Broszura w wersji PDF - Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z

Monika Zima – Parjaszewska
Przewodnik
po urzędzie dostępnym
dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
Warszawa 2012
Przewodnik po urzędzie dostępnym
dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
Wydanie pierwsze
Autor: Monika Zima – Parjaszewska
Konsultacja merytoryczna: Irena Jakubczak
Redakcja i korekta: Magdalena Iwona Winiarczyk
Foto: uczestnicy Pracowni Medialnej WTZ Zarządu Głównego PSOUU
oraz Justyna Radzymińska
Dostępność tekstu łatwego do czytania sprawdzili: Rafał Dąbrowski i Tomasz Gandecki
Osoba wspierająca: Leszek Bocheński, trener pracy w projekcie Centrum DZWONI w Warszawie
Opracowanie graficzne, skład i druk: PRINTING HOUSE
Nakład: 1.000 egzemplarzy
ISBN 978-83-60105-86-3
Copyright by PSOUU, Warszawa 2012
Broszura powstała w ramach zadania publicznego
pn. kampania informacyjno – promocyjna
„Urząd Dostępny dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną”.
Zadanie zrealizowane przez
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
Zadanie współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego
Wydawca: Zarząd Główny PSOUU
ul. Głogowa 2B, 02-639 Warszawa,
tel.: 22 646 03 14, 22 848 82 60, fax: 22 848 61 62
e-mail: [email protected], www.psouu.org.pl
2
Monika Zima – Parjaszewska
Przewodnik po urzędzie dostępnym
dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
Warszawa 2012
3
Spis treści:
Wstęp – o czym jest ten przewodnik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Obywatel i jego prawa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Jak administracyjnie podzielona jest Polska? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Co to jest samorząd terytorialny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Co to jest województwo i czym się zajmuje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Co to jest powiat i czym się zajmuje?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Co to jest gmina i czym się zajmuje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Jak działa gmina? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w urzędzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Jak załatwiać sprawy w urzędzie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Test – czyli co wiesz po przeczytaniu tego przewodnika?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4
WSTĘP – O CZYM JEST TEN PRZEWODNIK?
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają takie same prawa jak inni ludzie.
Każdy człowiek powinien korzystać ze swoich praw.
Zdarza się, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie korzystają
z wielu praw, ponieważ nie wiedzą jak to zrobić.
Korzystanie ze swoich praw to na przykład załatwianie samemu różnych spraw
w urzędzie. Na przykład w urzędzie możemy wyrobić nowy dowód osobisty,
gdy zgubimy stary.
Urzędy są po to, by pomagać ludziom.
W Polsce jest wiele urzędów.
Polska podzielona jest na województwa.
Województwa dzielą się na powiaty.
Powiaty dzielą się na gminy.
W każdym województwie, powiecie i gminie
są różne urzędy, które zajmują się różnymi
sprawami.
Z tego przewodnika dowiesz się jak załatwiać
sprawy w urzędach, na przykład jak zameldować
się, dostać zasiłek pielęgnacyjny lub dopłatę
do czynszu.
Z tego przewodnika dowiesz się jak najłatwiej załatwiać sprawy w urzędach.
5
OBYWATEL I JEGO PRAWA
Każdy człowiek ma takie same prawa.
Te prawa zostały zapisane w Konstytucji,
w umowach międzynarodowych i w ustawach.
Najważniejsze prawa człowieka to:
• prawo do godności, równości i wolności
• prawo do decydowania o swoim życiu
osobistym
• prawo do nauki
• prawo do ochrony zdrowia
• prawo do pomocy od państwa
w trudnych sytuacjach
• prawo do wyrażania swoich poglądów.
Niektóre prawa przysługują tylko obywatelom.
Obywatel to przedstawiciel danego państwa.
To osoba, która jest związana z danym państwem i posiada jego obywatelstwo.
Niektóre państwa dają obywatelstwo tym ludziom, którzy urodzili się na ich
terenie. Inne państwa dają obywatelstwo ludziom wtedy, gdy ich rodzice mają
już obywatelstwo tego państwa. Prawa obywatela to na przykład prawo
do głosowania na prezydenta, posłów i senatorów, prawo do podpisu
pod projektem ustawy.
Niektóre prawa przysługują dopiero po ukończeniu 18 roku życia.
Wtedy człowiek jest pełnoletni. Każda pełnoletnia osoba powinna korzystać
ze swoich praw, ponieważ wtedy uczy się dorosłości i samodzielności.
Osoba pełnoletnia może sama załatwiać swoje sprawy w urzędzie.
To znaczy, że korzysta ze swoich praw. Niektórzy nie mogą korzystać ze swoich
praw, ponieważ są ubezwłasnowolnieni.
Pamiętaj!
