full text of the paper – PDF - Polish Journal of Sport and Tourism

Transkrypt

46
Pol. J. Sport Tourism 2012, 19, 46-57
EMOTIONAL INTELLIGENCE AND THE SENSE OF EFFICIENCY
OF COACHING AND INSTRUCTING IN WRESTLING
Emotional intelligence in wrestling
KATARZYNA RUTKOWSKA1, DARIUSZ GIERCZUK2
The Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw,
1
Faculty of Physical Education and Sport in Bia³a Podlaska, Department of Psychology
2
Department of Sports Theory and Disabled People's Sport
Mailing address: Katarzyna Rutkowska, Faculty of Physical Education and Sport, 2 Akademicka Street,
21-500 Bia³a Podlaska, tel.: +48 83 3428779, fax: +48 83 3428800, e-mail: [email protected]
Abstract
Introduction. The aim of this study was to diagnose the level of emotional intelligence and sense of efficiency among the
occupational group of coaches and instructors in wrestling. Material and methods. The study involved 27 participants
of a training course for coaches and instructors in training (25 men and 2 women). The basic methods of research involved
the Emotional Intelligence Questionnaire INTE and the GSES scale for measurement of the sense of efficacy. Their use
allowed us to diagnose the average level of emotional intelligence and the sense of self-efficacy. Results. Coaches and
instructors are characterised by average level of emotional intelligence and the sense of self-efficacy. First class coaches
are characterized by significantly higher levels of emotional intelligence, and the belonging to the group of trainers has no
influence on the sense of efficacy. Conclusions. The results of the study can provide guidance to create/modify training
programs for sports coaches. Developing mental toughness and improving emotional intelligence should occupy a special
place in the training process wrestlers.
Key words: emotional intelligence, sense of efficacy, wrestling
(…) we are not just educating coaches –
but people who work as coaches (…)
[Perkowski 2009, p. 179]
Introduction
The specificity of the work of a contemporary coach in the
sport needs constant development and enhancement of interdisciplinary skills. Knowledge of various fields and the ability
to apply it under specific circumstances, increase the efficacy of
coaches. One such field is psychology. Being aware of his/her
own psychosocial needs and those of the players and a coach
not only continually enhances his/her knowledge in this field,
but also cares about personal development, fine tunes various
skills/competencies that might guarantee effective and satisfactory performance in various spheres of life – professional as
well as personal. One of the important elements of social
competence is emotional intelligence.
Wrestling is one of the most difficult sports discipline [1, 2].
It requires high level of physical fitness and appropriate personality traits [3, 4]. During competition, wrestlers use variety
of technical and tactical actions to overcome the resistance of
the opponent. Actions conducted in this way are characterized
by rapid change of position and multiplicity of unexpected
changes in the situation [5, 6, 7]. The result of direct sports
combat of two wrestlers, often equally well-trained in terms
of fitness, depends largely on their mental toughness and connected with it emotional intelligence, i.e. the ability to tackle
new tasks and adapt to the changing situation during hard
physical exertion and fatigue. Appropriate level of mental
preparation largely determines the extent of success and attaining perfection in wrestling [1, 2, 8].
A well-trained wrestler should have the potential ability to
cope with a variety of difficult situations arising during the
process of training and competition. Without proper mental
preparation it would be difficult to make the right decisions,
perform appropriate activities, perceive cause and effect relationships in sports training, elimination of erroneous actions
and ways of solving tasks [8]. Therefore, in the process of
training of wrestlers, training focused on shaping mental
resilience and improvement of emotional intelligence is an
absolute necessity.
The traditional academic psychology assumes that the
concept of intelligence characterizes the level of intellectual
functioning. This applies only to the cognitive aspect of human
activity. Emotions (especially those of representatives of the
cognitive mainstream) are treated as an irrational element,
interfering/lowering the level of intellectual functioning [9].
Relatively recent studies, however, led to the conclusion that
high IQ, not only is not sufficient, but sometimes even hinders
the attainment of goals. The search for determinants of comprehensive human development, effective functioning in various areas and various successes, intra-/interpersonal good
relationships and, consequently, satisfaction with life helped
to successfully raise the profile of emotional intelligence [9, 10,
11].
Emotional intelligence is an acquired meta-skill (acquired
especially in childhood). At the same time, it is worth noting,
in a sense it moderates the acquisition of social skills and
development of various competencies, mainly including empa-
Copyright © 2012 by Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education and Sport in Biala Podlaska
Rutkowska and Gierczuk: EMOTIONAL INTELLIGENCE...
thy – i.e. a component of emotional intelligence. Emotional
intelligence is a collection of instrumental and motivational
skills, which helps to effectively utilize the human potential.
It determines the adequate processing of emotional knowledge,
perception, understanding and regulating emotions. Its high
level provides comprehensive access to the emotions also
during the process of thinking. Thanks to emotional intelligence the use of existing emotional experience becomes more
effective, which in turn proves to be helpful in coping with
difficult social situations [11, 12, 13]. The results also show that
the level of emotional intelligence is significantly associated
with broadly defined health – good frame of mind in different
areas of human functioning. Emotionally intelligent individuals cope better with difficult situations, and more effectively
manage stress [14]. It therefore appears that in this sense the
level of emotional intelligence is related to the sense of human
self efficacy. The sense of self-efficacy is identified with the
conviction of one's own competency, control of their own
actions, and even a sense of internal locus of control. It is treated
as a psychological resource – a subjective belief in the possibility of affecting the course of various types of situations – both
known ones and new ones. In practice, it is reflected at the stage
of undertaking of an activity and a possible revision of its
course. People with a higher sense of self-efficacy, aware of their
resources and their impact on situations, are more eager to
undertake various activities (even if marked by risk) and more
effectively pursue their objectives [15, 16, 17, 18, 19].
Emotional intelligence understood in this way and sense
of self-efficacy should be the main characteristics of a modern
coach. A person, who understands and optimally manages their
own emotions and those of the protégées, assists the development of their psychological resources through that of his/her
own, yet is aware of his/her completeness and successfully
implements certain assumptions (personal as well as the training/professional ones).
instructor's course.
The subjects (N=27) were aged 18-53 years. The characteristics of each group are as follows: first-class coaches – M=38.3,
SD=7.15, instructors – M=28.3, SD=10.0, the difference is
statistically significant (U=34.5, p<0.01). The subjects had
various level of experience in training and working with
players, and the average length of experience was in the group of
fist class couches was – M=11.1, SD=7.1, and in the group
of instructors – M=1.7, SD=2.1 (it is worthwhile emphasizing
that five instructors had not yet worked in the profession, while
the length of professional experience of the others ranged from
1 year to 7 years). This variable was also different in both groups
– U=7.0, p<0.01.
Results
After gathering research material, appropriate calculations
were made, just as required by the authors of the tools.
Unprocessed results were referred to the appropriate standards
(including gender and age of the respondents in the case of
measurement of emotional intelligence, and in the case of the
sense of self-efficacy the results were referred to the interim
standards for all adults) for each person to give so-called
calculated results. Analysis of the averaged converted results
leads to the conclusion that coaches and instructors represent
the average level of emotional intelligence and the average level
of self efficacy. It should also be noted that (based on the nonparametric test of significance between the ranks of U MannWhitney) first class coaches had higher levels of emotional
intelligence than the instructors. The results of detailed analyses are presented in Table 1.
Table 1. Analysis of the level of emotional intelligence
and self-efficacy surveyed coaches and trainers
Scale
and type
of results1
Material and methods
The purpose of this study was to determine the level of emotional intelligence and sense of self-efficacy, and a possible
relationship between these variables in the occupational group
of coaches and instructors in wrestling. The results may be
helpful in developing guidelines for preparation/modification
of programmes for sports instructors, especially in the area
of education/training in psychology. The expected effect of
implemented changes will involve improvement in specific
psychosocial predispositions/skills; and ultimately – more effective interaction with players.
In the study, an individually prepared questionnaire was
used, which involved the collection of basic particulars as well
as basic information about the career of the coach/instructor.
In addition, the subjects were also asked to complete:
Emotional Intelligence Questionnaire INTE – an accurate
and reliable tool conceptually related to the theoretical
model of emotional intelligence of Salovey and Mayer, the
questionnaire consists of 33 statements to which subjects
respond by determining the degree (on five-point scale ),
given the wording of compliance with their convictions [13],
GSES scale - Generalized Self-Efficacy Scale - by Schwarzer,
Jerusalem and Juczyñski used for measurement of the sense
of self efficacy [17].
