeciwnej o
faktach dotyczących samej wysokości dochodzonego roszczenia. Nie uzasadnia to jednak zastosowania art. 230 k.p.c.
i uznania, że w takiej sytuacji doszło do milczącego przyznania faktów. Przepis ten wymaga do jego zastosowania
wzięcia przez Sąd pod uwagę wyników całej rozprawy, a więc m. in. konsekwentnego stanowiska prezentowanego
przez stronę pozwaną, bez względu na ostateczny rezultat oceny co do jego zasadności. W tej sytuacji stanowisko
Sądu Apelacyjnego, który przedstawione przez powódkę dowody (dokumenty) określające wysokość roszczenia
uznał za wystarczające, nie jest możliwe do zaakceptowania w postępowaniu kasacyjnym, bez bliższego wskazania
tych dowodów, które przesądziły o wysokości kwoty zasądzonej od strony pozwanej wyrokiem reformatoryjnym.
Zasadność zarzutów naruszenia art. 230 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. przesądziła c o uwzględnieniu skargi kasacyjnej
we wskazanej w sentencji części, ponieważ sprawa nie dojrzała jeszcze do ostatecznego rozstrzygnięcia wobec
konieczności poczynienia udokumentowanych ustaleń odnośnie wysokości dochodzonego przez powódkę roszczenia.
W toku ponownego rozpoznania sprawy przed Sądem Apelacyjnym strona pozwana wskazywała na związanie w
świetle dyspozycji art. 378 § 1 k.p.c. granicami wniesionej przez powódkę apelacji, w której zabrakło zarzutów
naruszenia prawa procesowego nakierowanych na podważenie postanowienia Sądu I instancji z dnia 9 listopada 2010
r. o oddaleniu wszystkich wniosków dowodowych zmierzających do wykazania wysokości dochodzonego pozwem
roszczenia. Spółka (...) zwróciła ponadto uwagę, że apelujący nie zgłosił stosownych zastrzeżeń co do naruszenia
przepisów procedury w trybie art. 162 k.p.c. Dodatkowo przedstawiła argumentację, która w jej ocenie wskazuje
na niedopuszczalność części zgłaszanych przez powódkę środków dowodowych , którą wywodziła z możliwości
naruszenia postanowienia § 15 pkt 1 i 3 Generalnej umowy dostawy produktów.
Strona powodowa popierając apelację , w piśmie procesowym z dnia 19 grudnia 2012 r. wniosła o dopuszczenie
na podstawie art. 380 k.p.c. i przeprowadzenie przez Sąd Apelacyjny wszystkich dowodów zgłoszonych w pozwie
oraz zawnioskowanych w tym piśmie. Wskazywała, że jej dotychczasowe stanowisko procesowe podyktowane było
treścią orzeczeń Sądu Okręgowego, który w sposób korzystny dla powódki konsekwentnie uznawał, że wysokość
dochodzonego pozwem roszczenia jest niesporna i istnieją przesłanki dla uznania tej okoliczności za przyznaną.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja strony powodowej jest uzasadniona.
