Pełna wersja w .

ARCH. MED. S¥D. KRYM., 2006, LVI, 223-227
PRACE ORYGINALNE
Wojciech Stêpniewski*, Grzegorz Mówiñski**, Wojciech Sokó³**
Doœwiadczalny efekt biologiczny postrza³u pociskami kalibru 4,5
mm BB z pistoletu pneumatycznego A-101
The experimental biological effect of the gunshot wound inflicted by type BB
4,5 cartridges fired from an A-101 pneumatic pistol
Z Zak³adu Medycyny S¹dowej Akademii Medycznej w Bia³ymstoku
Kierownik: prof. dr hab. med. J. Janica
**
Z Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie
Kierownik: podinsp. mgr J. £ukaszewicz-Babecka
*
Celem pracy by³o zbadanie efektu biologicznego postrza³u cz³owieka w miejsca szczególnie wra¿liwe (oko, boczna powierzchnia mózgoczaszki) z odleg³oœci do 7 metrów, przy u¿yciu pistoletu pneumatycznego A-101 kalibru 4,5 mm produkcji rosyjskiej, wyrzucaj¹cego pociski
kalibru 4,5 mm BB. Przeprowadzone badania wykaza³y,
i¿ mimo stosunkowo ma³ej energii kinetycznej wystrzeliwanych pocisków (ponizej 3 J) efekt biologiczny nawet
pojedynczego trafienia takim pociskiem w oko, czy te¿
boczn¹ powierzchniê mózgoczaszki (np. czêœæ ³uskow¹
koœci skroniowej) mo¿e byæ tragiczny w skutkach i spowodowaæ „inne ciê¿kie kalectwo”, „chorobê realnie zagra¿aj¹c¹ ¿yciu – w rozumieniu kodeksu karnego, a przy
szczególnie niefortunnym postrzale doprowadziæ nawet
do zgonu postrzelonego.
The objective of the research was evaluation of the
biological effect of gunshots inflicted to particularly sensitive
parts of the human body (the eye, lateral cerebrocranial
surface) from a distance of up to 7 meters with the use of
an A-101 4.5 mm caliber Russian made pneumatic pistol,
firing a 4.5 mm caliber BB bullet. Hard-boiled hen eggs
were used as a biological model. The eggshells were
removed; the eggs were cooled down and placed in plastic
containers (an equivalent of the human eye tissue). Fresh
mutton shoulder bones served as the equivalent of the
lateral surface of the human skull. The study showed that
despite a relatively small kinetic energy of the bullets (below
3 J), the biological effect of even a single gunshot to the
eye or the lateral cerebrofacial surface (e.g. the temporal
squama) may result in tragic consequences and cause
„other severe disability” or „a disease really threatening
a human life” according to the Polish penal code; while
a particularly unfortunate gunshot may even lead to a fatality.
S³owa kluczowe: balistyka, medycyna s¹dowa,
broñ pneumatyczna, 4,5 mm BB
Key words: ballistics, forensic medicine, pneumatic weapon, 4,5 mm BB
W Polsce, zgodnie z Ustaw¹ „O broni i amunicji”
(Dz.U. Nr 53/1999 poz. 549 z póŸn. zm.) broñ pneumatyczna o energii wyrzucanych pocisków poni¿ej
17 J nie wymaga rejestracji i mo¿e byæ bez problemu nabywana – nawet w systemie sprzeda¿y wysy³kowej (np. przez Internet), a strzelania „sportowe”, czy „rekreacyjne” z takiej broni nie musz¹ odbywaæ siê na specjalnych strzelnicach, lecz mog¹
byæ prowadzone w terenie „przy zachowaniu szczególnej ostro¿noœci”. Jednoczeœnie organa dochodzeniowo-procesowe zwracaj¹ siê coraz czêœciej
do bieg³ych – tak lekarzy jak i balistyków [1, 2, 3] –
o ocenê potencjalnego skutku postrza³u z takiej
