Wydzia³ Chemiczny Politechniki Gdańskiej

4
PISMO PG
Wydzia³ Chemiczny Politechniki Gdañskiej
Szeœædziesi¹t lat minê³o...
J
ubileusz szeœædziesiêciolecia polskiej
Politechniki Gdañskiej to tak¿e œwiêto jej wydzia³ów, w tym równie¿ jedynego z nich, który od roku 1945 nie zmieni³ nazwy, nie by³ dzielony ani ³¹czony z
innym wydzia³em, czyli Wydzia³u Chemicznego. Rok jubileuszowy stanowi
oczywist¹ okazjê do retrospekcji i wspomnieñ, ale równie¿ do oceny stanu obecnego i perspektyw rozwoju. Historiê
Wydzia³u tworzyli ludzie – pracownicy i
studenci. Wspomnienia odnosz¹ce siê do
dzia³alnoœci i dokonañ niektórych z nich
stanowi¹ g³ówn¹ treœæ wielu artyku³ów
umieszczonych w tym wydaniu „Pisma
PG”. W podobnym duchu utrzymany jest
ten artyku³, maj¹cy charakter ogólnego,
chocia¿ z oczywistych wzglêdów nie ca³oœciowego, a przez to zapewne nieco subiektywnego, spojrzenia na przesz³oœæ i
teraŸniejszoœæ Wydzia³u.
Wydzia³ Chemiczny wpisywa³ siê w
historiê gdañskiej politechniki od samego pocz¹tku jej dzia³alnoœci. Pierwsza inauguracja roku akademickiego na Wydziale Chemii Königliche Technische
Hochschule Danzig mia³a miejsce
06.10.1904. Wydzia³ ten by³ jednym z
szeœciu w nowo utworzonej uczelni. Jego
ówczesn¹ siedzib¹ by³ gmach znany dzisiaj pod nazw¹ Chemii A oraz ma³y budynek, w którym obecnie znajduje siê
Katedra In¿ynierii Chemicznej i Procesowej. W pierwszym okresie, w latach
1904-1922, w strukturze organizacyjnej
Wydzia³u wyodrêbnione by³y cztery Katedry: Chemii Nieorganicznej, Chemii
Organicznej, Technologii Chemicznej
oraz Geologii i Mineralogii. Ta struktura
uleg³a zmianie w politechnice dzia³aj¹cej w Wolnym Mieœcie Gdañsku. Dwie
ostatnie z wymienionych powy¿ej katedr
zosta³y zlikwidowane, a utworzono nowe
katedry: Chemii Fizycznej, Chemii Analitycznej i Chemii Spo¿ywczej. W tym¿e okresie uleg³a zwiêkszeniu liczba studentów, pojawili siê wœród nich Polacy,
których nie by³o jednak zbyt wielu. Studenci polscy, którzy stanowili w latach
1922-1939 oko³o 30% studentów gdañskiej politechniki, na Wydziale Chemii
tworzyli niewielk¹ grupkê, nieprzekraczaj¹c¹ 7% ogó³u studentów. W ca³ym
okresie przedwojennym studia na Wydziale Chemii ukoñczy³o oko³o 60 naNr 5/2005
szych rodaków. Warto wspomnieæ, ¿e od
roku 1925 rozpoczê³o dzia³alnoœæ Ko³o
Chemików Studentów Polaków, któremu
uda³o siê stworzyæ niewielk¹ bibliotekê
polsk¹. W roku 1939 bojówki hitlerowskie usunê³y si³¹ polskich studentów z
uczelni, która w 1941 roku przekazana
zosta³a pod zarz¹d pañstwa niemieckiego. Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e okres
przedwojennej dzia³alnoœci naukowo-badawczej Wydzia³u Chemicznego obfitowa³ w znacz¹ce dokonania wielu jego
ówczesnych profesorów, które stanowi³y o silnej pozycji tego Wydzia³u na mapie naukowej, nie tylko niemieckiej, ale
tak¿e europejskiej i œwiatowej.
Dzia³alnoœæ Wydzia³u Chemicznego
niemieckiej politechniki zakoñczona zosta³a w marcu 1945 roku. Wkrótce potem, do zniszczonego, wypalonego budynku Chemii przyby³o grono wyk³adowców z przedwojennej Politechniki
Lwowskiej, aby rozpocz¹æ trudne dzie³o
tworzenia Wydzia³u Chemicznego polskiej Politechniki Gdañskiej. Uczelnia ta
zosta³a powo³ana dekretem Rady Ministrów RP z dnia 24.05.1945, a Wydzia³
Chemiczny by³ jednym z czterech wymienionych w tym akcie prawnym (chocia¿ ostatecznie w paŸdzierniku 1945
zajêcia rozpoczê³y siê na szeœciu wydzia³ach). Grupie pionierów przewodniczy³
prof. W³odzimierz Wawryk, póŸniejszy
pierwszy powojenny dziekan WCh. Nazwiska tych osób znaleŸæ mo¿na na tablicy pami¹tkowej umieszczonej przy
wejœciu do zabytkowego budynku Chemii A, a ich sylwetki i dokonania przybli¿a prof. Wies³aw Wojnowski w artykule umieszczonym w tym wydaniu „Pisma PG”. Zajêcia na naszym Wydziale
zainaugurowane zosta³y 22.10.1945 wyk³adem prof. Ignacego Adamczewskiego. By³ to zarazem wyk³ad inauguruj¹cy
dzia³alnoœæ dydaktyczn¹ ca³ej uczelni. W
roku akademickim 1945/46 na Wydziale
Chemicznym studiowa³o 214 studentów
I i II roku. Jednym z nich by³ obecny
doktor honoris causa Politechniki Gdañskiej prof. Zbigniew Jedliñski, z którego
wspomnieniami dotycz¹cymi okresu studiów zapoznaæ siê mo¿na na dalszych
stronach tego numeru „Pisma PG”.
W swoich pocz¹tkowych latach Wydzia³ Chemiczny by³ wielce ró¿norodny,
a jego kadrê dydaktyczno-naukow¹ stanowili przedstawiciele wielu dziedzin
nauk przyrodniczych i technicznych.
Oprócz chemików i technologów chemicznych w jej sk³ad wchodzili fizycy,
matematycy, geolodzy, mineralodzy i botanicy. Dla w³aœciwego zilustrowania tej
ró¿norodnoœci warto przytoczyæ nazwy
pierwszych czternastu katedr Wydzia³u
oraz nazwiska ich pierwszych kierowników:
Chemii Nieorganicznej – W. Rodziewicz
Chemii Organicznej – L. Kamieñski
Chemii Fizycznej – S. Minc
Fizyki – I. Adamczewski
Mineralogii i Petrografii – W. Wawryk
Botaniki – T. Sulma
Maszynoznawstwa Ogólnego
i Chemicznego – W. Florjañski
Technologii Ogólnej Nieorganicznej
– T. Pompowski
Technologii Ogólnej Organicznej
Technologii Œrodków Spo¿ywczych
– E. Sym
Technologii Paliw i Smarów
– B. Nartowski
Technologii Œrodków Lekarskich
– Z. Ledóchowski
Technologii Przerobu Drewna i Torfu
– Z. Rozmej
Geologii i Surowców – W. Wawryk
W latach póŸniejszych w strukturze
organizacyjnej Wydzia³u nast¹pi³o sporo zmian; wiele katedr zosta³o zlikwidowanych, inne zaœ by³y tworzone. W roku
1969, w wyniku arbitralnej decyzji w³adz
zwierzchnich, zlikwidowano katedry i
powo³ano trzy instytuty, a w ich obrêbie
13 zak³adów naukowo-dydaktycznych.
Instytuty, pocz¹tkowo trzy, a póŸniej
dwa, istnia³y do roku 1991, kiedy to po-
PISMO PG
wrócono do uk³adu katedralnego. W
chwili obecnej w strukturze Wydzia³u
funkcjonuj¹ Katedry: Chemii Nieorganicznej, Chemii Organicznej, Chemii Fizycznej, Chemii Analitycznej, Technologii Chemicznej, Technologii Leków i
Biochemii, Elektrochemii, Korozji i In¿ynierii Materia³owej, Technologii
T³uszczów i Detergentów, Chemii, Technologii i Biotechnologii ¯ywnoœci, Mikrobiologii, Technologii Polimerów, In¿ynierii Chemicznej i Procesowej, Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego oraz Zak³ad Analizy i Oceny Jakoœci
¯ywnoœci.
Funkcjê dziekana Wydzia³u Chemicznego sprawowa³o 16 osób, w kolejnoœci
chronologicznej: W³odzimierz Wawryk,
Stefan Minc, W³odzimierz Rodziewicz,
Ignacy Adamczewski, Tadeusz Pompowski, Zbigniew Rozmej, Zygmunt Ledóchowski, W³odzimierz Libuœ, Teresa Soko³owska, Zdzis³aw Sikorski, W³odzimierz Zwierzykowski, Jan Dobrowolski,
Bronis³aw Drozdowski, Jan Biernat, Jacek Namieœnik i S³awomir Milewski.
Wyrazem szczególnego uznania spo³ecznoœci akademickiej Politechniki
Gdañskiej by³ fakt powierzania profesorom Wydzia³u Chemicznego godnoœci
rektora lub prorektora uczelni. Rektorami PG byli prof. Aleksander Ko³odziejczyk (1996-2002) oraz prof. Janusz Rachoñ (2002-2005), wybrany ponownie na
to stanowisko na kadencjê 2005-2008,
natomiast prorektorami: prof. Henryk
Niewiadomski, prof. Tadeusz Pompowski, prof. W³odzimierz Zwierzykowski
oraz prof. Aleksander Ko³odziejczyk.
Absolwentami Wydzia³u Chemicznego
byli trzej rektorzy Uniwersytetu Gdañskiego – prof. Janusz Soko³owski, prof.
Karol Taylor i prof. Zbigniew Grzonka.
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e absolwenci
Wydzia³u Chemicznego PG przyczynili
siê w znacz¹cy sposób do powstania i organizacji Wydzia³u Chemii UG, wielu innych pe³ni³o, b¹dŸ pe³ni odpowiedzialne
funkcje na innych uczelniach lub w instytutach naukowych w kraju i za granic¹.
