Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach

420
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 420-427
Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania
w latach 1961-1970. Część II. Rodzaj i zakres obrażeń
doznanych przez ofiary
Fatal car accidents in the region of Poznan between 1961-1970. Part II. Type and extent
of injuries suffered by victims
Czesław Żaba 1,4/, Ewa Zbanyszek 1/, Aneta Klimberg 3/, Paweł Świderski 1/, Jerzy T. Marcinkowski 3/,
Zbigniew Żaba 2/
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Leczenia Bólu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3/
Zakład Higieny, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
4/
Pracownia Badania Wypadków Drogowych, Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dra Jana Sehna w Krakowie
1/
2/
Cel badań. Przedstawienie rodzaju i zakresu obrażeń doznanych przez
ofiary śmiertelne wypadków samochodowych.
Aim. Presentation of the nature and extent of injuries suffered by victims
of fatal car accidents.
Materiał. Przypadki sekcjonowane w Katedrze i Zakładzie Medycyny
Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu w latach 1961-1970. Analiza ofiar śmiertelnych dotyczyła
także przyczyny zgonu, czasu zgonu oraz miejsca wypadku.
Material. Autopsy protocols from the Chair and Department of Forensic
Medicine of Poznan University of Medical Sciences between 1961-1970.
The analysis of the fatalities included cause of death, time of death and
place of the accident.
Wyniki. W analizowanym okresie stwierdzono 93 śmiertelne ofiary
wypadków samochodowych, z których prawie połowa (45,2%) zmarła
w następstwie obrażeń czaszkowo-mózgowych, nieco mniej (43%) ofiar
zmarło z powodu obrażeń wielonarządowych.
Results. In the analyzed period there were 93 fatalities of traffic accidents,
of which almost half (45.2%) died from cranio-cerebral injuries, a slightly
lower percentage (43%) of victims died due to multiple organ injuries.
Słowa kluczowe: wypadki drogowe samochodowe, obrażenia, urazy
czaszkowo-mózgowe, obrażenia wielonarządowe
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 420-427
www.phie.pl
Nadesłano: 20.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 18.07.2011
Wstęp
W Polsce w latach 1964-1969 zginęło na drogach 17 368 osób, a 153 430 odniosło obrażenia.
Nasz kraj nie należał przy tym do potentatów ruchu
samochodowego, gdyż w tym okresie liczba pojazdów
mechanicznych wynosiła niecałe 3 mln. Ta względnie
niewielka liczba pojazdów przyczyniła się w ciągu 5 lat
do umieszczenia w szpitalach liczby ludzi równającej
się całej populacji Białegostoku. W 2006 r. w Polsce
zaistniało 48 100 wypadków samochodowych, w tym
5 444 ofiar poniosło śmierć, natomiast 61 191 osób
doznało obrażeń ciała. Wskaźnik osób zabitych
w skali kraju wyniósł 11,32 na 100 wypadków, natomiast wskaźnik rannych 127,22. W Polsce od kilku
Key words: car accidents, injuries, cranio-cerebral injuries, multiple organ
injuries
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. med. Czesław Żaba
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań
e-mail: [email protected]
lat liczba wypadków drogowych utrzymuje się na
poziomie 50‑60 tys. rocznie. W wypadkach tych ginie
rocznie około 5,5 tys. osób. W ciągu ostatniego dwudziestolecia urazy stały się jednym z trzech głównych
problemów medycyny [1, 2, 3, 4].
Cele pracy
Charakterystyka obrażeń doznanych przez ofiary
śmiertelne wypadków drogowych samochodowych
w przypadkach sekcjonowanych w Katedrze i Zakładzie
Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w latach 1961-1970.
Celem było również poznanie najczęstszych obrażeń
wewnętrznych odniesionych przez ofiary, poznanie
Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach 1961-1970. Część II. Rodzaj i zakres obrażeń ... 421
czasu przeżycia, najczęstszego miejsca i przyczyny
zgonu ofiar wypadków drogowych samochodowych.
Materiał i metody
Materiał do badań stanowiły protokoły oględzin
zewnętrznych i sekcji zwłok wykonanych w Katedrze
i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
z lat 1961-1970. Badaniami objęto tylko protokoły
sekcji zwłok osób zmarłych w wypadkach drogowych
samochodowych (WDS) z terenu miasta Poznania
i przyległych miejscowości.
Wyniki
W latach 1961-1970 w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu wykonano 4 361 sekcji
zwłok, z których wyodrębniono 93 (2,1%) protokoły
ofiar WDS.
Uwzględniając lokalizację obrażeń, najczęściej
stwierdzane były obrażenia głowy (45,2%) oraz jamy
brzusznej i miednicy (45,2%). Ofiary WDS rzadziej
miały stwierdzane obrażenia wewnętrzne w obrębie
klatki piersiowej (19,4%), a najrzadziej opisywano
obrażenia w obrębie kończyn (4,3%) i szyi (3,2%)
(tab. I).
