Stefan Jurga - urodził się 18 sierpnia 1947 r

Prof. dr hab. Stefan Jurga
Prof. dr hab. Stefan Jurga urodził się w Kościanie w 1946 roku. W latach 1964-69 studiował fizykę na
Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UAM. Po uzyskaniu stopnia magistra fizyki w 1969 roku rozpoczął pracę
naukowo-dydaktyczną w Instytucie Fizyki UAM. Pracę doktorską obronił w styczniu 1974 roku. Po obronie
wyjechał na staż naukowy do Uniwersytetu w Liege (Belgia), a następnie do Stanów Zjednoczonych do
Uniwersytetu Stanu Illinois w Urbana-Champaign, gdzie pracował w zespole Prof. H. S. Gutowsky’ego –
pioniera badań NMR w fazie skondensowanej. Po powrocie do kraju w 1976 roku pracował na Uniwersytecie
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jako adiunkt i pełnił funkcję sekretarza Sekcji Nauk Fizycznych
w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. W 1983 roku wyjechał do Moguncji (RFN), gdzie pracował
w zespole Prof. H. W. Spiessa w Instytucie Maxa Plancka do Badań Polimerowych. W tym Instytucie ukończył
pracę habilitacyjną, która została przyjęta w 1985 roku przez Radę Wydziału Matematyki i Fizyki UAM wraz
ze stosowną uchwałą o nadaniu stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk fizycznych. W 1986 roku
został powołany na stanowisko docenta w Instytucie Fizyki UAM. W 1991 roku został mianowany na
stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1995 roku otrzymał tytuł profesora nauk fizycznych. Od roku 2000
jest profesorem zwyczajnym na Wydziale Fizyki UAM i kieruje Zakładem Fizyki Makromolekularnej oraz
ogólnouczelnianym Centrum Integracji Europejskiej.
Prof. S. Jurga prowadzi szeroko zakrojone badania struktury i dynamiki molekularnej, procesów
dyfuzyjnych, przejść fazowych oraz procesów relaksacyjnych w ciałach stałych, cieczach i materii miękkiej
za pomocą różnych metod magnetycznego rezonansu jądrowego, spektroskopii dielektrycznej, reologii,
małokątowego rozpraszania promieniami X, spektroskopii IR, metod komputerowych Monte Carlo i Dynamiki
Molekularnej oraz różnicowej kalorymetrii skaningowej. Wyniki aktywności naukowej zawarte są w ponad 350
artykułach naukowych, monografiach, opracowaniach monograficznych, pracach opublikowanych pod moją
edycją i komunikatach konferencyjnych.
Prof. S. Jurga wypromował kilkudziesięciu magistrów, 12 doktorów. Od 2003 roku jest członkiem
Saksońskiej Akademii Nauk (Niemcy). Od 2002 roku pełni funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego
Towarzystwa Naukowego „Groupement Ampere”, a od 2004 roku funkcję prezydenta Stowarzyszenia
Uniwersytetów Europejskich „Grupa Santander”. Od roku 2006 jest dyrektorem Międzynarodowej Szkoły
Letniej Magnetycznego Rezonansu Jądrowego organizowanej pod auspicjami Groupement Ampere corocznie
w Polsce. Był stypendystą prestiżowych programów stypendialnych Alexandra von Humboldta i Towarzystwa
Maxa Plancka, a także profesorem wizytującym m.in. w Cornell University (USA) i w North Carolina State
University w Raleigh (USA), współpracując z Prof. K. Gubbinsem, w University of Florida w Gainesville(USA),
współpracując z Prof. E.R Andrew, w Centrum Badań Atomowych w Saclay pod Paryżem we Francji,
1
w Instytucie Jozefa Stefana w Lublanie, w Słowenii, współpracując z Prof. R. Blincem, w University of South
Africa w Pretorii (RPA). Prowadzi szeroką współpracę naukową z wieloma ośrodkami na świecie, w tym
z Departamentem Fizykochemii Uniwersytetu w Cambridge (Wielka Brytania), Departamentem Fizyki
Uniwersytetu Boston College w Bostonie (USA), Departamentem Fizyki Uniwersytetu w Lipsku, Centrum
Zawansowanych Badań Materiałowych CAESAR w Bonn (Niemcy).
We wczesnej działalności naukowej prof. S. Jurga zajmował się złożonymi reorientacjami
molekularnymi w kryształach jonowych. W oparciu o zaproponowany model teoretyczny i wcześniej
rozwiniętą po raz pierwszy w kraju technikę pomiarów magnetycznej relaksacji jądrowej w wirującym układzie
współrzędnych, możliwa była separacja złożonych reorientacji molekularnych, określenie ich parametrów
aktywacyjnych i powiązanie energii aktywacji dla ruchów „tumblingowych” z wymiarami jonowymi badanych
obiektów. Kolejne zainteresowania naukowe dotyczyły polimorfizmu w kryształach molekularno-jonowych
i zagadnienia nieporządku orientacyjnego jonów poliatomowych w sieci krystalicznej. Kryształ w temperaturze
bliskiej zera bezwzględnego charakteryzuje się wysokim stopniem uporządkowania orientacyjnego. Wraz
ze wzrostem temperatury wzrasta objętość swobodna kryształu a wraz z nią ruchliwość jonów
poliatomowych. W trakcie ogrzewania występuje zazwyczaj przejście fazowe do fazy wysoko-temperaturowej,
charakteryzującej się wyższą symetrią sieci krystalicznej oraz nieporządkiem orientacyjnym jonów. Zamrożone
stopnie swobody ruchu molekularnego w fazie niższej zostają odblokowane w fazie wyższej.