Pocz¹wszy od roku 1945, mury Wydzia³u Chemicznego PG opuœci³o blisko
5500 absolwentów, w tym niemal 4000
magistrów in¿ynierów i ponad 1500 in¿ynierów. Liczba studentów zmienia³a
siê. Lata 1945 – 1980 to okres fluktuacji,
z zauwa¿aln¹ lekk¹ tendencj¹ wzrostow¹. Drastyczny spadek liczby studentów
nast¹pi³ w latach osiemdziesi¹tych, natomiast od po³owy lat dziewiêædziesi¹-
tych obserwowaæ mo¿na ponowny
wzrost, szczególnie dynamiczny na prze³omie wieku XX i XXI. Wszyscy absolwenci z lat 1945 – 1991 otrzymywali tytu³ zawodowy in¿yniera lub magistra in¿yniera chemika. W roku 1992 pojawili
siê pierwsi absolwenci utworzonych piêæ
lat wczeœniej nowych kierunków studiów: Biotechnologii i Technologii Chemicznej, a od roku 1996 absolwenci kierunku Ochrona Œrodowiska. W chwili
obecnej Wydzia³ prowadzi kszta³cenie na
czterech kierunkach studiów dziennych
magisterskich: Technologia Chemiczna,
Biotechnologia, Technologie Ochrony
Œrodowiska i In¿ynieria Materia³owa
oraz studia in¿ynierskie w jêzyku angielskim na kierunku Ochrona Œrodowiska.
Od roku akademickiego 2005/2006 przewidziane jest uruchomienie studiów magisterskich na kierunku Chemia. Szeœæ
wymienionych kierunków, uzupe³nionych o liczne studia podyplomowe oraz
Studium Doktoranckie, sk³ada siê na najbogatsz¹ w Polsce ofertê dydaktyczn¹
wydzia³u chemicznego uczelni technicznej.
W roku akademickim 1967/68 na Wydziale Chemicznym uruchomiono Studia
Doktoranckie. Pocz¹tkowo funkcjonowa³y równolegle dwa takie Studia: Chemii
Fizycznej Roztworów (pod kierunkiem
prof. W. Libusia) oraz Chemii i Technologii Zwi¹zków Biologicznie Czynnych
(pod kierunkiem prof. E. Borowskiego).
W roku 1979 powo³ano jednolite Studium
Doktoranckie, którego kierownikiem zosta³a prof. I Uruska. PóŸniejszym, d³ugoletnim kierownikiem Studium by³ prof. J.
Konopa, a obecnie funkcjê tê pe³ni prof.
J. Namieœnik. Od wielu lat Studium Doktoranckie stanowi istotny element oferty
dydaktycznej, staj¹c siê w sposób naturalny trzecim etapem studiów. W ostatnich
latach liczy ono œrednio 110 – 130 uczestników. Bardzo liczna grupa s³uchaczy Studium uzyska³a stopieñ naukowy doktora,
nadany przez Radê Wydzia³u Chemicznego PG lub rady naukowe innych jednostek naukowych. Rada Wydzia³u Chemicznego nada³a w latach 1945 – 2005
stopieñ doktora nauk chemicznych lub
technicznych 480 osobom, z których lwi¹
czêœæ stanowili absolwenci Studium Doktoranckiego.
Baza lokalowa Wydzia³u by³a rozbudowywana. Oprócz historycznych budynków Chemii A oraz In¿ynierii Chemicznej, w roku 1952 oddano do u¿ytku
budynek Chemii B (od roku 2004 – bu-
5
dynek im. prof. Wac³awa Szybalskiego),
a na pocz¹tku lat 70. budynek Chemii C
wraz z hal¹ technologiczn¹. Budynek im.
prof. Szybalskiego zosta³ niedawno poddany remontowi kapitalnemu, w trakcie
którego zosta³a m.in. wymieniona instalacja wentylacyjna, wodno-kanalizacyjna i elektryczna. Rozpocz¹³ siê remont
historycznego budynku Chemii A, którego celem jest unowoczeœnienie wewnêtrznej infrastruktury, z jednoczesnym
zachowaniem zabytkowego charakteru
budynku. Planowane jest wybudowanie
nowej siedziby biblioteki i sali wyk³adowej.
Powojenna historia WCh obfituje w
znacz¹ce dokonania, które by³y wynikiem pracy naukowców znanych i cenionych, w kraju i poza jego granicami. Lista tych osób jest bardzo d³uga i by³oby
powa¿nym niedopatrzeniem pominiêcie
kogokolwiek. Z tego licznego grona poni¿ej wymieniono w porz¹dku alfabetycznym kilkanaœcie nazwisk osób ju¿
nie¿yj¹cych:
prof. Ignacy Adamczewski – wybitny
fizyk; œwiatow¹ s³awê przynios³y Mu
wyniki badañ nad ciek³ymi dielektrykami;
prof. Romuald Juchniewicz – znakomity specjalista w zakresie technologii zabezpieczeñ przeciwkorozyjnych;
prof. Edmund Koz³owski – chemik
analityk; szczególne osi¹gniêcia w zakresie mikroanalizy zwi¹zków organicznych;
prof. Andrzej Ledóchowski – kierownik zespo³u naukowego, który opracowa³ pierwszy polski lek przeciwnowotworowy, Ledakrin;
prof. W³odzimierz Libuœ – fizykochemik, autorytet w dziedzinie termodynamiki i struktury roztworów elektrolitów;
prof. Bronis³aw Nartowski – twórca
modyfikacji technologii otrzymywania benzyny metod¹ Fischera-Tropscha z wykorzystaniem katalizatora
kobaltowego;
prof. Tadeusz Pompowski – wybitny
technolog, twórca wielu patentów;
doc. Aleksy Potocki – specjalista w
dziedzinie chemii i technologii polimerów, w tym szczególnie kauczuku
i gumy oraz poliuretanów; absolwent
politechniki Wolnego Miasta Gdañska
z roku 1935;
prof. W³odzimierz Rodziewicz – twórca szko³y naukowej badañ nad zwi¹zkami krzemoorganicznymi;
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Nr 5/2005
6
l
l
l
l
PISMO PG
prof. Ernest Sym – zapocz¹tkowa³ na
PG badania w zakresie biotechnologii; œwiatowy pionier badañ nad kataliz¹ enzymatyczn¹ w uk³adach niewodnych;
prof. Eustachy Tarnawski – wybitny
matematyk; autor klasycznego podrêcznika akademickiego dla studentów politechnik;
doc. Emil Taszner, œwiatowy autorytet w dziedzinie chemii peptydów,
twórca szko³y naukowej znanej pod
nazw¹ Gdañskiej Szko³y Peptydowej;
prof. Damazy Tilgner – wybitny specjalista w zakresie technologii i analizy ¿ywnoœci.
Naukowcy pracuj¹cy na Wydziale Chemicznym opublikowali w latach 1945 –
2004 blisko 6 000 artyku³ów w czasopismach naukowych i wydawnictwach zbiorowych. Najwiêksza liczba publikacji
znajduje siê w dorobku prof. Edwarda Borowskiego z Katedry Technologii Leków
i Biochemii. Prace prof. Borowskiego i
wspó³pracowników by³y cytowane w literaturze œwiatowej blisko 1500 razy. W
ostatnim okresie szczególnie wiele artyku³ów naukowych powstaje w zespole
kierowanym przez prof. Jacka Namieœnika w Katedrze Chemii Analitycznej. Profesorowie Wydzia³u Chemicznego byli
lub s¹ autorami kilkudziesiêciu monograficznych ksi¹¿ek naukowych i podrêczników akademickich. Szczególne osi¹gniêcia w tym wzglêdzie s¹ udzia³em prof.
Zdzis³awa Sikorskiego z Katedry Chemii,
Technologii i Biotechnologii ¯ywnoœci.
Wiele rozwi¹zañ opracowanych na
Wydziale Chemicznym znalaz³o zastosowanie w praktyce badañ naukowych lub
w gospodarce. Nale¿¹ do nich m.in.:
opracowanie nowych metod syntetycznych, które znalaz³y szerokie zastosowanie w chemii peptydów
(Gdañska Szko³a Peptydowa),
odkrycie i izolacja szeregu antybiotyków, m.in. edeiny i tetainy, zaprojektowanie i synteza pochodnych antybiotyku przeciwgrzybowego Amfoterycyny B o obni¿onej toksycznoœci
oraz zwi¹zków o dzia³aniu przeciwnowotworowym, m.in. Ledakrinu oraz
C-1311 i C-1748;
opracowanie nowych technologii
utrwalania ¿ywnoœci pochodzenia
morskiego, w tym m.in. oryginalnych
metod wêdzenia elektrostatycznego;
opracowanie sposobu otrzymywania
spoiw silikonowych;
l
l
l
l
Nr 5/2005
l
l
l
l
konstrukcja nowego typu analizatorów umo¿liwiaj¹cych oznaczanie
zwi¹zków chlorowcoorganicznych w
przemyœle rafineryjnym i petrochemicznym;
opracowanie metod ochrony przeciwkorozyjnej du¿ych zbiorników i ruroci¹gów stalowych;
zaproponowanie nowych katalizatorów dla przemys³owego uwodarniania
t³uszczów;
opracowanie technologii otrzymywania i obróbki mikrokomórkowych elastomerów poliuretanowych.
Dzisiejszy Wydzia³ Chemiczny PG
jest jednym z najwiêkszych wydzia³ów
chemicznych polskich uczelni technicznych i jednym z najwiêkszych wydzia³ów macierzystej uczelni. Kadrê nauczaj¹c¹ Wydzia³u stanowi niemal¿e 120 nauczycieli akademickich, a wœród nich 44
samodzielnych pracowników naukowodydaktycznych, w tym 18 profesorów
tytularnych. W ostatnich latach Wydzia³
opuszcza corocznie oko³o 250 absolwentów. Blisko 2100 studentów studiów in¿ynierskich i magisterskich studiuje na
jednym z piêciu kierunków. Wszystkie
te kierunki uzyska³y akredytacjê Pañstwowej Komisji Akredytacyjnej i/lub
Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej. Bardzo prê¿nie dzia³aj¹ dwa studenckie ko³a naukowe: Naukowe Ko³o Chemików i Naukowe Ko³o Biotechnologów.
Oba Ko³a by³y laureatami presti¿owego
konkursu o Nagrodê Czerwonej Ró¿y dla
najlepszego studenckiego ko³a naukowego w Trójmieœcie.
Wydzia³ ma pe³ne uprawnienia akademickie w dwóch dziedzinach: nauk chemicznych (dyscyplina Chemia) i nauk
technicznych (dyscyplina Technologia
Chemiczna). Wysoki poziom badañ naukowych prowadzonych na Wydziale
Chemicznym znajduje swoje odzwierciedlenie w fakcie zaliczenia Wydzia³u do
grona jednostek naukowych I kategorii
w systemie oceny parametrycznej MNiI
(poprzednio KBN). Na Wydziale dzia³aj¹ dwa centra doskona³oœci: uznane przez
Komisjê Europejsk¹ Centrum Doskona³oœci Analizy Œrodowiskowej i Monitoringu oraz uznane przez MNiI Centrum
Badañ i Edukacji Chemii i Biotechnologii Farmaceutyków. Realizowanych jest
6 projektów finansowanych przez UE w
ramach 6PR, kilka projektów finansowanych przez NATO oraz ponad 40 projek-
tów finansowanych przez Ÿród³a krajowe, takie jak MNiI, Fundacja na rzecz
Nauki Polskiej oraz Fundacja na rzecz
Rozwoju Polskiej Medycyny i Farmacji.