Rozważania dotyczące argumentów apelującego należy poprzedzić ogólną konstatacją dotyczącą zakresu związania
Sądu Apelacyjnego stanowiskiem przedstawionym w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012
r. w sprawie sygn. II CSK 744/11. Zgodnie z art. 39820 k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany
jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. W świetle powszechnie przyjmowanego w
judykaturze poglądu , użyte w powołanym przepisie pojęcie „wykładnia prawa” powinno być interpretowane wąsko,
jako wyjaśnienie treści przepisów prawa. Tym samym związanie wykładnią Sądu Najwyższego w rozumieniu art. 39820
k.p.c. oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, nie może przepisów prawa
interpretować odmiennie niż to wynika z uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego w rozpoznawanej
sprawie ( tak SN m.in. w wyroku z dnia 6 maja 2010 r. w sprawie II CSK 626/09, Lex nr 585769; w wyroku z dnia
13 stycznia 2010 r. w sprawie II CSK 374/09, Lex nr 677771) . Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny
kieruje się ogólnymi regułami postępowania apelacyjnego, bowiem przy przekazaniu sprawy przez Sąd Najwyższy do
ponownego rozpoznania , związanie sądu niższej instancji wynikające z art. 39820 k.p.c. nie obejmuje wskazań co
do dalszego toku procesu ( vide wyrok SN z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie II CSK 668/08 , Lex nr 510961). Przy
uwzględnieniu powołanych dyrektyw, interpretacja stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w uzasadnieniu wyroku
z dnia 11 lipca 2012 r. prowadzi do wniosku o konieczności wykluczenia w realiach sporu odpowiedniego stosowania
art. 103 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 39 k.c. Odrzucenie przez Sąd Najwyższy przywołanego w skardze kasacyjnej
zarzutu naruszenia art. 58 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przy ocenie Regulaminu premiowania
( vide strona 4 uzasadnienia wyroku z dnia 11 lipca 2012 r.) i wprost wyrażone stanowisko o istnieniu samej zasady
odpowiedzialności strony pozwanej, zamykają także drogę dla dalszych rozważań o skuteczności pełnomocnictwa
udzielonego S. M. przez drugiego członka zarządu pozwanej Spółki. Sąd Apelacyjny akceptuje przy tym w pełni
rozważania przedstawione uprzednio w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz wyroku z dnia 6 czerwca 2011 r. w
sprawie sygn. I ACa 259/11 co do obalenia domniemania prawdziwości tego dokumentu, poprzez nie złożenie jego
oryginału, mimo zastrzeżeń podniesionych przez przeciwnika procesowego. Uzupełniająco wypada także zgodzić się ze
stanowiskiem o niedopuszczalności ustanowienia członka zarządu pełnomocnikiem Spółki w drodze czynności innego
członka zarządu zdziałanej niezgodnie z obowiązującą zasadą reprezentacji ( vide uzasadnienie uchwały SN z dnia 23
sierpnia 2006 r. w sprawie III CZP 68/06, OSNC 2007/6/82; podobnie wyrok SN z dnia 4 lutego 2010 r. w sprawie IV
CSK 416/09; Lex nr 577698). W okolicznościach sporu należy również uznać za niedopuszczalne ustanowienie członka
zarządu pełnomocnikiem innego członka zarządu ( osoby fizycznej) ze skutkiem uprawniającym do sprawowania
w jego imieniu mandatu, w tym do dokonywania czynności w zakresie reprezentacji spółki kapitałowej prawa
handlowego. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego tego rodzaju czynność prowadziłaby nie tylko do obejścia ustalonej
w umowie spółki ( ze skutkiem konstytutywnym z art. 205 § 1 k.s.h.) zasady łącznej reprezentacji strony pozwanej, ale
narusza także fundamentalną zasadę osobistego charakteru uprawnień i odpowiedzialności za sprawowanie mandatu
członka zarządu wyrażoną m.in. w art. 203 § 1 , art. 204, art. 208 § 2 i 3 czy art. 299 k.s.h. Reasumując , w świetle
przedstawionych wywodów czynność prawna w postaci podpisania Regulaminu premiowania przez fałszywy organ
osoby prawnej musi być uznana za bezwzględnie nieważną, co w konsekwencji prowadzi do odrzucenia prezentowanej
przez stronę pozwaną koncepcji o uznaniowości premii z tytułu osiągnięcia określonych obrotów, wywiedzionej z
postanowień § 2 tego Regulaminu. Tym samym bezprzedmiotowe stało się szczegółowe rozważanie przywołanych w
apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego tj. art. 58 k.c. oraz art. 103 § 1 i 2 k.c., a także zarzutów naruszenia
prawa procesowego tj. art. 47914 § 2 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie , w jakim nakierowane były one wyłącznie na
zakwestionowanie stanowiska Sądu I instancji o obowiązywaniu postanowień powołanego Regulaminu premiowania.