Charakteryzując umiejscowienie obrażeń wewnętrznych pod względem płci, zauważa się, że ponad
40% kobiet, jak i mężczyzn, w następstwie WDS odniosło obrażenia w obrębie jamy brzusznej. Ponadto
mężczyźni nieco częściej (46,4%), aniżeli kobiety
(33,3%) doznawali obrażeń wewnętrznych w obrębie
głowy. Z kolei tylko kobiety doznawały obrażeń wewnętrznych w obrębie szyi, a obrażeń w okolicach
kończyn doznawali tylko mężczyźni (tab. II).
Analizując obrażenia czaszkowo-mózgowe zauważa się, że prawie każda śmiertelna ofiara WDS
doznała stłuczenia mózgu lub złamania kości podstawy czaszki (88,5%); u co drugiej osoby wystąpiło
krwawienie podtwardówkowe (48,1%); u 2/3 wystąpiło złamanie kości sklepienia czaszki (67,3%); u co
trzeciej osoby w czasie sekcji odnotowano zmiażdżenie
lub rozerwanie mózgu (34,6%). Pozostałe obrażenia
wewnętrzne głowy (krwawienie do komór czy krwiaki
nadtwardówkowe) były stwierdzane u niewielkiego
odsetka osób. Ofiary WDS zdecydowanie częściej
doznawały złamania kości podstawy czaszki (88,5%)
aniżeli złamania kości sklepienia czaszki (67,3%).
W poszczególnych latach analizowanego okresu zauważa się niewielkie wahania odsetkowe w zakresie
odnoszonych przez ofiary obrażeń wewnętrznych
głowy (tab. III).
Analizując obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar
WDS z uwzględnieniem płci wynika, że mężczyźni
częściej aniżeli kobiety doznawali złamań w obrębie
kości czaszki, szczególnie istotnie różnica ta dotyczyła
złamań kości sklepienia czaszki. Zdecydowanie częś-
Tabela I. Lokalizacja obrażeń wewnętrznych u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table I. Location of internal injuries in the car accident fatalities between 1961-1970
Część ciała /Body part
głowa /head
szyja /neck
klatka piersiowa /chest
jama brzuszna i miednica /abdomen and pelvis
kończyny /extremities
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
1961 N=4
2
50,0
0
0,0
1
25,0
1
25,0
0
0,0
1962 N=19
11
57,9
1
5,3
4
21,1
8
42,1
4
21,1
1963 N=5
0
0,0
0
0,0
3
60,0
4
80,0
0
0,0
1964 N=7
5
71,4
0
0,0
3
42,9
2
28,6
0
0,0
1965 N=1
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
100,0
0
0,0
1966 N=4
1
25,0
0
0,0
1
25,0
3
75,0
0
0,0
1967 N=12
6
50,0
0
0,0
3
25,0
3
25,0
0
0,0
1968 N=9
4
44,4
0
0,0
0
0,0
5
55,6
0
0,0
1969 N=21
9
42,9
2
9,5
2
9,5
9
42,9
0
0,0
1970 N=11
4
36,4
0
0,0
1
9,1
6
54,5
0
0,0
Ogółem /total N=93
42
45,2
3
3,2
18
19,4
42
45,2
4
4,3
Tabela II. Topografia obrażeń wewnętrznych u ofiar WDS – wg płci
Table II. Topography of internal injuries in the car accident fatalities – according to gender
Część ciała /body part
Kobiety /women N=9
Mężczyźni /men N=84
Ogółem /total N=93
n
%
n
%
n
%
głowa /head
3
33,3
39
46,4
42
45,2
szyja /neck
2
22,2
1
1,2
3
3,2
klatka piersiowa /chest
0
0,0
18
21,4
18
19,4
jama brzuszna i miednica /abdomen and pelvis
4
44,4
38
45,2
42
45,2
kończyny /extremities
0
0,0
4
4,8
4
4,3
422
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 420-427
ciej u mężczyzn były stwierdzane obrażenia w obrębie
samego mózgu: ponad 2-krotnie częściej dochodziło
u nich do zmiażdżenia czy rozerwania mózgu i tylko
niewiele częściej występowało u nich stłuczenie tkanki
mózgowej. Jedynie częściej u kobiet dochodziło do
krwawienia nadtwardówkowego i krwawienia do komór mózgu (tab. IV).
W analizowanych 2/3 przypadków doszło do
złamania kręgosłupa szyjnego, przeważnie łącznie
z przerwaniem rdzenia kręgowego w tym odcinku.
W pozostałych przypadkach doszło do zwichnięcia
kręgosłupa w odcinku szyjnym (tab. V).
Analizując odnoszone obrażenia wewnętrzne
w obrębie szyi u ofiar WDS, zauważa się że, zdecydowanie częściej były one stwierdzane u mężczyzn
aniżeli kobiet (tab. VI).