„broni” u¿ytej (celowo lub przypadkowo) w jakiejkolwiek sytuacji bezpoœrednio, czy poœrednio przeciwko drugiemu cz³owiekowi (np. podczas strzelañ
rekreacyjno-zabawowych, jak równie¿ np. podczas
napadu); czyli sprowadzenia bezpoœredniego niebezpieczeñstwa dla ¿ycia lub zdrowia cz³owieka,
poprzez przeniesienie nara¿onego z „sytuacji bezpiecznej” do „stanu bezpoœredniego niebezpieczeñstwa” [2, 3, 4, 5]. Celem pracy by³o ocenienie mo¿-
224
Wojciech Stêpniewski, Grzegorz Mówiñski, Wojciech Sokó³
liwego efektu biologicznego postrza³u cz³owieka
z takiego „urz¹dzenia” (nie bêd¹cego broni¹ w œwietle przepisów wy¿ej cytowanej Ustawy) w miejsca
szczególnie wra¿liwe: oko i boczn¹ powierzchniê
mózgoczaszki, aby empirycznie oszacowaæ mo¿liwe
niebezpieczeñstwo dla zdrowia lub ¿ycia cz³owieka
jakie taki postrza³ mo¿e stwarzaæ, tym bardziej, ¿e
uznane dane literaturowe przyjmuj¹, ¿e ciê¿kie, niebezpieczne dla ¿ycia lub zdrowia cz³owieka nastêpstwa mog¹ byæ spowodowane pociskami maj¹cymi
energiê kinetyczn¹ co najmniej 7,5 J [6, 7]; co wydaje
siê w œwietle niektórych prac wartoœci¹ zawy¿on¹ [6].
MATERIA£ I METODA
1. Broñ i amunicja: pistolet pneumatyczny A-101
kaliber 4,5 mm BB nr 0409942 produkcji rosyjskiej
z magazynkiem mieszcz¹cym 15 pocisków kaliber
4,5 mm BB wyrzucanych pojedynczo za pomoc¹
energii sprê¿onego CO2 zmagazynowanego w naboju umieszczanym w rêkojeœci broni, naboje z CO2
produkcji firmy „Walther”, pociski o³owiane (kuliste)
pokryte miedzi¹ o masie 0,35 grama, ka¿dy produkcji firmy „Crossman” (ryc. 1).
Ryc. 1. Pistolet pneumatyczny A-101 wraz z pociskami kaliber 4,5 mm BB.
Fig. 1. The pneumatic pistol A-101 and 4,5 caliber BB
bullets.
Nr 4
2. Modele biologiczne: w postaci ugotowanych
„na twardo” jaj kurzych (bêd¹cych odpowiednikami tkanek oka ludzkiego); po ugotowaniu i ostudzeniu obranych ze skorup, a nastêpnie umieszczanych w kieliszkach marki „JAN Niezbêdny”
(o pojemnoœci 30 ml) wykonanych z tworzywa
sztucznego, o œrednicy wewnêtrznej przy górnej krawêdzi 42,0 mm i gruboœci œcianki 0,9 mm, które nastêpnie mocowano przy u¿yciu plasteliny pod k¹tem 45o na drewnianej skrzyni ustawionej przy
kulochwycie na strzelnicy doœwiadczalnej LK KWP
w Olsztynie i œwie¿ych koœci ³opatki baraniej (bêd¹cych odpowiednikami koœci skroniowych czaszki
ludzkiej) [8], mocowanych w imadle œlusarskim
ustawionym na drewnianej skrzyni stoj¹cej przy kulochwycie strzelnicy za ich szyjki, na wysokoœci
wciêæ grzebieniowo panewkowych, w ten sposób,
¿e czêœæ ¿ebrowa ³opatek by³a zwrócona do kulochwytu.
3. Metodyka strzelañ: strza³y oddawano z „wolnej rêki” w pozycji stoj¹cej z odleg³oœci 1, 2, 3, 4, 5,
6, i 7 metrów; przy czym z ka¿dej odleg³oœci, w kierunku ustawionych na drewnianej skrzyni trzech jaj,
oddawano tak¹ iloœæ strza³ów, a¿ do momentu uzyskania po jednym trafieniu do ka¿dego jaja, a w kierunku zamocowanej w szczêkach imad³a ³opatki
baraniej z ka¿dej odleg³oœci oddawano tak¹ iloœæ
strza³ów, a¿ do momentu uzyskania po minimum
trzy trafienia w jej czêœæ w obrêbie do³u podgrzebieniowego. Po oddaniu ka¿dych kolejnych 30
strza³ów wymieniano w pistolecie nabój z CO2 na
fabrycznie nowy.
