Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kaszt

SCENARIUSZ ZAJĘĆ HUMANISTYCZNYCH
Autor: Danuta Górecka
Etap edukacyjny: gimnazjum
Temat: Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował?
Czas: 3 godziny dydaktyczne (oraz dwa tygodnie pracy nad projektem)
Cele ogólne: poszerzanie wiedzy z zakresu architektury średniowiecznej, uczenie się pracy
zespołowej
Cele szczegółowe:
Uczeń:
 posługuje się terminologią dotyczącą architektury średniowiecznej
 charakteryzuje podstawowe elementy średniowiecznej budowli
 omawia proces powstawania kasztelu
 czyta ze zrozumieniem różnego typu teksty
 rozwiązuje problemy w twórczy sposób
 prezentuje efekty pracy grupy
 uzasadnia swoje zdanie
 wnioskuje
 uczy się we współpracy z innymi
 dokonuje samooceny swoich działań
Kształtowane umiejętności:
 współpraca z innymi
 praca z tekstem
Metody i formy pracy:
 projekt
 dyskusja
 praca z tekstem
 praca całej klasy
 praca w grupach
 praca w parach
Środki dydaktyczne i materiały:
 tekst zawierający cytaty z Krzyżaków Henryka Sienkiewicza
 tekst opracowany na podstawie artykułu Leszka Kajzera Jak Maćko herbu Tępa Podkowa
kasztel budował?
 karty dotyczące pracy w grupach
 arkusze samooceny
 wykaz bibliograficzny
 materiały potrzebne do przygotowania prezentacji – arkusze papieru, mazaki, farby,
kredki, ewentualnie plastelina lub modelina
 środki techniczne – rzutnik multimedialny i ekran
Uwagi o realizacji lekcji:
Cykl zajęć z uczniami gimnazjum z zakresu edukacji humanistycznej można realizować na
języku polskim, historii, podczas lekcji bibliotecznych. Mogą to być również zajęcia pozalekcyjne,
np. Koło Miłośników Historii
Przebieg zajęć
1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat oraz cele zajęć, wprowadza ich w zagadnienia
poruszane na lekcji, krótko zapoznaje z metodą pracy i dzieli młodzież na grupy (najlepiej
pięcioosobowe). Są to zespoły BADACZY, ARCHITEKTÓW i KRONIKARZY, którym
1
przydzielone zostaną odpowiednie zadania. Uczniowie powinni sami zgłaszać się do
poszczególnych grup po zapoznaniu się z zadaniami, kierując się własnymi
zainteresowaniami i zdolnościami. Najlepiej gdyby młodzież pracowała w trzech grupach.
Nie jest to jednak możliwe w przypadku dużej liczby uczniów. Trzeba wówczas podzielić
klasę na sześć grup, co oznacza, że będą dwie grupy BADACZY, dwie grupy
ARCHITEKTÓW, dwie grupy KRONIKARZY.
2. Nauczyciel omawia zadania, nad którymi będą pracowały poszczególne grupy, zwraca
uwagę na pojawiające się w nich problemy. Kiedy zespoły BADACZY,
ARCHITEKTÓW i KRONIKARZY „ukonstytuują się”, wręcza ich przedstawicielom
koperty z dokładną instrukcją, która powinna zawierać:
a) temat projektu i jego cele
b) opis zadań, które mają doprowadzić do osiągnięcia celów
c) wykaz źródeł, w których należy poszukiwać potrzebnych informacji
d) termin prezentacji (oraz poprzedzających ją konsultacji z nauczycielem)
e) propozycje sposobów prezentacji projektu wraz z określeniem czasu jej trwania
f) kryteria oceny projektu
PRZYKŁADOWE INSTRUKCJE
Grupa BADACZY
Jesteście grupą BADACZY uczestniczących w projekcie „Jak Maćko herbu Tępa
Podkowa kasztel budował?”. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza.
Waszym celem jest zapoznanie klasy z wybraną terminologią odnoszącą się do budownictwa
epoki. Aby ten cel osiągnąć, przygotujecie kilka kart Ilustrowanego słownika architektury
średniowiecznej – wybierzecie ważne, Waszym zdaniem, terminy z zakresu architektury tego
okresu, dokładnie zbadacie, co one oznaczają, sformułujecie w przystępny sposób ich
wyjaśnienie i dodatkowo wzbogacicie słownikowe hasła ilustracjami (lub fotografiami
skopiowanymi z książki lub strony internetowej).
Punktem wyjścia do Waszych badań jest tekst zawierający cytaty z Krzyżaków Henryka
Sienkiewicza (załącznik 1). Powinniście również skorzystać z podręczników szkolnych,
słowników oraz Internetu. Jeśli zdecydujecie się na kopiowanie zdjęć, pamiętajcie, by
wskazać ich źródło.
Hasła ze słownika możecie przedstawić na planszach, w postaci prezentacji (np. Power
Point) lub w innej, wymyślonej przez Was formie. Ważny jest również sposób omówienia
przygotowanego materiału.
Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Ilustrowany słownik
architektury średniowiecznej przedstawicie ……. . Czas prezentacji – do 10 minut.
Przygotowując projekt, zgłoście się do mnie na konsultację (……. o godzinie …..), podczas
której przedstawicie stan swoich prac i pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie
również konsultować się z innymi nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego,
nauczycielami bibliotekarzami), jeśli tylko wyrażą na to zgodę.
Kryteria oceny pracy:
Etap realizacji projektu
Zbieranie i opracowanie
materiałów
Konsultacja
Co podlega ocenie?