Większość ofiar WDS, u których stwierdzono
obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej,
Tabela III. Obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table. III. Cranio-cerebral injuries in the car accident fatalities betwwen 1961-1970
1961
N=2
Obrażenie /injury
n
%
1962
N= 9
n
%
1963
N=1
n
%
1964
N=4
n
1966
N=1
%
n
1967
N=8
%
n
%
1968
N=6
n
1969
N=14
%
n
1970
N=7
%
n
Ogółem
N=52
%
n
%
złamanie kości sklepienia czaszki /fracture of the
cranial vault bones
2 100,0 8 88,9 1 100,0 2 50,0 1 100,0 6 75,0 5 83,3 8 57,1 2 28,6 35 67,3
złamanie kości podstawy czaszki /fracture of the
cranial base bones
2 100,0 8 88,9 1 100,0 4 100,0 1 100,0 8 100,0 6 100,0 11 78,6 5 71,4 46 88,5
zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu /crushing or
burst of the brain
0
5 55,6 0
0,0
1 25,0 0
0,0
4 50,0 3 50,0 5 35,7 0
stłuczenie mózgu lub krwawienie śródczaszkowe
/brain contusion or intracranial haemorrhage
1 50,0 9 100,0 0
0,0
3 75,0 0
0,0
7 87,5 5 83,3 14 100,0 7 100,0 46 88,5
0,0
0,0
18 34,6
krwawienie do komór /bleeding to the brain ventricles 0
0,0
1 11,1 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
9 64,3 0
0,0
10 19,2
krwawienie nadtwardówkowe /epidural haemorrhage 0
0,0
2 22,2 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
2 14,3 0
0,0
4
krwawienie podtwardówkowy /subdural haemorrhage 0
0,0
3 33,3 0
0,0
0
0,0
0
0,0
6 54,5 6 100,0 8 57,1 2 28,6 25 48,1
7,7
Tabela IV. Obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar WDS – wg płci
Table IV. Cranio-cerebral injuries in the car accident fatalities – according to gender
Część ciała /part of the body
Kobiety /women N=6
Mężczyźni /men N=46
Ogółem /total N=52
n
%
n
%
n
%
złamanie kości sklepienia czaszki /fracture of the cranial vault bones
2
33,3
33
71,7
35
67,3
złamanie kości podstawy czaszki /fracture of the cranial base bones
2
33,3
44
95,7
46
88,5
zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu /crushing or burst of the brain
1
16,7
17
37,0
18
34,6
stłuczenie mózgu lub krwawienie śródczaszkowe /contusion or intracranial haemorrhage
5
83,3
41
89,1
46
88,5
krwawienie do komór /bleeding to the brain ventricles
2
33,3
8
17,4
10
19,2
krwawienie nadtwardówkowe /epidural haemorrhage
1
16,7
3
6,5
4
7,7
krwawienie podtwardówkowy /subdural haemorrhage
2
33,3
23
50,0
25
48,1
1965
N=1
1968
N=1
1969
N=3
Ogółem
/total
Tabela V. Obrażenia wewnętrzne w obrębie kręgosłupa szyjnego u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table V. Injuries of cervical spine in the car accident fatalities between 1961-1970
1962
N=1
Obrażenie /injury
1963
N=1
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
złamanie kręgosłupa szyjnego /fracture of the cervical spine
0
0,0
1
100,0
1
100,0
0
0,0
3
100,0
5
71,4
złamanie kręgosłupa szyjnego z przerwaniem rdzenia /fracture of the
cervical spine with the rupture of the spinal cord
1
100,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
33,3
2
28,6
zwichnięcie kręgosłupa szyjnego /luxation of the cervical spine
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
100,0
1
33,3
2
28,6
Tabela VI. Obrażenia kręgośłupa szyjnego u ofiar WDS – wg płci
Table. VI. Injuries of cervical spine in the car accident fatalities – according to gender
Obrażenie /injury
Kobiety /women N=2
Mężczyźni /men N=5
Ogółem /total N=7
n
%
n
%
n
%
złamanie kręgosłupa szyjnego /fracture of the cervical spine
1
50,0
4
80,0
5
71,4
złamanie kręgosłupa szyjnego z przerwaniem rdzenia /fracture of the
cervical spine with the rupture of the spinal cord
1
50,0
1
20,0
2
28,6
zwichnięcie kręgosłupa szyjnego /luxation of the cervical spine
0
0,0
2
40,0
2
28,6
Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach 1961-1970. Część II. Rodzaj i zakres obrażeń ... 423
miały stwierdzane złamania żeber (66,0%), które to
dość często powodowało rozdarcie opłucnej lub pęknięcie płuca (23,4%). U 1/3 ofiar WDS stwierdzono
obecność krwi w jamach opłucnowych (36,2%). Pozostałe obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej
występowały niezbyt często (tab. VII).
Analizując obrażenia wewnętrzne klatki piersiowej u ofiar WDS pod względem płci, stwierdza się, że
u wszystkich sekcjonowanych kobiet stwierdzane były
złamane żebra oraz obecność krwi w jamach opłucnowych i złamanie kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia.
