Wrocławskie zegary - przeszłość ucieka, przyszłość czeka Tymoteusz Żak

Transkrypt

Wrocławskie zegary przeszłość ucieka, przyszłość czeka
Tymoteusz Żak
Gimnazjum nr 27 im. Ossolineum
we Wrocławiu
Wrocław, 2010 r.
Zegar i jego historia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ok. 2500 p.n.e. – w Chinach znane były zegary słoneczne i wodne
ok. 380 p.n.e. – Platon zbudował zegar wodny z budzikiem
ok. 1450 – wynaleziono zegar z napędem sprężynowym
ok. 1600 – zastosowano wskazówkę minutową
ok. 1700 – zastosowano wskazówkę sekundową
ok. 1730 – zastosowano w zegarze kukułkę
1756 – zbudowano zegarek kieszonkowy z naciągiem automatycznym
1824 – w Genewie powstała pierwsza szkoła zegarmistrzostwa
1842 – powstały pierwsze zegarki nakręcane koronką
1843 – zbudowano pierwszy stoper
1905 – po raz pierwszy nadano radiowy sygnał czasu
1919 – rozpoczęto seryjną produkcję zegarków naręcznych
1923 – opatentowano naręczny zegarek z naciągiem automatycznym
1929 – W. A. Marrison zgłosił patent na generator (zegar) kwarcowy
1949 – zbudowano tzw. zegar atomowy (maser amoniakalny)
1956 – przyjęto definicję jednostki czasu – sekundy jako części roku zwrotnikowego (tzw. czas
efemerydalny)
1967 – przyjęto nową definicję jednostki czasu – sekundy opartą na wzorcu cezowym (tzw.
czas atomowy)
1973 – uruchomiono produkcję zegarków kwarcowych z ciekłokrystalicznym urządzeniem
wskazującym
Rodzaje zegarów
ze względu na metodę pomiaru czasu można podzielić zegary na
• oparte na zjawiskach naturalnych i prostych zjawiskach fizycznych:
zegary słoneczne
zegary księżycowe
zegary wodne
zegary piaskowe (klepsydra)
zegary ogniowe (świeca)
zegary oliwne
• oparte na bardziej skomplikowanych mechanizmach i zjawiskach fizycznych:
zegary mechaniczne (wahadłowe, balansowe)
zegary elektryczne i elektroniczne
zegary kwarcowe
zegary atomowe
ze względu na sposób wskazywania czasu:
• tarczowy: 12-godzinowa dwu- lub trójwskazówkowa i 24-godzinowa jednowskazówkowa
• diodowy (wyświetlacz z diodami LED)
• ciekłokrystaliczny (wyświetlacz ciekłokrystaliczny)
• kartkowy (posiada zazwyczaj plastikowe kartki, stosowany jest czasem np. na dworcach)
• projekcyjny (mały projektor wyświetla czas np. na ścianie lub suficie)
• dźwiękowy (po naciśnięciu przycisku godzina jest wypowiadana z głośnika)
• dotykowy (np. naręczny zegarek wskazówkowy dla niewidomych).
Wrocławskie zegary słoneczne
Zegar słoneczny (gnomon) – zegar
wyskalowany w godzinach, określający
czas na podstawie pozycji słońca, przez
wskazanie kierunku z którego pada
światło. Jest ona znany od starożytności.
Istnieją także zegary przenośne
(kieszonkowe) mierzące wysokość słońca
nad horyzontem.
Ośrodek szkolno – wychowawczy dla
dzieci niesłyszących, ul. Dworska 8,
1907 r.
Zegar słoneczny ścienny - Ośrodek szkolno wychowawczy, ul. Jarzębinowa.
Zegar słoneczny ścienny - Dawna Wyższa
Szkoła dla dziewcząt im. Cesarzowej Wielkiej,
obecnie LO I, ul. Ks. Poniatowskiego 9,
pierwsze wzmianki z 1767 r., zegar słoneczny
zainstalowano na willi dyrektora w 1906-9 r.
Zegar słoneczny ścienny - Kościół pw.
św. Bonifacego, budynek parafialny, pl.
Staszica 24, (Śródmieście), data
powstania 1897-8 r.
Zegar słoneczny ścienny - Przedszkole nr 109,
ul. Nowowiejska 79/80, data powstania: 1904 r.
Zegar słoneczny ścienny - Liceum
Ogólnokształcące nr VII, ul. Krucza 49, data
powstania: 1907 r., obecnie poddawany
renowacji.
Zegar słoneczny ścienny - Sąd Rejonowy dla
Wrocławia-Fabrycznej - Krajowy Rejestr
Sądowy, ul. Poznańska 16-20, były budynek
Zespołu Szkół Mechanicznych nr 1, data
powstania: 1900 r.
Zegar słoneczny ścienny Willa, ul. Lipińskiego 17.
Zegar słoneczny ścienny Willa, ul. Rapackiego 67
Ogród Botaniczny przy ul. Sienkiewicza
udostępniał zwiedzającym horyzontalny
zegar słoneczny, ale na skutek zniszczeń
poddany jest długotrwałej naprawie.