The study involved 27 people. They were students of educational courses for wrestling coaches/trainers organized by
the Faculty of Physical Education in Biala Podlaska (AWF
Warszawa). The study was conducted in two stages, during
which 15 students of first class coach training course were
tested (14 men, 1 woman) and 12 students (11 men, 1 woman)
47
INTE - WS
INTE - WP
GSES - WS
GSES - WP
Surveyed group
Results
interval
First class coaches
117-154
138.3 9.22
Instructors
110-137
125.7 8.4
M2
SD3
First class coaches
4-10
7.9
1.4
Instructors
3-8
5.7
1.6
First class coaches
29-39
33.7
3.4
Instructors
29-36
32.4
2.5
First class coaches
6-10
7.9
1.3
Instructors
6-9
7.5
0.9
U4
P5
30.0 0.00
29.5 0.00
72.5 0.39
73.5 0.43
1
WS – raw data, WP – calculated results, raw score each subject were referred to the ten
standards proposed by the authors of the tools – on this basis the results were averaged;
2
3
Mathematical average; Standard deviation;
4
5
U Mann-Whitney test result; significance level
Moreover, referring to the indications in the literature,
a statement of categories of calculated results was prepared,
showing the level of emotional intelligence. Figure 1 presents
the percentage distribution of the three basic categories. In the
group of first class coaches there were no low scores. Nearly
70% of the subjects obtained high scores. In the group of
instructors one person had a score showing emotional intelligence level being below average. Two people received high
scores, others, ¾ of the group, were at the average level of the
tested variable.
48
Figure 1. Presentation of categories of calculated results INTE
A similar analysis was prepared for the results of the survey
respondents using the GSES Scale (Fig. 2). All the respondents
obtained results showing the average and higher than average
level of the sense of self-efficacy, there were no low results.
Among the first class coaches there were two people, and among
the instructors – one person, obtained average results. The rest
of the respondents – being vast majority – had high levels of the
sense of self-efficacy.
Figure 2. Presentation of categories of calculated results GSES
The next step in the statistical analysis was to calculate correlation. Referring to the value of rho-Spearman coefficients it
was demonstrated that in the group of first class coaches there
was a correlation between the level of the sense of self efficacy
and the level of emotional intelligence (rho=0.60, p < 0.05).
In addition, a relationship was identified between age of
coaches and the length of their involvement in the profession
(rho=0.73, p<0.01). No such relationships were found in the
group of instructors. On the other hand, when analyzing the test
results, a correlation between age and the sense of self-efficacy
was revealed (rho=0.61, p< 0.05), which in turn was not found
in the group of trainers.
Discussion
The findings can be viewed in two different ways. The significance of emotional intelligence and the sense of self-efficacy
appears to be important (considered as separate characteristics,
but also related variables), as much for the coach as for his/her
players. The coach is for them not only a trainer but also an
educator. Presented by his skills are kind of role model for
pupils.
However, it appears that the deliberate and conscious
strengthening of emotional intelligence among athletes is not
yet sufficiently appreciated. The literature suggests that it is
worthwhile to dedicate appropriate thematic blocks to this
issue (for example, ones developed by sports psychologists).
Emotional intelligence allows players to make better use of
various psychosocial skills, useful in sporting situations, but
also in personal life. Examples of such skills (which are highly
conducive to the optimization of self-regulation) include more
positive inner monologues, which are a kind of buffer between
the emotions and reactions [14, 20]. This easily translates into
sporting results [21]. A coach who is also a leader should
not only develop players' emotional resistance, but also support
them emotionally. Research shows that genuine concern
demonstrated to athletes translates into their commitment
to training [22]. This may be particularly important in the
context of the growing problem – the resignation of young
people from sport, as well as professional satisfaction in the
context of the coach [23]. However, observation of the reaction
of many coaches (especially during the competition of their
players) not always provides optimistic conclusions [24].
Currently, more and more attention is paid to the issue
of coaching. This issue is closely related to the area of sport
[25, 26, 27]. It is suggested that the coach, which in practice is
a trainer, should enhance emotional intelligence in others, but
for this to be possible he should intensely care about his/her
personal development [28]. And so, the second direction of the
discussion of our own research is the importance of the variables tested for the functioning of the coach. In sports psychology of sport, there increasingly appear analyses of the
psychological profile of coach [24, 29, 30, 31]. A coach who has
high level of specific psychological skills (including perhaps
those analysed in this study) “can effectively form players'
confidence and their belief in success” [30]. In light of this
thesis, the research brings optimistic forecasts. The vast majority of the respondents (instructors as well as coaches) are
characterized by high level of the sense of self-efficacy. On the
other hand, the difference in the levels of emotional intelligence
between the two groups may become an important guideline for
developing of sports coach training programs. At the level of
institutional education of instructors more attention must
be devoted to issues related to psychosocial development to
strengthen and to direct the development of social competence
with particular reference to the component discussed in this
study, and at the same time, in conjunction therewith, the sense
of self-efficacy should be reinforced. Assuming that the trainers
gain knowledge and skills on the basis of institutional interaction (usually these are training courses increasing of formal
qualifications or occasional thematic training), and in the
course of independent activity [32], it is worthwhile to consider
the third option (in addition to formal education and self
education), which monitoring would ensure institutional
learning outcomes and support personal and professional
development – a form even more considering the elements of
sports psychology [25]. Psychologists are offered so-called
supervisions [33, 34], health care workers use the so-called
Balint training enhancing self-awareness, empathy improvement, which translates into better performance in the personal
and professional life [35, 36]. Perhaps the professional group of
instructors/trainers could also receive customized and new
forms of training suited to the specifics of their work individual
needs.
The consequences of deficiencies in the field of emotional
intelligence, particularly empathy, may even increase the
likelihood of aggressive behaviour [37]. It is worth noting that
empathy never reaches perfection. It requires constant reinforcement. Working on it favourably affects the quality of
interaction with others [38]. This may be an argument for the
implementation of programs developing selected psychological
and social skills among high level coaches who have been in the
profession for extended periods of time. “The own self is born
during the interaction with other people. Depending on what
was the quality of interaction with them, the chances of self
affirmation and consolidation either increase or decrease” [38].
This in turn is important in the context of another problem –
professional burnout among coaches. It is the body's response to
chronic occupational stress and failures in dealing with various
types of burdens. It is worth noting that the probability of its
occurrence is higher among people who strongly identify with
their professional roles, and are highly involved in what they
do [39]. Burnout, emotional exhaustion, depersonalization,
feelings of personal achievement are other symptoms that
indicate this process [40, 41, 42, 43]. A number of negative
consequences of burnout involve not only the work area and
working relationships. The effects can be felt in the area of
relationships with loved ones and in the family environment.
Burnout syndromes include deterioration of relationships,
decreased interest in the problems of family etc. [39, 41].
The issue of professional burnout was originally discussed
mainly in the context of a group of nurses and teachers.
The conclusion of these discussions can be very useful in the
case of sports, namely – for trainers and coaches, especially that
in the literature more often this issue is being raised – both in
terms of coaches (and professional burnout) and athletes (sports
burnout; also at the level of children and youth sports) [44, 45,
46]. Of particular interest are the studies in which the issue of
burnout analyzed from two different prospective. The authors
demonstrate a link between the professional burnout of coaches
and sporting burnout of players [47]. Providing coaches with
specific psychological skills, raising their awareness of psychosocial needs of their own and those of the player, making
them aware of certain problems (including risk) and raising
awareness and the ability to identify (in themselves and their
players) psychological resources, including emotional intelligence (which is believed to be a buffer against professional
burnout) and the sense of self-efficacy, and encouraging the
pursuit of personal development, should be strongly emphasized in training programs for sports coaches and trainers.
It is worth noting that the majority of respondents already
had professional experience in the coaching job. In this group
there were also seven persons – participants of the instructor's
training course. This is a proof that also people who do not yet
have formal qualifications also work as coaches; this group of
candidates for instructor has an average of nearly three years
professional experience. Five people from the group of instructors did not have any work experience at the time of the study.
This fact, as well as the age of the subjects, may have contributed to the lack of correlation between the emotional
intelligence and the sense of self-efficacy among the instructors,
whereas such a link was noted in the group of coaches. Not only
the high level of specific variables (for example, emotional
intelligence test), but also their relationship to other psychological resources (such as sense of self-efficacy) can contribute
to more effective professional and personal development.
Such relationships can form naturally in the course of social
training, based on life experiences (personal and professional
experience). However, they should be parallel, systemically and
directionally amplified and directed in the course of formal
education. People who prepare educational professional development programs should take into account the fact that among
those entering the path of professional coaching development
there will be newcomers to the profession as well as people with
several years of experience. This is another premise supporting
the above proposals to implement additional forms of development allowing for some individualization.
The increase sporting level in wrestling forces trainers continuous improvement of knowledge about mental resilience,
and methods for improving various psychological resources,
including – emotional intelligence of players. Unfortunately,
the issue of emotional intelligence in the process of training of
wrestlers is usually ignored, and its formation primarily takes
49
place as a “by product” of training, for example on the basis of
gaining further sporting experience.
The necessity to provide players in the training process
with adequate set of skills to cope in a variety of unforeseen
situations, under extreme pressure and physical as well as emotional exhaustion is absolutely undisputed. However, without
continuous upgrading of knowledge, skills and relevant
qualifications it may be very difficult. Specialized courses for
instructors and coaches, workshops, scientific and methodological and training should cover appropriate number of hours
equip trainers/coaches with the necessary knowledge and skills
to improve their emotional intelligence and that of players.