Według prawa każdy pełnoletni człowiek ma prawo sam załatwiać swoje sprawy.
6
JAK ADMINISTRACYJNIE PODZIELONA JEST POLSKA?
Polska podzielona jest na województwa.
Każde województwo podzielone jest na powiaty.
A każdy powiat podzielony jest na gminy.
gminy
powiaty
Podział Polski na województwa, gminy i powiaty
nazywa się podziałem administracyjnym
kraju.
województwa
CO TO JEST SAMORZĄD TERYTORIALNY?
Samorząd to inaczej rządzenie i decydowanie
o różnych sprawach. To dbanie o różne
interesy.
Samorząd terytorialny to grupa ludzi
mieszkająca na jakimś terenie, która ma
za zadanie dbać o sprawy wszystkich
mieszkańców tego terenu. Samorząd
terytorialny rządzi województwami,
powiatami i gminami.
Samorząd wojewódzki dba o sprawy
mieszkańców całego województwa.
Samorząd powiatowy dba o sprawy mieszkańców całego powiatu.
Samorząd gminny dba o sprawy mieszkańców całej gminy.
Pamiętaj!
Samorząd terytorialny nie jest tylko dla obywateli. Jest dla każdego, kto mieszka
na terenie danej gminy, powiatu lub województwa.
Województwo, powiat i gmina to nie tylko samorząd terytorialny.
To także jednostki podziału administracyjnego Polski.
7
CO TO JEST WOJEWÓDZTWO I CZYM SIĘ ZAJMUJE?
Województwo to największa jednostka podziału administracyjnego Polski
oraz jednostka samorządu terytorialnego.
Polska dzieli się na 16 województw.
Województwem rządzi sejmik
wojewódzki i zarząd na czele
z marszałkiem województwa.
W województwie działa też administracja
rządowa, którą kieruje premier i rząd.
W województwie administrację rządową
sprawuje wojewoda.
Zadaniem samorządu wojewódzkiego
i wojewody jest dbanie o sprawy
całego województwa.
Na przykład o ochronę zdrowia
obywateli, bezpieczeństwo
publiczne i ochronę środowiska.
8
CO TO JEST POWIAT I CZYM SIĘ ZAJMUJE?
Powiat to mniejsza od województwa jednostka podziału administracyjnego Polski.
W skład powiatu wchodzi kilka gmin.
W Polsce jest 379 powiatów.
Powiatem rządzi rada powiatu i zarząd ze starostą na czele.
W powiecie działa starostwo powiatowe.
Statostwo powiatowe
to urząd, w którym
możesz załatwić:
• zasiłek dla osoby
bezrobotnej, jeśli
nie pracujesz
• zarejestrować
samochód, motocykl
lub motorower
• otrzymać prawo
jazdy
Powiat zajmuje się także:
• prowadzeniem szpitali
• komunikacją
• szkołami zawodowymi, technicznymi i liceami
• pomocą osobom bezrobotnym.
Pamiętaj!
W każdym powiecie działa Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, czyli PCPR.
PCPR zajmuje się sprawami osób z niepełnosprawnościami.
Także osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Jeśli potrzebujesz pomocy idź do PCPR.
9
CO TO JEST GMINA I CZYM SIĘ ZAJMUJE?
Gmina to mniejsza od powiatu jednostka podziału administracyjnego kraju.
W Polsce jest ponad dwa tysiące gmin.
Gminą wiejską rządzi rada gminy na czele z wójtem. Są też gminy miejskie,
w których działa burmistrz lub prezydent.
Samorząd gminny dba o sprawy mieszkańców gminy.
Te sprawy to:
• ochrona zdrowia - to znaczy, że w gminie muszą być przychodnie lekarskie
• kultura, sport i wypoczynek - to znaczy, że gmina organizuje różne imprezy
rozrywkowe, na przykład zawody, koncerty, festyny
• wodociągi, kanalizacja i energia
elektryczna – to znaczy, że gmina dba,
aby mieszkańcy gminy mieli wodę,
światło i możliwość odprowadzania
ścieków
• drogi – to znaczy, że gmina buduje
nowe drogi i remontuje stare
• ochrona środowiska – to znaczy,
że gmina zajmuje się wywozem
i niszczeniem śmieci
• ochrona przed pożarami
• bezpieczeństwo publiczne – to znaczy,
że gmina dba o bezpieczeństwo swoich
mieszkańców.
Pamiętaj!
Gminy zajmują się także pomocą społeczną. To znaczy, że gmina pomaga ludziom
w trudnych sytuacjach. Na przykład daje im zasiłki na leki, jedzenie. Udzielaniem
pomocy społecznej zajmują się gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, czyli OPS.
Jeśli potrzebujesz pomocy idź do OPS w swojej gminie.
10
JAK DZIAŁA GMINA?