Naukowcy z Wydzia³u Chemicznego realizuj¹ projekty naukowo-badawcze we
wspó³pracy dwustronnej z 49 oœrodkami
zagranicznymi. Jak przysta³o na wydzia³
uczelni technicznej prowadzona jest,
chocia¿ ci¹gle w niezadowalaj¹cym zakresie, wspó³praca z partnerami z otoczenia gospodarczego, w tym z zak³adami
przemys³owymi. Rocznie realizowanych
jest 20 – 30 tego typu umów.
Zjazd absolwentów Wydzia³u Chemicznego, który odbêdzie siê w dniu 4
czerwca br., bêdzie znakomit¹ okazj¹ do
odœwie¿enia wspomnieñ w gronie cz³onków „Rodziny Chemicznej”. Jest to rodzina bardzo liczna, wielopokoleniowa,
której cz³onkowie nie zapominaj¹ o
wspólnych korzeniach. Wszyscy oni s¹
najlepszymi ambasadorami Wydzia³u
Chemicznego, a ich wiedza, umiejêtnoœci i dokonania zawodowe, wysoko cenione w kraju i za granic¹, dobrze œwiadcz¹ o poziomie wykszta³cenia, które uzyskali na naszym Wydziale. To powód do
szczególnej satysfakcji, a jednoczeœnie
zobowi¹zanie dla obecnej i przysz³ej spo³ecznoœci akademickiej Wydzia³u.
S³awomir Milewski
Dziekan Wydzia³u Chemicznego
Zabytkowa ozdoba klatki schodowej – Budynek Starej Chemii (A). Fot. T. Chmielowiec
PISMO PG
W Ho³dzie...
W
portalu g³ównego budynku
Wydzia³u Chemicznego, w
czerwcu 2002 roku, umieszczona zosta³a tablica upamiêtniaj¹ca Profesorów-Pionierów, którzy po II wojnie
œwiatowej tworzyli Wydzia³ Chemiczny Politechniki Gdañskiej; byli to:
Ignacy Adamczewski, Leon Kamieñski, Stefan Minc, Tadeusz Pompowski, W³odzimierz Rodziewicz, Tadeusz Sulma, Ernest Sym, W³odzimierz
Wawryk.
Rada Wydzia³u Chemicznego uchwa³¹ z dnia 20 marca 2002 r. postanowi³a
upamiêtniæ profesorów, którzy po II wojnie œwiatowej tworzyli Wydzia³ Chemiczny Politechniki Gdañskiej, poprzez
umieszczenie tablicy pami¹tkowej.
Inicjatorem tego zamierzenia by³
Profesor Jerzy Kowalczyk, który zg³osi³ umotywowany wniosek na posiedzeniu jednej z wczeœniejszych Rad Wydzia³u, zaœ dziêki zaanga¿owaniu ówczesnego Dziekana, Profesora Jacka
Namieœnika, wniosek doczeka³ siê
szybkiej realizacji.
Ustalenie kryteriów wyboru osób dokona³o siê w wyniku wnikliwej dyskusji w gronie profesorów – cz³onków Komisji Historii Wydzia³u Chemicznego
oraz na forum Rady Wydzia³u Chemicznego. Ostatecznie przyjêto, aby okres
przybycia Profesorów na Politechnikê i
rozpoczêcia dzia³alnoœci, zw³aszcza organizacyjnej oraz kierowniczej, ograniczyæ do dwóch pierwszych lat powojennych: 1945 i 1946. Kryterium by³ te¿
wymóg, aby Ich dzia³alnoœæ pozostawi³a trwa³e dokonania, znacz¹ce nie tylko
dla naszego Wydzia³u. Brano m.in. pod
uwagê wypromowanie doktorów, co w
okresie pocz¹tkowego, dramatycznego
braku kadry, by³o niezwykle wa¿ne.
Rada Wydzia³u w dniu 8 maja 2002 r.
jednog³oœnie zaakceptowa³a treœæ tablicy oraz opowiedzia³a siê za wyst¹pieniem Dziekana do JM Rektora z proœb¹
o wyra¿enie zgody na wmurowanie tablicy w œcianê przy wejœciu do g³ównego budynku Wydzia³u Chemicznego.
Ju¿ w roku 1958 ówczesny Rektor Politechniki Gdañskiej, Profesor Stanis³aw
Hückel, we wstêpie do wydanej wówczas Ksiêgi Pami¹tkowej „Politechnika
Gdañska 1945 – 1955”, miêdzy innymi
napisa³: „Gdy przystêpowano do odtworzenia historii minionego, zdawa³oby siê
krótkiego okresu 10-lecia, natrafiono na
du¿e trudnoœci (…). Pamiêæ ludzka jak
zwykle okaza³a siê zawodna”.
Tym bardziej teraz, gdy obchodzimy
60-lecie, nale¿y staraæ siê o utrwalenie
pocz¹tkowych dziejów. Bowiem œwiadkowie odchodz¹ i coraz wiêcej informacji zapada w niepamiêæ.
Znane jest powiedzenie: „Professores faciunt Academiam”.
Z wyj¹tkiem Profesora Syma, dane mi
by³o znaæ Ich osobiœcie. Uwa¿am jednak, ¿e powinienem oddaæ g³os wybitnym œwiadkom, a zarazem twórcom tego
pocz¹tkowego okresu.
W wymienionej przedmowie Profesora Hückla znalaz³em zdanie, które zna-
7
komicie przystaje do „naszych” Profesorów i do pocz¹tków naszego Wydzia³u: „Tradycje, do których nawi¹zywa³a
Uczelnia, by³y takie, jakie przynieœli ze
sob¹ ludzie, którzy j¹ tworzyli, ludzie
pochodz¹cy z ró¿nych œrodowisk naukowych lub zawodowych: naukowcy z
Politechniki Warszawskiej, z Politechniki Lwowskiej, z uniwersytetów oraz
zastêp fachowców z przemys³u i ¿ycia
gospodarczego z ca³ego niemal kraju.
Znacznie mniejszy by³ udzia³ by³ych
wychowanków dawnej politechniki
gdañskiej Wolnego Miasta, którzy zreszt¹ nawi¹zywali nie do niemieckich tradycji uczelni, lecz raczej do tradycji polskich postêpowych organizacji studenckich, dzia³aj¹cych na tym terenie.”
Organizatorem i pierwszym Dziekanem Wydzia³u Chemicznego by³ Profesor W³odzimierz Wawryk, zaœ Prodziekanem – Profesor W³odzimierz Rodziewicz. Obaj znakomicie ze sob¹ wspó³pracowali. Wyró¿niæ pragnê w tym miejscu zas³ugi Profesora W. Rodziewicza
dlatego, ¿e w lipcu 1945 roku by³ jedynym pracownikiem naukowym z ukoñczonymi studiami na uczelni technicznej, i ¿e mia³ wieloletni sta¿ pracy na
Politechnice Warszawskiej. Wszed³ zatem na sta³e do sk³adu wszelkich komisji opracowuj¹cych plany dzia³alnoœci
Wydzia³u Chemicznego, opracowa³ projekt katedr Wydzia³u i szczegó³owe plany zajêæ, tzw. siatki zajêæ pracowników.
Trudno przeceniæ Jego zas³ugi w zorganizowaniu dziekanatu.
A oto, co Profesor Rodziewicz napisa³ w cytowanej Ksiêdze Pami¹tkowej,
na str. 181: „Pocz¹tkowe pomieszczenia
Wydzia³u obejmowa³y g³ówny budynek
Wydzia³u Chemicznego oraz budynek
In¿ynierii Chemicznej. Do koñca lipca
1945 r. uporz¹dkowano i oczyszczono
wnêtrze gmachu, zebrano i zabezpieczono pozosta³e ksi¹¿ki, ocala³e aparaty,
chemikalia i inne pomoce naukowe.
Dopiero w tym momencie mo¿na by³o
przyst¹piæ do prac organizacyjnych, a z
kolei i naukowych Wydzia³u.
Z ramienia kierownictwa Uczelni
opiekê nad gmachem obj¹³ prof. dr W³odzimierz Wawryk. W maju tego roku
przybywa do pomocy mgr chemii Juliusz Dobrowolski, w pierwszych dniach
lipca mgr in¿. W³odzimierz Rodziewicz,
a nastêpnie mgr Stefan Minc i mgr in¿.
Tadeusz Pompowski.
Organizacja Wydzia³u Chemicznego
zosta³a przeprowadzona w krótkim stoNr 5/2005
8
PISMO PG
sunkowo czasie, gdy¿, zgodnie z powziêtym zobowi¹zaniem, Politechnika
Gdañska mia³a przyst¹piæ na jesieni
1945 r. do zajêæ dydaktycznych. Licz¹c
siê z ograniczonymi mo¿liwoœciami wynikaj¹cymi z niepe³nej obsady osobowej
Wydzia³u, szczególnie z brakiem samodzielnych pracowników naukowych z
zakresu technologii chemicznych, postanowiono rozpocz¹æ pracê dydaktyczn¹
tylko dla pierwszych dwóch lat studiów.
Wy¿sze lata sukcesywnie, z roku na rok,
podejmowa³y swoje zajêcia i w roku
akademickim 1947/48 ju¿ czynne by³y
wszystkie cztery lata studiów.
W pierwszym roku akademickim warunki pracy by³y wyj¹tkowo trudne, zarówno dla studiuj¹cej m³odzie¿y, jak te¿
dla personelu nauczaj¹cego. Do najtrudniejszych nale¿a³ szczególnie okres zimy
1945/46.
Mimo trudnych warunków, wyk³ady
i æwiczenia odbywa³y siê jednak normalnie, a program, g³ównie na I roku, zosta³ wyczerpany ca³kowicie. Pewne zaleg³oœci powsta³y jednak na II roku, gdy¿
z powodu braku wag analitycznych i innej aparatury nie zdo³ano wyczerpaæ
programu w laboratorium analizy iloœciowej.”
Obecny artyku³ ma na celu, chocia¿
w wielkim skrócie, przypomnieæ nam
Profesorów-Pionierów naszego Wydzia³u Chemicznego, Ich ¿ycie i dzia³alnoœæ.
zakresie fizyki, 1936; promotor: prof.
Cz. Bia³obrzeski. Tytu³ i stanowisko profesora nadzw. PG 1946; profesora zwycz.
1962.
Praca zawodowa:
1932-39 – asystent Zak³adu Fizyki
UW (prof. Cz. Bia³obrzeski).
Okupacja w Warszawie; tajne wyk³ady z fizyki medycznej.
1945-46 – z-ca profesora, kierownik
Katedry Fizyki, Wydz. Chemii PG.
1946-69 – kierownik Katedry Fizyki
II Wydz. Chemicznego PG, prof.
nadzw., prof. zwyczajny.
1969-74 – dyrektor Miêdzywydzia³owego Instytutu Fizyki PG.
Wa¿niejsze funkcje:
1945-74 – kierownik Katedry Fizyki, dyrektor Instytutu Fizyki PG.