Unfortunately, wrestling training programs lack appropriate
emphasis on mental preparation, including the presentation
of methods for developing mental toughness and ability of
coaches and athletes to cope in a variety of problematic situations. Even the recent changes in the new legislation implemented by Minister for Sport and Tourism regarding the
obtaining of professional qualifications in sport include no
provisions for the implementation extended training in sports
psychology. It is disproportionate to the seriousness of the
importance of emotional intelligence in competition and
achieving high performance of athletes, especially in direct
contact sports.
The research conducted for the purpose of this study covered relatively small group of training staff, including only two
women – which seems to confirm that the profession of coaching is represented mainly by men, with only every tenth coach
in Poland being a woman [48, 49]. The general selection of the
sample is justified by non mass training of coaching staff in
wrestling, and the still low popularity of wrestling. Nevertheless, especially in the face of changes in education instructors
and coaches, the results of this study can become a contribution
to the debate on the issues of psychosocial aspects of general
development and professional development.
Conclusions
Based on the information obtained, the following conclusions were made:
1. Coaches and instructors are characterized by average
level of emotional intelligence and the sense of selfefficacy.
2. First class coaches are characterized by significantly
higher levels of emotional intelligence.
3. Belonging to a group of trainers has no effect on the sense
of self-efficacy.
4. Developing mental toughness and connected with it
emotional intelligence should occupy a special place
in the wrestlers training process.
50
Literature
1. Kruszewski, A. (2004). Wrestling – the Basics of Training Theory and Practice. Warszawa: COS. [in Polish]
2. Sadowski, J. & Gierczuk, D. (2009). Correlations between
selected coordination motor abilities and technical skills
of Greco-Roman wrestlers aged 14-15. Arch. Budo 5, 35-39.
3. Barbas, I., Kouli O., Bebetsos E., Mirzaei B. & Curby D.G.
(2011). The relationship between emotions and confidence
among wrestling athletes in Greece. Int. J. Wrestling Science
1(1), 33-42.
4. Gierczuk, D. (2008). Level of selected indicators of coordination motor abilities in greco-roman and freestyle
wrestlers aged 13-14. Pol. J Sport Tourism 15(4), 192-199.
5. Daugs, R. et al. (1991). Teaching and technical improvements in theory and practice. In R. Daugs et al. (Eds.),
Teaching and technical improvements. (pp. 19-32). Schorndorf: Hofmann. [in German]
6. Kühn, J. (1985). Research on improving the technical
coordination of young wrestlers fight. Theorie und Praxis
der Körperkultur 11, 848-854. [in German]
7. Sadowski, J. & Gierczuk D. (2010). Effectiveness of coordination training in technical preparation of freestyle
wrestlers at various levels of sports advancement. Arch.
Budo 6, 143-148.
8. Gracz, J. & Sankowski T. (2000). Sports psychology. Poznañ:
AWF. [in Polish]
9. Maruszewski, T. & Œciga³a E. (1998). Emotions, alexithymia,
knowledge. Poznañ: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
[in Polish]
10. Goliñska, L. (2002). Please understand, I'm sorry to hurt you.
Charaktery 11, 32-33. [in Polish]
11. Salovey, P. & Sluyter D.J. (Eds.) (1999). Emotional development and emotional intelligence. Educational problems.
Poznañ: Dom Wydawniczy Rebis. [in Polish]
12. Goleman, D. (1997). Emotional Intelligence. Poznañ: Media
Rodzina. [in Polish]
13. Jaworowska, A. & Matczak A. (2001). Emotional intelligence
questionnaire. Handbook. Warszawa: Pracownia Testów
Psychologicznych PTP. [in Polish]
14. Schutte, N.S., Malouff J.M., Thorsteinsson E.B., Bhullar N. &
Rooke S.E. (2007). A metaanalytic investigation of the
relationship between emotional intelligence and health.
Pers. Indiv. Differ. 42, 921-933.
15. Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control.
New York: H. Freeman.
16. Buckworth, J. & Dishman R.K. (2007). Exercise adherence.
In G. Tenenbaum & R.C. Eklund (Eds.), Handbook of sport
psychology (pp. 509-536). New Jersey: John Wiley & Sons.
17. Juczyñski, Z. (2001). Measurement Tools in the Promotion
and Psychology of Health. Warszawa: PTP. [in Polish]
18. Schwarzer, R. (1997). Self-efficacy in taking and continuation of health behaviours. The existing theoretical
approaches and a new mode. In I. Heszen-Niejodek & H. Sêk
(Eds.), Health psychology (pp. 175-206). Warszawa: PWN.
[in Polish]
19. Zimbardo, P.G. (1999). Psychology and Life. Warszawa:
PWN. [in Polish]
20. Lane, A.M., Thelwell R.C., Lowther J. & Devonport T.J.
(2009). Emotional intelligence and psychological skills use
among athletes. Soc. Behav. Pers. 37, 195-202.
21. Crombie, D., Lombard C. & Noakes T. (2009). Emotional
intelligence scores predict team sports performance in
a national cricket competition. Int. J. Sport Sci. Coach. 4,
209-224.
22. Larson, A. (2006). Student perception of caring teaching in
physical education. Sport Educ. Soc. 11, 337-352.
23. Naylor, A. (2007). EQ versus IQ in the athletic training
clinical environment. Athletic Therapy Today 12, 39-41.
24. Herzig, M. (2002). Psychological factors and skills and
the effectiveness of a coach. Sport Wyczynowy 5-6, 23-31.
[in Polish]
25. Brewer, B.W. (2000). Doing sport psychology in the coaching
role. In M.B. Andersen (Ed.), Doing sport psychology (pp.
237-247). Champaign: Human Kinetics.
26. Panfil, R. (2007). Coaching a Skilled Player. Wroc³aw: Akademia Umiejêtnoœci Management & Coaching. [in Polish]
27. W³odarczyk, P. & Zió³kowski A. (2010). Coaching as a tool
to support player development. In M. Krawczyñski (Ed.),
Children and youth sorts psychology (pp. 213-22). Gdañsk:
Pomorska Federacja Sportu. [in Polish]
28. Neale, S., Spencer-Arnell L. & Wilson L. (2010). Emotional
intelligence coaching. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
[in Polish]
29. Gould, D., Greenleaf C., Guiñan D. & Chung Y. (2002).
A survey of U.S. Olympic coaches: Variables perceived
to have influenced athlete performances and coach effectiveness.
The Sport Psychologist 16, 229-250.
30. Nowicki, D. (2010). Psychological skills of a coach and their
application in the training and competitive process. Sport
Wyczynowy 2, 104-113. [in Polish]
31. Rutkowska, K. (2006). The level of social competence
of coaches and sports instructors. In D. Parzelski (Ed.),
Psychology in sports – theory, research and practice (pp.
70-83). Warszawa: UW. [in Polish]
32. Perkowski, K. (2009). Improvement of Professional Competence Trainers competitive sports in Poland. Warszawa: AWF.
[in Polish]
33. Andersen, M.B., Van Raalte J.L. & Harris G. (2000). Supervision II: a case study. In M.B. Andersen (Ed.), Doing sport
psychology (pp. 167-179). Champaign: Human Kinetics.
34. Van Raalte, J.L. & Andersen M.B. (2000). Supervision I: from
models to doing. In M.B. Andersen (Ed.), Doing sport
psychology (pp. 153-165). Champaign: Human Kinetics.
35. £azowski, J. (2002). Balint group training. Polska Medycyna
Rodzinna 4, 31-34. [in Polish]
36. Wasilewski, B. & Engel L. (2011). Balint group training.
Theory and application. Warszawa: Eneteia, Wydawnictwo
Psychologii i Kultury. [in Polish]
37. Czerniawska, M. (2002). Empathy and the system of value.
Przegl¹d Psychologiczny 45(1), 7-18. [in Polish]
38. Mellibruda, J. (1980). I-you-we. Psychological Possibilities
of Improving Relations among People. Warszawa: Nasza
Ksiêgarnia. [in Polish]
39. Sapilak, B.J. & Steciwko A. (2002). Professional burnout –
predispositions, symptoms, prevention. Polska Medycyna
Rodzinna 4, 337-341. [in Polish]
40. Makara-Studziñska, M. & P³otka A. (1997). The syndrome
of professional burnout. Pielêgniarka i Po³o¿na 6, 4-5. [in
Polish]
41. Maslach, Ch. (2000). Professional burnout – multidimensional prospects. In H. Sêk (Ed.), Professional burnout –
the reasons, mechanism, prevention (pp. 13-31). Warszawa:
PWN. [in Polish]
42. Szlendak, B. (2002). Symptoms mechanisms and causes
of professional burnout of nurses. Pielêgniarka i Po³o¿na 7,
18-21. [in Polish]
43. Tucholska, S. (2001). The concept of professional burnout
according to Christina Masalach: development stages.
