www.domatury.pl - Collegium Novum

Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
Zadanie 1. Niccolo Machiavelli1 o ideale władcy
Niccolo Machiavelli, Książę, tłumaczył CZ.. Nanke, Warszawa 1984
XV. Za co chwali się lub gani ludzi, a szczególnie książąt
Pozostaje obecnie rozważyć, w jaki sposób powinien książę odnosić się do poddanych i przyjaciół. Wiedząc zaś, że o
tym wielu pisało, obawiam się, że ja, pisząc także o tym, będę uważany za zarozumialca, ponieważ roztrząsając ten
przedmiot odstępuję od zasad, głoszonych przez innych. Lecz skoro moim zamiarem jest rzeczy użyteczne pisać dla
tego, kto wie, o co chodzi, przeto wydaje mi się bardziej odpowiednim iść za prawdą zgodną z rzeczywistością niż za
jej wyobrażeniem.
.p
l
Wielu wyobrażało sobie takie republiki i księstwa, jakich w rzeczywistości ani nie widzieli, ani nie znali; wszak
sposób, w jaki się żyje, jest tak różny od tego, w jaki się żyć powinno, że kto, chcąc czynić tak, jak się czynić powinno,
ry
nie czyni tak, jak inni ludzie czynią, ten gotuje raczej swój upadek niż przetrwanie, bowiem człowiek, który pragnie
zawsze i wszędzie wytrwać w dobrem, paść koniecznie musi między tylu ludźmi, którzy nie są dobrymi. Otóż
at
u
niezbędne jest dla księcia, który pragnie utrzymać się, aby potrafił nie być dobrym i zależnie od potrzeby posługiwał się
lub nie posługiwał dobrocią.
Pomijając przeto to wszystko, co odnośnie do księcia powstało tylko w wyobraźni, i mając na uwadze wyłącznie to,
om
co jest prawdziwe, powiem, że wszystkich ludzi, a najbardziej książąt, jako wyższych stanowiskiem, określa się jedną z
tych własności, które przysparzają im nagany lub pochwały; to znaczy, jednego uważa się za hojnego, drugiego za
skąpca, by użyć toskańskiego wyrażenia (albowiem „zachłanny" oznacza w naszym języku także takiego, który chce
.d
grabieżą wzbogacić się, skąpcem zaś nazywamy tego, który w używaniu swej własności jest zbyt wstrzemięźliwym);
jednego uważa się za lubiącego dawać, drugiego za drapieżnego, jednego za okrutnego, drugiego za litościwego,
w
w
jednego za wiarołomnego, drugiego za dotrzymującego wiary, jednego za zniewieściałego i bojaźliwego, drugiego za
walecznego i mężnego, jednego za ludzkiego, drugiego za dumnego, jednego za rozwiązłego, drugiego za czystego,
jednego za szczerego, drugiego za chytrego, jednego za nieokrzesanego, drugiego za łatwego w pożyciu, jednego za
w
poważnego, drugiego za płochego, jednego za religijnego, drugiego za niedowiarka i tym podobnie.
Wiem, że każdy przyzna, jakoby było najchwalebniejszą rzeczą, aby książę posiadał te z wymienionych powyżej cech,
które uważa się za dobre. Gdy jednak ani ich mieć, ani w pełni posługiwać się nimi nie można, ponieważ nie pozwalają
na to stosunki ludzkie, przeto książę musi być na tyle rozumny, aby umiał unikać hańby takich tylko wad, które by
pozbawić go mogły panowania, a innych, które mu tym nie grożą, wystrzegać się o tyle, o ile jest to możliwe; lecz jeśli
to nie jest możliwe, nie potrzebuje zbytnio niepokoić się nimi. Również niech nie boi się ściągnąć na siebie hańby
takich wad, bez których trudno byłoby mu ocalić państwo; albowiem gdy wszystko dobrze rozważy, zobaczy, że
niejedna rzecz, która wyda się cnotą, w zastosowaniu spowodowałaby jego upadek, a niejedna znowu, która wyda się
wadą, w zastosowaniu przyniesie mu bezpieczeństwo i pomyślność. [...]
