Rzeki - Lublin

Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Stan
Wody powierzchniowe płynące
Rzeka Wieprz
Fot. P. Bielak-Bielecki
Monitoring wód powierzchniowych
Celem monitoringu wód powierzchniowych, zgodnie z zapisami art. 155a ustawy
Prawo wodne, jest pozyskanie informacji o stanie wód w dorzeczach dla potrzeb planowania
w gospodarowaniu wodami oraz oceny osiągania celów środowiskowych. Stosownie do
zapisów ramowej dyrektywy wodnej (RDW), badania prowadzi się w 6-letnich cyklach
Planów Gospodarowania Wodami (PGW).
Rok 2013 był pierwszym rokiem drugiej trzylatki cyklu 2010-2015 PGW. Badania
prowadzono zgodnie z „Programem państwowego monitoringu środowiska województwa
lubelskiego na lata 2013-2015”, którego realizacja stanowiła podstawę oceny stanu wód.
Monitoring realizowany był w oparciu o wyznaczone jednolite części wód
powierzchniowych (jcwp), które należy rozumieć jako oddzielne i znaczące elementy wód
powierzchniowych, stanowiące podstawową jednostkę gospodarowania wodami. W 2013 r.
ustanowiono 50 punktów pomiarowo-kontrolnych (ppk) na 45 jcwp (28 naturalnych i 17 silnie
zmienionych) a badania prowadzono w ramach trzech rodzajów monitoringu:
1. diagnostycznego, ze względu na występowanie jcwp na obszarach chronionych
przeznczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub
poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (MDna) – 8 ppk na 8
jcwp;
2. operacyjnego,
 realizowanego w celu ustalenia stanu tych jcwp, które zidentyfikowano
(z wykorzystaniem danych monitoringu diagnostycznego), jako zagrożone
nieosiągnięciem celów środowiskowych, oraz oceny zmian ich stanu
następujących w wyniku wdrożenia programów działań naprawczych
określonych w programie wodno-środowiskowym kraju (MO) - 40 ppk na
40 jcwp,
 realizowanego na obszarach chronionych:
 przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie
lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (MOna) 10 ppk na 10 jcwp,
 będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów
rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych (MORE) - 1 ppk na 1 jcwp,
 wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze
źródeł komunalnych (MOEU) - 41 ppk na 41 jcwp,
 narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych
(MORO) - 2 ppk na 2 jcwp;
3. badawczego, ustanowionego ze względu na konieczność zebrania dodatkowych
informacji o stanie wód w związku z umowami międzynarodowymi – (MB) – 11 ppk
na 11 jcwp.
40
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Województwo lubelskie charakteryzuje się dość dużym zróżnicowaniem warunków
środowiskowych, wynikającym m.in. z położenia geograficznego, wysokości bezwzględnej,
geologii i morfologii terenu, w związku z czym na obszarze województwa zidentyfikowano 12
typów abiotycznych rzek, charakterystycznych zarówno dla krajobrazu wyżynnego jak
i nizinnego (tabela 1).
Tabela 1. Typy abiotyczne rzek reprezentowanych przez jednolite części wód rzecznych ocenione w 2013 r.
(źródło: WIOŚ)
Liczba ocenionych jcwp
Typ abiotyczny rzeki
0
6
7
9
Zbiorniki zaporowe
ogółem
naturalne
silnie zmienione
1
-
1
5
3
2
-
Krajobraz wyżynny
Potok wyżynny węglanowy z substratem
8
drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych
Potok wyżynny węglanowy z substratem
2
gruboziarnisty
Mała rzeka wyzynna węglanowa
3
15 Średnia rzeka wyżynna - wschodnia
2
3
-
2
-
Krajobraz nizinny
16 Potok nizinny lessowy lub gliniasty
3
1
2
17 Potok nizinny piaszczysty
7
3
4
19 Rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta
3
2
1
21 Wielka rzeka nizinna
4
4
-
5
4
1
2
-
-
28
17
Niezależne od ekoregionów
Potok lub strumień na obszarze będącym
9
23
pod wpływem procesów torfotwórczych
Mała lub średnia rzeka na obszarze będącym
3
24
pod wpływem procesów torfotwórczych
26 Ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej
Razem
45
Stan/potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych
Ocena stanu wód została przeprowadzona w oparciu o projekt rozporządzenia
Ministra Środowiska z 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji
stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla
substancji priorytetowych. Stan wód oceniono na podstawie stanu ekologicznego (dla
naturalnych jednolitych części wód) lub potencjału (dla silnie zmienionych części wód)
i stanu chemicznego. Przy ocenie stanu wód w obszarach chronionych dodatkowo
dokonano oceny spełnienia wymagań, ustalonych dla tych obszarów w odrębnych
przepisach.
Schemat przeprowadzenia oceny stanu wód z uwzględnieniem obszarów
chronionych przedstawiono na rysunku 1.
41
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Klasyfikacja elementów biologicznych
Ramowa dyrektywa wodna nadaje priorytetowe znaczenie elementom biologicznym
przy określaniu stanu/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych. Od roku 2012
wprowadzono do badań wszystkie wymagane przez dyrektywę elementy biologiczne tj.
fitoplankton (wskaźnik IFPL), fitobentos (IO), makrofity (MIR), makrobezkręgowce bentosowe
(MMI), ichtiofauna (EFI+, IBI). Wyniki biomonitoringu obowiązują przez trzy lata z wyjątkiem
ichtiofauny, które obowiązują sześć lat. Badania ostatniego wskaźnika wykonywane były
przez Instytut Rybactwa
Śródlądowego na zlecenie GIOŚ.