Przegl¹d Psychologiczny 44(3), 301-317. [in Polish]
44. Cashmore, E. (2002). Sport Psychology. The Key Concepts.
London, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
45. Eklund, R.C. & Cresswell S.L. (2007). Athlete burnout.
In G. Tenenbaum & R.C. Eklund (Eds.), Handbook of sport
psychology (pp. 621-641). New Jersey: John Wiley & Sons.
46. £uszczyñska, A. (2011). Psychology of Sport and Physical
Activity. Clinical Issues. Warszawa: PWN. [in Polish]
47. Vealey, R.S., Armstrong L., Comar W. & Greenleaf C.A.
(1998). Influence of perceived coaching behaviours on
burnout and competitive anxiety in female college athletes.
J. Appl. Sport Psychol. 10, 279-38.
48. Kowalczyk, D. (1996). Coaching staff in Poland. Trening 2,
43-52. [in Polish]
49. Kamieñ, D. (2003). Female coach – a voice in discussion.
In J. K³odecka-Ró¿alska (Ed.), A sportswoman is a successful
woman ... Benefits and barriers to women's sports activities
(pp. 159-160). Warszawa: Polskie Stowarzyszenie Sportu
Kobiet, Instytut Sportu. [in Polish]
Submitted: June 30, 2011
Accepted: January 24, 2012
51
52
INTELIGENCJA EMOCJONALNA A POCZUCIE SKUTECZNOŒCI
KADRY TRENERSKIEJ I INSTRUKTORSKIEJ W ZAPASACH
Inteligencja emocjonalna w zapasach
KATARZYNA RUTKOWSKA1, DARIUSZ GIERCZUK2
Akademia Wychowania Fizycznego J. Pi³sudskiego w Warszawie,
1
Wydzia³ Wychowania Fizycznego i Sportu w Bia³ej Podlaskiej, Zak³ad Psychologii ,
2
Zak³ad Teorii Sportu i Sportu Niepe³nosprawnych
Adres do korespondencji: Katarzyna Rutkowska, Wydzia³ Wychowania Fizycznego i Sportu,
ul. Akademicka 2, 21-500 Bia³a Podlaska, tel.: 83 3428779, fax: 83 3428800, e-mail: [email protected]
Streszczenie
Wprowadzenie. Celem badañ by³a diagnoza poziomu inteligencji emocjonalnej i poczucia skutecznoœci w grupie zawodowej kadr trenerskich i instruktorskich w zapasach. Materia³ i metody. W badaniach wziê³o udzia³ 27 uczestników
kursu instruktorsko-trenerskiego w zapasach (25 mê¿czyzn i 2 kobiety). Podstawowymi metodami badawczymi by³
Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE oraz Skala GSES do pomiaru poczucia w³asnej skutecznoœci. Ich zastosowanie pozwoli³o na zdiagnozowanie przeciêtnego poziomu inteligencji emocjonalnej i poczucia skutecznoœci.
Wyniki. Trenerzy i instruktorzy prezentuj¹ przeciêtny poziom inteligencji emocjonalnej i poczucia skutecznoœci.
Trenerzy I klasy charakteryzuj¹ siê istotnie wy¿szym poziomem inteligencji emocjonalnej, a przynale¿noœæ do grupy
szkoleniowców nie ró¿nicuje poczucia skutecznoœci. Wnioski. Wyniki badañ mog¹ stanowiæ wskazówki do tworzenia/modyfikacji programów szkolenia kadr dla sportu. Kszta³towanie odpornoœci psychicznej i doskonalenie inteligencji emocjonalnej powinno zajmowaæ szczególne miejsce w procesie treningowym zapaœników.
S³owa kluczowe: inteligencja emocjonalna, poczucie skutecznoœci, zapasy
(…) nie doskonalimy trenera – tylko cz³owieka,
który uprawia zawód trenera (…)
[Perkowski 2009, s. 179]
Wstêp
Specyfika pracy wspó³czesnego trenera w sporcie wymaga
nieustannego rozwoju i podnoszenia swoich interdyscyplinarnych kwalifikacji. Wiedza z zakresu ró¿nych dziedzin, a jednoczeœnie umiejêtnoœæ odwo³ania siê do niej w specyficznych
okolicznoœciach zwiêkszaj¹ efektywnoœæ pracy trenera. Jedn¹
z takich dziedzin jest psychologia. Œwiadomy potrzeb psychospo³ecznych swoich i zawodników trener nie tylko nieustannie
pog³êbia wiedzê z tego zakresu, ale jednoczeœnie dba o rozwój
osobisty, doskonali ró¿nego rodzaju umiejêtnoœci/kompetencje,
które mog¹ staæ siê gwarantem skutecznego i satysfakcjonuj¹cego dzia³ania w ró¿nych sferach ¿ycia – tak zawodowego, jak
i osobistego. Jednym z istotnych elementów kompetencji spo³ecznych jest inteligencja emocjonalna.
Zapasy nale¿¹ do jednych z trudniejszych dyscyplin sportu
[1, 2]. Wymagaj¹ od zawodnika wysokiego poziomu sprawnoœci
fizycznej oraz odpowiednich cech osobowoœci [3, 4]. Zapaœnicy
d¹¿¹c do zwyciêstwa w walce stosuj¹ ró¿norodne dzia³ania
techniczne i taktyczne maj¹ce na celu pokonanie oporu przeciwnika. Prowadzone w ten sposób dzia³ania charakteryzuj¹
siê szybk¹ zmian¹ pozycji i wieloœci¹ nieoczekiwanych zmian
sytuacji [5, 6, 7]. Wynik bezpoœredniej walki sportowej dwóch,
niejednokrotnie jednakowo dobrze wyszkolonych pod k¹tem
sprawnoœciowym zapaœników zale¿y wtedy w znacznym stopniu od odpornoœci psychicznej i zwi¹zanej z ni¹ inteligencji
emocjonalnej, tj. od umiejêtnoœci rozwi¹zywania nowych za-
dañ i adoptowania siê do zmieniaj¹cych siê sytuacji podczas
du¿ego wysi³ku fizycznego i zmêczenia. Odpowiedni poziom
przygotowania psychicznego w istotnej mierze warunkuje uzyskiwanie wysokich sukcesów w zapasach i dojœcie do mistrzostwa sportowego [1, 2, 8].
Dobrze wyszkolony zapaœnik powinien posiadaæ odpowiedni potencja³ umiejêtnoœci radzenia sobie w ró¿norodnych trudnych sytuacjach wynikaj¹cych w trakcie procesu treningowego
i dzia³alnoœci startowej. Bez odpowiedniego przygotowania
psychicznego utrudnione by³oby podejmowanie w³aœciwych
decyzji, wykonanie prawid³owych czynnoœci, dostrzeganie
zale¿noœci przyczynowo-skutkowych treningu sportowego, eliminacja b³êdnych dzia³añ i sposobów rozwi¹zywania zadañ [8].
Dlatego te¿ w procesie szkolenia sportowego zapaœnika przygotowanie psychiczne ukierunkowane na kszta³towanie odpornoœci i doskonalenie inteligencji emocjonalnej jest bezwzglêdn¹ koniecznoœci¹.
Tradycyjna psychologia akademicka zak³ada, ¿e pojêcie
inteligencja charakteryzuje poziom intelektualnego funkcjonowania. Dotyczy wy³¹cznie aspektu poznawczego ludzkiej
aktywnoœci. Emocje (zw³aszcza przez przedstawicieli nurtu poznawczego) traktowane s¹ natomiast jako irracjonalny element,
zak³ócaj¹cy/obni¿aj¹cy poziom intelektualnego funkcjonowania [9]. Relatywnie nowsze wyniki badañ pozwoli³y jednak
na stwierdzenie, ¿e wysoki iloraz inteligencji nie tylko nie wystarcza, ale czasami wrêcz utrudnia optymaln¹ realizacjê
za³o¿onych celów. Poszukiwania czynników warunkuj¹cych
Copyright © 2012 by Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education and Sport in Biala Podlaska
Rutkowska and Gierczuk: INTELIGENCJA EMOCJONALNA...
wszechstronny rozwój cz³owieka, efektywnoœæ funkcjonowania w ró¿nych sferach, ró¿norakie sukcesy, dobre relacje
intra-/interpersonalne, a w konsekwencji satysfakcjê z ¿ycia
pozwoli³y skutecznie podnieœæ rangê inteligencji emocjonalnej
[9, 10, 11].