1953-54 oraz 1966-69 – dziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
Tematyka naukowa: badanie przewodnictwa ciek³ych dielektryków, badanie promieniowania jonizuj¹cego, zastosowania radioizotopów.
Doktorzy wypromowani – ³¹cznie 15
osób, w tym na Wydziale Chemicznym:
O. Gzowski, J. Terlecki, S. Bernasik, B.
Jachym, W. Nowak, T. Umiñski, A. Januszajtis, W. Zaj¹c, J. Kortz, A. Fia³kiewicz, M. Grodel.
Pracowa³ w PG od 1 IX 1945 do
przejœcia na emeryturê 30 IX 1974
Zmar³ 25 V 2000.
Doktor h.c. Politechniki Gdañskiej
1985, Akademii Medycznej w Gdañsku 1991. Honorowy Obywatel Gdañska 1994; zob. Encyklopedia Popularna PWN, 1995.
l
l
l
l
l
l
l
wie, woj. bia³ostockie (obecnie podlaskie).
Studiowa³ na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Dyplom magistra filozofii w zakresie chemii uzyska³
29 X 1928. Stopieñ doktora uzyska³ na
Uniwersytecie w Zurychu 15 VI 1933;
promotor: Paul Karrer. Stopieñ by³ nostryfikowany 14 XI 1933 na Wydziale
Matematyczno-Przyrodniczym USB w
Wilnie, jako stopieñ doktora nauk œcis³ych.
Tytu³ naukowy profesora nadzwyczajnego uzyska³ 25 II 1955.
Praca zawodowa:
1926-36 – kolejno asystent, starszy
asystent i adiunkt Zak³adu Chemii Organicznej USB w Wilnie,
1929-30 – roczna s³u¿ba wojskowa,
Szko³a Podchor¹¿ych Rezerwy Artylerii, W³odzimierz Wo³yñski,
1931-33 – dwuletni sta¿ naukowy
w laboratorium profesora Paula
Karrera, na Uniwersytecie w Zurychu.
1 IX 1936-31 VIII 1939 – z-ca profesora, kierownik Zak³adu Chemii Organicznej USB,
IX 1939 – udzia³ w kampanii wrzeœniowej,
X 1939-I 1945 – pobyt w niemieckich obozach jenieckich w Arnswalde i w Woldenbergu,
1 XI 1945-7 V 1973 – Katedra Chemii Organicznej PG: kolejno jako
kontraktowy profesor nadzwyczajny, kontraktowy profesor zwyczajny oraz tytularny profesor nadzwyczajny.
Wa¿niejsze funkcje:
Kierownik Katedry Chemii Organicznej 1 XI 1945 – 30 IX 1967.
Przewodnicz¹cy Gdañskiego Oddzia³u PTChem.: 1948/49 i 1952/53.
Tematyka naukowa: chemia cukrów
i glikozydów.
Doktorzy wypromowani: J. Soko³owski (1961), E. Swinarski (1967).
Lata pracy w PG: 1 XI 1945 – 7 V
1973. By³ œwietnym wyk³adowc¹.
Zmar³ w Gdañsku 7 V 1973.
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Ignacy A D A M C Z E W S K I
(Fizyka)
Urodzi³ siê 25 I 1907 w Warszawie.
Studia: Uniwersytet Warszawski, Wydzia³ Filozoficzny, kierunek fizyka. Dyplom 1931. Stopieñ doktora filozofii w
Nr 5/2005
Leon K A M I E Ñ S K I
(Chemia organiczna)
Urodzi³ siê 19 VII 1903 w Zab³udo-
Promotorem doktoratu L. Kamieñskiego by³ Paul Karrer z Zurichu, który otrzyma³ Nagrodê Nobla
z chemii w roku 1937 „za badanie karotenoidów, flawin i witamin A i B2”.
PISMO PG
na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w styczniu roku 1950 na stanowisko profesora zwyczajnego.
31 III 1952 zosta³ przeniesiony przez
Ministra Oœwiaty do pracy na Uniwersytecie Warszawskim.
Wa¿niejsze funkcje:
1946-52 – kierownik Zak³adu/Katedry Chemii Fizycznej PG.
1948-51 – dziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
Tematyka naukowa: badania korozyjne i ochrona przed korozj¹.
Wypromowa³ 45 doktorów, w tym 5
w Politechnice Gdañskiej: W. Rodziewicz (1949), J. Czajka (1949), Juliusz
Dobrowolski (1949), M. Antosz (1951)
oraz R. Juchniewicz (1954). W Warszawie wypromowa³ W. Libusia (1956).
Lata pracy w PG: VII 1945 – 31 III
1952.
Zmar³ 9 IX 2003. Pochowany na
Cmentarzu Wojskowym na Pow¹zkach.
W Encyklopedii Popularnej PWN,
1995, jest has³o Stefan Minc.
W Bibliotece Wydzia³owej znajduje
siê 120 oprawnych tomów Chemical
Abstracts za lata 1907-1950, opatrzonych piecz¹tk¹ Zak³ad Chemii Fizycznej i Korozji, które zdoby³ prof. S. Minc.
l
l
l
Stefan M I N C
(Chemia fizyczna)
Urodzi³ siê 5 VIII 1914 r. w Warszawie.
Studia na Uniwersytecie Warszawskim na
kierunku Chemia (1932-38); dyplom magistra 1938. Stopieñ doktora: Wydzia³ Chemiczny PG 22 III 1947; promotor: prof. Julian Kamecki (AGH Kraków).
Tytu³ naukowy i stanowisko profesora
nadzwyczajnego uzyska³ 27 VI 1947, a
tytu³ profesora zwyczajnego 2 V 1951
Przebieg pracy zawodowej:
1935-38 – praca u prof. Lachsa na
Wolnej Wszechnicy Polskiej, tematyka: celuloza.
1939-41 – Instytut W³ókien Sztucznych w Mohylewie (Bia³oruœ).
I-VI 1941 – starszy asystent w Laboratorium Koloidów Bia³oruskiej Akademii Nauk.
VI 1941 – ewakuacja do Czelabiñska
i praca w fabryce wojennej.
1943 – oficer w I Dywizji im. T. Koœciuszki, ranny pod Lenino. Jako rekonwalescent zosta³ skierowany do
Moskwy na studia w Chemicznej Akademii Wojskowej, które ukoñczy³ w
sierpniu 1944 z wynikiem celuj¹cym.
Szlak bojowy z I Korpusem Pancernym: Wroc³aw – Drezno – Berlin zakoñczy³ w stopniu podpu³kownika. W
lipcu 1945 Minister Oœwiaty skierowa³
go do Gdañska, gdzie wszed³ w sk³ad
Grupy Operacyjnej, która mia³a za zadanie odbudowê i uruchomienie PG.
IX 1945 - VIII 1946 – adiunkt Katedry
Chemii Fizycznej. Od stycznia1946
kierownik Zak³adu Chemii Fizycznej,
a od marca 1946 – Katedry Chemii Fizycznej na stanowisku zastêpcy profesora. 22 III 1947 uzyska³ stopieñ doktora, w czerwcu roku 1947 awansowa³
l
nika naukowego w Katedrze Analizy
Technicznej i Towaroznawstwa Wydzia³u
Chemicznego PG, tytu³ profesora nadzw.
– 22 II 1962; stanowisko prof. nadzw. Wydzia³u Chemicznego PG. Tytu³ profesora
zwycz. – 8 III 1973; stanowisko prof. zw.
Wydzia³u Chemicznego PG
Przebieg pracy zawodowej:
6 IX 1932-15 VI 1937 – starszy asystent
w Mechanicznej Stacji Doœwiadczalnej.
W czasie wojny: 1940-41 – Politechnika Lwowska, starszy asystent w Katedrze Technologii Nieorganicznej.
1941-44 – kierownik laboratorium w
firmie „Galikol”.
1 III 1945-1 VI 1945 – kierownik tkalni w Nowym Targu.
1 VI 1945-1 V 1946 – referent w delegaturze gdañskiej Pañstwowego
Monopolu Spirytusowego.
1 XI 1945 – 31 VIII 1946 – adiunkt
w Katedrze Chemii Nieorganicznej,
a nastêpnie do 31VII 1947 w Katedrze Chemii Analitycznej PG.
W latach 1948/49 i 49/50 – zastêpca
profesora w Katedrze Ogólnej Technologii Nieorganicznej PG.
12 I 1950 -1954 – zastêpca profesora, a
potem profesor kontraktowy – kierownik Katedry Technologii Ogólnej Nieorganicznej i Analizy Technicznej PG.
1954 – tytu³ naukowy docenta i stanowisko samodzielnego pracownika nauki.
8 V 1975 – rezygnacja ze stanowiska
kierownika Zak³aduTechnologii Nieorganicznej przy Instytucie Chemii i
Technologii Nieorganicznej.
11 IX 1979 – Kierownik Zak³adu
Chemii i Technologii Nieorganicznej
i Materia³ów Budowlanych.
Wa¿niejsze funkcje:
1952-54 – prodziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
1962-65 – dziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
1956-59 – prorektor ds. m³odzie¿y.
1973-74 – z-ca dyrektora Instytutu
Chemii i Technologii Nieorganicznej.
Wieloletni kierownik Katedry, której
nazwa zmienia³a siê wiele razy. Wiele
funkcji w SITPChem NOT i PTCh.
Tematyka naukowa: technologia chemiczna i analiza techniczna.
W latach 1960-1982 wypromowa³ 31
doktorów. Praca w PG: 1 VII 1945 – 30
IX 1980 (emerytura)
Zmar³ 19 III 1985 w Gdañsku, pochowany w Sopocie.
Artyku³ wspomnieniowy J. Kowalczyka: „Pismo PG” 4/95, str. 4.
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
9
l
Tadeusz P O M P O W S K I
(Analiza i technologia chemiczna)
Urodzi³ siê 29 VIII 1910 we Lwowie.
Studia na Wydziale Chemii Politechniki Lwowskiej. Dyplom in¿. chemika (odpowiednik dzisiejszego mgr in¿.) uzyska³
1 VI 1937. Stopieñ doktora na Wydziale
Chemicznym PG 24 VI 1949; promotor:
E. Sym. Tytu³ naukowy docenta – 27 XI
1954; stanowisko samodzielnego pracow-
Nr 5/2005
10
PISMO PG
1946 -1976 – organizator i kierownik
Katedry Chemii Nieorganicznej PG.
1945-48 i 1950-51 – prodziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
1951-53, 1958-60 i 1960-62 – dziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
1969 – 1974 – dyrektor Instytutu Chemii i Technologii Nieorganicznej.
Od roku 1954 wieloletni redaktor
skryptów uczelnianych PG.
Wspó³twórca Oddzia³u Gdañskiego
Polskiego Towarzystwa Chemicznego.
1946-56 – organizator i kierownik Katedry Chemii Nieorganicznej i Analitycznej na Wydziale Farmacji AMG.