Przy dokonywaniu oceny wód w 2013 roku uwzględniono aktualne badania oraz
wyniki odziedziczone z lat 2010-2012. Wykonana w ten sposób ocena umożliwiła
porównanie wszystkich wskaźników biologicznych, a także pozwoliła na analizę zmian
ekologicznych zachodzących w ekosystemach rzecznych. W przeciwieństwie do parametrów
fizykochemicznych, poprawa jakości biocenoz jest procesem długotrwałym.
Konsekwencją dziedziczenia wyników biologicznych z lat poprzednich było obniżenie
klas trzech jednolitych części wód o nazwach: Bystrzyca od zb. Zemborzyckiego do ujścia,
Uherka od Gdolanki do ujścia oraz Sołokija od źródeł do granic RP.
Spośród 28 naturalnych jednolitych części wód powierzchniowych klasę II uzyskały
4 jcwp (14%), klasę III – 15 jcwp (54%), a klasę IV - 9 (32%). W przypadku przebadanych
17 jcwp silnie zmienionych, klasę II uzyskało 5 z nich (20%), klasę III – 10 jcwp (56 %),
a klasę IV - 2 jcwp (12%). Powyższe wyniki świadczą o stopniowej renaturyzacji jcwp silnie
zmienionych oraz o przynajmniej częściowej zdolności do odbudowy przekształconych
ekosystemów.
Wyniki klasyfikacji elementów biologicznych w 2013 roku przedstawiono w tabeli
2 oraz na wykresie 5.
Tabela 2. Klasyfikacja elementów biologicznych badanych w jednolitych częściach wód rzecznych
w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
jcwp naturalne
Klasa
I
II
III
IV
V
Razem
Liczba jcw
0
4
15
9
0
28
%
14
54
32
100
jcwp sztuczne i silnie
zmienione
Liczba jcw
%
0
5
29
10
59
2
12
0
17
100
jcwp łącznie
Liczba jcw
0
9
25
11
0
45
%
20
56
24
100
42
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku NATURALNE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
SILNIE ZMIENIONE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
STAN
POTENCJAŁ
WSZYSTKIE JCWP
Wykres 5. Klasyfikacja elementów biologicznych badanych
(źródło: WIOŚ)
w jednolitych części wód rzecznych w 2013 r.
Najczęściej badanym wskaźnikiem biologicznym był fitobentos, opierający się na
Indeksie Okrzemkowym (IO). Jest od bardzo dobrym miernikiem dwóch głównych presji wód
powierzchniowych: eutrofizacji i zanieczyszczeń organicznych. Łącznie wykonano badania
tego wskaźnika w 32 jcwp. Spośród nich II klasę uzyskało 15 jcwp, III klasę przypisano
17 jcwp, natomiast IV klasę - 8 jcwp.
W dużych rzekach o wolnym przepływie bardziej zasadne było badanie
fitoplanktonu. Indeks fitoplanktonowy (IFPL) oznaczono w 4 jednolitych częściach wód rzeki
Bug. Wyniki zawierały się w II i III klasie jakości. Podobnie jak fitobentos, fitoplankton jest
czułym i wymiernym wskaźnikiem eutrofizacji wód.
Badania makrofitów przeprowadzono w 24 jcwp. Wskaźnik ten wybrano jako
optymalny do badań w rzekach, w których warunki hydromorfologiczne nie ograniczały
rozwoju fitocenoz wodnych, a także w rzekach zagrożonych procesem eutrofizacji - jako
drugi wskaźnik obok fitobentosu. Wykorzystując Makrofitowy Indeks Rzeczny (MIR)
uzyskano wyniki na poziomie II klasy dla 7 jcwp i III klasy dla 17 jcwp.
Spośród wszystkich badanych elementów biologicznych najkorzystniejszą ocenę
uzyskano dla makrobezkręgowców bentosowych. Wyniki przedstawiono za pomocą
Polskiego Wskaźnika Wielometrycznego Stanu Ekologicznego Rzek (MMI_PL). Przebadano
łącznie 14 jcwp. Spośród nich 8 jcwp uzyskało II klasę, 4 jcwp – III klasę, a 2 jcwp – IV klasę.
Wyniki badań ichtiofauny, które zostały wykorzystane obok innych wskaźników
biologicznych do oceny stanu/potencjału ekologicznego w 2013 r., odziedziczono z lat
2011-2012. Badania tego wskaźnika wykonano na podstawie dwóch metod: Europejskiego
Indeksu Rybnego (EFI+) oraz Indeksu Integralności Biotycznej (IBI), dostosowanych do
warunków rzek Polski (EFI+_PL i IBI_PL). Dodatkowo, wspomniane wyżej metody
uzupełniono wskaźnikiem diadromicznym (IRS_D), który bazuje na porównaniu ryb
wędrownych (diadromicznych) występujących historycznie w danej rzece, z rybami
stwierdzonymi obecnie podczas badań terenowych.