XVII. O srogości i łaskawości, i co lepiej: miłość czy strach budzić
Rodzi się z tego pytanie: czy lepiej jest budzić miłość niż strach, czy strach niż miłość. Odpowiem, że chciałoby się i
1
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
jednej, i drugiej rzeczy, lecz ponieważ trudno połączyć je, więc gdy jednej ma brakować, o wiele bezpieczniej budzić
strach niż miłość. Można bowiem o ludziach w ogóle powiedzieć, że są niewdzięczni, zmienni, kłamliwi, unikający
niebezpieczeństw i chciwi zysku; gdy im czynisz dobrze, wszyscy są ci oddani, ofiarują ci swą krew i mienie, życie i
dzieci, kiedy potrzeba jest daleko — jak to już powyżej powiedziałem — lecz odwracają się, gdy się w potrzebie
znajdziesz. I taki książę, który wyłącznie oparł się na ich słowach, a znajdzie się bez innych zabezpieczających
środków, upada, gdyż przyjaźnie, które pozyskuje się zapłatą, a nie wielkością i szlachetnością umysłu, są wprawdzie
zasłużone, lecz w istocie nie istnieją i nie można z nich w potrzebie korzystać. A mniej boją się ludzie krzywdzić kogoś,
kto budzi miłość, niż tego, który budzi strach. Albowiem miłość jest trzymana węzłem zobowiązań, który ludzie,
ponieważ są nikczemni, zrywają, skoro tylko nadarzy się sposobność osobistej korzyści, natomiast strach jest oparty na
obawie kary; ten więc nie zawiedzie nigdy. Niemniej jednak książę powinien budzić strach w taki sposób, by jeżeli już
.p
l
nie może pozyskać miłości, uniknął przynajmniej nienawiści: można bowiem bardzo dobrze budzić strach, a nie być
znienawidzonym, co zawsze osiągnie książę, powściągając się od mienia swoich obywateli i poddanych i od ich
ry
niewiast. Gdy zaś będzie zmuszonym nastawać na krew czyjąkolwiek, niech to czyni tam, gdzie jest dostateczne
usprawiedliwienie i wyraźna przyczyna, lecz przede wszystkim niech powstrzymuje się od cudzego mienia, gdyż ludzie
at
u
prędzej puszczają w niepamięć śmierć ojca niż stratę ojcowizny.
XVIII. W jaki sposób powinni książęta dotrzymywać wiary
om
Każdy rozumie, jako byłoby rzeczą dla księcia chwalebną dotrzymywać wiary i postępować w życiu szczerze, a nie
podstępnie. Jednak doświadczenie naszych czasów uczy, że tacy książęta dokonali wielkich rzeczy, którzy mało
przywiązywali wagi do dotrzymywania wiary, i którzy chytrze potrafili usidlać mózgi ludzkie, a na końcu wzięli
.d
przewagę nad tymi, którzy zaufali ich lojalności.
w
w
Musicie bowiem wiedzieć, że dwa są sposoby prowadzenia walki, jeden — prawem, drugi — siłą, pierwszy sposób
jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego.