selekcja informacji

krytyczna ocena informacji

„przetworzenie” informacji (nadanie
im nowej postaci)

systematyczność pracy nad
projektem
2
Ocena
0–3
0–2
Prezentacja
Praca w grupie








poprawność merytoryczna
pomysłowość
wykorzystanie czasu
zainteresowanie słuchaczy
sposób mówienia
zaangażowanie w pracę
właściwy podział ról
udzielanie sobie informacji
0–5
0–5 (na
podstawie
Arkusza
samooceny –
załącznik 2)
Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad
tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu.
Powodzenia!
Grupa ARCHITEKTÓW
Jesteście grupą ARCHITEKTÓW uczestniczących w projekcie „Jak Maćko herbu Tępa
Podkowa kasztel budował?”. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza.
Waszym celem jest zapoznanie klasy z budownictwem epoki. Aby ten cel osiągnąć,
samodzielnie przygotujecie planszę przedstawiającą kasztel średniowieczny. Ważne jest, aby
podczas prezentacji tej średniowiecznej budowli wskazać i omówić wszystkie
charakterystyczne dla niej elementy architektoniczne. Kasztel możecie narysować,
namalować, wykleić, a nawet ulepić (np. z plasteliny). Pozostawiam Wam wybór techniki.
Jak wyglądał kasztel średniowieczny? Na to pytanie poszukajcie odpowiedzi w tekście
zawierającym cytaty z Krzyżaków Sienkiewicza (załącznik 1). Możecie również szukać
inspiracji w podręcznikach szkolnych oraz Internecie.
Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Planszę
przedstawiającą kasztel zaprezentujecie …….. Czas prezentacji – do 10 minut. Przygotowując
projekt, zgłoście się do mnie na konsultację (……. o godzinie …..), podczas której
przedstawicie stan swoich prac i pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie również
konsultować się z innymi nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego, nauczycielami
bibliotekarzami), jeśli tylko wyrażą na to zgodę.
Kryteria oceny pracy:
Etap realizacji projektu
Zbieranie i opracowanie
materiałów
Konsultacja
Prezentacja
Praca w grupie
Co podlega ocenie?