43
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Spośród uzyskanych 9 wyników badań, do oceny uwzględniono 5 wyników, spośród
których odnotowano 3 wyniki na poziomie III klasy oraz 2 wyniki wskazujące IV klasę jakości
wody. W przypadku czterech jcwp
postanowiono
pominąć
wyniki
indeksu EFI+_PL. Były to: Sopot,
Wieprz od Stoków do Bystrzycy,
Ciemięga i Ciemięga (Krężniczanka).
Biorąc pod uwagę wiedzę na temat
oddziaływania istniejących presji
(zapór
poprzecznych,
stawów,
zmiany struktury doliny rzecznej),
znajomość wyników pozostałych
elementów
biologicznych
i fizykochemicznych z poprzednich
lat, a także krótki okres badań
ichtiofauny (od 2011 r.), określono
poziom ich ufności jako niski i nie
uwzględniono ich w ogólnej ocenie.
Rzeka Zalesianka
Fot. P. Bielak-Bielecki
Wykres 5. Ilość wykonanych badań i klasyfikacja elementów biologicznych badanych w jednolitych części wód
rzecznych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych
Wymieniony wcześniej projekt rozporządzenia wprowadza zasadę klasyfikowania
elementów hydromorfologicznych na podstawie obserwacji jednolitych części wód
powierzchniowych. Obserwacji tych dokonywano podczas wyjazdów terenowych na pobór
prób, najczęściej biologicznych. Ocenie podlegały następujące elementy: reżim
hydrologiczny, ciągłość rzeki oraz warunki morfologiczne. Obserwacje uzupełniono o dane
zawarte w geoportalu KZGW oraz „Katalogu przepływu i opadu wód w wieloleciu 1971-2010
dla wybranych jednostek hydrologicznych do oceny zanieczyszczeń obszarowych
i przeglądu warunków hydromorfologicznych”, udostępnionego przez IMGW. Wyniki
umieszczano w formularzu, który stanowił bazę do dokonania oceny hydrologicznej jcwp.
44
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Stan bardzo dobry (I klasę)
uzyskały te naturalne jednolite części
wód, które posiadały warunki całkowicie
lub prawie całkowicie niezakłócone na
skutek
działalności
człowieka,
pozwalające na swobodną migrację
organizmów oraz zachowujące naturalny
rytm rzeki. Stan dobry (II klasę) uzyskały
wszystkie te cieki, w których stwierdzono
wpływ antropopresji. Wartości graniczne
dla pozostałych klas nie zostały ustalone.
W przypadku wód sztucznych
i
silnie
zmienionych,
potencjał
maksymalny wyznacza się, gdy zmiany
hydromorfologiczne
dotyczą
jedynie
zaburzeń SNQ (wahań przepływów)
Rzeka Parysówka
Fot. P.Bielak-Bielecki
spowodowanych pracą małych elektrowni lub zapór przeciwpowodziowych, w obu
przypadkach zapewniających możliwość migracji organizmów żywych. Potencjał dobry
wyznacza się w pozostałych przypadkach.
Ocenie hydromorfologicznej poddano wszystkich 45 monitorowanych jcwp. Spośród
28 badanych naturalnych jednolitych części wód dla 22 (49%), określono stan bardzo dobry,
natomiast dla 6 jcwp (13%) - stan dobry, w których przekształcenia nieznacznie tylko
ograniczały migrację organizmów. Wszystkie jcw wyznaczone jako silne zmienione
(17 jcwp) uzyskały potencjał dobry (38%).
Wykres 6. Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych w jednolitych części wód rzecznych badanych w 2013 r.
(źródło: WIOŚ)
Klasyfikacja elementów fizykochemicznych
Elementy fizykochemiczne są elementami wspierającymi wskaźniki biologiczne
i bierze się je pod uwagę jedynie wtedy, gdy klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje
bardzo dobry/maksymalny, bądź dobry stan/potencjał (I lub II klasa). Elementy te obejmują
wskaźniki charakteryzujące stan fizyczny, warunki tlenowe, zanieczyszczenia organiczne,
zasolenie, zakwaszenie oraz substancje biogenne. Klasyfikacji tej grupy wskaźników
dokonano poprzez porównanie wartości średniorocznych z wartościami dopuszczalnymi,
określonymi w ww. rozporządzeniu, przypisanymi do dwóch klas jakości: I klasa,
oznaczająca stan bardzo dobry i II klasa – stan dobry. Wskaźniki przekraczające wartości
dopuszczalne dla II klasy określono jako poniżej stanu/potencjału dobrego (PSD/PPD).
Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych została przedstawiona na wykresach 7 – 10.
Analiza roczna wyników badań wykazała, że ponad połowa jcwp – 24, osiągnęła dobry
stan/potencjał elementów fizykochemicznych, natomiast 21 jcwp przypisano
stan/potencjał poniżej dobrego, o czym zadecydowały fosforany i, w pojedynczych
przypadkach, CHZT oraz ogólny wegiel organiczny (OWO). Zdecydowana poprawa nastąpiła
w przypadku azotu Kjeldahla, dla którego nie odnotowano przekroczenia stanu/potencjału
dobrego dla żadnej jcwp, w przeciwieństwie do lat ubiegłych, kiedy te przekroczenia były
dość liczne.