Dlatego książę musi umieć dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka. Starożytni pisarze cichaczem zalecają
w
książętom ten środek, podając, że Achillesa i wielu innych książąt starożytnych oddano na wychowanie Chironowi,
centaurowi, który miał ich w dyscyplinie trzymać. To, że ich nauczycielem była istota na pół zwierzęca, a na pół
ludzka, nic innego nie znaczy, jak tylko, że książę musi umieć posługiwać się jedną i drugą naturą i że jedna bez drugiej
nie jest silną. Przeto książę, zmuszony umieć posługiwać się dobrze naturą zwierząt, powinien spośród nich wziąć za
wzór lwa i lisa, albowiem lew nie umie unikać sideł, a lis bronić się przed wilkami. Trzeba przeto być lisem, by
wiedzieć, co sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków. Nie rozumieją się na rzeczy ci, którzy wzorują się wyłącznie
na lwie. Otóż mądry pan nie może, ani powinien dotrzymywać wiary, jeżeli takie dotrzymywanie przynosi mu szkodę, i
gdy zniknęły przyczyny, które spowodowały jego przyrzeczenie. Zapewne, gdyby wszyscy ludzie byli dobrzy, ten
przepis nie byłby dobry, lecz ponieważ są oni nikczemni i nie dotrzymywaliby tobie wiary, więc ty także nie jesteś
obowiązany im jej dotrzymywać.
A nigdy nie brakło księciu przyczyn prawnych, by upiększyć wiarołomstwo. Można by na to dać niezliczone
przykłady nowoczesne i wykazać, ile traktatów pokojowych, ile przyrzeczeń stało się nieważnymi i próżnymi skutkiem
wiarołomstwa książąt, a ten wyszedł lepiej, który lepiej umiał używać natury lisa. Lecz koniecznym jest umieć dobrze
2
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
tę naturę upiększać i być dobrym kłamcą i obłudnikiem; ludzie tak są prości i tak naginają się do chwilowych
konieczności, że ten, kto oszukuje, znajdzie zawsze takiego, który da się oszukać. Ze świeżych przykładów nie chcę o
jednym zamilczeć. [Papież] Aleksander VI2 nic innego nigdy nie czynił, jak tylko oszukiwał ludzi, o niczym też innym
nie myślał, a zawsze znajdował sposobność, by mógł to czynić. Nigdy żaden człowiek nie dawał bardziej stanowczych
przyrzeczeń, żaden nie potwierdzał czegoś bardziej uroczystymi przysięgami, a żaden mniej nie dotrzymywał, mimo to
oszustwa udawały mu się zawsze, gdyż dobrze znał tę stronę świata.
Nie jest przeto konieczne, by książę posiadał wszystkie owe zalety, które wskazałem, lecz jest bardzo potrzebne, aby
wydawało się, że je posiada. Śmiem nawet powiedzieć, że gdy się je ma i stale zachowuje, przynoszą szkodę, gdy zaś
wydaje się, że się je ma, przynoszą pożytek; powinien więc książę uchodzić za litościwego, dotrzymującego wiary,
ludzkiego, religijnego, prawego i być nim w rzeczywistości, lecz umysł musisz mieć skłonny do tego, byś mógł i umiał
.p
l
działać przeciwnie, gdy zajdzie potrzeba.
Trzeba to rozumieć, że książę, a szczególnie nowy, nie może przestrzegać tych
ry
wszystkich rzeczy, dla których uważa się ludzi za dobrych, dla utrzymania państwa bowiem musi częstokroć działać
wbrew wierności, wbrew miłosierdziu, wbrew ludzkości, wbrew religii. Trzeba wiec, by miał on umysł zdolny do
dobrego, gdy można, lecz umieć wejść w zło, gdy trzeba.
at
u
zwrotu, stosownie do tego, jak wiatry i zmienne koleje losu nakazują, i jak rzekłem powyżej, nie powinien porzucać
Powinien przeto książę bardzo nad tym czuwać, by z ust jego nie wyszło nic, co by nie było przejęte pięciu zaletami,
om
powyżej wymienionymi i by temu, kto go widzi i słyszy wydawał się cały miłosierdziem, cały wiernością, cały
ludzkością, cały prawością, cały religijnością. Szczególnie potrzebne jest, aby się zdawało, że się ma tę ostatnią
właściwość, albowiem ludzie w ogóle więcej osądzają oczyma niż rękoma, bo widzieć danym jest każdemu, a dotykać
.d
niewielu. Każdy widzi, za jakiego uchodzisz, lecz bardzo mało wie, czym jesteś, i ta garstka nie odważy się stawić
czoła opinii powszechnej, mającej po swej stronie majestat rządu; a gdy chodzi o czynności wszystkich ludzi, a
w
w
szczególnie książąt, ponad którymi nie ma już sądu, do jakiego odwołać by się można, tam patrzy się na wynik.