selekcja informacji

krytyczna ocena informacji

„przetworzenie informacji (nadanie
im nowej postaci)

systematyczność pracy nad
projektem

poprawność merytoryczna

pomysłowość

wykorzystanie czasu

zainteresowanie słuchaczy

sposób mówienia

zaangażowanie w pracę

właściwy podział ról

udzielanie sobie informacji
3
Ocena
0–3
0–2
0–5
0–5 (na
podstawie
Arkusza
samooceny –
załącznik 2)
Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad
tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu.
Powodzenia!
GRUPA KRONIKARZY
Jesteście grupą KRONIKARZY uczestniczących w projekcie „Jak Maćko herbu Tępa
Podkowa kasztel budował?”. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza.
Waszym celem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule projektu.
Wszystkie potrzebne informacje znajdziecie w tekście zawierającym cytaty z Krzyżaków
Sienkiewicza (załącznik 1). Warto zastanowić się, dlaczego Maćko budował kasztel, jakie
wybrał miejsce budowy, skąd wziął środki na tę inwestycję, jakie materiały wykorzystał, jak
długo trwała budowa itp. Ponieważ jesteście KRONIKARZAMI, Wasza prezentacja może
mieć formę wypowiedzi pisemnej, np. zapisu kronikarskiego, reportażu, artykułu do gazety.
Możecie również przeprowadzić wywiad z Maćkiem herbu Tępa Podkowa, przygotować
audycję radiową lub stworzyć komiks.
Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Swoją pracę
przedstawicie ……. . Czas prezentacji – do 10 minut. Przygotowując projekt, zgłoście się do
mnie na konsultację (……. o godzinie …..), podczas której przedstawicie stan swoich prac i
pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie również konsultować się z innymi
nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego, nauczycielami bibliotekarzami), jeśli tylko
wyrażą na to zgodę.
Kryteria oceny pracy:
Etap realizacji projektu
Zbieranie i opracowanie
materiałów
Konsultacja
Prezentacja
Co podlega ocenie?

selekcja informacji

krytyczna ocena informacji

„przetworzenie” informacji (nadanie
im nowej postaci)