45
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Wykres 7. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych badanych w jednolitych części wód rzecznych w 2013 r.
(źródło: WIOŚ)
Wykres 8. Klasyfikacja wskaźników jakości wód charakteryzujących stan fizyczny, warunki tlenowe
i zanieczyszczenia organiczne w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
Wykres 9. Klasyfikacja wskaźników jakości wód charakteryzujących zasolenie i zakwaszenie w 2013 r. (źródło:
WIOŚ)
46
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Wykres 10. Klasyfikacja wskaźników jakości wód charakteryzujących warunki biogenne w 2013 r. (źródło:
WIOŚ)
Klasyfikacja stanu i potencjau ekologicznego
Na
podstawie
powyższych
klasyfikacji
elementów:
biologicznych,
hydromorfologicznych i fizykochemicznych dokonano oceny stanu ekologicznego dla 28
naturanych jcwp i potencjału ekologicznego dla 17 silnie zmienionych jcwp rzecznych.
W zdecydowanej większości ocenę stanu/potencjału ekologicznego determinowały elementy
biologiczne. Łącznie dla 45 jcwp naturalnych i silnie zmienionych najwięcej jcwp (62,2%)
osiągnęło umiarkowany stan/potencjał ekologiczny, 22,2% jcwp przypisano stan/potencjał
słaby, a 15,6% jcwp osiągnęło stan/potencjał dobry. Wyniki oceny, odpowiednio dla jcwp
naturalnych i silnie zmienionych, przedstawiono na wykresie 11.
NATURALNE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
STAN
SILNIE ZMIENIONE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
POTENCJAŁ
Wykres 11. Ocena stanu/potencjału ekologicznego
(źródło: WIOŚ)
jednolitych części wód rzecznych badanych w 2013 r.
Klasyfikacja
stanu/potencjału
ekologicznego
powierzchniowych w obszarach chronionych
jednolitych
części
wód
Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub
poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie
Oceny spełnienia wymagań dla tych obszarów dokonuje się na podstawie wyniku
oceny stanu/potencjału ekologicznego jcwp. Jeżeli stan/potencjał ekologiczny jcwp określono
co najmniej jako dobry to określa się, że jcwp spełnienia warunki dla tych obszarów,
natomiast jeśli stan/potencjał określono jako umiarkowany lub gorszy przypisuje się jcwp
niespełnienie wymagań dla tych obszarów. Dla ww. obszarów nie zostały ustalone
wymagania dodatkowe.
47
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku W 2013 r. ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód położonych
na obszarach ochrony siedlisk lub gatunków została wykonana dla 8 jcwp, z których tylko
2 spełniły wymagania dla tych obszarów:
 Uroczysko Mosty-Zahajki (obszar specjalnej ochrony ptaków) – jcwp Krynica
osiągnęła dobry potencjał ekologiczny,

Dolina Dolnej Tanwi (specjalny obszar ochrony siedlisk) – jcwp Tanew od Muchy do
Łady osiągnęła dobry stan ekologiczny.
Pozostałe jcwp objęte monitoringiem nie dotrzymały warunków określonych dla
obszarów chronionych i były to:

Izbicki Przełom Wieprza (specjalny obszar ochrony siedlisk) – jcwp Wieprz od
Zbiornika Nielisz do Żółkiewki osiągnęła słaby stan ekologiczny,

Puszcza Solska (obszar specjalnej ochrony ptaków), Uroczyska Puszczy Solskiej
(specjalny obszar ochrony siedlisk) – jcwp Sopot i jcwp Tanew od Łosinieckiego
Potoku do Muchy z Wirową od Łówczanki do ujścia osiągnęły umiarkowany stan
ekologiczny,

Torfowiska Chełmskie (specjalny obszar ochrony siedlisk), Chełmskie Torfowiska
Węglanowe (obszar specjalnej ochrony ptaków) – jcwp Gdolanka osiągnęła
umiarkowany potencjał ekologiczny,

Ostoja Nadbużańska (specjalny obszar ochrony siedlisk), Dolina Dolnego Bugu
(obszar specjalnej ochrony ptaków) – jcwp Czyżówka z dopływami osiągnęła
umiarkowany stan ekologiczny,

Roztocze Środkowe (specjalny obszar ochrony siedlisk), Roztocze (obszar
specjalnej ochrony ptaków) – jcwp Wieprz od Jacynki do Zbiornika Nielisz osiągnęła
umiarkowany stan ekologiczny.
Obszary chronione będące jednolitymi
rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych
częściami
wód
przeznaczonymi
do
celów
Monitorowaniu podlegała 1 jcwp Wieprz do Jacynki, ujęta w wykazie obszarów
chronionych sporządzonych przez KZGW na potrzeby planów gospodarowania wodami.
Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowano powyżej kąpieliska tak, aby możliwe było
określenie stężenia substancji biogennych w wodzie wpływającej do kąpieliska. Oceny
spełnienia wymagań dla tych obszarów dokonano na podstawie projektu rozporządzenia
klasyfikujacego. Stwierdzono, że woda nie spełnia warunków dla omawianego obszaru.
Obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze
źródeł komunalnych i rolniczych
Uznaje się, że główną przyczyną eutrofizacji jest zbyt duży ładunek wskaźników
biogennych (fosforu i azotu), powodujący nadmierny wzrost glonów, które z kolei powodują
niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie
jakości wód. Wzrost dopływu fosforu wynika
głównie ze wzrostu zrzutów ścieków
komunalnych, natomiast głównej przyczyny wzrostu azotu upatruje się w nieracjonalnym
nawożeniu ziemi uprawnej.
W związku z uznaniem całego obszaru kraju jako zagrożonego eutrofizacją ze źródeł
komunalnych, prawie wszystkie jcwp (wykluczono 4 jcwp, które nie podlegają żadnej
rzeczywistej presji komunalnej) objęte zostały monitoringiem dla wykonania oceny spełnienia
wymagań tych obszarów. Oceny dokonano w oparciu o projekt rozporządzenia
klasyfikującego. W ocenie stopnia eutrofizacji uwzględnione zostały wyniki wskaźników
biologicznych: fitoplanktonu – dla dużych rzek nizinnych i fitobentosu dla pozostałych rzek
oraz wskaźniki fizykochemiczne charakteryzujące warunki biogenne, tlenowe
48
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku i zanieczyszczenia organiczne. Jako wartość graniczną, powyżej której występuje
eutrofizacja, przyjęto stężenie wskaźnika odpowiadające II klasie jakości. Spośród 41 jcwp
rzecznych poddanych ocenie, jedynie 5 z nich spełniło warunki dla tych obszarów, natomiast
dla reszty jcwp stwierdzono niespełnienie warunków, czyli występowanie zjawiska
eutrofizacji. Najczęściej o takiej sytuacji decydował fitobentos i fosforany, choć w przypadku
tego drugiego wskaźnika zdecydowanie rzadziej.
Oceny 2 jcwp (Uherka od źródeł do Garki i Czerniejówka) występujących na
2 obszarach chronionych narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł
rolniczych (OSN), wyznaczonych
rozporządzeniem Dyrektora RZGW w Warszawie,
dokonano na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2012 r.
w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze
źródeł rolniczych. Wskaźnikami uwzględnionymi w ocenie były: chlorofil „a”, azot azotanowy,
azotany, azot ogólny i fosfor ogólny. Dla obydwu jcwp stwierdzono, że woda nie spełnia
wymagań dla tych obszarów ze względu na przekroczenia wartości granicznych,
odpowiednio dla pierwszej jcwp przez: chlorofil, azot azotanowy i azotany, natomiast dla
drugiej jcwp: azot azotanowy i azotany.
Obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie
lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie - obszary ochrony gatunków
ryb (wody przeznaczone do bytowania ryb MORY)
Ocena spełnienia wymagań dla 15 jcwp znajdujących się na ww. obszarach została
odziedziczona z roku 2011 i 2012, zgodnie z zasadą ważności wyników przez okres 3 lat. Na
podstawie oceny dokonanej w tych latach stwierdzono, że 3 jcwp spełniają wymagania
dodatkowe określone dla tych obszarów, natomiast 12 jcwp tych warunków nie spełnia.
Stan i potencjał ekologiczny w obszarach chronionych
Oceny spełnienia wymagań dla obszarów chronionych dokonano dla 44 jcwp
rzecznych. Po uwzględnieniu tej oceny, ocena stanu/potencjału ekologicznego uległa
zmianie tylko dla 1 jcwp - Krzna Południowa od Dopływu spod Lipniaków do ujścia, dla której
niespełnienie wymagań dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną
zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, obniżyło potencjał ekologiczny
z dobrego do umiarkowanego
Ocenę stanu/potencjału ekologicznego po uwzględnieniu oceny spełnienia wymagań
określonych dla wszystkich obszarów chronionych zostały przedstawione na wykresie 12.
NATURALNE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
STAN
SILNIE ZMIENIONE JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD
POTENCJAŁ
Wykres 12. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznych badanych w roku 2013
po uwzględnieniu obszarów chronionych (źródło: WIOŚ)
49
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych
Ocenę stanu chemicznego przeprowadzono na podstawie wskaźników chemicznych,
charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska
wodnego: substancji priorytetowych (grupa 4.1) oraz innych substancji zanieczyszczających
(grupa 4.2), wymienionych w projekcie rozporządzenia Ministra Środowiska z 2013 r.
o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Zgodnie
z wymienionym projektem, oceny dokonano w oparciu o wartości średnioroczne oraz, dla
niektórych wskaźników, maksymalne dopuszczalne stężenie wyrażone jako 90 percentyl.
W zależności od liczebności rocznej serii uzyskanych wyników dla poszczególnych
wskaźników chemicznych, ocenie stanu chemicznego przypisano dwa poziomy ufności:
wysoki w przypadku uzyskania 12 wyników w roku, oraz niski, jeśli badania prowadzono
4 razy w roku. Pierwszy przypadek dotyczy badań prowadzonych przez WIOŚ dla 20
substancji z grupy 4.1 oraz 8 substancji z grupy 4.2. Drugi przypadek, czyli przypisanie
niskiego poziomu ufności, dotyczy badań 8 substancji z grupy 4.1 (C10-13 –chloroalkany,
chlorfenwinfos, chlorpyrifos, ftalan di(2-etyloheksyl)-DEHP, nonylofenol, oktylofenol, związki
tributylocyny, trifluralina) prowadzonych z częstotliwością 4 razy w roku przez wykonawcę
zewnętrznego na zlecenie GIOŚ. Badania te przeprowadzono w latach 2011 – 2012
i zgodnie z zasadą dziedziczenia wyników przez okres 3 lat, zostały one wykorzystane do
oceny w roku 2013.