Niech przeto książę oblicza się tak, aby zwyciężać i utrzymać państwo, wtedy środki będą zawsze uważane za
godziwe i przez każdego chwalone, gdyż tłum pójdzie zawsze za pozorami i sądzi według wyniku, a na świecie nie ma
w
jak tylko tłum, jeżeli ta większość ma na czym oprzeć się.
Pewien współczesny książę, którego wymieniać nie jest dobrze, nie głosi nigdy niczego innego, jak pokój, i na ustach
nie ma niczego innego, jak tylko wierność, a jednej i drugiej rzeczy jest największym wrogiem i gdyby obie
zachowywał, byłby już nieraz postradał i państwo, i znaczenie.
1
Niccolo MachiaYelli (1469-1527) - florentyńczyk, pisarz polityczny, poeta, historyk, dyplomata. Między 1512 a
1525 rokiem napisał traktat polityczny Książę (wyd. pośmiertnie 1532), będący wykładem sztuki rządzenia
państwem bez względu na środki. Był zwolennikiem ustroju republikańskiego, silnej władzy państwowej. Uważany
jest za twórcę pojęcia „racji stanu" i pierwszego teoretyka powszechnego obowiązku służby wojskowej.
2
Aleksander VI (Rodrigo Borgia) — papież w latach 1492-1503.
3
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
Pytania
1. Dlaczego Machiavelli uważa, że władca powinien umieć być złym
2. Dlaczego Książe nie może być dobry
3. Jakich wad musi wystrzegać się władca
4. czym według Machiavellego pozyskuje się prawdziwych przyjaciół
5. Jakie warunki musi spełnić Książe by nie być znienawidzony przez obywateli
6. Jakie cechy musi przyswoić sobie władca ze świata zwierząt
7. Dlaczego władca nie musi być lojalny wobec ludzi
8. Określ władcę którego opisuje Machiavelli. Zwróć uwagę na zdanie trzeba więc, by miał on umysł zdolny do
Zadanie 2 Utopie społeczne
Platon, Państwo
przekł. W. Witwicki, Warszawa 1994,1.1, s. 159,229-231
at
u
CZĘŚĆ I. PLATOŃSKA DOKTRYNA PAŃSTWA IDEALNEGO
ry
9. Za jakiego ma uchodzić władca przed opinią publiczną
.p
l
zwrotu, stosownie do tego, jak wiatry i zmienne koleje losu nakazują…
om
Platon (ok. 427-347 p.n.e.) - grecki filozof, uczeń Sokratesa, twórca systemu idealizmu obiektywnego, według którego
świat rzeczywisty stanowi niedoskonale odbicie istniejącego realnie świata doskonałych idei, i zbudowanej na tej
podstawie doktryny państwa idealnego, opisanej w dialogu Państwo
.d
fragment A-l
Wy tu wszyscy w państwie jesteście braćmi, ale bóg, który was formował, wpuścił w okresie powstawania i
wmieszał trochę złota w tych z was, którzy są zdolni do rządów. Dlatego oni są najcenniejsi. A w pomocników srebro.
w
w
A żelazo i brąz w rolników i w tych, co inne uprawiają rzemiosła.