Zegary wrocławskiego ratusza
W lipcu 1580 r. zdjęto z tarcz
zegarowych cyfry arabskie
zastępując je rzymskimi
Pierwszy zegar zamontowano w połowie XIV w. Do dziś przetrwał
jedynie dzwon wiszący na ratuszowej wieży z łacińską inskrypcją
„Roku Pańskiego 1368 spójrz ja dzwon rzadko ogłaszam rzeczy
błahe poprzez noc i dzień podaję czas i godziny”. Drugi zegar
zamontowano w 1550 r. nad Piwnicą Świdnicką. Jego kurant co 30
min. wygrywał na zmianę 3 kościelne pieśni. Osiem lat później
zepsuł się i został przeniesiony do komory podatkowej ratusza,
gdzie można go było oglądać do 1779 r. Pod koniec lat 60. XVI w.
ratusz otrzymał trzeci zegar z 4 tarczami. Zamontowano go na
wieży. W 1580 r. zamontowaną 5 tarczę na wsch. elewacji ratusza.
Ma kształt kwadratu o boku 4 m i wykonano go z desek
modrzewiowych. Tarcza od 1888 r. była połączona specjalnym
systemem przekładni z mechanizmem zegara znajdującym się w
wieży. Potem otrzymał własny napęd. W 1950 r. zegar ratuszowy
zamilkł na 7 dni z powodu pobicia zegarmistrza, który wdarł się w
kłótnię z miejskimi przekupkami. W 1653 r. nietrzeźwy
mieszczanin strzelił z muszkietu do tarczy zegarowej. Za ten czyn
został skazany na śmierć przez ścięcie na Rynku. Obecny
mechanizm zegara pochodzi z 1801 r. Waży 2 t., wahadło mierzy
9,8 m, ołowiana tarcza waży 70 kg, ciężarki ważą 98 kg i wiszą na
20-metrowych linach. Zegar remontowany był w 1976 r. i w 1999 r.
Zegary z kart historii
Początki naszego Wawelu sięgają XIII
wieku, kiedy to w lewobrzeżnym
Wrocławiu wybudowano, obok osady
żydowskiej, nowy, nieobronny dwór
książęcy, przylegający do murów
miejskich. Rezydowali w nim Piastowie,
choć nigdy nie uzyskał statusu oficjalnej
siedziby książęcej. Dwór przekształcił się
w zamek dopiero za czasów cesarza
Karola IV, który nazywał Wrocław
"swoim najpiękniejszym miastem" i w
latach 1346-1378 aż 31 razy przebywał
we Wrocławiu.
Nie istniejący książęcy (piastowski), później
królewsko-cesarski zamek lewobrzeżny od południa.
Jego relikty wtopiły się w strukturę wybudowanego na
jego miejscu kościoła i kolegium Jezuitów.
Dom handlowy, Rynek
56, ul. Igielna, stan z
końca lat 20. XX w.
Dawne pogotowie
ratunkowe na Praczach
Odrzańskich.
1818 – 1819 r.
Gazeta okolicznościowa VIII
Niemieckiego Święta Sportowego w
1914r. podaje, że sala gimnastyczna przy
ul. Nowej 6/7 posiada własny zegar,
którego mechanizm ustawiano na klatce
schodowej obiektu.
Śląski Krajowy Zakład Ubezpieczeń
Emerytalnych i Inwalidzkich, pocztówka z ok.
1910 r., budynek zarządu od strony dzisiejszego
pl. Hirszfelda, zegar pochodził z fabryki C.
Weissa.
Śląski Krajowy Zakład Ubezpieczeń
Emerytalnych i Inwalidzkich Widok na
dawny budynek zarządu od strony dzisiejszej
ul. Gwiaździstej, pocztówka z ok. 1905 r.
.
Zegar przy Hali Ludowej 1915 – 1920 r.
Łaźnia miejska, ul. Ks. Witolda, data
powstania 1893 – 1905 r. Zegar
posiadał dwie tarcze podświetlane 3
płomieniami gazowymi.
• Zegar posiadała straż pożarna przy ul.
Ołbińskiej – 1908 r. oraz budynek gospodarczy
Miejskiej Straży Pożarnej nr 2 przy ul. Gdańskiej
(zegar czterotarczowy).
• Zegary z jedną tarczą miały: Stajnia Miejska
przy ul. Strażackiej oraz szkoły przy ulicach:
Grunwaldzkiej, Gajowickiej, Składowej.
Gazownia miejska na Tarnogaju, data
powstania: 1905 r., zegar posiadał dwie
tarcze podświetlane 3 płomieniami
gazowymi i wybijał pełne godziny. W 1917
r. za sprawą władz niemieckich zostały
zarekwirowane na potrzeby wojny dzwony
zegarowe o wadze 35,8 kg.
Hala targowa przy ul. Kolejowej. Zniszczona podczas II
wojny światowej, mimo wytrzymałej konstrukcji, przez
28 lat nie doczekała się odbudowy. W 1973 r. nastąpiło
rozebranie Hali Targowej przy pomocy oddziału
saperów i sporej ilości materiału wybuchowego.
Nieistniejąca cukrownia „Klecina” z roku 1834 r.
wybudowana przez wrocławskich kupców, braci
G. i A. Liebichów oraz M. Hikkela. Zegar
pochodził z fabryki C. Weissa. Obecnie znajduje
się park handlowy Bielany (hipermarket
Auchan).