W roku 2013 ocenę stanu chemicznego wykonano dla 20 jcwp rzecznych w oparciu
o wyniki badań pochodzące z roku 2013 dla 8 jcwp oraz odziedziczone z lat 2011-2012 dla
12 jcwp. Dla 19 jcwp stan chemiczny określono jako dobry, natomiast dla 1 jcwp Bystrzyca
od zb. Zemborzyckiego do ujścia, dla której wyniki odziedziczono z roku 2011, stan
określono jako poniżej dobrego (PSD_śr) na podstawie wartości średniorocznej. Substancją
która zadecydowała o takim stanie była trifluralina, badana przez wykonawcę zewnętrznego
4 razy w roku. Badania tej substancji zostaną uruchomione przez WIOŚ w ramach
monitoringu badawczego w roku 2015.
Ocena stanu wód jednolitych części wód powierzchniowych
Oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych dokonano porównując wyniki
oceny stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Jednolitą część wód
oceniono jako będącą w dobrym stanie, gdy jej stan chemiczny był dobry i jednocześnie gdy
jej stan lub potencjał ekologiczny były co najmniej dobre. Jeśli chociaż jeden z tych
warunków nie został dotrzymany, stan wód określono jako zły. Stan wód określono również
jako zły w przypadku, kiedy nie dokonano oceny stanu chemicznego, a stan/potencjał
ekologiczny jednolitej części wód określono jako umiarkowany, słaby, bądź zły. W 2013 roku
oceniono stan 43 z 45 przebadanych jednolitych części wód (dla 2 jcwp nie określono stanu
wód, ponieważ nie dokonano oceny stanu chemicznego, a stan ekologiczny określono jako
dobry), z czego 20 jcwp oceniono na podstawie kompletu elementów składowych, tzn.
stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego. Stan pozostałych 23 jcwp określono na
podstawie stanu/potencjału ekologicznego, zgodnie z zasadą podaną powyżej. Stan dobry
wód osiągnęły 4 jednolite części wód (9,1%), natomiast 39 jcwp (90,9%) osiągnęło zły stan
wód.
Ocenę stanu jednolitych części wód powierzchniowych badanych w roku 2013
przedstawiono w tabeli 3 oraz na mapie 9, natomiast szczegółowa ocena stanu wód każdej
jcwp i dla każdego punktu znajduje się na stronie internetowej WIOŚ pod adresem
www.wios.lublin.pl w zakładce środowisko/ocena jakości wód rzek.
50
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Mapa 9. Stan/potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych badanych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
51
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Klasa elementów BIOLOGICZNYCH
Klasa elementów
HYDROMORFOLOGICZNYCH
Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH
Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH Specyficzne zanieczyszczenia
syntetyczne i niesyntetyczne
1
Bug od Uherki do Włodawki
PLRW200021266359
PL01S1101_1552
Bug - Włodawa
21 N
MO
III
I
PSD
II
UMIARKOWANY
2
Bug od Włodawki do Grabara
PLRW2000212663939
PL01S1101_3508
Bug - Kuzawka
21 N
MO
III
I
PSD
UMIARKOWANY
3
Bug od Grabara do Krzny
PLRW2000212663999
PL01S1101_3509
Bug - Kuzawka/Kukuryki 21 N
MO
III
I
PSD
UMIARKOWANY
4
Bug od Krzny do Niemirowa
PLRW2000212665533
PL01S1101_3225
Bug - Gnojno
21 N
MO
III
I
PSD
II
UMIARKOWANY
5
Sołokija od źródeł do granic RP
PLRW2000726614591
PL01S1101_1531
Sołokija - Wierzbica
7
N
MO
IV
I
PSD
II
UMIARKOWANY
6
Rzeczyca do granicy RP
PLRW2000162661485
PL01S1101_3495
Rzeczyca - Tarnoszyn
16
T
MO
II
II
II
II
DOBRY
7
Warężanka od źródeł do granic RP PLRW200016266163
PL01S1101_3496
16
T
MO
III
II
II
UMIARKOWANY
8
Kanał Świerżowski
PLRW200002663329
PL01S1101_1548
23 N
MO
III
I
PSD
UMIARKOWANY
9
Uherka od źródeł do Garki
PLRW2000232663449
PL01S1101_1543
Uherka - Przysiółek
Czułczyce
23
T
MO
III
II
PPD
UMIARKOWANY
10 Uherka od Garki do Gdolanki
PLRW2000242663479
PL01S1101_1546
Uherka - Ruda Wieś
24
T
MO
II
II
PPD
UMIARKOWANY
11 Uherka od Gdolanki do ujścia
PLRW2000242663499
PL01S1101_1544
Uherka - Rudka
24 N
MO
III
I
PSD
12 Gdolanka
PLRW2000232663489
PL01S1101_2093
Gdolanka - Karolinów
23
T
MO
III
II
PPD
UMIARKOWANY
13 Grabar
PLRW2000232663949
PL01S1101_1555
Grabar - Kodeń
23 N
MO
III
I