Były to jedyne obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki
piersiowej. Nieco inaczej przedstawiały się obrażenia
wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u mężczyzn.
Jedynie u około 3/4 było stwierdzone złamanie żeber czy obecność krwi w jamach opłucnowych. Inne
obrażenia dotyczyły jedynie niewielkich odsetków
mężczyzn, należy tutaj wspomnieć, iż u co piątego
mężczyzny stwierdzone było pęknięcie mięśnia sercowego lub pęknięcie worka osierdziowego (tab. VIII).
Z analizy obrażeń wewnętrznych jamy brzusznej
wynika, że w większości przypadków stwierdzane było
Tabela VII. Obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table VII. Internal injuries of the chest in the car accident fatalities between 1961-1970
1961
N=4
Obrażenie /injury
n
1962
N=8
%
1963
N=2
1964
N=2
1966
N=1
1967
N=10
%
1968
N=5
n
%
n
%
n
%
n
%
n
krwawienie do jam opłucnowych /haemothorax
1 25,0 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
6 60,0 1
n
złamanie żeber /fracture of the ribs
2 50,0 8 100,0 1 50,0
pęknięcie płuca /lung rupture
1 25,0 1
%
1969
N=9
n
Ogółem
/total
N=47
1970
N=6
%
n
%
n
%
20,0 5 55,6 4 50,0 17 36,2
1 50,0 1 100,0 7 70,0 5 100,0 6 66,7 0
0,0 31 66,0
12,5 2 100,0 1 50,0 0
0,0
3 30,0 1
20,0 0 0,0
2 25,0 11 23,4
pęknięcie worka osierdziowego /pericardial sack rupture 1 25,0 0
0,0
1 50,0 0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
pęknięcie serca /heart rupture
1 25,0 1
12,5 1 50,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
2 22,2 2 25,0 7 14,9
złamanie kręgosłupa z przerwaniem rdzenia /fracture
of the spine with rupture of the spinal cord
0 0,0
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
2 22,2 2 25,0 4
0
0
0,0
0
0,0
0,0
2
4,3
8,5
Tabela VIII. Obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u ofiar WDS – wg płci
Table VIII. Internal injuries of the chest in the car accident fatalities – according to gender
Kobiety /women N=3
Obrażenie /injury
Mężczyźni /men N=44
Ogółem /total N=47
n
%
n
%
n
%
krwawienie do jam opłucnowych /haemothorax
1
14,3
16
36,4
17
36,2
złamanie żeber /fracture of the ribs
1
14,3
30
68,2
31
66,0
pęknięcie płuca /lung rupture
0
0,0
11
25,0
11
23,4
pęknięcie worka osierdziowego /pericardial sack rupture
0
0,0
2
4,5
2
4,3
pęknięcie serca /heart rupture
0
0,0
7
15,9
7
14,9
złamanie kręgosłupa z przerwaniem rdzenia /fracture of the spine with
the rupture of the spinal cord
1
14,3
3
6,8
4
8,5
Tabela IX. Obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy brzusznej i miednicy u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table IX. Internal injuries of the abdominal and pelvic cavity in the car accident fatalities between 1961-1970
1961
N=1
Obrażenie /injury
1962
N=6
%
1963
N=2
n
%
n
n
%
pęknięcie śledziony /rupture of
the spleen
0
0,0
2 33,3 1 50,0 0
0,0
%
pęknięcie wątroby /rupture of
the liver
1965
N=1
1966
N=1
1967
N=3
%
1970
N=4
%
Ogółem
/ total
N=36
%
n
n
%
n
0,0
2
66,7 1 20,0
2
18,2
2
50,0 10 27,8
1 100,0 6 100,0 2 100,0 2 66,7
1 100,0 1 100,0 2
66,7 4 80,0
7
63,6
2
50,0 28 77,8
pęknięcie nerki /rupture of the
kidney
1 100,0 0
pęknięcie jelita cienkiego
/rupture of the small intestine
0
krwawienie do jamy otrzewnej
/intraperitoneal haemorrhage
złamanie kręgosłupa lędźwiowego /fracture of the lumbar spine
0,0
n
1969
N=11
n
0
%
1968
N=5
0
0,0
n
1964
N=2
N
%
0
0,0
1 33,3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
2 40,0
3
27,3
0
0,0
7
19,4
0,0
1 16,7 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1 20,0
2
18,2
0
0,0
4
11,1
0
0,0
0
0,0
1 50,0 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
9,1
2
50,0
4
11,1
0
0,0
0
0,0
0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
9,1
0
0,0
1
2,8
złamanie kości miednicy /fracture 0
of the pelvic bones
0,0
2 33,3 1 50,0 0
0,0
0
0,0
1 100,0 2
66,7 1 20,0
2
18,2
2
50,0 11 30,6
0,0
424
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 420-427
pęknięcie wątroby (77,8%). Kolejnymi obrażeniami,
które wystąpiły w 1/3 przypadków było pęknięcie
śledziony (27,8%) i złamanie kości miednicy (30,6%)
Pozostałe obrażenia jamy brzusznej były stwierdzane
u niewielkiego odsetka ofiar WDS (tab. IX).