systematyczność pracy nad projektem

poprawność merytoryczna

pomysłowość

wykorzystanie czasu

zainteresowanie słuchaczy

sposób mówienia

zaangażowanie w pracę

właściwy podział ról

udzielanie sobie informacji
Praca w grupie
Ocena
0–3
0–2
0–5
0–5
(na
podstawie
Arkusza
samooceny
– załącznik
2)
Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad
tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu.
Powodzenia!
4
3. Przed przystąpieniem do pracy nad projektem warto trochę uwagi poświęcić zasadom
pracy w grupach i zwrócić uwagę młodzieży np. na problem pełnienia określonych ról
w zespole (załącznik 3). Uczniowie powinni odpowiedzieć sobie na pewne pytania:
a) jak chcą podzielić między siebie odpowiedzialność za różne zadania?
b) w jaki sposób wyłonią lidera?
c) w jaki sposób będą podejmować decyzje grupowe?
d) jak będą rozwiązywane ewentualne spory i konflikty?
Ponadto każda grupa powinna ustalić, gdzie i kiedy będzie się spotykać.
4. Uczniowie w czasie pozalekcyjnym pracują nad projektem. Ważnym elementem tej fazy
projektu są konsultacje. Nauczyciel może przygotować specjalny arkusz, który ułatwi mu
pracę związaną z koordynacją projektu.
Grupa
Członkowie
grupy
Uwagi na temat konsultacji
I
II
III
Ponadto nauczyciel koordynujący projekt powinien porozumieć się z nauczycielami innych
przedmiotów, którzy wyrazili chęć współpracy i znajdą czas na konsultację z uczniami.
Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? (prezentacje)
5. Nadszedł czas prezentacji. Nauczyciel musi zadbać o to, aby w klasie były warunki do
przedstawienia wykonanych prac (miejsce, w którym można wyeksponować plansze
i arkusze z ilustracjami, rzutnik multimedialny, ekran).
6. Wystąpienia uczniów są oceniane według kryteriów podanych w instrukcji przekazanej
poszczególnym grupom (można je doprecyzować podczas konsultacji).
7. Tę część zajęć zamyka refleksja uczniów – wymieniają się doświadczeniami na temat
pracy nad projektem. Zastanawiają się nad tym, czego się nauczyli. Wskazują to, co udało
im się zrobić. Zwracają uwagę na niedociągnięcia. Dyskutują, w jaki sposób je
wyeliminować.
Jak współczesny badacz opisuje inwestycję podjętą przez Maćka? (zamknięcie projektu)
8. Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z cytatami z Krzyżaków Henryka Sienkiewicza
(załącznik 1) oraz z tekstem opracowanym na podstawie artykułu Leszka Kajzera
(załącznik 4) i formułuje polecenie (można je również zapisać na tablicy):
Przeczytajcie uważnie oba teksty. Pierwszy z nich na pewno dobrze znacie, bowiem
korzystaliście z niego podczas pracy nad projektem, drugi, opracowany na podstawie
artykułu Leszka Kajzera Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował, widzicie po
raz pierwszy. W artykule tym, zamieszczonym w publikacji o charakterze naukowym,
autor spojrzał na inwestycję poczynioną przez Maćka oczami współczesnego historyka.
Porównajcie opis średniowiecznej budowli i procesu jej powstawania pióra Henryka
Sienkiewicza z wypowiedzią współczesnego naukowca i uzasadnijcie stwierdzenie, że
5
Henryk Sienkiewicz był dobrym historykiem. Swoje argumenty zilustrujcie
odpowiednimi cytatami. Pracujecie w parach przez 20 minut.
9. Uczniowie formułują wnioski, które zapisywane są na tablicy, a następnie
w zeszytach.
PRZYKŁADOWE WNIOSKI
 Pisarz właściwie posługiwał się terminologią dotyczącą architektury średniowiecznej.
 Henryk Sienkiewicz wiedział, w jaki sposób budowano kasztel.
 Tego typu kasztele powstawały pod koniec średniowiecza na Mazowszu