PSD
UMIARKOWANY
14 Czapelka
PLRW2000232664989
PL01S1101_1570
Czapelka - Starzynka
23 N
MO
III
I
PSD
II
UMIARKOWANY
17
T
MO
III
II
PPD
II
UMIARKOWANY
24
T
MO
II
II
II
23
T
MD
II
II
II
Lp
Nazwa ocenianej jcw
Krzna Południowa od źródeł do
15
Dopływu spod Lipniaków
Krzna Południowa od Dopływu
16
spod Lipniaków do ujścia
17 Krynica
Kod ocenianej jcw
PLRW2000172664272
PL01S1101_1559
PLRW200024266429
PL01S1101_1560
PLRW20002326648129 PL01S1101_3514
Nazwa
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
Warężanka Horodyszcze
Kanał Świerżowski Świerże
Krzna Południowa Strzyżew
Krzna Południowa Rzeczyca
Krynica - Zahajki
Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N)
STAN /
POTENCJAŁ
EKOLOGICZNY
Kod
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
Typ abiotyczny
Program monitoringu (MD, MO lub MB)
Tabela 3. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód jednolitych części wód rzecznych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
II
UMIARKOWANY
DOBRY
II
DOBRY
Ocena spełnienia
wymagań
dodatkowych dla
obszarów
chronionych
NIE
[MOEU, MDna]
NIE
[MOEU, MDna]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
TAK
[MOEU]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
STAN /
STAN
POTENCJAŁ
CHEMICZ
EKOLOGICZNY
NY
w obszarach
chronionych
STAN
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
DOBRY
DOBRY
DOBRY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
NIE
UMIARKOWANY
[MOEU, MORY, MORO]
ZŁY
NIE
[MOEU, MORY]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU, MDna]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
TAK
[MDna]
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
DOBRY
DOBRY
DOBRY
52
DOBRY
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH
PL01S1101_1571
Czyżówka - Wygoda
23 N
MD
III
I
PSD
PL01S1101_1658
Tanew - Rebizanty
7
N
MD
III
I
II
II
Nazwa
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
PLRW200019228599
PL01S1101_1595
Tanew - Wólka Biska
19 N
MO
II
I
II
II
21 Sopot
PLRW200017228389
PL01S1101_1593
Sopot - Osuchy
17 N
MD
III
I
II
II
22 Złota Nitka
PLRW200016228549
PL01S1101_3494
Złota Nitka - Pawlichy
16 N
MO
IV
I
PSD
PL01S1101_3221
Bystra Bartłomiejowice
6
N
MO
IV
I
PSD
PL01S1101_1584
Bystra - Bochotnica
9
N
MO
IV
II
II
PL01S1101_1585
Kurówka - Brzozowa
Gać
6
T
MO
IV
II
II
PLRW200062386
Bystra od dopł. spod Wąwolnicy do
PLRW2000923899
ujścia
Kurówka od źródeł do Białki bez
25
PLRW2000623923
Białki
24
26 Kurówka od Białki do ujścia
PLRW200019239299
PL01S1101_1586
Kurówka - Puławy
19
T
MO
IV
II
II
27 Białka
PLRW200023239249
PL01S1101_3510
Białka/Bielkowa Zastawie
23
T
MO
II
II
II
Świder od źródeł do Świdra
28
Wschodniego
PLRW200017256149
PL01S1101_2096
Świder - Wola Kisielska 17 N
MO
IV
I
II
29 Wieprz do Jacynki
PLRW20002324136
PL01S1101_1598
Wieprz - Namule
23 N
MO
II
I
II
II
II
30
Wieprz od Jacynki do Zbiornika
Nielisz
PLRW2000924159
PL01S1101_1599
Wieprz - Michalów
9
N
MO
III
I
PSD
31
Wieprz od Zbiornika Nielisz do
Żółkiewki
PLRW2000152435
PL01S1101_1601
Wieprz - Dworzyska
15 N
MD
IV
I
II
32 Wieprz od Stoków do Bystrzycy
PLRW2000192459
PL01S1101_1605
Wieprz - Kijany
19 N
MO
II
I
II
33 Żółkiewka
PLRW2000624369
PL01S1101_1613
Żółkiewka - Krasnystaw
6
T
MO
III
II
II
34 Rejka
PLRW20001724389
PL01S1101_1615
Rejka - Borowica
17 N
MO
II
I
PSD
STAN /
POTENCJAŁ
EKOLOGICZNY
Ocena spełnienia
wymagań
dodatkowych dla
obszarów
chronionych
STAN /
STAN
POTENCJAŁ
CHEMICZ
EKOLOGICZNY
NY
w obszarach
chronionych
NIE
UMIARKOWANY DOBRY
[MOEU, MDna]
NIE
UMIARKOWANY DOBRY
UMIARKOWANY
[MDna, MOEU]
TAK
DOBRY
DOBRY
DOBRY
[MOEU, MDna, MORY]
NIE
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY DOBRY
[MOEU, MDna, MORY]
NIE
SŁABY
SŁABY
[MOEU, MDna]
NIE
SŁABY
SŁABY
[MOEU]
NIE
SŁABY
SŁABY
[MOEU]
NIE
SŁABY
SŁABY
[MOEU, MORY]
NIE
SŁABY
SŁABY
[MOEU, MORY]
TAK
DOBRY
DOBRY
[MOEU]
UMIARKOWANY
20 Tanew od Muchy do Łady
23 Bystra do dopł. spod Wąwolnicy
Klasa elementów
HYDROMORFOLOGICZNYCH
Tanew od Łosinieckiego Potoku do
PLRW20007228169