Budynek z wieżą zegarową dyrekcja SSB przy
zajezdni na ul. Kamiennej/Ślężnej (okres
międzywojenny). Podczas oblężenia twierdzy
Breslau - całkowite zniszczenie gmachu
dyrekcji, a hale poważnie uszkodzone. Budynku
administracyjnego nie odbudowano, lecz
wzniesiono na jego fundamencie mniejszy –
również dla administracji. Hangary
wyremontowano pod koniec lat 40.
Kaplica więzienna przy ul. Kleczkowskiej,
data powstania: 1895 r.
Palarnia kawy wraz z kawiarnią Otto Stieblera,
pl. Teatralny 5, obecnie Miejska Biblioteka
Publiczna nr 57, data powstania: 1885 r.
Zegar Brockbanków (Londyn) został
zakupiony dla Obserwatorium
Astronomicznego Uniwersytetu
Wrocławskiego w 1806 r. z pieniędzy
hrabiego von Hayma. Zegar miał
wahadło z rurkowa kompensacją
Troughtona. W 1833 r. wahadło
otrzymało kompensację rtęciową. Zegar
wskazuje czas gwiazdowy. Obecnie
znajduje się w holu głównego budynku
Instytutu Astronomicznego
Uniwersytetu Wrocławskiego.
Linia południkowa w
Wieży Matematycznej
Uniwersytetu
Wrocławskiego, data
powstania: 1791 r.. Jej
całkowita długość wynosi
15,4 m. Zdaniem
astronoma Jungnitza,
linia południkowa
odmierza czas z
dokładnością pól sekundy,
będą przy tym przyrządem
relatywnie tanim i
pewnym.
• Najbardziej znany zegar słoneczny naszego miasta znajdował się na fasadzie zamku
królewskiego obok tarczy zegara mechanicznego, powstałego w 1537 r. gdy ten musiał ustąpić
miejsca budynkowi uniwersytetu, zegar wybijający godziny i kwadranse w 1728 r. został
przeniesiony do sąsiedniego budynku, gdzie został zniszczony podczas wojny siedmioletniej .
• Siłownia wodna na Odrze, dzieło Maxa Berga otrzymała zgodnie ze stylem budynku,
cyfry godzin zegara z terrakoty.
•
Na wieży więziennej o nazwie „Pod Dobra Kaszą” w 1618 r lub 1624 r. zamontowano zegar
wybijający kwadranse, jeszcze pod koniec XVII w pełne godziny wybijał strażnik po usłyszeniu
dzwonienia innych zegarów w okolicy.
• Dawny zakład dla ubogich i nieuleczalnie chorych, następnie szpital przeciwgruźliczy,
obecnie Zespół Szkół Rolniczych im. Ziemi Piastów i LO XIX, ul. Stabłowicka 147-149, 1902 r.
• W 1913 r. wykonano zegar słoneczny dla ogrodu barokowego przy Hali Ludowej na
Wystawie Stulecia. Projekt opracował prof. Rosen, wykonanie powierzono wrocławskiemu
kowalowi-artyscie Gustawowi Vogelowi, a tarcze układano z kwiatów.
• W 1907r. na wniosek Rady Miejskiej Wrocławia ogłoszono konkurs na wieżyczki zegarowe,
które stanęły koło Wzgórza Liebicha i przed budynkiem Sejmu Dolnośląskiego (obecnie budynek
Notu). Autorem projektu był Albert Frieb.
Nieczynne zegary
Wieża ciśnień przy ul. Przybyszewskiego; powstała
1914-15, od 1985 r. pozostaje nieczynna. Miała
globus i zegar słoneczny na dachu. Bezpośrednio po
wojnie zdemontowano je i zastąpiono wielką gwiazda
radziecką, która szybko się zepsuła, do 2005 r globus i
zegar słoneczny były na swoim miejscu.
Browar Piastowski, ul. Jedności
Narodowej 204-210, data powstania:
1983 r.
Czynne zegary
Arkady Wrocławskie, ul. Powstańców Śl. 2-4, data
powstania: 2005-2007 r.
Pasaż Grunwaldzki, Rondo Regana, data
powstania: 2007 r.
Czynne zegary
Akademia Muzyczna, pl. Jana Pawła II.
Hala targowa, ul. Piaskowa 16, 1906-8 r., zegar
pochodzi z fabryki C. Waissa. W 1917 r. za sprawą
władz niemieckich zostały zarekwirowane na
potrzeby wojny dzwony zegarowe o wadze 70 kg.
Czynne zegary
Dawna miejska Kasa Oszczędności, Biblioteka
i Archiwum 1891, obecnie po 1945 r.
Biblioteka Główna Uniwersytetu
Wrocławskiego, ul. K. Szajnochy 7-9. Zegar
posiada cztery tarcze zegarowe.
Dawna Szkoła Rzemiosł Budowlanych,
obecnie Wydział Architektury
Politechniki Wrocławskiej, ul. B. Prusa
53-55, 1875 r.
Zegary Polskich Kolei Państwowych
Dworzec Główny, ul. Piłsudskiego 105,
1855-1857 r.
Fragment odremontowanego Dworca
Głównego, wejście od strony ul. Suchej,
2010 r.