(w Sieradzkiem) i podobne były do budowli opisanej przez Henryka Sienkiewicza.
 Badacz potwierdza słowa pisarza, że kasztel budowano długo, że była to inwestycja
kosztowna, a posiadanie kasztelu podnosiło prestiż społeczny właścicieli.
 Z książek Henryka Sienkiewicza można się uczyć historii Polski.
10. Nauczyciel dziękuje uczniom za pracę nad projektami, gratuluje im ciekawych
prezentacji.
Praca domowa (dla chętnych): napisanie opowiadania, którego akcja toczyć się będzie
w średniowieczu, a jego bohaterem będzie rycerz.
Wykaz załączników
Załącznik 1 (Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy [fragmenty])
Załącznik 2 (Arkusz samooceny)
Załącznik 3 (Zasady pracy w grupie)
Załącznik 4 (Leszek Kajzer, Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? [fragmenty])
Bibliografia:
1. Kajzer L. Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował, w: Arma et ollae,
Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Łodzi, Łódź 1992, s. 89–97.
2. Klein A. i in. Album grunwaldzki, Olsztyńskie Wydawnictwo Prasowe, Olsztyn1988.
3. Monarchia Jagiellonów 1399–1586, Wydawnictwo Dolnośląskie, Warszawa, Wrocław
2003.
4. Nadolski A. Broń i strój rycerstwa polskiego w średniowieczu, Zakład Narodowy imienia
Ossolińskich, Wrocław 1979.
5. Nowakowski A. O wojskach Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu
Niemieckiego w Jerozolimie zwanego krzyżackim, Ośrodek Badań Naukowych im.
Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 1988.
6. Polityka. Pomocnik historyczny, Wydanie specjalne 4/2010.
7. Program Nowa Szkoła. Materiały dla rad szkoleniowych. Integracja
międzyprzedmiotowa, Wydawnictwo CODN, Warszawa 1999, s. 107–117.
8. Sienkiewicz H. Krzyżacy, cz. 1–2, Zysk i S-ka, Poznań 1994.
6
Załącznik 1
Henryk Sienkiewicz Krzyżacy (fragmenty)
„Stare, ogromne domisko pochyliło się jednakże znacznie do upadku. Popękały polepy,
skrzywiły się ściany i pułapy, a modrzewiowe belki zrębione przed dwustu albo i więcej laty
poczęły próchnieć. We wszystkich izbach, które zamieszkiwał ongi liczny ród Gradów
Bogdanieckich, zaciekało w czasie obfitych dżdżów letnich. Dach zdziurawiał i pokrył się
całymi kępami zielonych i rudych mchów. Cała budowa przysiadła i wyglądała jak grzyb
rozłożysty, ale zmurszały (…).
Oni mieszkali w Moczydołach, a stary Maćko wznosił dla nich kasztel w Bogdańcu.
Wznosił mozolnie, gdyż chciał, żeby odsady były z kamienia na wapno, a czatownia z cegły,
o którą trudno było w okolicy. W pierwszym roku wykopał rowy, co przyszło dość łatwo,
albowiem wzgórze, na którym miał stanąć kasztel, było niegdyś okopane, może za czasów
jeszcze pogańskich, należało więc tylko oczyścić owe wądoły z drzew i z głogowych
gąszczów, którymi zarosły, a następnie umocnić je i pogłębić należycie. Przy pogłębianiu
dokopano się też obfitego źródła, które w niedługim czasie napełniło fosę tak, że musiał
Maćko obmyślać ujście dla zbytku wody. Potem na wale wzniósł częstokół i począł
zgromadzać budulec na ściany zameczku, bale dębowe tak grube, że trzech chłopów jednego
objąć nie mogło, i modrzewiowe, nie gnijące ni pod glinianą polepą, ni pod przykryciem
z darniny. Do wznoszenia tych ścian zabrał się pomimo stałej pomocy chłopów ze Zgorzelic
i Moczydołów dopiero po roku, ale zabrał się tym gorliwiej dlatego, że przedtem jeszcze
Jagienka powiła bliźnięta. Niebo otworzyło się wówczas przed starym rycerzem, miał już
bowiem dla kogo pracować, zabiegać i wiedział, że ród Gradów nie zaginie, a Tępa Podkowa