Wykładnia przepisów prawa przyjęta w wyroku z dnia 11 lipca 2012 r. sprawia, że nie można a priori wykluczyć
zasadności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. , który wyraża się w sprzecznym z zasadami logiki i doświadczenia
życiowego uznaniu, iż strona pozwana nie uznała długu z tytułu dochodzonej pozwem premii. Stanowisko Sądu
Okręgowego w tej kwestii opierało się bowiem na założeniu, że premia ta ma charakter uznaniowy. Po stronie pozwanej
nie powstał dług, którego istnienie mogłaby uznać. W świetle uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego teza ta musi ulec
weryfikacji, a oświadczenie strony pozwanej z dnia 17 października 2008 r. ( złożone zgodnie z zasadą reprezentacji)
winno podlegać stosownej wykładni w kontekście przesłanek uznania długu.
Zaprezentowana przez Sąd Najwyższy wykładnia przepisu prawa procesowego tj. art. 230 k.p.c. skutkuje z kolei
przyjęciem tezy o wadliwości stanowiska - dotychczas konsekwentnie prezentowanego przez Sądy obu instancji - w
przedmiocie uznania przez stronę pozwaną wysokości roszczenia wywodzonego z § 5 ust. 3 Generalnej umowy dostawy
produktów, co aktualizuje potrzebę wykazania tych faktów z zachowaniem ciężaru dowodu z art. 6 k.c.
Podsumowanie dotychczasowych wywodów prowadzi do wniosku, że rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w
rozpatrywanej sprawie warunkowane jest odpowiedzią na dwa podstawowe zagadnienia, z których jedno sprowadza
się do oceny, czy błędna teza Sądu I instancji o uznaniowości premii, a tym samym o braku po stronie powoda
roszczenia o jej wypłatę, skutkuje uznaniem, iż Sąd Okręgowy uchylił się od rozpoznania istoty sporu, zaś drugie
- do rozważenia kwestii zasygnalizowanej w piśmie procesowym strony pozwanej z dnia 18 października 2012 r. ,
a dotyczącej związania granicami apelacji w rozumieniu art. 378 § 1 k.p.c. przy braku zarzutów nakierowanych na
oddalenie przez Sąd Okręgowy wszystkich wniosków dowodowych powodowej Spółki zmierzających do wykazania
wysokości dochodzonej należności. W tej materii analizy wymaga ponadto możliwość przeprowadzenia postępowania
dowodowego przez Sąd Apelacyjny, o co wnioskowała apelująca.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zgodnie przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas,
gdy rozstrzygnięcie sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sporu, gdy zaniechał on
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje
przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (tak SN m.in. w postanowieniu z dnia 23
września 1998 r. w sprawie II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; w wyroku z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie I CKN
486/00, OSP 2003/3/36; w wyroku z dnia 21 października 2005 r. w sprawie III CK 161/05, Lex nr 178635). Innymi
słowy „nierozpoznanie istoty sprawy” odnosi się do nierozpoznania roszczenia będącego podstawą powództwa. W
piśmiennictwie jako egzemplifikację omawianego pojęcia przywołuje się sytuacje, w których sąd I instancji oddala
powództwo z uwagi na przyjęcie przedawnienia roszczenia, prekluzji lub braku legitymacji procesowej strony, której
to oceny sąd II instancji nie podziela. Chodzi zatem o takie sytuacje, w których w błędnym przekonaniu sądu I instancji
istnieją przyczyny niweczące zasadność roszczenia pozwu bez potrzeby jego merytorycznego badania. W ocenie Sądu
Apelacyjnego, z dalece zbliżonym przypadkiem mamy do czynienia w rozpatrywanej sprawie, gdyż Sąd Okręgowy
uchylił się od badania roszczenia o premię , błędnie przyjmując , że takowe po stronie powodowej w ogóle nie powstaje
z uwagi na skuteczną zmianę umowy, z której Spółka (...) je wywodziła. Warto w tym miejscu przywołać tezy tych
orzeczeń Sądu Najwyższego , w których nierozpoznania istoty sprawy upatrywano w niewyjaśnieniu i pozostawieniu
poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej
podstawą roszczenia ( tak w orzeczeniu z dnia 11 marca 1998 r. w sprawie III CKN 411/97 powołanym w Kodeksie
postępowania cywilnego. Komentarzu pod red. T. Erecińskiego , Wydawnictwo LexisNexis W-wa 2012, Wydanie
4 s. 263), czy też wskazywano, że oddalenie powództwa nie zawsze oznacza rozpoznanie istoty sprawy, bowiem
sprawę może zakończyć tylko orzeczenie, które poprzedza postępowanie dowodowe, w zakresie koniecznym do
ustalenia podstawy rozstrzygnięcia ( tak w wyroku z dnia 6 kwietnia 2011 r. w sprawie II PK 274/10, Lex nr
829121). W okolicznościach sporu Sąd I instancji skupił się na zagadnieniu skutecznej zmiany postanowień § 5 ust. 3
Generalnej umowy dostawy produktów, poza sferą ustaleń i rozważań pozostawiając wykładnię tego postanowienia
umowy i wszelkie okoliczności dotyczące momentu powstania wywodzonego z tej klauzuli umownej roszczenia, jego
wymagalności, a wreszcie sposobu i trybu ustalenia jego wysokości. Tym samym istnieją podstawy dla uznania, że nie
rozpoznał istoty sprawy.