Tematyka naukowa: zwi¹zki chromu
oraz zwi¹zki krzemoorganiczne – pionier tej dziedziny nauki w Polsce.
Wypromowa³ na PG 17 doktorów: J.
Szychliñski (1951), T. Jasiñski (1951), H.
Bentkowska (1961), J. Dobrowolski
(1961), R. Korewa (1962), W. Wojnowski (1962), R. Piêkoœ (1963), A. Radacki
(1963), J. Prejzner (1963), Z. Micha³owski (1964), Z. Kokot (1964), H. Smagowski (1964), I. Kwiatkowska (1965), Z.
B¹dkowska (1965), K. Grzêdzicki (1965),
A. Kawiak (1966) i M. Wojnowska (1971).
Pracowa³ w PG od VII 1945 do 8 III
1976.
Zmar³ 8 III 1976 w Gdañsku, pochowany na cmentarzu na Srebrzysku.
Dziekan Wydzia³u przez trzy kadencje! Przeegzaminowa³ na Wydziale oko³o 3500 studentów! Uczeñ Profesora Mi³obêdzkiego!
Promotor doktora h.c. Politechniki
Gdañskiej profesora M. G. Voronkova.
l
l
l
l
l
l
l
W³odzimierz R O D Z I E W I C Z
( Chemia nieorganiczna)
Urodzi³ siê 20 VIII 1908 w Ro¿yszczach na Wo³yniu. Matura w £ucku w
roku 1927. W latach 1928-34 studiowa³ na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, uzyskuj¹c w roku
1934 dyplom in¿yniera chemika. Stopieñ doktora uzyska³ na Wydziale Chemicznym PG 24 VI 1949; promotor:
Stefan Minc. W latach 1946 zastêpca
profesora.
Tytu³ i stanowisko profesora nadzwyczajnego uzyska³ w roku 1950, stanowisko profesora zwyczajnego 1 VIII 1963.
Przebieg pracy zawodowej:
1934-38 – asystentura w Katedrze
Chemii Nieorganicznej Politechniki
Warszawskiej u profesora Tadeusza
Mi³obêdzkiego; zajêcia dydaktyczne
z analizy jakoœciowej i iloœciowej. W
tym czasie odby³ równie¿ roczny sta¿
naukowy w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, poœwiêcony
prowadzonym pod opiek¹ profesora
Andrzeja So³tana studiom nad fizyk¹
promieniowania rentgenowskiego.
1938-39 – kierownik laboratorium w
Fabryce Mechanicznej pod Lublinem.
1939-45 – pobyt w £ucku u rodziców;
ró¿ne doraŸne prace.
1945 – repatriacja pod Lublin.
VII 1945 – adiunkt, organizator i kierownik Katedry Chemii Nieorganicznej PG.
1946 – 8 III 1976 (do œmierci) – kierownik Katedry/Zak³adu Chemii Nieorganicznej, kolejno na stanowiskach
zastêpcy profesora, profesora nadzw.
i profesora zwyczajnego.
Wa¿niejsze funkcje:
l
Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym
Uniwersytetu Jagielloñskiego, kierunek Biologia, dyplom magistra filozofii w roku
1929. Stopieñ doktora w zakresie botaniki
i geografii uzyska³ 30 III 1930 na Uniwersytecie Jagielloñskim. Stopieñ doktora habilitowanego (veniam legendi) w zakresie
botaniki na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym UJ. W 1931 zostaje asystentem Instytutu Botanicznego UJ. W roku 1945 uzyska³ stanowisko docenta UJ. Tytu³ naukowy profesora botaniki 24 VIII 1948, a nastêpnie stanowisko profesora nadzwyczajnego na Wydziale Chemicznym PG.
Przebieg pracy zawodowej:
1 III 1931-1 IX 1939 – starszy asystent Zak³adu Anatomii i Cytologii
Roœlin UJ.
1 IV 1945-1 IX 1946 – adiunkt Zak³adu Anatomii i Cytologii Roœlin UJ.
1 X 1946-31 VIII1948 – profesor
kontraktowy PG.
1 IX 1948-31 I 1963 – profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry Botaniki PG.
Od 1 II 1963 zatrudniony na Wydziale Farmacji AMG jako kierownik Katedry Botaniki Farmaceutycznej. W
1948 z Jego inicjatywy zorganizowano ogród roœlin leczniczych AMG.
Wa¿niejsze funkcje na PG:
1945-1963 – kierownik Katedry Botaniki PG.
196-1962 – prodziekan Wydzia³u
Chemicznego.
Tematyka naukowa: botanika i ochrona przyrody.
Wypromowa³ 4 doktorów, w tym w
PG T. Czachla (1963).
Wieloletni przewodnicz¹cy Oddzia³u Gdañskiego Polskiego Towarzystwa
Botanicznego.
Praca w PG: 1 IV 1945 – 31 I 1963.
Zmar³ 4 III 1993 w Gdañsku.
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Nr 5/2005
Tadeusz S U L M A
(Botanika)
Urodzi³ siê 16 VIII 1905 w Niepo³omicach. Matura 1924 w Gorlicach. Studia na
Ernest S Y M
(Chemia i biochemia)
PISMO PG
Urodzi³ siê 14 VI 1893 w Niepo³omicach pod Krakowem.
Gimnazjum ukoñczy³ w roku 1912 we
Lwowie. W roku akademickim 1917-18
rozpocz¹³ studia na Wydziale Chemii
Technicznej Politechniki Lwowskiej, a
w roku 1922 studia w Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, które kontynuowa³ na Wydziale Weterynarii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w roku
1929 uzyska³ dyplom lekarza weterynarii. W latach 1927-32 studiowa³ na kierunku Chemia Wydzia³u MatematycznoPrzyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskuj¹c w roku 1932 stopieñ
doktora chemii.
W roku 1933 habilitowa³ siê na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 1937 uzyska³ tytu³
profesora i stanowisko profesora nadzwyczajnego chemii ogólnej i fizjologicznej na Wydziale Weterynarii UW.
W roku 1946 rozpocz¹³ pracê na Politechnice Gdañskiej, otrzymuj¹c tytu³
oraz stanowisko profesora zwyczajnego
na Wydziale Chemicznym PG.
Praca zawodowa:
1928-34 – kolejno m³odszy asystent,
asystent i docent na Wydziale Weterynarii UW; w latach 1930-31 jako
stypendysta Funduszu Kultury Narodowej odby³ 3 sta¿e zagraniczne u
znakomitych biochemików: H. v.
Eulera w Sztokholmie i Carla Neuberga w Berlinie-Dahlem.
W roku 1934 zosta³ kierownikiem
Zak³adu Chemii Ogólnej i Fizjologicznej, pocz¹tkowo jako docenta od
roku 1937 jako profesor nadzwyczajny.
W latach 1946-50 jako profesor zwyczajny kierowa³ Katedr¹ Œrodków
Spo¿ywczych Wydzia³u Chemicznego PG.
Tematyka naukowa: biochemia, a
szczególnie enzymologia; metabolizm
drobnoustrojów, szczególnie pr¹tka
gruŸlicy. Jego prace z zakresu enzymologii prze¿ywaj¹ obecnie renesans i s¹
licznie cytowane.
Wypromowa³ na naszym Wydziale 3
doktorów: Wac³aw Szybalski (1949), Tadeusz Pompowski (1949), Stanis³aw
Cio³ek-Poniatowski (1949).
Zgin¹³ 25 VIII 1950 w wypadku samochodowym.
Cz³onek-korespondent Polskiej
Akademii Umiejêtnoœci (1950).
Pierwszy na Wydziale profesor
zwyczajny (od X 1946) !
l
l
l
Pierwsza na Wydziale Nagroda
Pañstwowa II stopnia za prace w
dziedzinie biochemii, wa¿ne dla zwalczania gruŸlicy.
11
Wa¿niejsze funkcje :
15 I 1946 –5 I 1963 – profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry Mineralogii i Petrografii.
1945-48 – dziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
1948-50 – prodziekan Wydzia³u Chemicznego PG.
Wyk³ady poza Wydzia³em Chemicznym: Wydzia³ Budownictwa Wodnego
Wydzia³ Budownictwa L¹dowego PG,
Wydzia³ Farmacji AMG, Wydzia³ In¿ynierii L¹dowo-Wodnej Wieczorowej
Szko³y In¿ynierskiej NOT.
Tematyka naukowa: fosforyty polskie, ukraiñskie, afrykañskie oraz minera³y ilaste i ich techniczne wykorzystanie.
By³ twórc¹ specjalnoœci Ceramika
Budowlana na Politechnice Gdañskiej.
Doktorzy promowani w PG: W. Piotrowicz (1961), J. Romañski (1961).
Pracowa³ w PG w latach 1945-1963.
Zmar³ 5 I 1963 w Gdañsku. Pochowany na cmentarzu na Srebrzysku.
Przyby³ do Gdañska w kwietniu 1945
r. z Grup¹ Operacyjn¹ Ministerstwa
Oœwiaty i bra³ udzia³ w pracach organizacyjnych Politechniki Gdañskiej.
By³ organizatorem i pierwszym dziekanem Wydzia³u.
By³ wspó³organizatorem Gdañskiego Towarzystwa Naukowego,
Gdañskich Oddzia³ów Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Polskiego
Towarzystwa Chemicznego i Polskiego Towarzystwa Przyrodników im.
Miko³aja Kopernika.
l
l
l
W³odzimierz W A W R Y K
(Mineralogia i petrografia)
Urodzi³ 14 XI 1902 w Dolinach, powiat Cieszynów.
Matura w Samborze w roku 1921.
1926-30 – studia na Wydziale Matematyczno- Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, kierunek Chemia, dyplom magistra filozofii
otrzyma³ w roku 1930.
Stopieñ doktora filozofii w zakresie
mineralogii i petrografii uzyska³ w roku
1932 na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a w roku 1940 – stanowisko docenta.
Tytu³ i stanowisko profesora nadzwyczajnego Wydzia³u Chemicznego PG
uzyska³ w styczniu 1946.
Przebieg pracy zawodowej:
1928-40 – asystent w Katedrze Mineralogii i Petrografii Politechniki
Lwowskiej i Uniwersytetu Jana Kazimierza, w 1940 – docent w tej¿e
Katedrze. W latach 1928-40 odby³
liczne wyjazdy studyjne do W³och,
Francji, Niemiec, Austrii, Tunisu,
Algierii i Maroka.
1940-44 – Lwów, praca w szkolnictwie.
Na pocz¹tku kwietnia 1945 przyjecha³ do Gdañska i rozpocz¹³ dzia³alnoœæ organizacyjn¹ na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdañskiej. W
styczniu 1946 obj¹³ kierownictwo
Katedry Mineralogii i Petrografii
Wydzia³u Chemicznego PG, któr¹
kierowa³ do œmierci. Zgromadzi³
wielki zbiór okazów minera³ów, pomocy naukowych do nauki krystalografii oraz bibliotekê.
l
l
l
Przechodniu, nie przechodŸ obojêtnie obok tej Tablicy.