nieraz jeszcze ubroczy się we krwi nieprzyjacielskiej (…).
W czwartym dopiero roku, licząc od małżeństwa Zbyszka, stanął kasztel, a i to z pomocą
rąk roboczych nie tylko miejscowych, zgorzelickich, moczydłowskich, lecz i sąsiedzkich,
a szczególnie starego Wilka z Brzozowej, który zostawszy sam po śmierci syna na świecie,
zaprzyjaźnił się bardzo z Maćkiem, a potem zwrócił serce ku Zbyszkowi i Jagience. Maćko
przyozdobił komnaty łupami z wojen, które albo sami ze Zbyszkiem wzięli, albo po Jurandzie
ze Spychowa odziedziczyli, przydał do tego dostatki po opacie i to, co Jagienka z domu
wywiozła, okna szklane sprowadził z Sieradza – i wspaniałą urządził siedzibę. Zbyszko
z żoną i dziećmi przeniósł się jednak do kasztelu w piątym dopiero roku, gdy już i inne
budowy, jak oto: stajnie, obory, kuchnie i łaźnie, były ukończone, a z nimi razem i sklepy
podziemne, które stawił stary na kamień i wapno, aby zaś trwałość miały niepożytą. Sam się
jednak do zamku nie przeniósł; wolał zostać w starym domostwie, a na wszelkie prośby
Zbyszka i Jagienki odpowiadał odmownie, w taki sposób myśl swoją wyłuszczając:
- Tu już zamrę, gdziem się urodził. Widzicie, za czasów wojny Grzymalitów z Nałęczami
spalon był do cna Bogdaniec – wszystkie budynki, wszystkie chałupy – ba! płoty nawet, jeno
to domisko ostało. Ludzie gadali, że dla zbytku mchów na dachu nie chciało gorzeć – ale ja
myślę, że była w tym i łaska Boża – i wola, abyśmy tu wrócili i stąd znowu wyrośli. Za
czasów naszej wojaczki biadałem ja nieraz, że nie mamy do czego wracać, alem nie całkiem
słusznie tak mówił, bo, wiera, nie było na czym gospodarzyć i co do gęby włożyć, ale było się
gdzie schronić. Wy młodzi, to co innego, ale ja tak już myślę, że skoro nas ów stary dom nie
poniechał – to i mnie nie godzi się go poniechać.
I został. Lubił jednakże przychodzić do zameczku, aby oglądać jego wielkość
i wspaniałość w porównaniu z dawną siedzibą, a zarazem patrzeć na Zbyszka, na Jagienkę
i na »wnęków«. Wszystko, co tam widział, było w znacznej części jego dziełem, a jednak
przejmowało go ono dumą i podziwem. Przyjeżdżał czasem do niego stary Wilk, aby z nim
7
»ugwarzyć« przy ognisku, albo też on sam odwiedzał go w tymże zamiarze w Brzozowej,
więc raz tak mu swoje myśli o tych »nowych porządkach« wypowiedział:
- Wiecie! Aże mi czasem cudnie. Bo przecie wiadomo, że Zbyszko i w Krakowie na zamku
u króla bywał (ba! mało mu tam głowy nie ucięli!), i na Mazowszu, i w Malborgu, i u księcia
Janusza, a Jagienka też się w dostatku chowała, ale przecie własnego kasztelu nie mieli... Ale
teraz to tak, jakby nigdy inaczej nie żywili... Chodzą, mówię wam, po komnatach, chodzą,
chodzą – i służbie rozkazania dają, a jak się zmęczą, to sobie siedną. Prawy kasztelan
i kasztelanowa! Mają ci też komnatę, w której z sołtysami, z karbowymi i czeladzią obiadują,
a w niej ławy, dla niego i dla niej wyższe – Inni zaś poniżej siedzą i czekają, póki państwo
godnie mis nie nałożą. Taki to dworski obyczaj, aże człek musi sobie przypominać, że to nie
żadne wielkie państwo, jeno bratanek i bratankowa, którzy po ręku starego boćka-ją, na
pierwszym miejscu sadzą i dobrodziejem swoim zowią (…).
Ludzie jednak domyślali się, wiedzieli i opowiadali sobie aż do przesady zwłaszcza
o bogactwach, które Bogdanieccy mieli wywieźć ze Spychowa. Mówiono, że pieniądze
solówkami wozili z Mazowsza. Wygodził też raz Maćko pożyczką kilkunastu grzywien
możnym dziedzicom na Koniecpolu, co do ostatka utwierdziło okolicę w mniemaniu o jego