W przekonaniu Sądu Apelacyjnego w rozpatrywanej sprawie zachodzi także druga z przesłanek zastrzeżonych w art.
386 § 4 k.p.c. Z przepisu art. 378 § 1 k.p.c. wynika związanie Sądu II instancji granicami apelacji, te zaś wyznaczane są
przez oznaczenie zaskarżonego wyroku oraz zakres zaskarżenia wyroku Sądu I instancji ( tak powołany wyżej Kodeks
postępowania cywilnego. Komentarz pod red. T. Erecińskiego - teza 3 do art. 378 , x. 218). W obecnym modelu
postępowania cywilnego, postępowanie apelacyjne choć jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak
zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego i nakłada na Sąd Apelacyjny obowiązek dokonania własnych
ustaleń faktycznych. W niniejszym postępowaniu zasadność zarzutów naruszenia prawa materialnego, potwierdzona
wykładnią prawa przyjętą przez Sąd Najwyższy, wskazuje na potrzebę dokonania ustaleń faktycznych dotyczących
wymagalności i wysokości dochodzonej należności. Jak wyżej wskazano, Sąd Okręgowy nie przeprowadził w tym
zakresie żadnego z wnioskowanych przez powodową Spółkę dowodów. Istotnie, strona powodowa nie powołała w
apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego, które kwestionowałyby decyzję proceduralną Sądu I instancji o
oddaleniu wszystkich zgłoszonych przez nią wniosków dowodowych i nie skorzystała z trybu przewidzianego w art.
162 k.p.c., co jednak - wbrew stanowisku pozwanej Spółki – nie wyklucza prowadzenia postępowania dowodowego
w zakresie wnioskowanym w pozwie oraz w piśmie procesowym powódki z dnia 19 grudnia 2012 r. Jak podkreśla się
w orzecznictwie , sąd nie musi przeprowadzić dowodu zgłoszonego przez stronę, jeżeli uzna, że okoliczności sporne
zostały już dostatecznie wyjaśnione (art. 217 § 2 k.p.c.). Kontrola trafności tej oceny jest możliwa w postępowaniu
odwoławczym i nie jest zależna od zgłoszenia zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Sąd I instancji może nie uwzględnić
wniosków dowodowych, co nie oznacza, iż sąd II instancji jest tym związany, gdy strona nie wniesie zastrzeżeń w
trybie 162 k.p.c. ( tak SN w wyroku z dnia 2 lipca 2009 r. w sprawie I UK 37/09, Lex nr 529678). Postanowienie
dowodowe nie korzysta bowiem z przymiotu prawomocności i w myśl art. 240 § 1 k.p.c. , sąd , który je wydał ,
może je stosownie do okoliczności uchylić lub zmienić nawet na posiedzeniu niejawnym. Co więcej, zgodnie z
przepisem art. 232 zdanie drugie k.p.c. ustawodawca dopuszcza możliwość skorzystania przez sąd z inicjatywy
dowodowej z urzędu. Przekładając powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, nie sposób pominąć
przyczyn, które zadecydowały o oddaleniu wszystkich wniosków dowodowych strony powodowej zgłoszonych na
okoliczność wysokości dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji przełożyły się na określone stanowisko procesowe
apelującej. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wprost wynika, że u podstaw postanowienia wydanego na rozprawie
w dniu 9 listopada 2010 r. legło stanowisko Sądu I instancji o braku samej zasady żądania i związanej z tym
bezprzedmiotowości dowodzenia jego wysokości. Sąd Okręgowy wprost wyraził także pogląd o istnieniu przesłanek dla
zastosowania art. 230 k.p.c. i uznania okoliczności dotyczących wysokości żądania za przyznane. W tym stanie rzeczy,
strona powodowa nie miała żadnego interesu prawnego w powoływaniu się na uchybienie przepisom procedury w
trybie art. 162 k.p.c., czy też w formułowaniu zarzutów apelacji opartych na naruszeniu art. 227 k.p.c. w związku
z art. 217 § 2 k.p.c. Drogę dla sprecyzowania tego rodzaju zarzutów otworzyła dopiero wykładnia przepisu art.