Dworzec Świebodzki, pl. Orląt
Lwowskich 20, 1843r. pierwszy
etap budowy i 1868-74 r. drugi etap
budowy.
Dworzec Nadodrze, pl. Staszica 50, data
powstania: 1867-8 r.
Dawna Dyrekcja Kolej Królewskich, obecnie Dolnośląska Dyrekcja
Okręgowa kolej Państwowych, ul. Joannitów 13, 1911-14 r.
Zegary nieczynne Polskich Kolei Państwowych
Stacja Mikołajów, ul. Stacyjna 5, czas
powstania 1913-1914 r., fot. Z ok. 1920 r.
Stacja Brochów ul. Mościckiego 36, czas
powstania ok. 1895-96 r.
Zegary nieczynne Polskich Kolei Państwowych
Dworzec Dolnośląsko-Marchijski, data
powstania: 1844 r.
Dworzec Górnośląski, ul. Małachowskiego
13, czas powstania: 1841-42 r.
Zegary budynków szkolnych
Zespól Szkół nr 22, LO II im. Piastów
Śląskich, ul. Parkowa 18-24, data powstania:
1929 r.
Nieczynne zegary budynków szkolnych
Gimnazjum nr 16 ul. Jemiołowa 57, data powstania: 1899 r.
W 1917 r. za sprawą władz niemieckich zostały
zarekwirowane na potrzeby wojny 2 dzwony zegarowe o Gimnazjum nr 15, ul. Jedności Narodowej
wadze 8 i 3 kg.
117, data powstania: 1892 r.
Dawne zegary budynków szkolnych
Lewe skrzydło Szkoły Podstawowej
nr 74 im. Prymasa Tysiąclecia, ul.
Kleczkowska 2, 1901 r., zegar
posiadał jedna tarczę zegarową.
Szkoła ludowa przy ul. Kamiennej 86 ok. 1911
r., dziś Uniwersytet Ekonomiczny, zegar
posiadał napęd elektryczny.
Wnętrze szkoły ludowej przy ul. Reja 13, ok. 1892 r. Druga tarcza zegara
wychodziła na zewnątrz budynku.
Szkoła ludowa przy ul. Tęczowej 60, ok.
1893r. , zegar posiadał jedną tarczę zegarową.
Gimnazjum św. Elżbiety znane było od połowy
XVI w., mieściło się i działało w budynku już w
1293 r. Obecnie gmach zajmuje m.in. Zarząd
Gospodarki Komunalnej oraz Zarząd Cmentarzy
Komunalnych. Zegar jednego najbardziej
elitarnych gimnazjów miasta, św. Elżbiety, nie
wybijał godzin, sterował natomiast dzwonem
szkolnym, oznajmiający początek i koniec lekcji.
Dla zegara Miejskiej Szkoły im. Cesarzowej
Augusty (data powstania:1863 r.), powstałego w
1911r, wrocławski profesor kowalstwa
artystycznego Jaroslav Vonka wykonał elementy
zdobnicze z kutego żelaza. Obecnie mieści się tu
Liceum Chemiczne przy Zespole Szkół
Chemicznych, ul. Skwierzyńska 1-7.
Dawna szkoła ludowa, obecnie Szkoła
Podstawowa nr 1 im. Marii Dąbrowskiej, ul.
Nowowiejska 78, data powstania 1900 r. Zegar
posiadał dwie tarcze o średnicy 2 metrów.
Czynne zegary wrocławskich świątyń
• 1725 r. czynny zegar wybijający kwadranse i
godziny, dokładniejsze wskazywanie czasu za
pomocą 2 tarcz zegarowych
• 1823 r. – koniec życia zegara z powodu zbyt
częstych jego napraw
• 1825 r. – pęknięcie małego dzwonu zegara
• 1843 r. – odlanie nowego zegara o wadze 46
kg, wykonanie: Aloizy Hoffmann, koszt: 298
talarów niemieckich
• 1898 r. – zastąpienie nowym 4- tarczowym
zegarem wybijającym kwadranse i godziny,
wykonanym przez wrocławskiego zegarmistrza
Winklera.
Kościół Bonifratrów pw. Św. Trójcy, ul.
Traugutta, data powstania 1715, zegar
zamontowano w 1725 r., dwukrotnie
wymieniany: 1843 i 1898 r.
Kościół pw. Opieki św. Józefa, ul. Jedności
Narodowej, dawniej pw. Urszuli i Jej 11 Tysięcy
Dziewic), data powstania 1820-23, pierwsza
wzmianka o kościele 7.01.1400r., zegar wieżowy
zamontowano w 1734 r., pochodził z fabryki C.
Waissa.
Kościół św. Elżbiety
Węgierskiej, ul. Grabiszyńska,
data powstania: 1893 – 1896 r.
Kościół pw. św. Rodziny, ul. Monte Casino
(Sepolno), data powstania 1928-30 r.
Kościół pw. Opatrzności Bożej, ul. Kazimierza
Wielkiego, data powstania 1741 r. Zegar opus 309
powstał w berlińskiej fabryce E. Möllingera w 1845 r.
Posiadał mieszana konstrukcję z wysokim
mechanizmem chodu pośrodku i niskim mechanizmem
bicia godzin i kwadransów po bokach. Wymagał
codziennego nakręcania.