Analizując obrażenia wewnętrzne jamy brzusznej
z uwzględnieniem płci zauważa się, że stwierdzane we
wszystkich przypadkach pęknięcie śledziony i pęknięcie wątroby były jedyną przyczyną zgonu w przypadku
kobiet, a w przypadku mężczyzn były to najczęstsze
przyczyny śmierci (60,5%) (tab. X).
Obrażenia kończyn należały do najrzadziej
stwierdzanych uszkodzeń ciała ofiar WDS. Były to
wyłącznie złamania jednej lub obu kończyn dolnych
albo złamania kończyny górnej. Złamań kończyn,
doznawali głównie mężczyźni, tylko trzy kobiety miały
stwierdzone złamanie jednej kończyny górnej lub obu
dolnych (tab. XI).
Analizując przyczyny zgonu ofiar WDS widać wyraźnie, że prawie wszystkie ofiary umierały z powodu
odniesionych obrażeń w wypadku (tab. XIII).
W analizowanym okresie prawie połowa ofiar
(45,2%) zmarła w następstwie obrażeń czaszkowomózgowych, nieco mniej (43%) ofiar WDS umarło
z powodu obrażeń wielonarządowych. Natomiast
co 10 osoba zmarła w następstwie obrażeń klatki
piersiowej, a niewielki odsetek z powodu obrażeń
w obrębie szyi (tab. XV). W poszczególnych latach
Tabela X. Obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy brzusznej i miednicy u ofiar WDS – wg płci
Table X. Internal injuries of the abdominal and pelvic cavity in the car accident fatalities – according to gender
Kobiety/women N=3
Obrażenie /injury
Mężczyźni/men N=33
Ogółem/total N=36
n
%
n
%
n
%
pęknięcie śledziony /rupture of the spleen
2
28,6
8
14,3
10
15,9
pęknięcie wątroby /rupture of the liver
3
42,9
25
44,6
28
44,4
pęknięcie nerki /rupture of the kidney
0
0,0
5
8,9
5
7,9
pęknięcie jelita cienkiego /rupture of the small intestine
0
0,0
4
7,1
4
6,3
krwawienie wewnątrzotrzewnowe /intraperitoneal haemorrhage
0
0,0
4
7,1
4
6,3
złamanie kręgosłupa lędźwiowego /fracture of the lumbar spine
0
0,0
1
1,8
1
1,6
złamanie kości miednicy /fracture of the pelvic bones
2
28,6
9
16,1
11
17,5
Tabela XI. Obrażenia kończyn u ofiar WDS w latach 1961-1970
Table XI. Injuries of the extremities in the car accident fatalities between 1961-1970
1962
N= 6
Obrażenie /injury
n
%
1963
N=2
n
%
1964
N=1
1966
N=1
1967
N=2
n
%
n
6 100,0 2 100,0 0
0,0
1 100,0 2 100,0 2 50,0 3 50,0 3 75,0 19 73,1
złamanie 1 kończyny dolnej /fracture of 1 lower extremity
2 33,3 1 50,0 1 100,0 0
0,0
1 50,0 3 75,0 3 50,0 1 25,0 12 46,2
złamanie obu kończyn dolnych /fracture of both lower extremities
2 33,3 0
0,0
0
0,0
%
n
złamanie 1 kończyny górnej /fracture of 1 upper extremity
0
n
Ogółem
/total
N=26
n
0,0
%
1970
N=4
%
0
n
1969
N=6
n
0,0
%
1968
N=4
%
%
0 0,0 2 33,3 1 25,0 5 19,2
Tabela XII. Obrażenia kończyn u ofiar WDS – wg płci
Table XII. Injuries of the extremities in the car accident fatalities – accroding to gender
Obrażenie /injury
Kobiety/women N=3
Mężczyźni/men N=23
Ogółem/total N=26
n
%
n
%
n
%
złamanie 1 kończyny górnej /fracture of 1 upper extremity
1
33,3
18
78,3
19
30,2
złamanie 1 kończyny dolnej /fracture of 1 lower extremity
0
0,0
12
52,2
12
19,0
złamanie obu kończyn dolnych /fracture of both lower extremities
2
66,7
3
13,0
5
7,9
Tabela XVI. Przyczyny zgonu ofiar WDS w następstwie odniesionych obrażeń – wg płci
Table XVI. Injury-related causes of death of the car accident fatalities – according to gender
Przyczyna zgonu /cause of death
Kobiety/women
Mężczyźni/men
Ogółem/total
n
%
n
%
N
%
obrażenia czaszkowo-mózgowe /cranio-cerebral injuries
3
33,3
38
45,2
41
44,1
obrażenia szyi /neck injuries
2
22,2
1
1,2
3
3,2
obrażenia klatki piersiowej /chest injuries
0
0,0
5
6,0
5
5,4
obrażenia wielonarządowe /multiple organ injuries
4
44,5
40
47,6
44
47,3
Razem /total
9
100,0
84
100,0
93