Muchy z Wirową od Łówczanki do
Klasa elementów BIOLOGICZNYCH
19
PLRW2000232665529
Program monitoringu (MD, MO lub MB)
18 Czyżówka z dopływami
Kod ocenianej jcw
Kod
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
Typ abiotyczny
Nazwa ocenianej jcw
Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N)
Lp
Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH Specyficzne zanieczyszczenia
syntetyczne i niesyntetyczne
Tabela 3.c.d. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód jednolitych części wód rzecznych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
SŁABY
II
ZŁY
ZŁY
DOBRY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
NIE
UMIARKOWANY DOBRY
[MOEU, MORE]
NIE
UMIARKOWANY [MDna, MOEU, MORY, UMIARKOWANY DOBRY
MORE]
NIE
SŁABY
SŁABY
DOBRY
[MOEU, MDna]
TAK
DOBRY
DOBRY
DOBRY
[MOEU, MDna]
NIE
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
[MOEU, MORY]
DOBRY
UMIARKOWANY
STAN
NIE
[MOEU]
UMIARKOWANY
53
ZŁY
ZŁY
ZŁY
DOBRY
ZŁY
ZŁY
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku Typ abiotyczny
Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N)
Program monitoringu (MD, MO lub MB)
Klasa elementów BIOLOGICZNYCH
Klasa elementów
HYDROMORFOLOGICZNYCH
Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH
Klasa elementów FIZYKOCHEMICZNYCH Specyficzne zanieczyszczenia
syntetyczne i niesyntetyczne
Tabela 3c.d. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód jednolitych części wód rzecznych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
STAN /
POTENCJAŁ
EKOLOGICZNY
35 Bystrzyca do Kosarzewki
PLRW2000624629
PL01S1101_1616
Bystrzyca - Osmolice
6
N
MO
III
II
II
II
UMIARKOWANY
Bystrzyca od Kosarzewki do zb.
36
Zemborzyckiego
PLRW2000924651
PL01S1101_1617
Bystrzyca - Zemborzyce
9
N
MO
III
II
II
UMIARKOWANY
37 Zbiornik Zemborzyce
PLRW2000024653
PL01S1102_0677
Zbiornik Zemborzyce Dąbrowa-las
0
T
MO
III
II
II
UMIARKOWANY
PL01S1101_1619
Bystrzyca - Spiczyn
15 N
MO
IV
I
II
6
MO
III
II
PSD
Lp
38
Nazwa ocenianej jcw
Kod ocenianej jcw
Bystrzyca od zb. Zemborzyckiego do
PLRW20001524699
ujścia
39 Ciemięga
PLRW2000624649
Kod
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
PL01S1101_1620
Nazwa
reprezentatywnego
punktu pomiarowokontrolnego
II
STAN
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
NIE
[MORY, MOEU]
SŁABY
UMIARKOWANY
NIE
[MOEU]
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
SŁABY
ZŁY
SŁABY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
UMIARKOWANY DOBRY
ZŁY
UMIARKOWANY
ZŁY
6
T
MO
III
II
II
UMIARKOWANY
6
N
MO
IV
II
PSD
SŁABY
40 Czerniejówka
PLRW2000624669
PL01S1101_1622
41 Czechówka
PLRW20006246729
PL01S1101_1621
42 Ciemięga
PLRW2000624689
PL01S1101_1623
Ciemięga - Pliszczyn
6
N
MO
IV
II
II
SŁABY
43 Bystrzyca do Samicy
PLRW200017248649
PL01S1101_3503
Bystrzyca - Sarnów
17
T
MO
III
II
II
UMIARKOWANY
44 Mała Bystrzyca
PLRW200017248689
PL01S1101_1639
Mała Bystrzyca - Wola
Osowińska
17
T
MO
III
II
II
45 Czarna
PLRW20001724889
PL01S1101_3504
Czarna - Serokomla
17
T
MO
III
II
PPD
II
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
NIE
[MOEU]
STAN /
STAN
POTENCJAŁ
CHEMICZ
EKOLOGICZNY
NY
w obszarach
chronionych
SŁABY
Krężniczanka - Krężnica
Jara
Czerniejówka Głuszczyzna
Czechówka - Ogród
Botaniczny
N
Ocena spełnienia
wymagań
dodatkowych dla
obszarów
chronionych
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
NIE
[MOEU, MORY, MORE]
NIE
[MOEU, MORY]
NIE
[MOEU, MORY]
NIE
[MOEU]
TAK
[MOEU]
NIE
[MOEU]
PSD_sr
Objaśnienia do tabeli:
MD- monitoring diagnostyczny
MO - monitoring operacyjny"
MORE – obszary chronione –jednolite części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych
MOEU - obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych
MDna - obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie
MORY - obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie - obszary
ochrony gatunków ryb (wody przeznaczone do bytowania ryb)
MORO - obszary chronione narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych
54
ZŁY