Inteligencja emocjonalna jest nabywan¹ (przede wszystkim
w dzieciñstwie) metazdolnoœci¹. Jednoczeœnie, co warto podkreœliæ, w pewnym sensie moderuje nabywanie umiejêtnoœci
spo³ecznych i rozwój ró¿norakich kompetencji; dotyczy to
przede wszystkim empatii – niejako sk³adowej inteligencji
emocjonalnej. Inteligencja emocjonalna stanowi zbiór instrumentalno-motywacyjnych predyspozycji, które sprawiaj¹,
¿e potencja³ cz³owieka jest skutecznie przez niego wykorzystywany. Decyduje o adekwatnym przetwarzaniu wiedzy emocjonalnej, postrzeganiu, rozumieniu i regulacji emocji. Wysoki jej
poziom zapewnia kompleksowy dostêp do emocji; równie¿
w czasie myœlenia. Dziêki niej efektywniejsze staje siê wykorzystywanie dotychczasowych emocjonalnych doœwiadczeñ,
co z kolei okazuje siê pomocne przy radzeniu sobie w trudnych
spo³ecznych sytuacjach [11, 12, 13]. Wyniki badania pokazuj¹
równie¿, ¿e poziom inteligencji emocjonalnej ma istotny
zwi¹zek z szeroko definiowanym zdrowiem – dobrym samopoczuciem w ró¿nych obszarach ludzkiego funkcjonowania.
Osoby inteligentne emocjonalnie lepiej radz¹ sobie w trudnych
sytuacjach, efektywniej zarz¹dzaj¹ stresem [14]. Wydaje siê
zatem, ¿e tak rozumiany poziom inteligencji emocjonalnej
ma zwi¹zek z poczuciem skutecznoœci cz³owieka. Poczucie
skutecznoœci (self-efficacy) uto¿samiane jest bowiem z przekonaniem dotycz¹cym w³asnej kompetentnoœci, kontrol¹
w³asnych dzia³añ, a nawet poczuciem wewnêtrznego umiejscowienia kontroli. Jest traktowane jako zasób psychologiczny –
subiektywne przeœwiadczenie o mo¿liwoœciach samodzielnego
wp³ywu na przebieg ró¿nego rodzaju sytuacji – znanych i nowych. W praktyce uwidacznia siê tak na etapie podejmowania
aktywnoœci, jak i ewentualnej modyfikacji jej przebiegu. Osoby
o wy¿szym poczuciu skutecznoœci, œwiadome swoich zasobów
i wp³ywu na sytuacjê chêtniej podejmuj¹ ró¿ne dzia³ania
(nawet nacechowane ryzykiem) i efektywniej d¹¿¹ do realizacji
postawionych celów [15, 16, 17, 18, 19].
Tak rozumiana inteligencja emocjonalna i poczucie skutecznoœci powinny charakteryzowaæ wspó³czesnego trenera.
Cz³owieka, który rozumie i optymalnie zarz¹dza emocjami
w³asnymi i swoich podopiecznych, poprzez swój wzór sprzyja
rozwijaniu ich zasobów psychologicznych, a jednoczeœnie
ma œwiadomoœæ swojej kompetentnoœci i z sukcesami realizuje
okreœlone za³o¿enia (osobiste, jak równie¿ te szkoleniowe/zawodowe).
Materia³ i metody
Celem niniejszej pracy by³o okreœlenie poziomu inteligencji
emocjonalnej i poczucia skutecznoœci, a tak¿e ewentualnego
zwi¹zku miêdzy tymi zmiennymi w grupie zawodowej kadr
trenerskich i instruktorskich w zapasach. Wyniki badañ
mog¹ byæ pomocne w okreœleniu wskazówek do tworzenia/modyfikacji programów szkolenia kadr dla sportu, zw³aszcza w obszarze kszta³cenia/doskonalenia w zakresie psychologii. Przewidywanym skutkiem wprowadzonych zmian bêdzie
doskonalenie okreœlonych predyspozycji/umiejêtnoœci psychospo³ecznych; w rezultacie – efektywniejsze realizowanie zadañ
zawodowych w pracy z zawodnikami.
W trakcie badañ wykorzystano kwestionariusz ankiety
(opracowanie w³asne), który pozwoli³ na zgromadzenie danych
metryczkowych, a tak¿e podstawowych informacji na temat
pracy zawodowej trenera/instruktora. Ponadto badani otrzymali równie¿ do wype³nienia:
Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE – trafne
53
i rzetelne narzêdzie koncepcyjnie zwi¹zane z teoretycznym
modelem inteligencji emocjonalnej Salovey'a i Mayer'a;
kwestionariusz sk³ada siê z 33 twierdzeñ, do których badani
ustosunkowuj¹ siê poprzez okreœlenie stopnia (na piêciostopniowej skali) zgodnoœci podanych sformu³owañ ze swoimi przekonaniami [13],
Skalê GSES – Generalized Self-Efficacy Scale – autorstwa
Schwarzer'a, Jerusalem'a oraz Juczyñskiego s³u¿¹c¹ do pomiaru poczucia w³asnej skutecznoœci [17].
W badaniach wziê³o udzia³ 27 osób. Byli to uczestnicy kursów organizowanych przez Wydzia³ Wychowania Fizycznego
i Sportu w Bia³ej Podlaskiej (AWF Warszawa) dla kadry instruktorskiej/trenerskiej w zapasach. Badania zosta³y przeprowadzone w dwóch etapach, podczas których przebadano –
15 uczestników (14 mê¿czyzn, 1 kobieta) kursu kwalifikacyjnego na trenera I klasy i 12 s³uchaczy (11 mê¿czyzn, 1 kobieta)
kursu na instruktora.
Badani (N=27) byli w wieku 18-53 lata. Charakterystyka
poszczególnych grup przedstawia siê nastêpuj¹co: trenerzy
pierwszej klasy – M=38,3, SD=7,15, instruktorzy – M=28,3,
SD=10,0; ró¿nica jest istotna statystycznie (U=34,5, p<0,01).
Badani posiadali ró¿ne doœwiadczenie trenerskie w pracy z
zawodnikami; œrednia d³ugoœæ sta¿u wynios³a: w grupie
trenerów I klasy – M=11,1, SD=7,1, w grupie instruktorów –
M=1,7, SD=2,1 (warto zaznaczyæ, ¿e piêciu instruktorów nie
pracowa³o jeszcze w zawodzie; d³ugoœæ sta¿u zawodowego
pozosta³ych waha³a siê od 1 roku do 7 lat). Ta zmienna równie¿
ró¿nicuje badane grupy – U=7,0, p<0,01.
Wyniki
Po zgromadzeniu materia³u badawczego, dokonano – zgodnie ze wskazaniami autorów narzêdzi – stosownych obliczeñ.
Wyniki surowe odniesiono do w³aœciwych norm (z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanych w przypadku pomiaru dotycz¹cego
inteligencji emocjonalnej, natomiast pomiaru poczucia
skutecznoœci do norm tymczasowych dla ogó³u doros³ych) uzyskuj¹c dla ka¿dej osoby tak zwane wyniki przeliczone. Analiza
uœrednionych wyników przeliczonych pozwala na stwierdzenie, ¿e trenerzy i instruktorzy prezentuj¹ przeciêtny poziom
inteligencji emocjonalnej i przeciêtny poziom poczucia skutecznoœci. Jednoczeœnie nale¿y odnotowaæ, ¿e (na podstawie
wartoœci nieparametrycznego testu istotnoœci miêdzy rangami
U Manna-Whitney'a) trenerzy I klasy prezentuj¹ wy¿szy poziom
inteligencji emocjonalnej ni¿ badani instruktorzy. Wyniki
szczegó³owych analiz przedstawiono w Tabeli 1.
Tabela 1. Analiza poziomu inteligencji emocjonalnej
i poczucia skutecznoœci badanych trenerów i instruktorów
Skala
i rodzaj
wyników1
INTE - WS
INTE - WP
GSES - WS
GSES - WP
1
Grupa badanych
Trenerzy I klasy
Instruktorzy
Trenerzy I klasy
Instruktorzy
Trenerzy I klasy
Instruktorzy
Trenerzy I klasy
Instruktorzy
Przedzia³
wyników
M2
SD3
117-154
110-137
4-10
3-8
29-39
29-36
6-10
6-9
138,3
125,7
7,9
5,7
33,7
32,4
7,9
7,5
9,22
8,4
1,4
1,6
3,4
2,5
1,3
0,9
U4
P5
30,0 0,00
29,5 0,00
72,5 0,39
73,5 0,43
WS – wyniki surowe, WP – wyniki przeliczone, wynik surowy ka¿dej badanej osoby
odniesiono do norm stenowych proponowanych przez twórców narzêdzi – na tej podstawie
obliczono wyniki uœrednione; 2 Œrednia arytmetyczna; 3 Odchylenie standardowe;
4
Wynik testu U Manna-Whitney'a; 5 Poziom istotnoœci
54
Ponadto, odwo³uj¹c siê do wskazañ w literaturze przedmiotu, przygotowano zestawienie kategorii wyników przeliczonych œwiadcz¹cych o poziomie inteligencji emocjonalnej.
Na Rycinie 1 zaprezentowano rozk³ad procentowy trzech
podstawowych kategorii. W grupie trenerów I klasy nie odnotowano wyników niskich. Blisko 70% badanych uzyska³o
natomiast wyniki wysokie. W grupie instruktorów jedna osoba
uzyska³a wynik œwiadcz¹cy o poziomie inteligencji emocjonalnej poni¿ej przeciêtnej. Dwie osoby uzyska³y wysokie wyniki,
Pozostali, ¾ grupy, prezentuj¹ œredni poziom badanej zmiennej.