100,0
Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach 1961-1970. Część II. Rodzaj i zakres obrażeń ... 425
Tabela XVII. Czas przeżycia ofiar WDS po wypadku w latach 1961-1970
Table XVII. Survival time after the accident between 1961-1970
1961
Czas przeżycia /survival time
n
%
1962
n
%
1963
n
%
1964
n
%
1965
1966
1967
1968
%
n
1969
%
n
%
1970
n
%
Ogółem
/total
n
%
n
%
n
zgon na miejscu lub w karetce
2 50,0 14 73,7 5 100,0 4 57,1 0
/death on the spot or in ambulance
0,0
2
50,0
6
50,0 7 77,8 10 47,6 8
72,7 58 62,4
n
%
do 24 godz. /up to 24 hours
1 25,0 3
15,8 0
0,0
3 42,9 1 100,0 0
0,0
3
25,0 1 11,1 10 47,6 2
18,2 24 25,8
do 2 dni /up to 2 days
0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
8,3
0
0,0
1
4,8
0
0,0
2
2,2
do 3 dni /up to 3 days
1 25,0 0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
1,1
powyżej 3 dni /over 3 days
0
10,5 0
0,0
0
0,0
0
0,0
2
50,0
2
16,7 1 11,1
0
0,0
1
9,1
8
8,6
Razem /total
4 100,0 19 100,0 5 100,0 7 100,0 1 100,0 4 100,0 12 100,0 9 100,0 21 100,0 11 100,0 93 100,0
0,0
0,0
2
Tabela XVIII. Czas przeżycia ofiar WDS po wypadku – wg płci
Table XVIII. Survival time after the accident – accroding to gender
Kobiety/women
Mężczyźni/men
Ogółem/total
n
%
n
%
n
%
Zgon na miejscu zdarzenia lub w karetce /death on the spot or in ambulance
5
55,6
53
63,1
58
62,4
do 24 godz. /up to 24 hours
3
33,3
21
25,0
24
25,8
do 2 dni /up to 2 days
0
0,0
2
2,4
2
2,2
do 3 dni /up to 3 days
0
0,0
1
1,2
1
1,1
powyżej 3 dni /over 3 days
1
11,1
7
8,3
8
8,6
Razem /total
9
100,0
84
100,0
93
100,0
Czas przeżycia /survival time
analizowanego okresu obserwowano różną częstość
występowania obrażeń w poszczególnych częściach
ciała. Jednak we wszystkich latach główną przyczyną
zgonów były obrażenia wielonarządowe (tab. XV).
Z analizy przyczyn zgonów ofiar WDS z uwzględnieniem płci wynika, że główną przyczyną zgonów
kobiet były obrażenia wielonarządowe (44,5%). Także
obrażenia wielonarządowe (47,3%) były przyczyną
zgonu mężczyzn. Obrażenia czaszkowo-mózgowe
(44,1%) były drugą przyczyną zgonu mężczyzn
a także i kobiet.
Analizując czas przeżycia ofiar WDS zauważa się,
że 2/3 (62,4%) umierało bezpośrednio po wypadku
na miejscu zdarzenia lub w karetce pogotowia czasie
transportu do szpitala w karetce. Z pozostałych osób,
które zostały przewiezione do szpitala (37,6%), jedynie u co trzeciej ofiary wdrażano jakiekolwiek leczenie,
a zgon nastąpił w co najmniej 2 dobie hospitalizacji.
Jedynie w 1963 r. na miejscu wypadku zmarło 100%
osób uczestniczących w tych wypadkach, w pozostałych latach na miejscu zdarzenia umierało od 47,6%
do 77,8% (tab. XVII).
Analizując czas przeżycia po wypadku z uwzględnieniem płci wynika, że prawie wszystkie kobiety
umierały w następstwie odniesionych obrażeń bezpośrednio na miejscu zdarzenia lub w ciągu 24 godzin
po zdarzeniu, natomiast prawie 40% mężczyzn było
przewiezionych do szpitala. Leczenie wdrożono u co
czwartego mężczyzny przewiezionego do szpitala,
a zgon nastąpił w co najmniej drugiej dobie hospitalizacji (tab. XVIII).
Dyskusja
Analiza protokołów sekcji zwłok wykazała, że
2/3 ofiar (62,4%) umierało bezpośrednio na miejscu
wypadku drogowego lub w karetce pogotowia ratunkowego w czasie transportu do szpitala. Pozostałe
ofiary, które zostały przewiezione do szpitala (37,6%),
jedynie u co trzeciej wdrażano leczenie, a zgon nastąpił
w drugiej lub następnej dobie hospitalizacji. Jednak
zdecydowana większość ofiar (88,2%) umierała na
miejscu zdarzenia lub w ciągu następnej doby, dotyczy to m.in. prawie wszystkich kobiet. W przypadku
mężczyzn 36,9% umierało poza miejscem wypadku.