Wykorzystane Ÿród³a:
1. Politechnika Gdañska 1945-1955.
Ksiêga Pami¹tkowa, Pañstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
1958.
2. Notki biograficzne – publikacja „Wydzia³ Chemiczny Politechniki Gdañskiej, 1945 – 2000” (redaktor: prof.
Teresa Soko³owska), Gdañsk 2000.
3. ród³a wymienione na ostatniej stronie (278) ww. publikacji.
4. W³odzimierz Rodziewicz – ¿ycie i
dzie³o, opracowa³ Wies³aw Wojnowski, Gdañsk 2004.
Wies³aw Wojnowski
Nr 5/2005
12
PISMO PG
Vivant Professores
W
grudniu ub. roku JM Rektor prof.
Janusz Rachoñ przyzna³ dwóm
profesorom Wydzia³u Chemicznego PG
– Jerzemu Konopie oraz Wies³awowi Wojnowskiemu – Medale za Zas³ugi dla Politechniki Gdañskiej. Odznaczenia te zosta³y wrêczone podczas uroczystego posiedzenia Rady Wydzia³u w dniu 4 grudnia
2004. Kulminacja obchodów jubileuszowych Uczelni i Wydzia³u jest znakomit¹
okazj¹ do przybli¿enia sylwetek oraz dzia³alnoœci obu wyró¿nionych Profesorów.
PROFESOR JERZY KONOPA
Profesor Jerzy Konopa jest absolwentem Wydzia³u Chemicznego Politechniki
Gdañskiej, na którym ukoñczy³ studia w
roku 1956. Po krótkim okresie pracy na
stanowisku starszego asystenta w Zak³adzie Chemii Ogólnej Akademii Medycznej w Gdañsku (1956 – 1957) wraca na
Politechnikê Gdañsk¹, gdzie rozpoczyna
karierê nauczyciela akademickiego, przechodz¹c jej kolejne etapy, poczynaj¹c od
stanowiska starszego asystenta (19581963). W roku 1963, po uzyskaniu stopnia naukowego doktora, zostaje mianowany adiunktem, a w roku 1976, po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego –
docentem. W roku 1986 uzyskuje tytu³
naukowy profesora nadzwyczajnego i
obejmuje stanowisko profesora, pocz¹tkowo nadzwyczajnego, a nastêpnie zwyczajnego.
W latach 1988-1991 prof. Konopa pe³ni³ funkcjê dyrektora Instytutu Chemii i
Technologii Organicznej oraz ¯ywnoœciowej, a w latach 1998-2003 – kierownika
Katedry Technologii Leków i Biochemii.
Profesor Konopa kieruje, pocz¹wszy od
Nr 5/2005
roku 1984, zespo³em naukowym Chemii
i Biochemii Zwi¹zków Przeciwnowotworowych. Przedmiotem badañ prowadzonych przez zespó³ by³y i s¹ poszukiwania
nowych potencjalnych leków przeciwnowotworowych oraz mechanizmy dzia³ania tych zwi¹zków. Dzia³alnoœæ naukowobadawcza tego zespo³u zaowocowa³a szeregiem wybitnych osi¹gniêæ, zarówno w
postaci publikacji w czasopismach najwy¿szej rangi, jak i praktycznych, w postaci zwi¹zków chemicznych, które maj¹
spore szanse na znalezienie zastosowania
jako leki przeciwnowotworowe. Profesor
Konopa jest autorem lub wspó³autorem 88
publikacji w czasopismach naukowych,
213 komunikatów konferencyjnych, 5
podstawowych i 45 pochodnych patentów
zagranicznych, kilkunastu patentów krajowych. Publikacje prof. Konopy i Jego
zespo³u s¹ czêsto cytowane w œwiatowej
literaturze naukowej; sumaryczna liczba
cytowañ tych prac wynosi ponad 500.
Dwa zwi¹zki opracowane w zespole prof.
Konopy, pochodna imidazoakrydonu C1311 oraz pochodna 4-metylo-1-nitroakrydyny C-1748 znajduj¹ siê w I fazie
badañ klinicznych. Ponadto prof. Konopa by³ wspó³twórc¹ technologii otrzymywania dwóch leków – Fenactilu i Tofranilu – produkowanych przez kilkanaœcie
lat przez Zak³ady Farmaceutyczne Polfa.
Do jego dorobku nale¿y kierowanie 16
projektami badawczymi finansowanymi
przez KBN oraz kilkoma umowami z partnerami zagranicznymi.
Prof. Konopa jest twórc¹ oryginalnej,
znanej i docenianej w miêdzynarodowej
spo³ecznoœci naukowej szko³y naukowej.
By³ promotorem w 15 zakoñczonych
przewodach doktorskich. Dwoje cz³onków zespo³u naukowego prof. Konopy
uzyska³o niedawno stopieñ doktora habilitowanego. Kilku jego poprzednich
wspó³pracowników prowadzi dzia³alnoœæ
naukowo-dydaktyczn¹ lub naukow¹ na
uniwersytetach amerykañskich, zajmuj¹c
tam wysokie stanowiska, w tym tak¿e profesorskie.
Osi¹gniêcia naukowe i dydaktyczne
prof. Konopy zosta³y docenione poprzez
przyznanie Mu licznych odznaczeñ oraz
wyró¿nieñ, w tym Z³otego Krzy¿a Zas³ugi, Krzy¿a Kawalerskiego i Oficerskiego
Orderu Odrodzenia Polski. Profesor Konopa by³ laureatem 2 nagród indywidualnych i 4 zespo³owych Ministerstwa Na-
uki i Szkolnictwa Wy¿szego oraz nagrody Wydzia³u Nauk Medycznych PAN.
Profesor Konopa opracowa³ i prowadzi³ wiele typów zajêæ dydaktycznych, w
tym wyk³ady dla studentów i doktorantów, m. in. z zakresu biochemii, molekularnych podstaw chemoterapii, chemoterapii przeciwnowotworowej i przeciwwirusowej oraz chemii hormonów.
Dzia³alnoœæ prof. Konopy nie ogranicza³a siê do macierzystej Katedry i Wydzia³u. Zajmowa³ siê on i nadal zajmuje
wieloma zagadnieniami, których znaczenie ma szerszy zasiêg. Korzystaj¹c z tej
okazji, warto wymieniæ najwa¿niejsze z
nich.
Prof. Konopa by³ przez wiele lat cz³onkiem, a przez cztery kadencje przewodnicz¹cym Uczelnianej Rady Bibliotecznej. Jego dzia³alnoœæ na rzecz Biblioteki PG spotka³a siê ze szczególnie wysok¹ ocen¹. Profesor wniós³
istotny wk³ad w stworzenie i utrwalenie wysokiej renomy, jak¹ cieszy siê w
gdañskim œrodowisku naukowym Biblioteka G³ówna PG oraz jej filia na
Wydziale Chemicznym, maj¹ca status
Miêdzyuczelnianej Biblioteki Zbiorów
Chemicznych i Biochemicznych.
Prof. Konopa by³ wiceprzewodnicz¹cym i niezwykle aktywnym cz³onkiem
Senackiej Komisji Statutowej, która
opracowa³a Statut PG obowi¹zuj¹cy od
roku 1991.
Prof. Konopa by³ wieloletnim (1991 –
2003) kierownikiem Studium Doktoranckiego przy Wydziale Chemicznym.
Studium to w okresie kierowania nim
przez prof. Konopê dynamicznie siê
rozwija³o i pod wieloma wzglêdami
uznawane by³o za wzorcowe na PG.
Na szczególne podkreœlenie zas³uguje
bardzo dynamiczna i szeroka wspó³praca prof. Konopy i kierowanego przez
Niego zespo³u z wieloma zagranicznymi oœrodkami naukowymi z USA i
Europy Zachodniej. Profesor by³ inicjatorem tej wspó³pracy, przyczyni³ siê
do stworzenia mo¿liwoœci odbywania
sta¿y naukowych przez wielu doktorantów i pracowników naukowo-dydaktycznych Wydzia³u Chemicznego.
Doprowadzi³ do podpisania i kierowa³
realizacj¹ kilku umów z partnerami
zagranicznymi na ogóln¹ kwotê ponad
300000 USD. Przyczyni³ siê w istotny
sposób do powiêkszenia i unowoczeœnienia infrastruktury naukowo-badawczej, w tym pozyskania unikatowej
aparatury naukowej.
l
l
l
l
PISMO PG
Profesor Konopa, po formalnym przejœciu na emeryturê w roku 2004, prowadzi
nadal aktywn¹ dzia³alnoœæ naukow¹ i dydaktyczn¹. Jako profesor naukowo-badawczy pozostaje kierownikiem zespo³u
naukowego oraz wyg³asza wyk³ady monograficzne dla studentów kierunku Biotechnologia. Jak ju¿ wspomnia³em powy¿ej, dwie substancje opracowane w zespole prof. Konopy znajduj¹ siê obecnie w I
fazie badañ klinicznych, co oznacza du¿¹
szansê na to, ¿e mog¹ one staæ siê lekami
przeciwnowotworowymi. By³oby to osi¹gniêcie niezwykle znacz¹ce i z ca³ego serca ¿yczymy Profesorowi, aby tak siê w³aœnie sta³o. Jednoczeœnie sk³adamy serdeczne ¿yczenia zdrowia i wszelkiej pomyœlnoœci w realizacji innych planów zawodowych i osobistych.
PROFESOR WIES£AW WOJNOWSKI
Dzia³alnoœæ naukowa i dydaktyczna
prof. W. Wojnowskiego zwi¹zana jest nierozerwalnie od roku 1956 z Wydzia³em
Chemicznym Politechniki Gdañskiej, którego jest absolwentem. Torunianin z urodzenia, wyró¿niaj¹cy siê absolwent tamtejszego Liceum Chemicznego, zosta³
gdañszczaninem z wyboru. Jeszcze w
trakcie studiów rozpocz¹³ pracê w Katedrze Chemii Nieorganicznej Politechniki
Gdañskiej, przyjmuj¹c propozycjê swojego mistrza, Profesora W³odzimierza Rodziewicza, ówczesnego kierownika Katedry Chemii Nieorganicznej, pioniera badañ w dziedzinie chemii krzemu w Polsce. Przeszed³ kolejne szczeble kariery
nauczyciela akademickiego, pocz¹tkowo
jako m³odszy i starszy asystent, a po obro-
nie pracy doktorskiej w roku 1962 – adiunkt. W roku 1969 dr Wojnowski zosta³
powo³any na stanowisko kierownika zespo³u naukowo-badawczego w utworzonym wówczas Instytucie Chemii i Technologii Nieorganicznej. W roku 1971 uzyska³ stopieñ doktora habilitowanego i zosta³ awansowany na stanowisko docenta.