Rycina 1. Zestawienie kategorii wyników przeliczonych INTE
Analogiczn¹ analizê przygotowano dla wyników badanych
w ramach badania Skal¹ GSES (Ryc. 2). Wszyscy uzyskali
wyniki œwiadcz¹ce o przeciêtnym i wy¿szym ni¿ przeciêtny
poziomie poczucia skutecznoœci; nie odnotowano wyników
z kategorii wyników niskich. Wœród trenerów I klasy dwie
osoby, a wœród instruktorów – jedna osoba, uzyska³y wyniki
przeciêtne. Pozostali – zdecydowana wiêkszoœæ – prezentuj¹
wysoki poziom poczucia skutecznoœci.
Rycina 2. Zestawienie kategorii wyników przeliczonych GSES
Kolejnym krokiem w analizach statystycznych by³o obliczenie korelacji. Odwo³uj¹c siê do wartoœci wspó³czynników rhoSpearmana wykazano, ¿e w grupie trenerów I klasy istnieje
zwi¹zek miêdzy poziomem poczucia skutecznoœci a poziomem
inteligencji emocjonalnej (rho=0,60, p< 0,05). Dodatkowo zidentyfikowano zwi¹zek miêdzy wiekiem trenerów a d³ugoœci¹
ich sta¿u pracy w zawodzie (rho=0,73, p<0,01). Takich relacji
nie odnotowano w grupie instruktorów. Z kolei przy analizie
ich wyników badañ uwidoczni³a siê korelacja miêdzy wiekiem
a poczuciem skutecznoœci (rho=0,61, p<0,05), której z kolei nie
ma w grupie trenerów.
Dyskusja
Wyniki badañ w³asnych mo¿na rozpatrywaæ w dwóch p³aszczyznach. Istotne bowiem wydaje siê znaczenie inteligencji
emocjonalnej i poczucia skutecznoœci (rozpatrywanych jako
odrêbne charakterystyki, ale równie¿ powi¹zane zmienne),
tak dla samego trenera, jak i jego zawodników. Trener jest dla
nich nie tylko szkoleniowcem, ale i wychowawc¹. Prezentowane przez niego umiejêtnoœci s¹ swoistym wzorem dla podopiecznych.
Tymczasem wydaje siê, ¿e celowe i œwiadome wzmacnianie
inteligencji emocjonalnej wœród sportowców nie jest jeszcze
wystarczaj¹co doceniane. W literaturze przedmiotu sugeruje
siê, ¿e warto tej problematyce poœwiêciæ stosowne bloki tematyczne (na przyk³ad realizowane przez psychologów sportu).
Inteligencja emocjonalna pozwala zawodnikom lepiej wykorzystywaæ ró¿ne psychospo³eczne umiejêtnoœci, przydatne
w sytuacjach sportowych, ale i w ¿yciu osobistym. Przyk³adem
takich umiejêtnoœci (które w szczególny sposób sprzyjaj¹ optymalizacji samoregulacji) jest prowadzenie pozytywniejszych
monologów wewnêtrznych, które stanowi¹ swoisty bufor miêdzy prze¿ywanymi emocjami a reakcjami [14, 20]. To w prosty
sposób przek³ada siê równie¿ na wynik sportowy [21]. Trenerprzywódca powinien nie tylko rozwijaæ odpornoœæ emocjonaln¹ zawodnika, ale i wspieraæ go emocjonalnie. Badania
pokazuj¹, ¿e okazywana troska przek³ada siê na zaanga¿owanie
podopiecznych w przebieg zajêæ [22]. Mo¿e mieæ to szczególne
znaczenie w kontekœcie coraz powszechniejszego problemu –
rezygnacji m³odych ludzi z uprawiania sportu, jak równie¿
w kontekœcie satysfakcji zawodowej samego trenera [23].
Tymczasem obserwacja reakcji wielu trenerów (zw³aszcza
podczas startów ich podopiecznych) nie zawsze dostarcza optymistycznych wniosków [24].
Aktualnie coraz wiêcej uwagi poœwiêca siê problematyce
coachingu. Zagadnienie to jest mocno zwi¹zane z obszarem
sportu [25, 26, 27]. Sugeruje siê, ¿e coach, którym w praktyce
jest trener, winien wzmacniaæ u innych inteligencjê emocjonaln¹, ¿eby jednak to by³o mo¿liwe sam powinien intensywnie
dbaæ o rozwój osobisty [28]. I tak oto drugim kierunkiem
rozwa¿añ nad wynikami badañ w³asnych jest znaczenie badanych zmiennych dla funkcjonowania samego trenera. W psychologii sportu coraz czêœciej pojawiaj¹ siê analizy dotycz¹ce
psychologicznej sylwetki trenera [24, 29, 30, 31]. Trener posiadaj¹cy wysoki poziom okreœlonych umiejêtnoœci psychologicznych (w tym zapewne tych poddanych w niniejszej pracy
analizom) „mo¿e skutecznie kszta³towaæ u zawodnika pewnoœæ
siebie i wiarê w sukces” [30]. W œwietle tej tezy wyniki badañ
w³asnych przynosz¹ optymistyczne prognozy. Zdecydowana
wiêkszoœæ badanych (i instruktorów i trenerów) prezentuje
wysoki poziom poczucia skutecznoœci. Natomiast ró¿nica miêdzy poziomem inteligencji emocjonalnej miêdzy badanymi
grupami mo¿e staæ siê wa¿n¹ wskazówk¹ dla twórców programów kszta³cenia kadr dla sportu. Na poziomie instytucjonalnego kszta³cenia instruktorów nale¿y wiêcej uwagi poœwiêciæ
kwestiom zwi¹zanym z psychospo³ecznym rozwojem,
wzmacniaæ, ukierunkowywaæ rozwój kompetencji spo³ecznych
ze szczególnym uwzglêdnieniem ich sk³adowej omawianej
w niniejszej pracy, a jednoczeœnie, w powi¹zaniu z ni¹, wzmacniaæ poczucie w³asnej skutecznoœci. Przyjmuj¹c, ¿e szkoleniowcy wiedzê i umiejêtnoœci zdobywaj¹ na gruncie oddzia³ywañ instytucjonalnych (z regu³y s¹ to kursy podnosz¹ce
formalne kwalifikacje lub okazjonalne szkolenia tematyczne),
a tak¿e w toku samodzielnej aktywnoœci [32], warto rozwa¿yæ
trzeci¹ opcjê (obok kszta³cenia formalnego i samodzielnego),
która zapewnia³aby monitoring efektów kszta³cenia instytucjonalnego i wsparcie rozwoju osobistego i zawodowego – formê
w jeszcze wiêkszym stopniu uwzglêdniaj¹c¹ elementy psychologii sportu [25]. Psychologom oferuje siê tak zwane superwizje
[33, 34], pracownicy s³u¿by zdrowia korzystaj¹ z treningów
balintonowskich wzmacniaj¹cych samoœwiadomoœæ, doskonal¹cych empatiê, co przek³ada siê na lepsze ich funkcjonowanie
w wymiarze osobistym i zawodowym [35, 36]. Byæ mo¿e grupa
zawodowa instruktorów/trenerów mog³aby równie¿ otrzymaæ
dostosowane do specyfiki pracy i indywidualnych potrzeb nowe formy doskonalenia.
Konsekwencje niedostatków w zakresie inteligencji emocjonalnej, zw³aszcza empatii mog¹ zwiêkszaæ prawdopodobieñstwo nawet zachowañ o charakterze agresywnym [37]. Warto
jednak zaznaczyæ, ¿e empatia nigdy nie osi¹ga doskona³oœci.
Wymaga nieustannego wzmacniania. Praca nad ni¹ korzystnie
wp³ywa na jakoœæ interakcji z innymi [38]. To mo¿e byæ argument za wdra¿aniem programów rozwijaj¹cych wybrane umiejêtnoœci psychologiczne i spo³eczne wœród trenerów o wy¿szym
stopniu i sta¿u zawodowym. „W³asne ja rodzi siê w trakcie
wspó³¿ycia z innymi ludŸmi. W zale¿noœci od tego, jaka by³a
jakoœæ kontaktów z nimi, rosn¹ lub malej¹ szanse na utwierdzenie i umocnienie w³asnej osoby” [38]. To z kolei jest wa¿ne
w kontekœcie innego problemu – wypalenia zawodowego wœród
trenerów. Stanowi ono odpowiedŸ organizmu na chroniczny
stres zawodowy, niepowodzenia w zmaganiu siê z ró¿nego
rodzaju obci¹¿eniami. Warto zaznaczyæ, ¿e prawdopodobieñstwo jego wyst¹pienia jest wiêksze wœród osób silnie identyfikuj¹cych siê z rol¹ zawodow¹, mocno anga¿uj¹cych siê
w jej wype³nianie [39]. Wypalenie, wyczerpanie emocjonalne,
depersonalizacja, poczucie braku osi¹gniêæ osobistych to kolejne symptomy œwiadcz¹ce o przebiegu tego procesu [40, 41, 42,
43]. Szereg negatywnych konsekwencji wypalenia zawodowego nie dotyczy wy³¹cznie obszaru pracy i relacji zawodowych.