230 k.p.c. przyjęta przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lipca 2012 r. W rezultacie na uchybienia na etapie
procesu dowodzenia apelująca wskazała dopiero w piśmie procesowym z 19 grudnia 2012 r. , zasadnie domagając
się weryfikacji postanowienia dowodowego Sądu I instancji w trybie art. 380 k.p.c. Odmienna interpretacja art. 230
k.p.c. zaprezentowana przez Sąd Najwyższy uzasadnia także potrzebę zgłoszenia nowych dowodów, powołanych przez
skarżącą na etapie postępowania apelacyjnego. Na taki aspekt przyjętej przez Sąd Najwyższy wykładni przepisów
prawa materialnego zwrócono także uwagę w orzecznictwie ( vide wyrok SN z dnia 22 listopada 2007 r. w sprawie III
CSK 141/07, Lex nr 621147). W przekonaniu Sądu Apelacyjnego , wadliwa interpretacja przepisów prawa materialnego
przełożyła się na błędną decyzję Sądu I instancji o oddaleniu wniosków dowodowych, która w tej sytuacji podlega
eliminacji w ramach kontroli przeprowadzonej w trybie art. 380 k.p.c. W rozpatrywanej sprawie zachodzi zatem
potrzeba przeprowadzenia całego postępowania dowodowego zmierzającego do ustalenia okoliczności faktycznych
dotyczących wysokości i wymagalności roszczenia (...) S.A. z tytułu premii pieniężnej za 2008 r. związanej z
osiągnięciem poziomu obrotów danego produktu.
Istnienie obu podstaw uchylenia zaskarżonego wyroku zastrzeżonych w art. 386 § 4 k.p.c. nie zwalnia Sądu
Apelacyjnego od analizy zasadności takiej decyzji procesowej. Powołany przepis daje bowiem jedynie możliwość
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W doktrynie
podkreśla się przy tego rodzaju ocenie wagę kryterium stanu sprawy i sprawności postępowania, przy jednoczesnym
uwzględnieniu potrzeby zapewnienia co do zasady instancyjności postępowania cywilnego i uwzględnienia interesów
obu stron procesu. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego w rozpatrywanej sprawie zbieg obu podstaw wymienionych w
art. 386 § 4 k.p.c. , a także zakres koniecznego postępowania dowodowego , które wymagać będzie szeregu czynności
także z udziałem biegłych sądowych, wskazują na potrzebę wydania orzeczenia kasatoryjnego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi na zasadzie art. 108 §
2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego i apelacyjnego.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji rozważy wnioski dowodowe strony powodowej zgłoszone w
pozwie i zmodyfikowane w piśmie procesowym z dnia 19 grudnia 2012 r. , a także oceni zastrzeżenia co do
ich dopuszczalności zgłoszone w piśmie procesowym strony pozwanej z dnia 18 października 2012 r., a następni
przeprowadzi w niezbędnym zakresie postępowanie dowodowe celem ustalenia wysokości i wymagalności należnej
powodowej Spółce premii pieniężnej za 2008 r. związanej z osiągnięciem poziomu obrotów danego produktu. Dopiero
po zakreśleniu wskazane podstawy faktycznej , oceni zasadność roszczenia objętego żądaniem pozwu.