fragment A-2
w
Zdaje się, że nasi rządzący będą musieli często stosować kłamstwo i oszukiwanie dla dobra rządzonych. [...] wobec
tego, cośmy uchwalili, żeby najlepsi mężczyźni obcowali z najlepszymi kobietami jak najczęściej, a najgorsi z
najlichszymi jak najrzadziej, i potomków z tamtych par trzeba chować, a z tych nie, jeżeli trzoda ma być najpierwszej
klasy. A o tym wszystkim nie ma wiedzieć nikt, tylko sami rządzący, jeżeli znowu trzoda strażnicza ma być jak
najbardziej wolna od rokoszów i rozłamów. [...] losowania jakieś trzeba będzie chytrze urządzać. Tak, żeby ten gorszy
mężczyzna o każdy swój związek obwiniał los, a nie rządzących
fragment A-3
[...] rodzące się dzieci odbiera osobny urząd do tego celu ustanowiony [...] i w urzędach będą pracowały kobiety
pospołu z mężczyznami. I dzieci lepszych ludzi -tak uważam - będą brały i zanosiły do ochronki, do jakichś mamek,
które mieszkają osobno w pewnej dzielnicy miasta. A dzieci tych gorszych, gdyby się tym innym jakieś ułomne
urodziło, to też w jakimś miejscu, o którym się nie mówi i nie bardzo wiadomo, gdzie by ono było, ukryją, jak się
należy. [...] Będą do ochronki sprowadzać matki, kiedy będą miały pokarm, zwracając baczną uwagę na to i robiąc, co
tylko można, aby każda swego dziecka nie spostrzegła.
4
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
CZĘŚĆ II. UTOPIE RENESANSU
Thomas Morę, Utopia
przekl. S. Klonowicz, Warszawa 1919, s. 37,40,44-45
Sir Thomas Morę (Morus), święty (1478-1535) - angielski mąż stanu i pisarz polityczny, humanista, kanclerz Henryka
VIII
fragment B-1
Utopijczycy żyją jak członkowie jednej rodziny. Urzędnicy w Utopii nie są ani surowi, ani dumni, nazywają ich
„ojcami" i w istocie odznaczają się oni ojcowską dobrocią i sprawiedliwością. Z prostotą przyjmują oznaki czci, jakie
dobrowolnie okazują im utopijczycy; nikt bowiem nie może być zmuszony do okazywania szacunku.
fragment B-2
Wszyscy Utopijczycy, mężczyźni i kobiety, zajmują się rolnictwem i nikomu nie wolno się uchylać od tej pracy.
.p
l
[...] Poza rolnictwem, które jest powszechnym obowiązkiem, każdy pracuje w jakimś specjalnym rzemiośle. [...] Jeżeli
ktoś, pracujący już w jakimś zawodzie, pragnie go zmienić, może to uczynić. Pozostawia mu się wolny wybór zależnie
fragment B-3
ry
od powołania, o ile tylko miasto nie wyznacza mu nic innego, pożyteczniejszego dla ogółu.
at
u
Skąpstwo jest w Utopii niemożliwe, ponieważ pieniądze nie mają tam żadnego znaczenia. W ten sposób
wysuszono niewyczerpane źródło trosk, wyrwano z korzeniami bogate żniwo przestępstw; któż nie wie bowiem, że
kradzieże, oszustwo, zdzierstwo, grabieże, bunty, skargi, niesnaski, zabójstwa i zdrada - któż nie wie, że wszystkie te
om
przestępstwa, za które prawo bezustannie mści się karami, nie mogąc im jednak zapobiec, znikłyby z ziemi tego samego
dnia, kiedy zniesiono by pieniądze. Nie byłoby też wtedy strachu, niepokoju i trosk, pracy ponad siły i nocnego
czuwania, a nawet nędza, która na pozór potrzebuje pieniędzy, zmniejszyłaby się natychmiast. Jestem pewny, że
.d
bogacze sami są przekonani o słuszności tych dowodów. Wiedzą, że byłoby nieskończenie lepiej nie odczuwać braku
w
w
najniezbędniejszych rzeczy, niż posiadać nadmiar wszystkiego; że byłoby lepiej uwolnić się od niezmiernego zła, niż
być otoczonym wielkimi bogactwami.