Skutki mog¹ byæ odczuwane na gruncie relacji z bliskimi,
w œrodowisku rodzinnym. Przejawia siê to miêdzy innymi pogorszeniem kontaktu, zmniejszeniem zainteresowania bliskimi
i ich problemami [39, 41]. Problematyka wypalenia zawodowego by³a pierwotnie dyskutowana g³ównie w kontekœcie
grupy pielêgniarek, ewentualnie nauczycieli. Wnioski p³yn¹ce
z tych dyskusji mog¹ byæ jednak bardzo przydatne na gruncie
sportu, a dok³adnie – instruktorów i trenerów; zw³aszcza,
¿e w literaturze przedmiotu coraz czêœciej ta kwestia jest podnoszona – zarówno w kontekœcie trenerów (i wypalenia zawodowego) jak i zawodników (wypalenia sportowego; równie¿ na
poziomie sportu dzieci i m³odzie¿y) [44, 45, 46]. Szczególnie
interesuj¹ce s¹ prace, w których problematyka wypalenia analizowana jest dwutorowo. Autorzy pokazuj¹ bowiem zwi¹zek
miêdzy wypaleniem zawodowym szkoleniowców a wypaleniem sportowym wœród zawodników [47]. Wyposa¿anie trenerów w okreœlone umiejêtnoœci psychologiczne, uwra¿liwianie
na psychospo³eczne potrzeby w³asne i podopiecznych, uczulenie na pewne problemy (równie¿ zagro¿enia) i zwiêkszanie
œwiadomoœci/umiejêtnoœci identyfikacji (u siebie i swoich
zawodników) zasobów psychologicznych w tym inteligencji
emocjonalnej (która uznawana jest miêdzy innymi za bufor
wypalenia zawodowego) i poczucia skutecznoœci, zachêcenie
do d¹¿enia do rozwoju osobistego powinny byæ mocno
podkreœlane w programach kszta³cenia kadr szkoleniowych
na potrzeby sportu.
Warto zaznaczyæ, ¿e wiêkszoœæ badanych posiada³a ju¿ sta¿
zawodowy w pracy szkoleniowca. W tej grupie by³o równie¿
siedem osób – uczestników kursu na instruktora. Jest to dowód
na to, i¿ w zawodzie pracuj¹ równie¿ osoby, które nie posiadaj¹
jeszcze formalnych kwalifikacji do wykonywania zawodu trenera; ta grupa kandydatów na instruktora posiada przeciêtnie
blisko trzyletni sta¿ zawodowy. Piêæ osób spoœród grupy
instruktorskiej nie posiada³o w momencie badañ doœwiadczeñ
zawodowych. To jak równie¿ wiek badanych móg³ wp³yn¹æ na
brak korelacji miêdzy inteligencj¹ emocjonaln¹ a poczuciem
skutecznoœci wœród instruktorów; zwi¹zek taki zosta³ odnotowany w grupie trenerów. Nie tylko wysoki poziom konkretnych
55
zmiennych (na przyk³ad badanej inteligencji emocjonalnej),
ale ich zwi¹zek z innymi zasobami psychologicznymi (na przyk³ad poczuciem skutecznoœci) mog¹ przyczyniæ siê do efektywniejszego rozwoju zawodowego i osobistego. Takie zwi¹zki
mog¹ kszta³towaæ siê naturalnie w toku treningu spo³ecznego,
na bazie ¿yciowych (osobistych i zawodowych doœwiadczeñ).
Powinny byæ jednak równolegle, systemowo i kierunkowo
wzmacniane i ukierunkowywane w toku kszta³cenia formalnego. Twórcy programów kszta³cenia i doskonalenia zawodowego powinni przy tym uwzglêdniaæ fakt, ¿e wœród osób
rozpoczynaj¹cych œcie¿kê rozwoju zawodowego szkoleniowca
bêd¹ osoby zarówno debiutuj¹ce w zawodzie, jak równie¿
posiadaj¹ce nawet paroletnie doœwiadczenie praktyczne.
To kolejna przes³anka stanowi¹ca poparcie powy¿ej przedstawionej propozycji wdro¿enia dodatkowej, pozwalaj¹cej
na indywidualizacjê, formy doskonalenia.
Wzrost poziomu sportowego w zapasach wymusza na szkoleniowcach ci¹g³e podnoszenie wiedzy odnoœnie kszta³towania
odpornoœci psychicznej i metod doskonalenia ró¿nych zasobów
psychologicznych, w tym – inteligencji emocjonalnej zawodników. Niestety problematyka inteligencji emocjonalnej w procesie szkoleniowym zapaœnika najczêœciej jest pomijana, a jej
kszta³towanie odbywa siê g³ównie niejako „przy okazji”, na
przyk³ad na gruncie zdobywania kolejnego doœwiadczenia
sportowego.
Wyposa¿enie zawodnika w procesie treningowym w odpowiedni zasób umiejêtnoœci radzenia sobie w ró¿nych nieprzewidzianych sytuacjach podczas niejednokrotnie du¿ego wysi³ku i zmêczenia fizycznego oraz emocjonalnego jest bez sporne.
Jednak bez ci¹g³ego podnoszenia wiedzy, umiejêtnoœci i odpowiednich kwalifikacji mo¿e okazaæ siê to bardzo trudne.
Specjalistyczne kursy instruktorsko-trenerskie, warsztaty naukowo-metodyczne czy ró¿norodne szkolenia powinny poprzez optymaln¹ iloœæ godzin wyposa¿yæ szkoleniowców w niezbêdny zasób wiedzy i umiejêtnoœci doskonalenia inteligencji
emocjonalnej w³asnej i zawodników. Niestety w programach
kursów szkoleniowych w zapasach brakuje odpowiedniego
akcentowania przygotowania psychicznego, w tym przedstawienia metod kszta³towania odpornoœci psychicznej i umiejêtnoœci radzenia sobie samych trenerów i ich zawodników
w ro¿nych problemowych sytuacjach. Nawet ostatnie zmiany
w nowej ustawie ministra sportu i turystyki dotycz¹cej uzyskiwania kwalifikacji zawodowych w sporcie nie odnosz¹ siê
do wdro¿enia w programie kursów zwiêkszonej iloœci godzin
psychologii sportu. Jest ono niewspó³mierne do wagi znaczenia
inteligencji emocjonalnej w dzia³alnoœci startowej i uzyskiwaniu wysokich wyników zawodników, szczególnie w tych
dyscyplinach sportu, w których walka sportowa ma charakter
bezpoœredni.
W badaniach prowadzonych na potrzeby niniejszej pracy
udzia³ wziê³a relatywnie niewielka grupa szkoleniowców;
w tym jedynie dwie kobiety – co zdaje siê potwierdzaæ, ¿e zawód
trenera jest reprezentowany g³ównie przez mê¿czyzn; zaledwie
co 10-ty trener w Polsce to kobieta [48, 49]. Generalny dobór
próby uzasadnia niemasowy charakter kszta³cenia kadr w zapasach, a tak¿e nadal niezbyt du¿a popularnoœæ dyscypliny.
Niemniej jednak, zw³aszcza w obliczu zmian kszta³cenia instruktorów i trenerów, wyniki badañ w³asnych mog¹ staæ siê przyczynkiem do dyskusji nad problematyk¹ psychospo³ecznych
aspektów rozwoju i doskonalenia zawodowego.
Wnioski
Na podstawie otrzymanych informacji wysuniêto nastêpuj¹ce wnioski:
1. Trenerzy i instruktorzy prezentuj¹ przeciêtny poziom
inteligencji emocjonalnej i poczucia skutecznoœci.
56
2. Trenerzy I klasy charakteryzuj¹ siê istotnie wy¿szym
poziomem inteligencji emocjonalnej.
3. Przynale¿noœæ do grupy szkoleniowców nie ró¿nicuje
poczucia skutecznoœci.
4. Kszta³towanie odpornoœci psychicznej i zwi¹zanej z ni¹
inteligencji emocjonalnej powinno zajmowaæ szczególne miejsce w procesie treningowym zapaœników.
Piœmiennictwo
1. Kruszewski, A. (2004). Zapasy – Podstawy Teorii i Praktyki
Treningu. Warszawa: COS.
2. Sadowski, J. & Gierczuk, D. (2009). Correlations between
selected coordination motor abilities and technical skills
of Greco-Roman wrestlers aged 14-15. Arch. Budo 5, 35-39.
3. Barbas, I., Kouli O., Bebetsos E., Mirzaei B. & Curby D.G.
(2011). The relationship between emotions and confidence
among wrestling athletes in Greece. Int. J. Wrestling Science
1(1), 33-42.