4. Aparatura pomiarowa:
Urz¹dzenie do pomiaru prêdkoœci pocisków
„SIS” – produkcji rosyjskiej; pomiar w dwóch bramkach fotoelektrycznych w odleg³oœci 1 metra od
wylotu lufy.
Waga precyzyjna „WPS 720 C 2”, dok³adnoœæ
pomiaru 0,01 g.
Suwmiarka dwustronna z g³êbokoœciomierzem,
niepewnoϾ pomiaru 0,02 mm.
WYNIKI
1. Prêdkoœæ pocisków (kaliber 4,5 mm BB o masie 0,35 g ka¿dy) wystrzeliwanych z lufy pistoletu
pneumatycznego A-101, zawiera³a siê w granicach
127 – 129 m/s co odpowiada energii kinetycznej
wystrzelonych pocisków 2,82 – 2,91 J.
2. Pociski wystrzelone z lufy tego pistoletu z ka¿dej, z wy¿ej podanych odleg³oœci, w zakresie 1÷7
metrów przebija³y jajko oraz œciankê kieliszka, w którym to jajko by³o umieszczone, wybijaj¹c w kieliszku ró¿nej wielkoœci i kszta³tu otwór (a w jednym
Nr 4
POSTRZA£ POCISKAMI Z PISTOLETU PNEUMATYCZNEGO
wypadku, przy strzale oddanym z odleg³oœci 7 m –
roz³upuj¹c kieliszek na pó³) (ryc. 2).
Ryc. 2. Przestrzelone jaja wraz z kieliszkami, w których
by³y umieszczone – z odleg³oœci 7 m.
Fig. 2. The eggs and plastic egg cups shot through from
the distance of 7 meters.
225
Tabela I. Otwory wlotowe i wylotowe w przestrzelonych
³opatkach baranich w zale¿noœci od odleg³oœci z jakich
do nich strzelano.
Table I. Inlets and orifices in the shoot through fresh bones
of mutton shoulders in dependent on distance of
shooting.
Odleg³oœæ
celu od
wylotu
lufy
(w m)
Distance
from
muzzle
to obiect
(in m)
1,0
2,0
3. Pociski wystrzelone z lufy tego pistoletu,
z ka¿dej z wy¿ej podanych odleg³oœci, w zakresie
1÷7 metrów, przebija³y barani¹ koœæ ³opatkow¹
w obrêbie do³u podgrzebieniowego od strony grzbietowej (Fossa infraspinata facies dorsalis scapulae)
– gruboœæ koœci w tym miejscu wynosi³a oko³o 2 mm
– wybijaj¹c w niej koliste otwory sto¿kowatego kszta³tu (sto¿ek o wiêkszej podstawie od strony wylotu)
(tab. I), z pozostawieniem przy niektórych przestrzelinach dyskretnego r¹bka zabrudzenia w tkankach
otaczaj¹cych otwór wlotowy (za wyj¹tkiem jednego
trafienia z odleg³oœci 3 m, które wybi³o otwór wylotowy nieregularnego kszta³tu – przy kolistym otworze
wlotowym – o wymiarach 6,0 x 8,5 mm) (ryc. 3).
3,0
4,0
5,0
6,0
Ryc. 3. Przestrzelona œwie¿a ³opatka barania – z odleg³oœci 7 m.
Fig. 3. The fresh mutton shoulder bone shot through from
the distance of 7 meters.
7,0
1
Otwór
wlotowy
œrednica
(w mm)
Diameter
of inlets
(in mm)
Œrednia
wielkoϾ
otworu
wlotowego
(w mm)
Average
diameter
of inlet
(in mm)
4,2
4,3
Otwór
wylotowy
œrednica
(w mm)
Diameter
of orifices
(in mm)
Œrednia
wielkoϾ
otworu
wylotowego
(w mm)
Average
diameter
of orifices
(in mm)
4,9
5,0
4,2
5,0
4,4
5,1
4,5
4,5
5,0
4,5
5,5
4,6
6,0
4,5
4,7
6,7
4,7
7,0
5,0
6,0 x 8,51
4,3
4,4
7,5
4,3
8,0
4,5
8,2
4,3
4,4
5,8
4,4
6,0
4,5
6,3
4,5
5,0
5,8
5,2
6,0
5,4
8,0
4,6
4,8
5,8
4,9
5,9
5,0
6,5
5,0
6,92
7,9
6,0
6,6
6,1
Otwór nieregularnego kszta³tu (In shape of unregular).