Tommaso Campanella, Miasto słońca (1602 r.)
w
Wrocław 1955, s. 19, 24, 28, 34-35
Tommaso Campanella (1568-1639) - włoski filozof i teolog, dominikanin, zwolennik renesansowej filozofii przyrody
fragment C-l
Po pierwsze masz wiedzieć, że mężczyźni i kobiety noszą ten sam prawie ubiór, z tą tylko różnicą, że u kobiet
płaszcz sięga niżej kolan [...]. Mają wspólne domy mieszkalne, sypialnie, łóżka i wszelkie inne niezbędne rzeczy. Ale
co sześć miesięcy kierownicy wyznaczają, kto w jakim kręgu będzie spał [...]. Zarówno nauki, jak i rzemiosła -są
wspólne dla kobiet i mężczyzn [...].
fragment C-2
Sędziwi kierownicy [...] dbają o zaspokojenie potrzeb płciowych [...]. Jednakże zezwolenie wydaje główny
kierownik dla spraw prokreacji - doświadczony lekarz. [...] Niewiasty rosłe i ładne łączy się tylko z rosłymi i silnymi
mężczyznami, pełne - z chudymi - a chude z pełnymi, aby dobrze i z pożytkiem się uzupełniali.
fragment C-3
Odstawione od piersi dziecko powierza się opiece kierowniczek [...]. I tu razem z innymi dziećmi bawiąc się poznają
5
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
abecadło [...], biegają, spacerują, uczą się z malowideł historii i języków. [...] Wybór imion nie jest dowolny, kieruje
nim Metafizyk.
CZĘŚĆ III. KOMUNIZM
Józef Stalin, fragment przemówienia na II Wszechzwiązkowym Zjeździe Rad, 26 stycznia 1924 r.,[w:] Kalendarz
robotniczy na rok 1953, s. 70-71
Towarzysze! My, komuniści, jesteśmy ludźmi szczególnego pokroju. Skrojeni jesteśmy ze szczególnego
materiału. Jesteśmy tymi, którzy stanowią armię wielkiego stratega proletariackiego, armię towarzysza Lenina. [...]
Jedynie w naszym kraju udało się ujarzmionym, uciemiężonym masom pracującym zrzucić z karku panowanie obszar-
.p
l
ników i kapitalistów i ustanowić na jego miejsce panowanie robotników i chłopów. Wy wiecie, towarzysze, i przyznaje
to obecnie cały świat, że tą tytaniczną walką kierował towarzysz Lenin i jego partia. Wielkość Lenina na tym właśnie
polega, że stworzywszy Republikę Rad, wykazał przez to w praktyce uciemiężonym masom całego świata, że nadzieja
ry
na wybawienie nie jest stracona, że panowanie obszarników i kapitalistów nie jest długotrwałe, że królestwo pracy
at
u
można stworzyć wysiłkiem samych mas pracujących, że królestwo pracy należy stworzyć na ziemi, a nie w niebie.
Józef Stalin, fragment referatu O walce z wrogimi klasami, z 7 stycznia 1933 r.
Stalin, Dzieła, t. 13, Warszawa 1951,8.216-217
om
Niektórzy towarzysze zrozumieli tezę o zniesieniu klas, o stworzeniu społeczeństwa bezklasowego i
obumieraniu państwa jako usprawiedliwienie lenistwa i niefrasobliwości, usprawiedliwienie kontrrewolucyjnej teorii
wygasania walki klasowej. [...] Jest rzeczą zbyteczną dowodzić, że tacy ludzie nie mogą mieć nic wspólnego z naszą
.d
partią. Są to ludzie zwyrodniali albo dwulicowi, których trzeba wypędzić precz z partii. Zniesienie klas daje się
w
w
osiągnąć nie w drodze wygasania walki klasowej, lecz w drodze jej wzmożenia. Obumieranie państwa dokonywać się
będzie nie poprzez osłabienie władzy państwowej, lecz poprzez jej maksymalne wzmocnienie, niezbędne do tego, by
dobić resztki umierających klas [...].
w
0 pracy rady zakładowej (Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1953 r.)
