T: Zakwit glonów

T: Zakwit glonów.
Zakwit glonów to masowy rozwój sinic lub glonów (zielenice, okrzemki, bruzdnice, a czasem także glony
nitkowate) powodujący zabarwienie wody i spadek jej przeźroczystości. Zakwit związany jest z tonią wody.
Jego obecność można stwierdzić na pierwszy rzut oka (po zmianie zabarwienia wody po zakwicie danego
gatunku glona, np. na zielono, czerwono, żółto). W odniesieniu do zakwitu mówimy o planktonie. Ogranicza
się od kilku do kilkudziesięciu centymetrów (od 1m do 1,5m) w głąb wody. Przy zakwicie warunki świetlne
pogarszają się, a w związku z tym także warunki życia glonów. Zakwity glonów nitkowatych tworzą
charakterystyczne kożuchy, a ich efekt tlenowo- świetlny jest taki sam. Zakwit może pojawić się także w strefie
przydennej- głównie przez okrzemki. Tworzą się wtedy „piętra tlenowości”:
1) na powierzchni zakwit sinic- deficyt tlenu;
2) głębokości pośrednie- wysoka zawartość tlenu;
3) w strefie przydennej zakwit okrzemek- deficyt tlenu.
Zakwity glonów powodowane są przeważnie przez jeden gatunek glonów lub sinic, rzadziej przez dwa gatunki.
Działają one allelopatycznie na pozostałe gatunki powodujące zakwit, tzn. wytwarzają one substancje hamujące
rozwój innych gatunków.
Skład:
1) Sinice (Cyanobacteria)
W wodach słodkich najbardziej znanymi i najczęściej występującymi są gatunki z rodzaju Microcystis:
a) Microcystis aeruginosa- pojedyncze komórki, które tworzą olbrzymie konglomeraty, otaczają się śluzem;
b) Microcystis wesenbergii- mają bardzo dużo śluzu, widać bardzo wyraźnie granice kolonii;
Anabena flos- aqvae- mniejsze komórki skręcone dość nieregularnie
Anabena spiroides- nitkowate z cystami, tworzy sprężynki i ma olbrzymie komórki.
Aphamizomenon flos- aqvae- tworzy pakiety, które łączą się śluzami, długość do 3-4 mm, średnica 1 mm,
na wodzie tworzą unoszące się kłoski;
Spirulina major- kształt trychanów (ciasnej sprężynki)
Oscillatoria sp.- nici z ciasno ułożonych komórek, na końcu zaokrąglone, nie mają otoczki śluzowej,
Nodularia spunigena
2) Okrzemki (Bacillariophyta)
Asterionella gracillima- pałeczki sklejają się na końcach śluzem tworząc charakterystyczne gwiazdki
3) Bruzdnice, Tobołki (Pyrrophyta)- skórzasta ściana komórki, bardzo gruba, ich domeną są zakwity wód
morskich, gdzie są odpowiedzialne za większość zakwitów; w wodach słodkich występują dwa dominujące
gatunki:
Ceretium hiruldinella
Peridinium sp.
4) Eugleniny (Euglenophyta)- charakterystyczne dla wód bogatych w biogeny, często tworzą się zielone
kolonie;
Phacus sp. – komórki silnie spłaszczone (płaski dysk lekko skręcony z wicią służącą do poruszania się),
zakwity koloru zielonego
Trachelomonas sp. – zakwity żółto- brązowe;
5) Zielenice (Chlorophyta)- zakwity najczęściej zielone,
Zielenice z rzędu Chloroccocales, przeważnie pojedyncze komórki o kształcie kulistym; np.
a) Chlorella- żyje pojedynczo, drobne komórki, liczne w wodach ciepłych;
Scenedesmus quadicauda- połączone cztery komórki, skrajne mają zaostrzone wyrostki,
Scenedesmus denticulatus
Volvox sp.
Aby pojawił się zakwit musi być:
Æ odpowiednia, optymalna temperatura, np. okrzemki preferują niższa, sinice najwyższą;
Æ odpowiednia ilość biogenów w wodzie- głównie fosfor i jego związki
Æ odpowiednie światło
Æ dodatkowe specyficzne warunki, np. odpowiednia ilość krzemu dla okrzemek
W momencie zakwitu wody spada bioróżnorodność- w niektórych przypadkach możemy mówić o
monokulturze.
Kalendarz zakwitów w naszych wodach:
Æ koniec marca i początek kwietnia pojawiają się zakwity okrzemkowe; pojawiają się przy odpowiednim
oświetleniu; często pierzaste; są zbawieniem dla organizmów flirtujących (zooplankton); mogą pojawiać się
kilkakrotnie
Æ wiosną- na przełomie maja i czerwca (czasem w połowie czerwca) pojawiają się zakwity sinic (gdy
temperatura wzrośnie do 25oC)- wtedy już inne organizmy nie zakwitają; często po zakwicie sinic pojawiają się
bruzdnice (dość często w jeziorach nagle zeutrofizowanych)
Æ jesienią przeważają zakwity okrzemek (gdy temperatura zaczyna spadać, zwiększa się żyzność wód)
Æ w okresie jesienno- zimowym zakwity raczej nie występują; rzadko pojawiają się zakwity pod tafla lodu;
Znaczenie zakwitów:
1) niezastąpiony pokarm dla zooplanktonu
2) Spirulina sp. tworzy zakwity, które są wykorzystywane przez człowieka w przemyśle farmaceutycznym
3) Chlorella sp. stosowana jest w hodowli zwierząt, uprawiana jako źródło pokarmu dla człowieka,
wykorzystuje się ją do napowietrzania wody.
Efekty zakwitów:
1) niemożność rozwoju innych organizmów przez zmniejszenie przeźroczystości wody
2) przesycenie tlenowe w dzień- choroba tlenowa ryb; deficyt tlenowy w nocy
3) ubożenie fauny (także ichtiofauny)
4) produkowane substancje allelopatyczne w szczytowym momencie mogą działać na organizmy wyższe,
także zwierzęce (mogą być toksyczne dla ryb, ale także dla organizmów lądowych- w tym też człowieka;
neurotoksynyÆ wpływają na układ nerwowy, pojawiają się utrudnienia w oddychaniu; hepatoksynywpływają na wątrobę); głównie mowa o sinicach;
Zakwity spowodowane są zanieczyszczającymi biogenami, tzn. nadmierną i zbyt szybką eutrofizacją
przeprowadzaną przez człowieka (przeżyźnione wody kwitną co rok).
Oceany produkują 90% tlenu atmosferycznego.