Œrednia z dwóch otworów, które mia³y kolisty kszta³t (The average
diameter of two circular orifices).
2
4. Jeden z pocisków (wystrzelony z odleg³oœci
5,0 m) trafiwszy przypadkowo w grzebieñ ³opatki,
utkwi³ w nim na g³êbokoœæ 5 mm – gruboœæ koœci
w tym miejscu wynosi³a 10,5 mm (ryc. 4, 5).
226
Wojciech Stêpniewski, Grzegorz Mówiñski, Wojciech Sokó³
Ryc. 4. Dyskretny r¹bek zabrudzenia.
Fig. 4. Discreet borders of the dirty.
Ryc. 5. Œlepy kana³ postrza³owy w czêœci grzebieniowej
³opatki baraniej – strza³ z odleg³oœci 5 m.
Fig. 5. Blind gunshot-wound canal in the part of crest of
mutton bone – the shot on distance 5 metres.
DYSKUSJA I WNIOSKI
1. Badane urz¹dzenie do wystrzeliwania pocisków
œrutowych nie podlega jurysdykcji Ustawy „O broni
i amunicji”, gdy¿ wyrzucane z niego œruciny maj¹
zbyt nisk¹ energiê kinetyczn¹ (ponad! 5,5 x mniejsz¹ od granicznej wielkoœci ustawowej 17 J).
2. Przyjmuj¹c, i¿ gotowane „na twardo”, a nastêpnie pozbawione skorupy jajo kurze jest modelem biologicznym opornoœci mechanicznej tkanek
oka ludzkiego, a pozbawiona miêœni œwie¿a ³opatka barania, w zakresie swej czêœci obejmuj¹cej
obszar do³u podgrzebieniowego, jest modelem biologicznym opornoœci mechanicznej koœci skroniowej czaszki ludzkiej nale¿y przyj¹æ, zdaniem autorów, ¿e pocisk kalibru 4,5 mm wystrzelony z badanego pistoletu z odleg³oœci do 7 metrów w³¹cznie
mo¿e:
Nr 4
a) w przypadku trafienia doros³ego cz³owieka
w oko spowodowaæ co najmniej „inne ciê¿kie
kalectwo” na skutek urazowej utraty tego oka
– czyli wype³ni³oby to doznane hipotetycznie
obra¿enie zakres art. 156 §1 pkt 2 k. k.
b) w przypadku trafienia doros³ego cz³owieka
w czêœæ czaszki ponad czêœci¹ ³uskow¹ koœci skroniowej spowodowaæ co najmniej „chorobê realnie zagra¿aj¹c¹ ¿yciu”, na skutek
przestrzelenia tej¿e koœci z nastêpczym
uszkodzeniem urazowym (pociskiem i wybitym od³amem kostnym) struktur pod ni¹ siê
znajduj¹cych w obrêbie opon mózgu (mo¿liwoœæ powstania ewentualnego krwawienia
œródczaszkowego) i samej tkanki nerwowej
oœrodkowego uk³adu nerwowego – czyli wype³ni³oby to doznane hipotetycznie obra¿enie
zakres art. 156 §1 pkt 2 k. k.; tak wiêc oddanie
strza³ów z tego typu pistoletu w kierunku cz³owieka z odleg³oœci co najmniej 7 metrów wype³nia³oby przes³anki formalne art. 160 k. k.
3. Maj¹c na uwadze fakt, i¿ jeden z pocisków (wystrzelony z odleg³oœci 5,0 m) trafiwszy przypadkowo
w grzebieñ ³opatki, utkwi³ w nim na g³êbokoœæ 5 mm,
nie mo¿na wykluczyæ, ¿e nawet pojedynczy strza³
oddany do cz³owieka z badanego pistoletu pneumatycznego z odleg³oœci co najmniej 5 metrów
móg³by siê (pod warunkiem trafienia ofiary w odpowiednie miejsce) zakoñczyæ zgonem postrzelonego na miejscu zdarzenia.