Kościół Najświętszej Marii Panny Królowej
Polski, ul. Jerzmanowska 96, data powstania:
1972 r.
Kościół Parafii wojskowo-cywilnej
p.w. Najświętszej Maryi Panny
Królowej Polski , ul. Karmelkowa 94.
Kościół p.w. św. Anny, ul. Jana Stanki
(Oporów), data powstania 1932-38.
Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny, ul. Parafialna (Ołtaszyn), pierwsze
wzmianki 1254r., 1855-6 – przebudowa wieży
na skutek uszkodzenia dachu i stropu,
prawdopodobnie w tym czasie następuje
instalacja zegara.
Kościół p.w. Św. Maurycego, ul. Traugutta,
pierwsza wzmianka w 1234r., w 1723r.
przebudowa wieży.
• 1617 r. – instalacja mniejszego dzwonu zegarowego,
wykonanie: Jakob Götz
• 1811 r. – odlanie przez Ernsta Gottlieba
Moretzy’ego większego dzwonu zegarowego, z powodu
zniszczenia przez pocisk artyleryjski, koszt: 80 talarów
oraz metal z roztopionego starego dzwonu. Dokupienie
od jezuitów wrocławskich dzwonu odlanego w 1519 r. w
Pradze
• Czasy sekularyzacji – przekazanie dzwonu
zegarowego kolegium szkolnemu. Odkupienie dzwonu
zegarowego przez parafię za 150 talarów niemieckich
• 1859 r. – instalacja 3- tarczowego zegara wieżowego
Carla Wiessa z Głogowa, wybijającego kwadranse i
godziny, koszt: 561 talarów niemieckich.
• 1917 r. – oddanie dzwonu zegarowego na cele
wojskowe
• 1939 r. – montaż nowego mechanizmu zegarowego
• 1.04.1945 r. zniszczenie zegara w ramach walki o
Festung Breslau
• Prawdopodobnie po II wojnie światowej naprawiono
mocno uszkodzony mechanizm zegara.
Dawne zegary wrocławskich świątyń
Kościół Odkupiciela – ul. Sudecka
28 II 1901 r. zegar ufundowała za 2430 marek Rada Miejska. Zegar
wykonany w głogowskiej fabryce Weissa posiadał centralny rozrząd i
2 małe młoteczki oraz 4 blaszane tarcze o średnicy 3 m każda.
Wybijał pełne godziny i kwadranse.
Kościół ewangelicki św. Krzysztofa - ul.
Kazimierza Wielkiego
12 I 1539 r. ustawiono zegar z podziałem 12 –
godzinnym. W 1796 r. został zniszczony. Jego
nazwa „zegar cukiernika” wywodzi się
przypuszczalnie od cukiernika – fundatora
zegara.
Kościół św. Bernarda – obecnie Muzeum
Architektury. Pierwsza wzmianka pojawia się w 1555
r., kiedy to piorun zniszczył zegar bijący na wieży
kościelnej. W 1673 r. mieszczanin wrocławski
Christian Volgnet podarował srebrną klepsydrę na
ambonę kościelną. Były 2 małe zegary dzwonowe
(400kg i 125kg), które nie miały serc. Walono w nie
młotem. W 1917 r. uniknęły przetopienia. W 1945 r.
zostały całkowicie zniszczone.
Kościół św. Barbary od północnego-wschodu
Dawny kościół filialny, następnie parafialny pw.
(z obecnej ul. Cieszyńskiego). Według własnego
Św. Barbary, obecnie katedra Polskiego
rysunku grafikę przygotował Maksymilian von
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw.
Grossmann z 1830r. Zegar w odróżnieniu od
Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, ul. Św. innych godziny wybijał o 10 min. wcześniej. Mimo
Mikołaja 40, pierwsza wzmianka z 1265 lub 1268 r., licznym napraw i wysiłków najlepszych
w 1465 wzniesiono wieżę i prawdopodobnie
zegarmistrzów, ciągle się spieszył. Zaczął nosić
zainstalowano zegar.
miano zegarem kluskowym, gdyż tyle czasu trzeba
było czekać, by wrzucone kluski ugotowały się.
• Wykonawca pierwszego zegara - mistrz Sweibel,
koszt: 10 grzywien
• Uroczyste uruchomienie - 24.06.1373r.
• 1465 r. – nowy zegar, wykonawca - ślusarz
Mikołaj Pfaunberg, koszt: 30 grzywien halerzy oraz
przekazanie na własność starego mechanizmu zegara
• 19.07.1540r. – zniszczenia zegara z powodu
wielkiego pożaru
• 16.11.1584r – przeróbka na tzw. półzegar
z systemem 12-godzinnym
• 23.11.1633r. – wywóz zegara do Drezna
• Instalacja zegara po wojnie 30-letniej
• 9.06.1759r – kolejny wielki pożar, całkowite
zniszczenie zegara
• 1802 r. nowy zegar regulowany według gwiazd
zegar, wykonawca: zegarmistrz Józef Antoni
Chęciński, koszt: 1200 talarów
• II wojna światowa – całkowite zniszczenie zegara,
projekt odbudowy nie przewidywał kolejnego zegara.