Duże gminy, które zajmują duży teren i mają dużo mieszkańców dzielą się
na dzielnice.
Przykład – dużą gminą jest Warszawa.
Warszawa dzieli się na 18 dzielnic.
W gminie sprawami mieszkańców gminy zajmuje się urząd gminy.
W dzielnicy sprawami mieszkańców zajmuje się urząd dzielnicy.
W urzędzie gminy i urzędzie dzielnicy możesz załatwić wiele spraw.
Na przykład:
• otrzymać dowód osobisty
• otrzymać kopie swojego aktu
urodzenia
• otrzymać kopię aktu
małżeństwa
• otrzymać alimenty na
dziecko, jeśli osoba, która ma
płacić alimenty tego nie robi
• zameldować się
lub wymeldować z domu lub mieszkania
• otrzymać zasiłek rodzinny i inne dodatki pieniężne do tego zasiłku
• otrzymać zasiłek pielęgnacyjny
• otrzymać becikowe, czyli jednorazową zapomogę jeśli urodziło ci się dziecko
• założyć działalność gospodarczą, czyli własną firmę.
11
OSOBA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W URZĘDZIE
Najwięcej spraw załatwisz w urzędzie gminy lub dzielnicy.
Każda osoba, która załatwia sprawy w urzędzie nazywa się klientem.
Według prawa osoba z niepełnosprawnością intelektualną jest takim samym
klientem urzędu jak każda inna. To znaczy, że urzędnicy nie mogą gorzej
traktować i dyskryminować osób z niepełnosprawnością intelektualną.
§
Niektóre osoby z niepełnosprawnościami potrzebują wsparcia w załatwianiu
spraw w urzędzie, ponieważ mają problemy z czytaniem, pisaniem,
albo ze zrozumieniem dokumentów i innych ludzi.
Urzędy powinny tak działać, żeby każdy mógł samodzielnie załatwić w nich swoje
sprawy. To znaczy, że urzędy powinny być dostępne dla każdego.
Także dla:
• osób z niepełnosprawnością intelektualną
• osób, które nie słyszą lub źle słyszą
• osób, które nie widzą lub słabo widzą
• osób poruszających się na wózkach
inwalidzkich lub o kulach
• osób starszych oraz rodziców z małymi dziećmi.
Urząd dostępny dla osób z niepełnosprawnościami
to taki, w którym:
• oprócz schodów są windy i podjazdy
• stanowiska urzędników są na parterze budynku
• formularze i dokumenty napisane są prostym językiem, dużą czcionką i są też
w alfabecie Braille’a
• pracuje tam urzędnik, który pomaga osobom z niepełnosprawnościami
w załatwianiu spraw
• urzędnicy są życzliwi i potrafią rozmawiać z osobami z różnymi
niepełnosprawnościami
• przed urzędem są miejsca parkingowe dla pojazdów, którymi poruszają się
osoby z niepełnosprawnościami.
Pamiętaj!
Osoba z niepełnosprawnością intelektualną może załatwiać swoje sprawy
w urzędzie tak jak każdy inny klient.
12
JAK ZAŁATWIAĆ SPRAWY W URZĘDZIE?
Jeśli chcesz załatwić jakąś sprawę w urzędzie, musisz złożyć wniosek.
Wniosek to prośba do urzędu, aby załatwił twoją sprawę.
Na przykład wniosek o wydanie dowodu osobistego.
Wniosek składa się na specjalnych drukach.
Są to formularze. Formularze znajdują się
w urzędzie. Znajdziesz je także w internecie,
na stronie internetowej urzędu.
Wniosek możesz wypełnić w domu
lub w urzędzie. Jeśli się pomylisz przy pisaniu
wniosku, to możesz napisać nowy wniosek
na nowym formularzu. Jeśli nie rozumiesz
czegoś w formularzu, zapytaj urzędnika,
co dokładnie masz napisać.
Nie wszyscy urzędnicy zajmują się wszystkim sprawami. Każdy urzędnik ma swoje
zadania. Na przykład jeśli przeprowadziłeś się i chcesz się zameldować w nowym
miejscu, musisz rozmawiać z urzędnikiem, który zajmuje się meldunkami.
W urzędach, tuż przy wejściu znajduje się stanowisko „INFORMACJA”.
Tam dowiesz się, u którego urzędnika załatwisz swoją sprawę.
Osoba z „INFORMACJI” może skierować
cię do specjalnego wydziału, który zajmuje
się sprawami mieszkańców. W Warszawie
taki wydział nazywa się Wydziałem Obsługi
Mieszkańców - w skrócie WOM.
WOM często znajduje się na parterze urzędu.
WOM składa się z kilku stanowisk.
Nad każdym stanowiskiem jest napis z
informacją, jakimi sprawami zajmuje się
urzędnik, który tam pracuje.