Analizując przyczyny zgonu ofiar WDS stwierdza
się, że prawie wszystkie ofiary umierały z powodu
odniesionych obrażeń w wypadku, a jedynie w 6,5%
analizowanych przypadków zgony wystąpiły w okresie
leczenia powikłań odniesionych w wypadku obrażeń.
W analizowanym okresie prawie połowa (45,2%)
zmarła w następstwie obrażeń czaszkowo-mózgowych,
nieco mniej (43%) ofiar WDS umarło z powodu
obrażeń wielonarządowych, a znacznie mniej w następstwie obrażeń odniesionych wyłącznie w obrębie
klatki piersiowej (9,7%), a niewielki odsetek w wyniku
uszkodzeń szyi.
Badania innych autorów także wykazały, że we
wszystkich badanych grupach do zgonów doszło
przede wszystkim w następstwie obrażeń wielonarządowych [2, 5, 6]. Problem śmiertelnych obrażeń głowy
i szyi był jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności
ofiar wypadków [1, 7, 8, 9].
426
Podobne wyniki zaobserwował Hubert, który
stwierdził, że wśród przyczyn obrażeń czaszkowomózgowych pacjentów leczonych w latach 1960-1970
w Klinice Neurochirurgii AM w Poznaniu 45% było
ofiarami wypadków komunikacyjnych, najczęściej byli
to mężczyźni (79%). Obrażeniami współistniejącymi
był rozległe obrażenia twarzoczaszko (49%), klatki
piersiowej (14%), jamy brzusznej i miednicy (9%)
a kończyn w tym ich stłuczenia (24%) [2]. Rozmieszczenie obrażeń ofiar wypadków drogowych różniące
się z naszymi danymi przedstawił L. Brongel, który podał, że w 70% mnogie obrażenia ciała są następstwem
wypadków drogowych, czy czym 2/3 ofiar to piesi.
Udział uszkodzeń narządów poszczególnych okolic
ciała w obrażeniach mnogich – dominują obrażenia
głowy 82%, klatki piersiowej 47%, kończyn dolnych
45%, kończyn górnych 31%, miednicy 29% i brzucha
21%. Różnica ta wynika z analizy innego rodzaju ofiar
wypadków drogowych, a także innego okresu czasu
[5, 6, 7, 8, 10].
Analiza obrażeń czaszkowo-mózgowych wykazała, że prawie każda śmiertelna ofiara WDS doznała
stłuczenia mózgu (88,5%) i złamania kości podstawy
czaszki (88,5%), a u co drugiej ofiary wystąpiło krwawienie podtwardówkowe (48,1%) lub złamanie kości
sklepienia czaszki (67,3%), natomiast u co trzeciej
osoby w czasie sekcji odnotowano zmiażdżenie lub
rozerwanie mózgu (34,6%). Ofiary WDS zdecydowanie częściej doznawały złamania kości podstawy
czaszki (88,5%) aniżeli złamania kości sklepienia
czaszki (67,3%). Analizując obrażenia czaszkowomózgowe stwierdzono, że mężczyźni zdecydowanie
częściej aniżeli kobiety doznawali złamań w obrębie
kości czaszki, różnica ta dotyczyła złamań w obrębie
kości podstawy czaszki. Również częściej u mężczyzn
były stwierdzane obrażenia w obrębie samego mózgu,
ponad 2-krotnie częściej dochodziło u nich do zmiażdżenia czy rozerwania mózgu. Jedynie u kobiet częściej
dochodziło do krwawienia nadwardówkowego.
Analiza obrażeń szyi wykazała, że w 2/3 przypadkach wystąpiło złamanie kręgosłupa szyjnego,
a u co trzeciej ofiary stwierdzono przerwanie rdzenia
kręgowego. W pozostałych przypadkach doszło do
zwichnięcia kręgosłupa w odcinku szyjnym. Częściej
obrażenia szyi występowały u mężczyzn niż u kobiet.
Wśród 2/3 ofiar WDS, u których stwierdzono
jakiekolwiek obrażenia wewnętrzne klatki piersiowej,
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 420-427
stwierdzano złamanie żeber (66,0%), które to dość
często powodowało rozdarcie opłucnej (36,2%) lub
pęknięcia płuca (23,4%). U 14,9% ofiar WDS stwierdzono pęknięcie serca.