Fronton katedry od zachodu. Według nieznanego
autora grafikę przygotował Maksymilian von
Grossmann lata 1820-25.
Zegar kościoła Św. Marii Panny na
Piasku
• 1430 r. – instalacja zegara z
dzwonem zakupionym przez opata
Nicolasa Hermana.
• 1556 r. - uszkodzenie zegara
z powodu burzy.
• 30.01.1720 r. całkowite
zniszczenie zegara z powodu
pożaru.
• Brak zegara do dnia
dzisiejszego.
Zegar kościoła Św. Wojciecha
• 1493 r. – budowa zegara
przez magistra Martina, koszt:
11 grzywien i 6 florenów.
• 1499 r. naprawa zegara,
koszt 11 grzywien.
• 18.06 1537 r. – zniszczenie
zegara podczas gwałtownej
burzy.
• 1608 r. – budowa Nawego
zegara, ale prawdopodobnie bez
tarczy zegarowej, mechanizm
wybijał pełne godziny.
Zegar z klasztoru Dominikanów
• 1496 – 1491 r. instalacja
zegara w dormitorium.
• 1494 r. – dokupienie
drugiego dzwonu.
• 1495 r. – naprawa zegara,
koszt: 1 grzywna.
• 1496 r. – naprawa zegara,
koszt 6 groszy.
• 1947 r. - kolejna naprawa,
koszt: 2 grosze.
Kościół św. Jacka i ul. Miłoszycka 20a (Swojszyce),
pierwsze wzmianki 1530r, przebudowany po pożarze
w 1630r., instalacja zegara w 1754r., później
wymieniony na zegar fabryki zegarów wieżowych
Carla Weissa w Głogowie. Pocztówka udostępniona
dzięki uprzejmości pana Tadeusza Redera pochodzi
ze zbiorów pana Karola Bykowskiego.
Zegar Kościoła pw. ŚW. Marii Magdaleny
• Istnienie zegarów wieżowych co najmniej do 2 połowy XVI w., brak jednak informacji
źródłowych.
• 16 lub 20. 06.1565 r. wciągnięcie na wieżę nowego dużego dzwonu zegarowego odlanego
prze z Jakuba Götza.
• 9.03.1558 wprowadzenie zwyczaju wybijania kwadransów na małym dzwonie
zegarowym i ręcznie godzin na dużym dzwonie zegarowym przez służących kościelnych
• 30.03.1583 r. zakup nowego zegara mosiężnego dla ukończonej w 1581 r. ambony
• Lata 70. XIX w – zakup nowego zegara wieżowego
• 22/23.03.1887 r. – uszkodzenie zegara z powodu wielkiego pożaru hełmów kościoła
• 1891 r. –zakup zegara firmy Carla Wiessa z Głogowa
• Lata 20. XX w. – wymiana mechanizmu zegara na mechanizm młotkowy uruchamiany
przez elektryczny zegar – matkę, rozpoczynającym dzwonienie dopiero 35 sekund po
pierwszym uderzeniu zegara ratuszowego w celu uniknięcia nakładania się dźwięków tych
obu blisko siebie zlokalizowanych zegarów
• II wojna światowa – całkowite zniszczeni zegara – brak zegara co czasów dzisiejszych.
Zegar Kościoła pw. Św. Elżbiety
• Pierwsza dochowana wzmianka o zegarze kościelnym z 1522 r, adnotacja w księdze
rachunkowej o wydatku 6 groszy srebrnych „dla sprawnienia zegara w zakrystii”
• 1561r. instalacja nowego zegara wieżowego, ręczne wybijanie przez służących kościelnych
godzin i kwadransów na dzwonach wciągniętych na wieżę 20,04.1562 r. i 12.06.1569r.
• Koniec XIX w. zegar sterowany innym zegarem połączony przewodami z mechanizmem
bicia pracującym w systemie Schiefersteina, umieszczonym na wieży (niekorzystne rozwiązanie,
ponieważ przewody elektryczne, prowadzone po zewnętrznej stronie wieży, ulegały częstemu
uszkodzeniom)
• 1910r. za sprawą rady miejskiej Wrocławia, nowy zegar wykonany przez ślusarza Galarta,
ustawiony w dawnym pomieszczeniu hejnalisty kościelnego, nakręcany co 8 dni
• 28.07.1913r. wyposażenie zegara w elektryczny mechanizm bicia dużego dzwonu
zegarowego
• 1926 r.- ostatnie bicie zegara
• Zniszczenia II wojny światowej – brak inicjatywy kolejnej instalacji zegara wieżowego.
Dawne zegary nieistniejących świątyń
Ewangelicki kościół pw. Chrystusa
Króla, ul. Zaporowska, 1909 r.
Dawny ewangelicki kościół Odkupiciela, pl.
Staszica 24, data powstania 1902-4 r. Zegar
zamontowany został na wieży kościelnej za sprawą
zegarmistrza Augusta Winbrera za 2104 marek.
Dawne zegary nieistniejących świątyń
Kościół pw. Zbawiciela, ul. Borowska / Dyrekcyjna,
1880 – 90 r.
Kościół św. Trójcy, ul. Tęczowa 1928 r.