W roku 1980 otrzyma³ tytu³ profesora nadzwyczajnego nauk chemicznych, a w roku
1989 – tytu³ profesora zwyczajnego. Od
1 X 1989 r. prof. Wojnowski pe³ni³ funkcjê kierownika Zak³adu Chemii Nieorganicznej, przemianowanego w roku 1991
na Katedrê Chemii Nieorganicznej Politechniki Gdañskiej. W latach 1969-1973
prof. Wojnowski by³ wicedyrektorem Instytutu Chemii i Technologii Nieorganicznej PG, a w latach 1978 – 1981 i 1987 –
1990 – pe³ni³ funkcjê prodziekana Wydzia³u Chemicznego PG. Pe³ni³ te¿ funkcjê przewodnicz¹cego Oddzia³u Gdañskiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego w latach 1989-1992. Od 1990 r. jest
cz³onkiem Rady Naukowej Centrum Badañ Molekularnych i Makromolekularnych PAN w £odzi.
Profesor Wojnowski stworzy³ oryginaln¹, znan¹ i docenian¹ w miêdzynarodowej spo³ecznoœci naukowej szko³ê naukow¹. By³ promotorem w 14 zakoñczonych
przewodach doktorskich. Cztery osoby z
zespo³u naukowego prof. Wojnowskiego
habilitowa³y siê, a dwie uzyska³y stanowisko profesora nadzwyczajnego PG. W
stosunku do jednej z tych osób jest obecnie prowadzone postêpowanie o nadanie
tytu³u naukowego.
Obszarem zainteresowañ naukowych
profesora Wojnowskiego jest chemia nieorganiczna, g³ównie chemia zwi¹zków
krzemosiarkowych i estrów kwasu ortokrzemowego, w tym rentgenograficzne
badania strukturalne. Jest On powszechnie uwa¿any za twórcê nowej dziedziny
chemii zwi¹zków krzemosiarkowych,
wywodz¹cych siê z kwasu monotioortokrzemowego. Innym, wa¿nym obszarem
dzia³alnoœci naukowej by³a chemia polisilanów, polimerów, których ³añcuchy s¹
z³o¿one wy³¹cznie z atomów krzemu podstawionych organicznymi grupami bocznymi. Dziedzina t¹ zainteresowa³ siê Wies³aw Wojnowski w po³owie lat siedemdziesi¹tych ubieg³ego wieku podczas sta¿u naukowego, który odbywa³ w Uniwersytecie Wisconsin w Madison, w laboratorium wybitnego chemika Roberta Westa. Podczas tego pobytu uczestniczy³ w
opracowaniu metody otrzymywania roz-
13
puszczalnych polisilanów. Po powrocie do
kraju Wies³aw Wojnowski opracowa³
metodê syntezy krótkich ³añcuchów polisilanowych zakoñczonych reaktywnymi
grupami chlorosilanowymi, co umo¿liwia³o budowê w sposób kontrolowany
wiêkszych ³añcuchów i wstawianie sekwencji polisilanowych do polimerów.
Profesor Wojnowski by³ zapraszany
jako wizytuj¹cy profesor do wielu czo³owych oœrodków naukowych, w tym do
Uniwersytetu Illinois w USA, Uniwersytetu w Getyndze oraz Instytutu Cia³a Sta³ego Maksa Plancka w Stuttgarcie, gdzie
wspó³pracowa³ z wybitnym chemikiem
von Schneringiem i nawi¹za³ tak¿e bardzo owocn¹ wspó³pracê z profesorem
Paetzoldem z Politechniki w Aachen.
W³aœnie w Stuttgarcie rozpocz¹³ cykl badañ strukturalnych, stosuj¹c metody chemii teoretycznej i krystalografiê. Krystalografia sta³a siê jego drug¹ pasj¹. Oznaczy³ wiele struktur otrzymanych przez siebie i kolegów ze swojego zespo³u zwi¹zków krzemo-siarkowych.
Profesor Wies³aw Wojnowski jest autorem i wspó³autorem ponad 160 artyku³ów naukowych oraz 22 patentów. By³
wiceprzewodnicz¹cym komitetu organizacyjnego XVth FECHEM Conference on
Organometallic Chemistry, która odby³a
siê w Gdañsku w 2001 r.
Osi¹gniêcia naukowe i dydaktyczne
profesora Wojnowskiego zosta³y docenione poprzez przyznanie Mu licznych odznaczeñ oraz wyró¿nieñ. Do najwa¿niejszych odznaczeñ nale¿¹: Krzy¿ Oficerski
Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Odznaka Honorowa Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Medal Chiñskiego Towarzystwa
Naukowego (Chinese Chemical Society).
Spoœród wielu nagród warto wymieniæ:
dwie nagrody indywidualne Ministra
Nauki, Szkolnictwa Wy¿szego i Techniki
(1980 i 1982), Nagrodê Ministra, Kierownika Urzêdu Postêpu Naukowo-Technicznego i Wdro¿eñ – Warszawa 1986 („..za
szczególne osi¹gniêcie w dziedzinie postêpu naukowo-technicznego: Opracowanie i wdro¿enie do przemys³u spoiwa krzemianowego kopolimerowego Sikop”)
oraz nagrodê indywidualn¹ I stopnia Ministra Edukacji Narodowej (1989 – „...z
tytu³u osi¹gniêæ naukowych za badania
dotycz¹ce natury wi¹zañ w krzemianach
i tiokrzemianach”).
Na szczególne wyrazy uznania zas³uguje dzia³alnoœæ dydaktyczna Profesora,
do jakoœci której przywi¹zywa³ On zawsze
Nr 5/2005
14
PISMO PG
bardzo du¿¹ wagê. Profesor Wojnowski
prowadzi³ przez wiele lat wyk³ady z chemii ogólnej i nieorganicznej dla studentów I i II roku oraz wyk³ady monograficzne dla doktorantów. Jest autorem licznych
skryptów i pomocy dydaktycznych dla
studentów. Za swoj¹ dzia³alnoœæ dydaktyczn¹ otrzyma³ kilka nagród Rektora PG.
Warto zwróciæ uwagê na kilka aspektów dzia³alnoœci prof. Wojnowskiego, których znaczenie wykracza poza kierowan¹ przez Niego przez wiele lat Katedrê.
Profesor Wojnowski prowadzi³ bardzo
intensywn¹ wspó³pracê naukow¹ z zagranicznymi oœrodkami badawczymi,
w tym szczególnie z Republiki Federalnej Niemiec, m.in. z Max-PlanckInstitut für Festkörperforschung w Stuttgarcie oraz Uniwersytetem Technicznym w Akwizgranie. Wspó³praca ta
zaowocowa³a wieloma wspólnymi publikacjami naukowymi oraz stworzeniem warunków do odbycia sta¿y naukowych przez liczne grono doktorantów i pracowników naukowych Wydzia³u Chemicznego PG.
Dziêki szczególnym staraniom i zaanga¿owaniu prof. Wojnowskiego Katedra Chemii Nieorganicznej posiada od
1996 r. Pracowniê Rentgenowskich Badañ Strukturalnych Monokryszta³ów z
zakupionym, dziêki imiennej dotacji
Fundacji Wspó³pracy Polsko-Niemieckiej, 4-ko³owym dyfraktometrem rentgenowskim. Aparat ten jest bardzo cennym elementem infrastruktury badawczej Wydzia³u Chemicznego.
Prof. Wojnowski przez wiele lat pe³ni³
funkcjê redaktora dzia³u CHEMIA Zeszytów Naukowych PG. Jego dzia³alnoœæ w tym wzglêdzie przyczyni³a siê
l
l
l
l
l
w istotny sposób do utrwalenia wysokiego poziomu naukowego prac publikowanych w tym dziale.
Prof. Wojnowski anga¿owa³ siê zawsze,
a szczególnie w ostatnich latach, w
przedsiêwziêcia zwi¹zane z upamiêtnieniem historii Politechniki Gdañskiej.
Wyrazem tej dzia³alnoœci s¹ opracowane przez Niego oraz przygotowywane
wydawnictwa okolicznoœciowe. Ta forma dzia³alnoœci zosta³a przez Profesora
szczególnie zintensyfikowana w ostatnim okresie, w zwi¹zku z obchodami
roku jubileuszowego naszej uczelni.
Z inicjatywy prof. Wojnowskiego Rada
Wydzia³u Chemicznego ustanowi³a kilka lat temu specjaln¹ nagrodê w postaci Medalu im. Prof. W³odzimierza Rodziewicza, przyznawan¹ co dwa lata
szczególnie zas³u¿onym nauczycielom
akademickim WCh. W latach 2002 i
2004 wyró¿nienie to otrzyma³y prof.
Teresa Soko³owska i prof. Zofia Libuœ.
Moment formalnego przejœcia na emeryturê w roku 2004 nie oznacza³ dla prof.
Wojnowskiego zwolnienia tempa pracy
dydaktycznej i naukowej. Profesor prowadzi nadal wyk³ady z Chemii Nieorganicznej dla studentów I i II roku naszego Wydzia³u, a ponadto chêtnie s³u¿y swoj¹ wiedz¹ i doœwiadczeniem innym oœrodkom
akademickim. Otrzyma³ On pod koniec
ubieg³ego roku, jako jeden z czterech wybitnych polskich naukowców starszego
pokolenia, presti¿owe stypendium Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w ramach programu „Nestor”. Stypendium to zosta³o
przyznane Profesorowi na wniosek Politechniki Koszaliñskiej. Na tej w³aœnie
uczelni prof. Wojnowski udziela pomocy
w trudnym dziele tworzenia Katedry Chemii.
Jednym z najnowszych wyrazów uznania szczególnej pozycji naukowej prof.
Wojnowskiego by³ fakt zadedykowania
Profesorowi VII Ogólnopolskiego Sympozjum „Postêpy w Chemii Zwi¹zków
Heteroorganicznych”, zorganizowanego
przez Centrum Badañ Molekularnych i
Makromolekularnych PAN w £odzi
wspólnie z Sekcj¹ Zwi¹zków Heteroorganicznych Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Sympozjum to odby³o siê 26
listopada 2004 roku w siedzibie CBMiM.
Obecnie prof. Wojnowski wraz z kierowanym przez siebie zespo³em naukowym
rozpocz¹³ realizacjê kolejnego grantu
MNiI .
Na zakoñczenie niew¹tpliwie warto
wspomnieæ o nietuzinkowych zainteresowaniach pozanaukowych prof. Wojnowskiego. Jego g³ówne hobby, to hodowla
kaktusów (jest cz³onkiem-za³o¿ycielem
Polskiego Towarzystwa Mi³oœników Kaktusów). Ponadto interesuje siê meteorytami, muzyk¹ klasyczn¹ i country oraz histori¹ chemii.