»skarbach«. Z tego powodu rosło znaczenie Bogdanieckich, rósł szacunek ludzki i gości
nigdy nie brakło w kasztelu, na co Maćko, choć oszczędny, nie patrzał niechętnym okiem,
gdyż wiedział, że i to sławy rodowi przymnaża.
Szczególnie chrzciny bywały sute, a raz na rok, po Matce Boskiej Zielnej, wyprawiał
Zbyszko wielką ucztę dla sąsiedztwa, na którą i szlachcianki przyjeżdżały patrzeć na
ćwiczenia rycerskie, słuchać gądków i pląsać z młodymi rycerzami przy smolnych
pochodniach aż do rana. Wtedy to pasł oczy i radował się w sercu stary Maćko widokiem
Zbyszka i Jagienki, tak wyglądali dwornie i pańsko. Zbyszko zmężniał, rozrósł się, a choć
przy potężnej i wyniosłej postawie twarz jego wydawała się zawsze zbyt młoda, jednakże gdy
bujny włos opiął przepaską z purpury, przybrał się w świetną, naszytą srebrnymi i złotymi
nićmi szatę, to nie tylko Maćko, ale i niejeden szlachcic mówił sobie w duszy: »Boga mi!
iście książę jakoweś na zamku swoim siedzące«. A przed Jagienką przyklękali nieraz rycerze
znający zachodni obyczaj, prosząc, by chciała im być damą ich myśli – taki bił od niej blask
zdrowia, młodości, siły i urody”.
8
Załącznik 2
Arkusz samooceny
Imię i nazwisko.................................................................................................................
Arkusz samooceny: jak pracuję w grupie?1
Zakreśl kółkiem właściwą odpowiedź
1. Wywiązywałem się powierzonych mi obowiązków
źle
raczej źle
raczej dobrze
dobrze
2. Dzieliłem się z innymi członkami grupy moją wiedzą i opiniami na omawiany temat
nie
raczej nie
raczej tak
tak
3. Formułowałem pomysły rozwiązywania problemu
nigdy
często
czasami
4. Pomagałem innym członkom grupy w wykonaniu zadania
nie
raczej nie
raczej tak
tak
5. Pomagałem innym członkom grupy skoncentrować się na pracy, którą mieliśmy wykonać
nie
raczej nie
raczej tak
tak
6. Dbałem o to, aby wszyscy członkowie grupy zostali włączeni do pracy
nie
raczej nie
raczej tak
Swoją pracę w grupie oceniam na
1
(wpisz ocenę)
Z materiałów programu KREATOR.
9
tak
Załącznik 3
Zasady pracy w grupie2
NAJEFEKTYWNIEJ PRACUJE SIĘ W ZESPOLE PIĘCIOSOBOWYM
 Wybierzcie spośród siebie LIDERA, SEKRETARZA oraz SPRAWOZDAWCĘ
 Pamiętajcie, że LIDER kieruje pracą grupy, organizuje ją, a nie przewodzi, zwłaszcza nie
dominuje, nie narzuca swoich poglądów, dba o to, by wszyscy mogli się wypowiedzieć,
ale nie naraz, więc ustala, kto w danej chwili mówi; LIDER dba też
o to, by wszyscy pracowali, by każdy miał udział w rozwiązywaniu zadania, pilnuje, aby
grupa pracowała nad zadaniem – tematem, a nie poświęcała uwagi kwestiom ubocznym,
nieistotnym dla osiągnięcia celu
 SEKRETARZ pilnuje, by nie umknęły uwadze i pamięci ciekawe pomysły zgłaszane
w czasie pracy nad rozwiązaniem problemu
 SPRAWOZDAWCA stara się wyławiać w trakcie pracy zespołu ważne ustalenia,
uzgadnia z grupą stanowisko – rezultat pracy, przedstawia efekt pracy zespołu publicznie
 KAŻDY CZŁONEK ZESPOŁU stara się pracować intensywnie, na miarę swoich
możliwości, ale z dbałością o wspólny udział w osiągnięciu celu; uważnie słucha, co mają
inni do powiedzenia, nie przerywa wypowiedzi kolegów, czeka na swoją kolej
w zgłaszaniu pomysłów i spostrzeżeń
2
Z materiałów programu KREATOR.
10
Załącznik 4
Leszek Kajzer Jak Maćko, herbu Tępa Podkowa, kasztel budował (fragmenty)
„Koniec wieku XIV, a szczególnie wiek XV, był epoką wznoszenia zamków i dworów
obronnych, budowanych przez elitę polskiego rycerstwa, przemieniającego się od połowy