Dzięki
zastosowaniu szeregu metod magnetycznego rezonansu jądrowego dla jąder wodoru, deuteru i chloru w
specjalnie dobranych do badań solach amoniowych pokazano współzależność między przemianami
polimorficznymi w kryształach molekularno-jonowych a nieporządkiem orientacyjnym oddzielnie kationów
i anionów.
Zainteresowania prof. S. Jurgi po habilitacji koncentrują się na wykorzystaniu i rozwijaniu różnych
technik NMR (badania na jądrach deuteru, wysoka zdolność rozdzielcza NMR na izotopie węgla 13, badania
NMR jąder kwadrupolowych, badania relaksacyjne w funkcji częstości Larmora, badania dyfuzji przy silnym
impulsowym gradiencie pola i z gradientem zewnętrznym w polu rozproszonym, badania anizotropii dyfuzji
za pomocą głowicy do mikroobrazowania), a także reologii oscylacyjnej, spektroskopii dielektrycznej, SAXS,
metod komputerowych Monte Carlo i Dynamiki Molekularnej, IR, DSC do badań materii miękkiej. W zakresie
badań materii miękkiej rozwinąłem m.in. badania struktury i dynamiki molekularnej w polimerach, w
surfaktantach, w koloidach, w żelach i mikrożelach, w nanokompozytach.
Inny obszar zainteresowań – to badania nanokompozytów bazujących na montmorylonicie oraz
zachowanie się układów niskomolekularnych oraz makromolekularnych w ograniczonych objętościach
o wymiarach nanoskopowych. Układy makromolekularne stanowią kolejny obszar zainteresowań naukowych.
2
Badania te dotyczą struktury i dynamiki molekularnej mikrożeli polimerowych, polimerów amorficznych
i elastomerów, kopolimerów i ich mieszanin, żelowania biopolimerów. Proces przejścia zol-żel w układach
biopolimerów ma ogromne znaczenie nie tylko dla fizyki i chemii, ale także dla tych nauk, które wykorzystują
wyniki badań podstawowych do zastosowań praktycznych, w szczególności takich jak medycyna, farmacja
i technologia żywności. Rozwijane są także badania związane z mikroobrazowaniem NMR układów
biologicznych m. in. króliczych stawów kolanowych poddanych uszkodzeniom mechanicznym i śledzeniem
procesu leczenia wywołanego wszczepionymi implantami polimerowymi.
W roku 2006 prof. S. Jurga zainicjował powołanie Seminarium NanoBioMedycznego, które zostało
przekształcone w Międzyuczelniane Centrum NanoBioMedyczne – prowadzone przez konsorcjum poznańskich
uczelni wyższych: Uniwersytet Adama Mickiewicza Uniwersytet Medyczny, Politechnikę Poznańską
i Uniwersytetu Przyrodniczego. Celem Centrum jest prowadzenia interdyscyplinarnego kształcenia studentów
studiów magisterskich i doktorantów w zakresie zastosowań nanotechnologii do biologii i medycyny.
Prof. S. Jurga powadzi także szeroką działalność w zakresie organizacji badań i szkolnictwa wyższego
w Polsce i zagranicą. W latach 1987-1990 był prodziekanem ds. studenckich na Wydziale Matematyki i Fizyki,
a w okresie 1990-1996 prorektorem. W latach 1996-2002 pełnił funkcję rektora UAM. W kadencji 1999-2002
został wybrany na przewodniczącego Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich i wiceprzewodniczącego
Konferencji Akademickich Szkół Polskich. Był jednym z inicjatorów powołania Uniwersyteckiej Komisji
Akredytacyjnej i Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, a także inicjatorem powołania programu
wymiany studentów pomiędzy polskimi uniwersytetami, tzw. systemu MOST, powołania komisji programów
międzynarodowych i komisji ds. informatyzacji. W latach 2002-2005 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji
Akredytacyjnej KRASP. Od listopada 2005 r. do grudnia 2007 r. pełnił funkcję Podsekretarza i Sekretarza Stanu
w Ministerstwie Nauki Szkolnictwa Wyższego i był odpowiedzialny za szkolnictwo wyższe w Polsce. Od roku
2004 jest przewodniczącym Komitetu Sterującego Programu Stypendialnego Unii Europejskiej o nazwie
„AlBan” (w wysokości około 100 mln Euro) adresowanego do studentów i doktorantów krajów Ameryki
Łacińskiej, odbywających studia i staże naukowe w krajach Unii Europejskiej. W latach 2006-2007
przewodniczył m. in. Zarządowi Stypendiów Fulbrighta w Polsce.
Był pomysłodawcą międzynarodowego festiwalu chórów studenckich Universitas Cantat, Dni Nauki
i Sztuki, Targów Edukacyjnych, spotkań artystycznych z cyklu Verba Sacra „Wielka Klasyka”, Dni Sportu UAM
corocznie organizowanych w Poznaniu. Jest harcmistrzem Związku Harcerstwa Polskiego, współinicjatorem
Spotkań Młodzieżowych „Lednica 2000” organizowanych przez Ojca dr. Jana Górę nad Jeziorem Lednickim.
Jest odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
3
Promotor
Prof. Ryszard Górecki
4