Nieczynne zegary wrocławskich budynków
Wytwórnia wódek Carla Schirdewana przy ul.
Traugutta 102-104. wytwórnia wódek i likierów
istniała już w 1762 r. usytuowana jest w
oficynie. Kamienica przed wytwórnią należała
do Carla Schirdewana.
Zajezdnia tramwajowa, ul. Legnicka 195, data
powstania: 1911 r.
Zegary wrocławskich szpitali
Dawny szpital dla nerwowo i umysłowo
Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. Marciniaka,
chorych, obecnie Specjalistyczny Zespół
ul. Traugutta 116. Pierwszy zegar zamontowano w
Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej im. A.
1861r. W 2006 r. - firma Diagnostyka Sp. z o.o.
Demianowskiego, Wybrzeże J. Conrada
Laboratoria Medyczne, ufundowała zegar zewnętrzny, Korzeniowskiego 18, data powstania 1884na neogotyckim budynku o historycznej nazwie
1888 r. Zegar pochodzi z fabryki C. Waissa.
"Marienhaus", który powstał w 1878 r.
Nieczynne zegary wrocławskich szpitali
Dawny szpital żydowski, obecnie Okręgowy Szpital
kolejowy, ul. Wiśniowa 36, data powstania: 1903 r.
Budynek gospodarczy, Samodzielny Publiczny
Szpital kliniczny nr 1, ul. Skłodowskiej-Curie 58.
Nieczynne zegary wrocławskich szpitali
Szpital im. Cearzowej Augusty, ul. Poniatowskiego
2-4, data powstania: 1885-6 r.
Wojewódzki Szpital im. Babińskiego, dawniej
im. Wszystkich Świętych, pl. 1 Maja 8, obecnie
pl. Jana Pawła II. Klasycystyczny gmach z
zegarem kwadransowym został oddany do użytku
w 1801 r. W 1917 r. za sprawą władz niemieckich
zostały zarekwirowane na potrzeby wojny
dzwony zegarowe o wadze 120 kg i 58 kg.
Obecnie szpital przeznaczony jest do rozbiórki.
Zegary obiektów sportowych
Teren stadionu olimpijskiego ul. Paderewskiego 35:–
obecnie Międzywojewódzka Przychodnia Sportowo –
Lekarska, data powstania obiektów: 1930 r.
Wieża Stadionu Olimpijskiego, data
powstania obiektów: 1930 r.
Zegary obiektów sportowych
Budynek kąpieliska otwartego przy Hali
Kąpielisko „Morskie Oko” ul. Chopina 27 , data
„Orbita”, która powstała w latach 1992-2002, powstania:1909-1912 r.
poprzedni kompleks zbudowany był w latach
osiemdziesiątych XX w.
Czynne zegary budynków użyteczności publicznej
Od 1897 roku swoją siedzibę miała tutaj Fabryka
Wodomierzy Meinecke AG, a po wojnie Zakłady
Aparatury Spawalniczej ASPA. Główny budynek
administracyjny został wpisany do rejestru
zabytków w 2002 roku. Obecnie Hot Company
Sp. z o.o. istnieje od 1998 roku.
Zespól budynków sądowo – więziennych, ul.
Sądowa 1-3/Podwale 29/30, data powstania
1845-1852, przebudowany w latach 1881-87 i
1930 r. W 1887 r. nie było ani mechanizmu ani
tarcz według raportu „Świdnickiej Gazety
Sądowej”. Do dziś znajduje się zegar z fabryki
E. Eppnera w Srebrnej Górze.
Zajezdnia tramwajowa ul.
Powstańców Śląskich 195, data
powstania:1911 r.
Wieżyczka meteorologiczna przy ul. Świdnickiej
– 22.04.1885 według systemu niemieckiego
inżyniera Graua i sterowanego zegarem – matką,
znajdującego się w biurze Teatru Miejskiego
(obecnie Opera), który z kolei kontrolowany był
zegarem w głównym urzędzie telegraficznym.
Wytwórnia Filmów Fabularnych przy Hali
Ludowej, ul. Wystawowa, data powstania
1912 r.
Zegary w Muzeum Poczty
Zegary w Muzeum Uniwersytetu
Wrocławskiego
Współczesne zegary
Wielki Zegar Binarny (z ang. BBC – Big Binary
Clock). Budynek Zintegrowanego Centrum
Studenckiego Politechniki Wrocławskiej
(wybrzeże Wyspiańskiego 23-25, bud. C-13 od
strony dziedzińca), 13 listopada 2009.
Konstruktorzy - członkowie koła
naukowego MOS działającego na Wydziale
Elektroniki. Wielki Zegar Binarny jest
czasomierzem prezentującym bieżącą
godzinę w zapisie zerojedynkowym, z
użyciem 18 świetlnych okręgów
umieszczonych w oknach. Ich kolory –
zielony, niebieski, czerwony - reprezentują
odpowiednio: godziny, minuty i sekundy. W
celu zwiększenia praktyczności urządzenia,
studenci zaprojektowali także klasyczne
wyświetlacze prezentujące czas z użyciem
cyfr arabskich. W roli elementów
świecących zastosowano diody LED, dzięki
czemu urządzenie pobiera niewiele energii.
Zegar elektroniczny na budynku
Narodowego Banku Polskiego, ul. Ofiar
Oświęcimskich 41-43.