4. Postrza³ wielokrotny z tego typu urz¹dzenia
jakim jest badany pistolet pneumatyczny, co teoretycznie jest mo¿liwe przyjmuj¹c, ¿e mo¿na z niego
oddaæ do 15 strza³ów (pojemnoœæ magazynka na
œrut) „jeden po drugim” (broñ samorepetuj¹ca),
mo¿e, zdaniem bieg³ych, imitowaæ postrza³y z du¿o
wiêkszej odleg³oœci np. z myœliwskiej broni œrutowej, co mo¿e stanowiæ pewien problem diagnostyczno-orzeczniczy, a w rezultacie dochodzenie
w sprawie takiego postrza³u (szczególnie w przypadku braku œwiadków zdarzenia i zgonu postrzelonego) skierowaæ na niew³aœciwe tory.
5. Zdaniem autorów pracy wskazana by³aby kontynuacja badañ efektów biologicznych trafieñ pociskami o stosunkowo niskiej energii – tak wystrzeliwanych np. z broni pneumatycznej, jak i miotanych
w inny sposób; np. z procy – aby stworzyæ punkty
empirycznego odniesienia do oceny potencjalnej
mo¿liwoœci oddzia³ywania tak miotanych pocisków
na organizm ludzki (lub jego wa¿ne ¿yciowo czêœci), gdy¿ zdarza siê, z czym spotkali siê ju¿ w swej
praktyce autorzy powy¿szej pracy, i¿ organa procesowe zwracaj¹ siê z pytaniami o mo¿liwoœæ spowodowania uszkodzeñ cia³a w rozumieniu kodeksowym przy u¿yciu tego typu urz¹dzeñ nie bêd¹-
Nr 4
POSTRZA£ POCISKAMI Z PISTOLETU PNEUMATYCZNEGO
cych wszak¿e broni¹ w rozumieniu „Ustawy o broni i amunicji”.
PIŒMIENNICTWO
1. Bucha³a K., Zoll A.: Polskie prawo karne, Wyd.
Prawn. PWN, Warszawa – Kraków 1995.
2. Teresiñski G., M¹dro R.: Lekarskie aspekty
nara¿enia na niebezpieczeñstwo utraty zdrowia lub
¿ycia. I. Problem skutku potencjalnego w opiniowaniu s¹dowo-lekarskim. Arch. Med. S¹d. Krym.
2001, 51, 45-58.
3. Teresiñski G., M¹dro R.: Lekarskie aspekty
nara¿enia na niebezpieczeñstwo utraty zdrowia lub
¿ycia. II. Mo¿liwoœci, warunki i granice lekarskiej
oceny nara¿enia na niebezpieczeñstwo ¿ycia lub
zdrowia ludzkiego oraz kryteria medycznej kwalifikacji stopnia nara¿enia. Arch. Med. S¹d. Krym. 2001,
51, 105-118.
4. Spotkowski A.: Funkcja niebezpieczeñstwa
w prawie karnym. PWN, Warszawa 1990.
227
5. Zoll A.: Nara¿enie na niebezpieczeñstwo,
w: Andrejew I., Kubicki L., Waszczyñski J. (red): System prawa karnego, tom IV, czêœæ 1, Wyd. PAN,
Wroc³aw 1985, s. 463-471.
6. Vaitkievièius E., Kurapka E., Malewski H.:
Wybrane zagadnienia stosowania broni na naboje
Floberta. Arch. Med. S¹d. Krym. 2003, 53, 339-345.
7. Kulicki M.: Dowodowa problematyka wspó³czesnej broni strzeleckiej. Wydawnictwo IES. Kraków, 2001.
8. Dobosz T., Jaworski R., Kawecki J., Semiczek
W., Trnka J.: Wzmacnianie („rasowanie”) amunicji
kalibru 4 mm typu M20. Arch. Med. S¹d. Krym. 2002,
52, 155-162.
Adres do korespondencji:
Zak³ad Medycyny S¹dowej Akademii Medycznej
w Bia³ymstoku
ul. Kiliñskiego nr 1
15-089 Bia³ystok