[w:] Kalendarz robotniczy na rok 1953, s. 276-277
Rada zakładowa przejawia troskę o kobietę pracującą i jej dziecko. Nasz rząd przeznacza wielkie sumy na
urządzenia socjalne, na żłobki, przedszkola, stacje opieki nad matką i dzieckiem, na kolonie dziecięce itp., a zdarza się
niekiedy, że żłobki i przedszkola nie są całkowicie wykorzystane, że są tam dzieci matek nie pracujących. Nawet w
przemyśle włókienniczym, przemyśle zatrudniającym największą ilość kobiet, żłobki i przedszkola oraz świetlice
dziecięce nie były dotąd w pełni wykorzystane. Oczywiście, wchodzi tu w rachubę nie tylko niewłaściwe często
rozmieszczenie żłobków, ale i nie dostateczne interesowanie się ogniw związkowych ich pracą. Zbyt mało uwagi
zwraca my na pracę świetlic, do których uczęszczają dzieci w wieku szkolnym. Nie może być dla nas rzeczą obojętną,
jakie jest wychowanie dziecka w świetlicy, kim jest wychowawca i jakie stosuje metody wychowawcze. Zwiększenie
troski o dziecko matki pracującej pozwoli naszemu przemysłowi zatrudnić więcej kobiet, a kobietom pracującym
stworzy warunki dla większej aktywizacji społecznej.
6
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
CZĘŚĆ IV. NAZIZM
Ustawa o ochronie niemieckiej krwi i niemieckiej czci (Norymberga, 1935 r.)
[w:] M. Sczaniecki, Wybór źródeł do historii państwa i prawa w dobie nowożytnej, Warszawa 1996, s. 225
Zawieranie małżeństw między Żydami i niemieckimi poddanymi krwi niemieckiej albo pokrewnej jest
zakazane. Małżeństwa zawarte wbrew temu zakazowi są nieważne. [...] Pozamałżeńskie stosunki między Żydami a
niemieckimi poddanymi krwi niemieckiej albo pokrewnej są zakazane.
Yictor Klemperer, Lingua Tertii Imperii. Notatnik filologa
przeki. M. Stroińska, Toronto 1992, s. 76-78
.p
l
Czy przesadzam mówiąc o uniformizacji? Wiele imion od dawna przyjętych stało się albo podejrzane, albo
wręcz zakazane. [...] imiona ze Starego Testamentu są zakazane. Żadne niemieckie dziecko nie ma prawa nosić imienia
Lea czy Sara. Jeśli jakiemuś proboszczowi, który nie wie jeszcze, na jakim świecie żyje, przyjdzie do głowy zgłosić
ry
podobne imię, to urząd stanu cywilnego odmawia wpisu [...]. Niemieckiego rodaka trzeba jednak strzec nie tylko przed
at
u
żydowskimi imionami, lecz przede wszystkim przed jakimkolwiek zetknięciem się z samymi Żydami; tych ostatnich
trzeba więc pieczołowicie odseparować. Jedna z podstawowych metod takiego odseparowania polega na oznakowaniu
[...]. Kto nie nosi imienia wyraźnie hebrajskiego [...], ten do swego imienia dodać musi „Israel" lub „Sara". [...] musi
om
nosić żółtą gwiazdę Dawida. [...] Na drzwiach wejściowych nasze nazwisko musiało być przybite dwa razy; nad moim
żydowska gwiazda, pod nazwiskiem mojej żony słowo arisch. Na mojej kartce żywnościowej widniało początkowo
tylko J, później pojawiło się całe słowo Jude, wydrukowane ukośnie w poprzek kartki; a w końcu na każdym odcinku
w
w
się mnie zawsze: Żyd Klemperer.