21.12.2009 pięciometrowy słup z zegarem stanął
przy Przejściu Świdnickim. Odmierza czas do Euro
2012. Na kamiennej konstrukcji stoi szklany
pojemnik, w którym znajdują się piłeczki z napisem
"UEFA EURO 2012TM. Wrocław Host City”.
Czynne zegary słupowe na ul. Świdnickiej, po obu
stronach centrum handlowego „Renoma”.
Czynny zegar przy ul. Szewskiej, zamontowany
przez zakładem zegarmistrzowskim „Omega”.
Czynny zegar przy ul. Świdnickiej,
zamontowany przez zakładem
zegarmistrzowskim.
Ciekawostki o wrocławskich zegarach
• 2009 r. - z centrum Wrocławia znikają uliczne zegary ze skrzyżowań Świdnickiej i Kazimierza
Wielkiego, Świdnickiej i Piłsudskiego, Kazimierza Wielkiego i Ruskiej czy Szewskiej i Wita
Stwosza. Na placu Dominikańskim, na placu Grunwaldzkim i przy ul. Piłsudskiego. Zegary na
skrzyżowaniach stały we Wrocławiu od trzynastu lat.
• Zespół polsko-francuskich naukowców pod kierownictwem prof. Jana Dziubana z Wydziału
Elektroniki Mikrosyste z Politechniki Wrocławskiej opracował prototyp super małego zegara
atomowego. Jego największą zaletą są niewielkie rozmiary i niższy koszt produkcji od stosowanych
dziś zegarów atomowych wielkości walizki. Zegar ten zainstalowany w naszym
komputerze osobistym przyspieszy transmisję danych na odległość, a w przypadku telefonów
komórkowych - umożliwi lepsze wykorzystanie częstotliwości.
• W 1937 r, Marcus v. Gosen wykonał zegar słoneczny w dzielnicy Bierdzany, a zegar
słoneczny dla willi rodziny Hopf przy dziś nieistniejącej ul. Fröbelstrasse (teren Hutmenu),
konstruował prof. Galle.
• Szczególnie wystawny zegar posiadało przedstawicielstwo fabryki zegarów wieżowych Paner
& Co w Srebrnej Górze, mieszczące się w domu narożnym przy ul. Świdnickiej i S.
Leszczyńskiego. Działało ono we Wrocławiu od 1850 i w 1910 r. znana wrocławska spółka
architektów Böttcher & Gaze zaprojektowała zegar zdobiony miedzianymi figurami, będącymi
alegoriami dnia i nocy.
Bibliografia
•M. Batycki, R. Sachs „Zegary publiczne Wrocławia”, Kalendarz wrocławski, TMW 1997, 1998, 2000,
•O. Czerner „Wrocław na dawnej rycinie” , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989
•W. Chądzyński „Wrocław jakiego nie znacie”, I-bis, Wrocław 2005
•A. Gryglewska „Budynki wrocławskich szkół epoki wilhelmińskiej”, „Wrocław, Hale Targowe 1908-2008”,
[w:]“Architektura Wrocławia. Gmach” red. J. Rozpędowski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1988, t. 4
•H. Górska „Wrocławska architektura użyteczności publicznej o drewnianej konstrukcji szkieletowej” [w:] „Architektura
Wrocławia. Gmach” red. J. Rozpędowski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1988, t. 4
•K. Kirschke „Wrocławskie domy towarowe” [w :]“Architektura Wrocławia. Gmach” red. J. Rozpędowski, Oficyna
Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1988, t. 4
•R. Len „Fryderyka Bernarda Wernera Topografia Wrocławia” Wydawnictwo VIA, 1997
•B. Maciejewska, Gazeta Wyborcza, 8.11.2005
•M. Ordyłowski, A. Ostrowski, „1000 lat wrocławskiego sportu”, Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław 2002, t.4
•„Stary Wrocław na widokówkach dr. Trenklera”, opr. A. Konieczny, Wydawnictwo Ossolineum 1996
•J. Włodarczyk „Astronomia w dawnym Wrocławiu. Ludzie i instrumenty”, UMCS, Lublin 2009
•M. Wójtowicz „Dawne szpitale Wrocławia”, Wrocław 2007
•„Wrocławskie Dworce Kolejowe”, red. M. Zwierz, Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2006
• http://wroclaw.hydral.com.pl/000379,obiekt.html
•www.garnek.pl/graniac/2470938/wroclaw-na-star..
•http://www.naukowy.pl/wielki-zegar-binarny-na-politechnice-wroclawskiej-vt36067.htm
•www.dolnyslask.naszemiasto.pl/…/633150.html
•http://www.szpital-marciniak.internetdsl.pl/obrazki/zegar2_max.jpg
•http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/51,84967,5096546.html?i=5
•www.wikipedia.pl
•http://www.ncbir.pl/www/index.php?option=com_content&task=view&id=276&Itemid=148
•http://pik.wroclaw.pl/Dawny-Szpital-Wszystkich-witych-Wystawa-w2416.html
•Zdjęcia zegarów: Anna Żak

Wrocławskie zegary - przeszłość ucieka, przyszłość czeka Tymoteusz Żak

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zegarmistrz