Analizując obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy
brzusznej wykazano, że w większości przypadków
stwierdzono pęknięcie wątroby (77,8%). Pozostałe
obrażenia jamy brzusznej były stwierdzane u niewielkiego odsetka ofiar WDS, za wyjątkiem pęknięcia
śledziony (27,8%) i złamań kości miednicy, które to
stwierdzono u co trzeciej ofiary (30,6%). Częściej złamania kości miednicy obserwowano u kobiet (28,6%),
aniżeli u mężczyzn (17,5%). Z dostępnych protokołów sekcyjnych wynika, że wśród obrażeń kończyn,
wymieniane były wyłącznie złamania jednej lub obu
kończyn dolnych albo złamania kończyny górnej.
W 1975r. na miejscu zdarzenia lub bezpośrednio po
wypadku zginęło aż 67,9%, a 31,2 w okresie 30 dni
wszystkich ofiar wypadków drogowych. Największa
śmiertelność występowała w wypadkach z pieszymi.
Wśród ofiar wypadków drogowych dominowały osoby
w wieku produkcyjnym – zabitych 68% i rannych 78%
[1, 10].
Według Brongela 50-60% zgonów z powodu
mnogich obrażeń ciała następuje w ciągu minut od
wypadku, jeszcze w okresie przedszpitalnym [5, 6].
Udział uszkodzeń ciała w mnogich obrażeniach
ciała, według Brongela, to obrażenia głowy 82%, klatki
piersiowej 47%, brzucha 21%, 29 miednicy, kręgosłupa szyjnego 14%, kończyn górnych 31% i dolnych
45%. Umiejscowienie obrażeń ciała w znacznej mierze
wynika z mechanizmu wypadku, a ich ciężkość od
wielkości działającej siły. Obrażenia klatki piersiowej
i brzucha kojarzone są kierowcami samochodów, natomiast głowy i kończyny z motocyklistami [1, 5, 6,
10, 11, 12].
Podsumowanie i wnioski
1. W analizowanym okresie 2/3 ofiar (62,4%) umierało bezpośrednio na miejscu wypadku drogowego
lub w karetce pogotowia ratunkowego w czasie
transportu do szpitala.
2. Główną przyczyną zgonu ofiar wypadków samochodowych były obrażenia czaszkowo-mózgowe
(45,2%) i obrażenia wielonarządowe (43%).
3. W obrębie tułowia najczęściej dochodziło do
złamania żeber, pęknięć wątroby i śledziony oraz
złamań kości miednicy.
Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach 1961-1970. Część II. Rodzaj i zakres obrażeń ... 427
Piśmiennictwo / References
1. Chróścielewski E. Struktura i etiologia wypadków drogowych
na terenie PRL w latach 1970-1975. Wypadkowość drogowa,
alkoholizm oraz inne przyczyny biologiczne. Materiały
Naukowe 1977: 11-22.
2. Huber Z, Gabryel P, Tokarz F, Simon E, Matłosz Z, Nowak S,
Pawlak Z, Szymaś J. Analiza kliniczno-patomorfologiczna
przyczyn zgonów u chorych z obrażeniami czaszkowomózgowymi. Pat Pol 1974, XXV, 3: 497-502.
3. Roczniki Statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego za
lata 1961-1970. PWN, Warszawa 1952-1961.
4. Rychter W, Rzeszkowicz E. Wypadki drogowe. MON,
Warszawa 1957, 15-51.
5. Brongela L, Duda K. Mnogie i wielonarządowe obrażenia
ciała. PZWL, Warszawa 2001.
6. Brongela L. Złota godzina, czas życia, czas śmierci.
Krakowskie Wyd Medyczne, Kraków 2000.
7. Kłys M, Grzeszczuk S, Majchrzak T. Wypadki komunikacyjne
ze skutkiem śmiertelnym a alkohol na obszarze Małopolski
w latach 2000-2003 na podstawie materiału archiwalnego
Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ w Krakowie. Arch Med
Sąd Krym 2006, LVI: 80-85.
8. Szeremeta M, Niemcunowicz-Janica A, Sackiewicz A,
Ptaszyńska-Sarosiek I. Analiza ofiar wypadków
komunikacyjnych w świetle materiału sekcyjnego Zakładu
Medycyny Sądowej w Białymstoku w latach 2007-2008. Arch
Med Sąd Krym 2009, LIX: 172-176.
9. Stępniewski W, Rydzewska-Dudek M, Janica J i wsp. Analiza
ofiar wypadków drogowych w wieku 0-18 lat w materiale
sekcyjnym Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej
w Białymstoku w latach 1997‑2006. Ann Acad Med
Stetinensis 2007, 53, Suppl. 2: 50-54.
10. Żaba C, Żaba Z, Marcinkowski JT, Helak C, Łapaj Ł,
Stachowiak E. Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych
wypadków samochodowych w rejonie Poznania na
podstawie materiału sekcyjnego Zakładu Medycyny Sądowej
Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w latach 2000-2009.
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2), 291-297.
11. Duncan GJ, Meals R. One hundred years of automobileinduced orthopedic injures. Orthopedics 1995, 18:
165‑170.
12. Marcinkowski T. Medycyna sądowa dla prawników. Wyd
Prawnicze, Warszawa 1982, 546-576.