.d
jednej i tej samej kartki, w sumie 60 razy, figurowało całe słowo Jude. Kiedy mowa o mnie w sposób służbowy, nazywa
CZĘŚĆ V. ARCHITEKTURA I URBANISTYKA XX WIEKU
w
Stefan Żeromski, Przedwiośnie (1924)
Warszawa 1992, s. 74-75
[...] te domy komponują artyści [...] wypracowujący przedmioty ozdobne, piękne a użyteczne, liczne, wielorakie,
genialne a godne jak najszerszego rozmnożenia - dla pracowników, braci swych, dla ludu. Domy są kolorowe, zależnie
od natury okolicy, od natchnienia artysty, ale i od upodobania mieszkańców. Są na tle okolic leśnych domy śnieżnie
białe, w równinach - różowe, w pagórkach -jasnozielone z odcieniem fioletu albo koloru nasturcji. [...] zobaczysz w
zewnętrznych i wewnętrznych kompozycjach kolorowych chat nowoczesnych polskich chłopów. Są to istne marzenia
futurystyczne, ucieleśnione w podatnym i posłusznym szklanym materiale. [...] Całe okolice, powiaty, województwa!
[...] Szklane domy kosztują niezmiernie tanio, gdyż przecie przy ich budowie nie ma mularzów, cieślów, stolarzy i
gonciarzy. [...] Sam dom - bez robót ziemnych - buduje się w ciągu trzech, czterech dni. Jest to bowiem tylko składanie
części dopasowanych w fabryce.
7
Akademia maturalna, Collegium Novum WWW.domatury.pl
WOS, ćwiczenia do M2
Pytania do Utopie społeczne
1. Podaj kryterium uwarstwienia społeczeństwa w państwie idealnym według Platona.
2. Podaj uzasadnienie przyzwolenia na manipulację społeczeństwem w państwie idealnym Platona.
3. Podaj dwie sfery ingerencji władz w życie prywatne obywateli w państwie idealnym Platona.
4. Podaj wspólną zasadę, na której miały być oparte: stosunki Utopijczyków do urzędników, praca w rzemiośle i
rezygnacja bogaczy z pieniędzy.
5. Podaj różnicę w wyznaczaniu ludzi do pracy w rolnictwie i rzemiośle między platońska wizją państwa
idealnego a Utopią Thomasa Mare’a.
W tekstach Platona, Marusa, Campanelli znalazła się jednakowa zasada traktowania obu płci. Podaj ją.
.p
l
6.
7. Wyjaśnij z jaka tradycją – zwalczana przez Marksa, Lenina i Stalina – miała konkurować wizja społeczeństwa
komunistycznego.
at
u
ry
8. Wymień wspólną cechę przywódcy społeczeństwa platońskiego i stalinowskiego. Swoją odpowiedź uzasadnij,
wykorzystując wszystkie informacje zawarte w tekście.
9. Uzasadnij, że zbudowanie przez komunistów społeczeństwa bezklasowego, w którym nie istniałyby konflikty
między grupami społecznymi, było utopią. ( źr.E i wiedza pozaźródł)
om
10. Podaj różnicę w traktowaniu zamożnej części społeczeństwa przez More’a i komunistów.
11. Wymień wszystkie cele, które komuniści w stalinowskiej Polsce chcieli osiągnąć przez obciążenie kobiet jako
matek.
.d
12. Podaj wspólną dla Platona, Campannelli i komunistów cechę omnipotencji państwa, szczególnie istotną z
punktu widzenia jednostki i rodziny w społeczeństwie terytorialnym.
w
w
13. Nazwij dwa poglądy, które były między innymi podstawą ideologii nazistowskiej.
14. Podaj zasadnicze podobieństwo między poglądami Platona, Campanelli i nazistów.
w
15. Podaj wspólną dla Campnelli i nazistów cechę omnipotencji państwa, szczególnie istotną z punktu widzenia
jednostki i rodziny w społeczeństwie totalitarnym.
16. Wypisz z tekstu Stefana Żeromskiego wyrażenie, które stało się symbolem utopijnych wizji poprawy warunków
życia ludności.
8