Urzędnicy w Wydziale Obsługi Mieszkańców:
• tłumaczą jak załatwić jakąś sprawę i wypełnić formularze
• wyjaśniają, jakie dokumenty należy złożyć, aby załatwić jakąś sprawę
• przyjmują wnioski i dokumenty
• informują, kiedy sprawa będzie załatwiona
• powiadamiają SMS o gotowym do odbioru dokumencie.
13
JAK ZAŁATWIAĆ SPRAWY W URZĘDZIE?
Wiele urzędów załatwia sprawy obywateli
przez internet.
Każdy urząd ma swoją stronę internetową.
Dzięki internetowi możesz:
• wysłać pytanie i dostać na nie
odpowiedź bez chodzenia do urzędu
• umówić się na wizytę w urzędzie i
otrzymać bilet z numerem, dzięki któremu załatwisz sprawę w urzędzie bez
stania w kolejce
• odnaleźć formularze różnych wniosków
Pamiętaj!
Urzędnik NIE MOŻE ODMÓWIĆ załatwienia sprawy osoby z niepełnosprawnością
intelektualną.
Urzędnik MA OBOWIĄZEK załatwić sprawy osoby z niepełnosprawnością
intelektualną tak samo dobrze i szybko jak sprawy innych osób.
Jeśli nie rozumiesz tego co mówi urzędnik, poproś aby mówił do ciebie
prostymi słowami.
Zdarza się, że urzędnicy nie chcą obsługiwać osób z niepełnosprawnością
intelektualną i żądają, by taka osoba przyszła ze swoim rodzicem
albo opiekunem. To niezgodne z prawem! §
Możesz przyjść do urzędu z osobą, która będzie Ci pomagała, ale tylko wtedy,
gdy sam o tym zdecydujesz.
W urzędzie powinna pracować osoba, która pomaga osobom
z niepełnosprawnościami w załatwianiu spraw urzędzie.
Zapytaj w „INFORMACJI”, czy urząd ma taką osobę.
14
TEST – CZEGO DOWIEDZIAŁEŚ SIĘ Z PRZEWODNIKA?
Jeśli chcesz, odpowiedz na pytania.
Zaznacz w każdym pytaniu tylko jedną prawidłową odpowiedź (a, b lub c).
Na dole strony znajdziesz prawidłowe odpowiedzi. Możesz sprawdzić, czy dobrze
odpowiedziałeś na pytania.
1. Polska podzielona jest administracyjnie na:
a. Województwa, powiaty i gminy
b. Województwa, miasta i wsie
c. Województwa, starostwo i radę gminy
2. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną:
a. Nie mogą załatwiać swoich spraw w urzędzie bez opiekuna
b. Mogą załatwiać swoje sprawy w urzędzie bez opiekuna
c. Nie mają żadnych praw w urzędzie
3. Samorząd terytorialny:
a. Dba o sprawy swoich mieszkańców
b. To premier i rada ministrów
c. To sądy i policja
Prawidłowe odpowiedzi 1 – a, 2 – b, 3 – a.
15
Monika Zima-Parjaszewska – doktor nauk prawnych, adiunkt w Akademii Pedagogiki Specjalnej,
Wiceprezeska Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Umysłowym (PSOUU). Rozprawę doktorską na temat konstytucyjnych aspektów ubezwłasnowolnienia
osób z niepełnosprawnością intelektualną obroniła w 2010 r. na Wydziale Prawa i Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego. Od wielu lat podejmuje działania na rzecz popularyzacji praw człowieka
w odniesieniu do osób narażonych na dyskryminację, w szczególności osób z niepełnosprawnością
intelektualną. Autorka wielu publikacji na temat ochrony praw człowieka. Współtworzyła program
edukacji obywatelskiej osób z niepełnosprawnością intelektualną PSOUU. Prowadzi szkolenia
self-adwokatów w tym zakresie.
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU) –
jedna z największych i najstarszych polskich organizacji pozarządowych, od 50 lat działająca
na rzecz wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną we wszystkich obszarach
życia społecznego. Powstała w 1963r. Zrzesza blisko 12 tys. członków. Działa poprzez Koła
terenowe – 124 w całym kraju. Koła PSOUU prowadzą ponad 400 specjalistycznych placówek
i form terapeutycznych, edukacyjnych i wspierających, które umożliwiają aktywne życie blisko
25 tysiącom dzieci, młodzieży i dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.
PSOUU jest organizacją pożytku publicznego - KRS: 0000162757.
Działania PSOUU można wesprzeć przekazując jej 1% podatku.
Zarząd Główny PSOUU - ul. Głogowa 2B, 02-639 Warszawa
tel.: 22 646 03 14, 22 848 82 60, fax: 22 848 61 62
e-mail: [email protected], www.psouu.org.pl