stulecia w osiadłe ziemiaństwo (…). We współczesnej literaturze określenie kasztelu odnosi
się do dość ściśle określonego typu budynku średniowiecznego »castello di quadro torre« czy
renesansowego dworu kasztelowego, typowego dla Małopolski, Słowacji i ziem ościennych,
choć pojawiającego się też w Pabianicach, a więc na terenie województwa sieradzkiego. Dla
autora Krzyżaków kasztel był po prostu synonimem zamku czy dworu obronnego (…).
[Lokalizacja kasztelu na miejscu starego obiektu obronnego jest dość typowa], gdyż np.
zamek królewski w Sieradzu powstał właśnie na miejscu starszej warowni o metryce XIwiecznej. Podobnie w obronnym dworze ulokowanym na starym grodzisku mieszkał w swym
rodzinnym Ryńsku na Ziemi Chełmińskiej Mikołaj, jeden z założycieli Związku Jaszczurzego
i osoba znana w czasach omawianych.
[Budownictwo obronne na terenie sieradzkiego późnym średniowieczu].
Na terenie województwa tego (o obszarze około 9,5 tys. km2) stwierdzono
funkcjonowanie ponad 130 założeń obronnych, z czego około 80–90 dowodnie powstało
i istniało w późnym średniowieczu. Nie był jednak w późnym średniowieczu »kasztel« na
terenie Sieradzkiego zjawiskiem wyjątkowym, choć naturalnie wzniesienie warownego dworu
ograniczone było w tym czasie do kręgu bogatszych possersorów i poziomu »urzędniczego«.
Najbardziej typową formą siedziby była najpierw drewniana wieża, ulokowana na kopcu
ziemnym, otoczona fosą, potem drewniany dwór, także okolony obwodem warownym.
Dwory takie, nazywano w źródłach pisanych głównie fortalicjami; popularny jest też zwrot
»curia et fortalicium« informujący, że obok obiektu mieszkalno-obronnego funkcjonował też
dwór z całym zapleczem gospodarczym (…). Sytuacją typową, stwierdzaną na terenie
Sieradzkiego w trakcie badań terenowych i kameralnych były tzw. małe siedziby obronne –
dwory na kopcach – zwane przez archeologów »gródkami stożkowatymi« (…) były bowiem
na omawianym terenie całkowicie drewnianymi, choć i tak nieraz określano je w źródłach
jako »castrum«. Nieliczne murowane zamki prywatne są poznane natomiast bardzo słabo
(Byki, Majkowice, Lutomiersk) i tylko w przypadku tego ostatniego, wiem, że powstał
w piwrszej połowie XV wieku z inicjatywy rodu Zarembów. (…) należy zadać sobie pytanie
o koszta zbudowania takiej siedziby. W pracy z 1984 roku szacowałem orientacyjne koszta
dworów murowanych budowanych przez arcybiskupa Jarosława Bogorię ze Skotnik na 800–
1000 grzywien. J. Szymczak, obliczył, że średni koszt wzniesienia 1 m3 muru wynosił
w latach około 1400, 19 groszy. Przy systemie przeliczeniowym XIV-wiecznej grzywny (48
groszy z grzywny) przyjąć można, że koszt wzniesienia 1 m3 muru Maćkowej czatowni,
oscylować mógł w granicach pół grzywny (24 grosze).Wieża o założonych wyżej wymiarach
(około 12 m, przy średniej grubości ścian wynoszącej 1 m, posiadająca trzy kondygnacje,
wyniesiona z cegły, na kamiennym fundamencie) zbudowana więc była z muru, którego
łączna objętość wynosiła około 200 m3 . Koszt tej inwestycji ocenić więc można orientacyjnie
na około 100 grzywien. Jest to wartość porównywalna z cenami całkowicie drewnianych
warowni z XV wieku. (…) wartość całkowicie drewnianego dworu obronnego wynosić mogła
w opisanych latach 100–150 grzywien. Dodawszy do tego koszta zbudowania murowanej
wieży, (…) sądzić można, że »kasztel« kosztował Maćka w stanie surowym, około 250–300
grzywien. Była to suma znacząca, odpowiadająca czynszom z dość astronomicznej liczby
łanów (100–1200)”.
11