W swojej wieloletniej dzia³alnoœci naukowej i dydaktycznej prof. Wojnowski
znakomicie potrafi³ i potrafi nadal ³¹czyæ
poszanowanie tradycji i wiernoϾ wypracowanym standardom pracy nauczyciela
akademickiego z otwartoœci¹ i umiejêtnoœci¹ sprostania wyzwaniom wspó³czesnej
nauki. Sk³adamy Mu jak najserdeczniejsze ¿yczenia zdrowia i wszelkiej pomyœlnoœci w realizacji wielu ambitnych celów
i zadañ oraz w ¿yciu osobistym.
S³awomir Milewski
Dziekan Wydzia³u Chemicznego
Zarys wspomnieñ z okazji 60-lecia dzia³alnoœci chemików
na Wydziale Chemicznym Politechniki – w wyzwolonym Gdañsku
G
dy dopala³y siê jeszcze ruiny starego miasta Gdañska, a ciszê przerywa³y serie karabinów maszynowych i pepesz ¿o³nierzy radzieckich, zdobywców
tego prastarego grodu, do zniszczonych
budynków politechniki we Wrzeszczu dociera³y ju¿ pierwsze grupy kandydatów
na studia w tej historycznej Uczelni. Przybywali z ca³ego œwiata – z prastarych ziem
Rzeczpospolitej, z Wileñszczyzny i ze
Lwowa, ze zniszczonej Warszawy, z ze-
Nr 5/2005
s³ania na dalekiej Syberii, z obozów jenieckich i z polskich leœnych oddzia³ów
partyzanckich.
Pocz¹tki dzia³ania tej Uczelni po przerwie wojennej by³y trudne. Trzeba by³o
usun¹æ zniszczenia i remanenty po pobycie armii niemieckiej w jej gmachach. Jednak ju¿ w paŸdzierniku 1945 r. na Wydziale Chemicznym rozpoczê³y siê zajêcia dydaktyczne. Zapocz¹tkowa³ je uroczysty wyk³ad inauguracyjny wyg³oszo-
ny w dniu 22 paŸdziernika 1945 roku
przez wybitnego fizyka prof. Ignacego
Adamczewskiego w Auditorium Maximum Politechniki dla studentów wszystkich wydzia³ów.
Na Wydziale Chemicznym studia rozpoczê³y dwie grupy studentów. Du¿¹ grupê studentów, którzy mieli ukoñczone studia gimnazjalne i matury uzyskane najczêœciej na tajnych kompletach gimnazjalnych, przyjêto na I rok studiów. Na-
PISMO PG
tomiast oko³o 35 osób, które mia³y zaliczone studia na I roku nauki na konspiracyjnych kompletach uniwersyteckich, zakwalifikowano na II rok studiów. Bardzo
nieliczni, przedwojenni studenci politechniki uzyskali mo¿liwoœæ indywidualnego
studiowania.
Pierwszy zimowy semestr studiów by³
prowadzony w bardzo trudnych warunkach, gdy¿ sala wyk³adowa w starym,
czerwonym budynku Wydzia³u Chemicznego, podobnie jak i inne pomieszczenia
uczelni, by³a nieogrzewana. S³uchacze
siedzieli skuleni w ³awkach – ubrani w
swetry, jesionki, wojenne battle-dressy,
szaliki i czapki na g³owach.
Wyk³adowcy, równie¿ w zimowych
okryciach, spacerowali, wypisuj¹c na tablicach wzory reakcji chemicznych. Frekwencja na tych „zimnych” wyk³adach
by³a stuprocentowa i zapa³ olbrzymi. Bo
te¿ wyk³adowcy byli œwietni i o niebywa³ych ¿yciorysach.
Wyk³ady z chemii organicznej prowadzi³ prof. Leon Kamieñski – przedwojenny wyk³adowca Uniwersytetu Wileñskiego i stypendysta Fundacji Koœciuszkowskiej, która umo¿liwi³a mu studia u przedwojennych noblistów na uniwersytetach
szwajcarskich, a który okres wojenny spêdzi³ jako jeniec w obozie niemieckim,
ucz¹c chemii swych kolegów – ¿o³nierzy
polskich.
Wyk³ady z chemii fizycznej prowadzi³ w tym okresie s³ynny uczony – fizykochemik prof. Antoni Basiñski,
przedwojenny wyk³adowca Uniwersytetu Wileñskiego, który przeniós³ siê nastêpnie z Gdañska na Uniwersytet Miko³aja Kopernika w Toruniu, gdzie zaproponowano mu stanowisko rektora tej
uczelni. Wkrótce do tej pierwszej grupy
s³ynnych profesorów na Wydziale Chemicznym do³¹czy³ równie¿ przedwojenny docent Uniwersytetu Warszawskiego,
biochemik i enzymolog prof. Ernest
Sym, maj¹cy uznany miêdzynarodowy
dorobek naukowy. Profesor E. Sym dzia³a³ w okresie wojennym w konspiracji,
w tajnym laboratorium AK w Warszawie, i uda³o mu siê prze¿yæ powstanie
warszawskie. Niestety, pracuj¹c w Politechnice Gdañskiej, gdzie utworzy³ wybitn¹ szko³ê naukow¹ i uzyska³ jedn¹ z
pierwszych powojennych nagród pañstwowych, zgin¹³ tragicznie w katastrofie samochodowej. Lista wybitnych naukowców – pierwszych wyk³adowców
Wydzia³u Chemicznego Politechniki
Gdañskiej – obejmuje równie¿ nazwiska
wielu innych wybitnych uczonych, do
których nale¿y zaliczyæ równie¿ prof.
Zygmunta Ledóchowskiego – specjalistê z zakresu technologii leków, który
wypromowa³ du¿¹ grupê wybitnych
m³odszych uczonych.
Poza dzia³alnoœci¹ naukow¹ i dydaktyczn¹ na Wydziale Chemicznym, jak te¿
na innych wydzia³ach Uczelni, trwa³o
normalne ¿ycie studenckie. Warunki
mieszkaniowe studentów by³y niez³e,
gdy¿ poza akademikami, by³a w pierwszych latach powojennych pewna liczba
wolnych pomieszczeñ mieszkalnych we
Wrzeszczu. Dzia³a³ samorz¹d studencki,
jak równie¿ studenckie kluby sportowe,
w tym Akademicki Zwi¹zek Sportowy, a
tak¿e popularny Akademicki Zwi¹zek
Morski. Ten ostatni, dysponuj¹cy pewn¹
iloœci¹ jachtów, umo¿liwia³ szkolenie studentów Politechniki, organizuj¹c rejsy
morskie pocz¹tkowo w obrêbie Zatoki i
Zalewu Wiœlanego, a nastêpnie równie¿
na Ba³tyku. Dzia³a³ Aeroklub Gdañski,
pocz¹tkowo na starym lotnisku we
Wrzeszczu, do którego nale¿a³a pewna
grupa studentów, w tym tak¿e chemików.
Kwit³o równie¿ ¿ycie towarzyskie,
zw³aszcza w okresie karnawa³ów, na balach organizowanych przez samorz¹dy
Wydzia³ów: Chemicznego, Budowy
Okrêtów, a tak¿e w bratnich uczelniach,
jak w Akademii Medycznej i na jej Wydziale Farmaceutycznym. Cieszy³ siê niema³ym powodzeniem studencki teatr satyryczny.
Du¿e emocje w tych pierwszych latach wzbudzi³ strajk studentów Politechniki, na który przyjecha³, i na którym wyst¹pi³ ówczesny Minister Szkolnictwa
Wy¿szego.
Ta studencka dzia³alnoœæ spo³eczna nie
zak³óca³a dzia³alnoœci dydaktycznej
i naukowej Wydzia³u Chemicznego Politechniki Gdañskiej. Odbywa³y siê w
przewidzianym terminie pierwsze powojenne egzaminy dyplomowe studentów
Wydzia³u Chemicznego, którzy w 1945
r. rozpoczêli studia na II roku studiów i
ju¿ w roku akademickim 1949/50 – zdawali egzaminy dyplomowe. Pierwszymi
dyplomantami byli: Romuald Juchniewicz (dyplom z zakresu chemii fizycznej
i korozji) i Zbigniew Jedliñski (dyplom z
zakresu chemii organicznej).
Powojenni dyplomanci Wydzia³u Chemicznego pozostali w macierzystej uczelni lub zajêli stanowiska naukowe i organizacyjne w innych uczelniach, jak np. w
Akademii Medycznej w Gdañsku, na Uni-
15
wersytecie Warszawskim, a tak¿e w przemyœle – g³ównie farmaceutycznym (zak³ady farmaceutyczne w Tarchominie i
Starogardzie Gdañskim), przemyœle tworzyw sztucznych i w przemyœle okrêtowym.
Ci, którzy pozostali w macierzystej
uczelni na Wydziale Chemicznym Politechniki, po uzyskaniu doktoratów i habilitacji przyczynili siê w sposób istotny
do rozwoju uczelni i przemys³u – o czym
wspomnia³ w swym wyst¹pieniu inauguracyjnym z okazji 60-lecia Politechniki
Gdañskiej JM Rektor Politechniki prof.
Janusz Rachoñ. („Pismo PG”, paŸdziernik 2004, str. 5).
Na podkreœlenie zas³uguje miêdzy innymi wk³ad zespo³u prof. Z. Ledóchowskiego do rozwoju nowych technologii
farmaceutycznych, a tak¿e osi¹gniêcia
polimerowców z Wydzia³u Chemicznego, którzy opracowali nowe, oryginalne,
opatentowane w kraju i za granic¹ polimerowe materia³y konstrukcyjne, zastosowane miêdzy innymi do budowy kad³ubów antymagnetycznych tra³owców w
Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni
(które wesz³y równie¿ w sk³ad floty
NATO).
S¹ to tylko niektóre, wybrane spoœród
licznych, opracowania naukowe absolwentów Wydzia³u Chemicznego Politechniki Gdañskiej, które wnios³y znacz¹cy wk³ad do rozwoju nauki, a tak¿e
polskiej gospodarki. Œwiadcz¹ o tym
równie¿ wysokie nagrody przyznawane
pracownikom Wydzia³u Chemicznego.
Nale¿y równie¿ podkreœliæ, ¿e nazwiska
wielu absolwentów Wydzia³u Chemicznego Politechniki znane s¹ i cenione nie
tylko w kraju, ale równie¿ poza jego granicami, gdy¿ pe³ni¹ oni odpowiedzialne
funkcje w redakcjach miêdzynarodowych czasopism, a tak¿e w zagranicznych radach naukowych i przemys³owych.
Te pierwsze lata powojennej dzia³alnoœci Wydzia³u Chemicznego Politechniki Gdañskiej zosta³y opisane równie¿
w monografii pióra znanego literata Paw³a Jasienicy, wydanej pod znamiennym tytu³em „Zakotwiczeni” przez Pañstwowe
Wydawnictwo Naukowe (Warszawa,
1955 r.).
Zbigniew Jedliñski
Centrum Chemii Polimerów PAN
Gliwice
Doktor honoris causa PG
Absolwent Wydzia³u Chemicznego 1948 r.
Nr 5/2005