4. Gierczuk, D. (2008). Level of selected indicators of coordination motor abilities in greco-roman and freestyle
wrestlers aged 13-14. Pol. J. Sport Tourism 15(4), 192-199.
5. Daugs, R. i wsp. (1991). Sportmotorisches Lernen und
Techniktraining zwischen Theorie und Praxis. W R. Daugs
i wsp. (Red.), Sportmotorisches Lernen und Techniktraining
(str. 19-32). Schorndorf: Hofmann.
6. Kühn, J. (1985). Untersuchungen zur technisch-koordinativen Vervollkommnung der Kampfhandlungen junger
Ringer. Theorie und Praxis der Körperkultur 11, 848-854.
7. Sadowski, J. & Gierczuk D. (2010). Effectiveness of coordination training in technical preparation of freestyle
wrestlers at various levels of sports advancement. Arch.
Budo 6, 143-148.
8. Gracz, J. & Sankowski T. (2000). Psychologia sportu. Poznañ:
AWF.
9. Maruszewski, T. & Œciga³a E. (1998). Emocje, aleksytymia,
poznanie. Poznañ: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
10. Goliñska, L. (2002). Zrozum: boli mnie to, ¿e ciê krzywdzê.
Charaktery 11, 32-33.
11. Salovey, P. & Sluyter D.J. (Red.) (1999). Rozwój emocjonalny
a inteligencja emocjonalna. Problemy edukacyjne. Poznañ:
Dom Wydawniczy Rebis.
12. Goleman, D. (1997). Inteligencja Emocjonalna. Poznañ:
Media Rodzina.
13. Jaworowska, A. & Matczak A. (2001). Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej. Podrêcznik. Warszawa: Pracownia
Testów Psychologicznych PTP.
14. Schutte, N.S., Malouff J.M., Thorsteinsson E.B., Bhullar N. &
Rooke S.E. (2007). A metaanalytic investigation of the
relationship between emotional intelligence and health.
Pers. Indiv. Differ. 42, 921-933.
15. Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control.
New York: H. Freeman.
16. Buckworth, J. & Dishman R.K. (2007). Exercise adherence.
W G. Tenenbaum & R.C. Eklund (Red.), Handbook of sport
psychology (str. 509-536). New Jersey: John Wiley & Sons.
17. Juczyñski, Z. (2001). Narzêdzia Pomiaru w Promocji i Psychologii Zdrowia. Warszawa: PTP.
18. Schwarzer, R. (1997). Poczucie w³asnej skutecznoœci w podejmowaniu i kontynuacji zachowañ zdrowotnych. Dotychczasowe podejœcia teoretyczne i nowy model. W I. HeszenNiejodek & H. Sêk (Red.), Psychologia zdrowia (str. 175-206).
Warszawa: PWN.
19. Zimbardo, P.G. (1999). Psychologia i ¯ycie. Warszawa: PWN.
20. Lane, A.M., Thelwell R.C., Lowther J. & Devonport T.J.
(2009). Emotional intelligence and psychological skills use
among athletes. Soc. Behav. Pers. 37, 195-202.
21. Crombie, D., Lombard C. & Noakes T. (2009). Emotional
intelligence scores predict team sports performance
in a national cricket competition. Int. J. Sport Sci. Coach. 4,
209-224.
22. Larson, A. (2006). Student perception of caring teaching
in physical education. Sport Educ. Soc. 11, 337-352.
23. Naylor, A. (2007). EQ versus IQ in the athletic training
clinical environment. Athletic Therapy Today 12, 39-41.
24. Herzig, M. (2002). Psychologiczne uwarunkowania i umiejêtnoœci a skutecznoœæ pracy trenera. Sport Wyczynowy 5-6,
23-31.
25. Brewer, B.W. (2000). Doing sport psychology in the coaching role. W M.B. Andersen (Red.), Doing sport psychology
(str. 237-247). Champaign: Human Kinetics.
26. Panfil, R. (2007). Coaching Uzdolnionego Gracza. Wroc³aw:
Akademia Umiejêtnoœci Management & Coaching.
27. W³odarczyk, P. & Zió³kowski A. (2010). Coaching jako
narzêdzie wsparcia rozwoju zawodnika. W M. Krawczyñski
(Red.), Psychologia sportu dzieci i m³odzie¿y (str. 213-22).
Gdañsk: Pomorska Federacja Sportu.Neale, S., Spencer28. Arnell L. & Wilson L. (2010). Coaching inteligencji emocjonalnej. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
29. Gould, D., Greenleaf C., Guiñan D. & Chung Y. (2002).
A survey of U.S. Olympic coaches: Variables perceived to
have influenced athlete performances and coach effectiveness. The Sport Psychologist 16, 229-250.
30. Nowicki, D. (2010). Umiejêtnoœci psychologiczne trenera
oraz ich wykorzystanie w procesie treningowym i startowym. Sport Wyczynowy 2, 104-113.
31. Rutkowska, K. (2006). Poziom kompetencji spo³ecznych
trenerów i instruktorów sportu. W D. Parzelski (Red.),
Psychologia w sporcie – teoria, badania, praktyka (str. 70-83).
Warszawa: UW.
32. Perkowski, K. (2009). Doskonalenie Kompetencji Zawodowych Trenerów Sportu Wyczynowego w Polsce. Warszawa:
AWF.
33. Andersen, M.B., Van Raalte J.L. & Harris G. (2000).
Supervision II: a case study. W M.B. Andersen (Red.), Doing
sport psychology (str. 167-179). Champaign: Human
Kinetics.
34. Van Raalte, J.L. & Andersen M.B. (2000). Supervision I: from
models to doing. W M.B. Andersen (Red.), Doing sport
psychology (str. 153-165). Champaign: Human Kinetics.
35. £azowski, J. (2002). Balintonowskie treningi grupowe.
Polska Medycyna Rodzinna 4, 31-34.
36. Wasilewski, B. & Engel L. (2011). Grupowy trening
balintonowski. Teoria i zastosowanie. Warszawa: Eneteia,
Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
37. Czerniawska, M. (2002). Empatia a system wartoœci.
Przegl¹d Psychologiczny 45(1), 7-18.
38. Mellibruda, J. (1980). Ja-ty-my. Psychologiczne Mo¿liwoœci
Ulepszania Kontaktów Miêdzyludzkich. Warszawa: Nasza
Ksiêgarnia.
39. Sapilak, B.J. & Steciwko A. (2002). Wypalenie zawodowe –
predyspozycje, objawy, przeciwdzia³anie. Polska Medycyna
Rodzinna 4, 337-341.
40. Makara-Studziñska, M. & P³otka A. (1997). Zespó³ wypalenia zawodowego. Pielêgniarka i Po³o¿na 6, 4-5.
41. Maslach, Ch. (2000). Wypalenie – w perspektywie wielowymiarowej. W H. Sêk (Red.), Wypalenie zawodowe – przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (str. 13-31). Warszawa: PWN.
42. Szlendak, B. (2002). Przejawy, mechanizmy i przyczyny
wypalenia zawodowego pielêgniarek. Pielêgniarka i Po³o¿na
7, 18-21.
43. Tucholska, S. (2001). Christiny Maslach koncepcja wypalenia zawodowego: etapy rozwoju. Przegl¹d Psychologiczny
44(3), 301-317.
44. Cashmore, E. (2002). Sport Psychology. The Key Concepts.
London, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
45. Eklund, R.C. & Cresswell S.L. (2007). Athlete burnout. W G.
Tenenbaum & R.C. Eklund (Red.), Handbook of sport psychology (str. 621-641). New Jersey: John Wiley & Sons.
46. £uszczyñska, A. (2011). Psychologia Sportu i Aktywnoœci
Fizycznej. Zagadnienia Kliniczne. Warszawa: PWN.
47. Vealey, R.S., Armstrong L., Comar W. & Greenleaf C.A.
(1998). Influence of perceived coaching behaviours on
burnout and competitive anxiety in female college athletes.
J. Appl. Sport Psychol. 10, 279-38.
48. Kowalczyk, D. (1996). Kadra trenerska w Polsce. Trening 2,
43-52.
57
49. Kamieñ, D. (2003). Kobieta trener – g³os w dyskusji. W J.
K³odecka-Ró¿alska (Red.), Sportsmenka – kobiet¹ sukcesu...
Korzyœci i bariery aktywnoœci sportowej kobiet (str. 159-160).
Warszawa: Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet, Instytut
Sportu.
Otrzymano: 30.06.2011
Przyjêto: 24.01.2012

full text of the paper – PDF - Polish Journal of Sport and Tourism

Transkrypt

Podobne dokumenty

Warsztaty twórcze: Glinolepienie Gipsomalowanie

W tym dniu w krwiobusie będzie mo¿na równie¿ zidentyfikować się

PJ of SportTourism_2012_3

ZAPRASZAMY REZYDENTÓW I MŁODYCH LEKARZY

Praktyki / Staż Business Intelligence

mierć - Nazwa.pl

Wystawa rzeźby M. Więcha - zaproszenie - utw

plakat kanal