iii-kw-08_dolnoslask.. - Instytut na rzecz Ekorozwoju

INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
INSTITUTE FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT
W interesie przyszłych pokoleń / In the interest of the future generations
PROGRAM AKTYWNEJ EDUKACJI NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
EKO-HERKULES
ul. Nabielaka 15 lok. 1
00-743 Warszawa/Warsaw
POLAND
www.ine-isd.org.pl
Tel./Phone:
Tel./Phone:
Tel./Phone:
Fax.:
E-mail:
(48-22) 851-04-02
(48-22) 851-04-03
(48-22) 851-04-04
(48-22) 851-04-00
[email protected]
Monitoring postępów zrównoważonego rozwoju
Doniesienia uczestnika Sieci Informacyjno-Rozpowszechniającej
województwo dolnośląskie – III kwartał 2008 r.
Jacek Jakubiec
Fundacja Kultury Ekologicznej, Jelenia Góra
Wprowadzenie
Niniejszy raport został sporządzony dla czterech wybranych obszarów tematycznych,
w oparciu o dane i materiały uzyskane z następujących źródeł:
1. zamówiony przez INE serwis wycinków prasowych,
2. monitoring autora raportu prowadzony w prasie regionalnej i lokalnej,
3. obserwacje i rozeznanie własne autora.
Za okres III kwartału 2008 dostarczono autorowi raportu łącznie 22 wycinki prasowe,
pochodzące z następujących gazet: „Gazeta Wyborcza - Wrocław” (5 tekstów), „POLSKA –
Gazeta Wrocławska” (9 tekstów), „POLSKA”(2 teksty) „Rzeczpospolita” (2 teksty), „Głos
Pomorza” (1 tekst), „Tygodnik Wałbrzyski” (1 tekst), „Newsweek – Polska” (1 tekst),
„Nowy Przemysł” (1 tekst). Tematyka tych wycinków w odniesieniu do 4 monitorowanych
dziedzin: TRANSPORT - 16 tekstów, TERENY WIEJSKIE – 2 teksty, URBANIZACJA
– 0 tekstów, ENERGETYKA – 4 teksty. Tak jak w II kwartale – zdecydowanie dominują tu
jak widać materiały prasowe z dziedziny TRANSPORTU.
Autor raportu monitorował we własnym zakresie prasę lokalną z terenu Dolnego
Śląska, zwłaszcza z rejonu Jeleniej Góry.
Zebrane w ten sposób artykuły i notki prasowe (w liczbie 31) dają wzbogacony obraz
interesujących nas zjawisk i procesów, już nie tylko z dziedziny TRANSPORTU.
Stosunkowo najmniej głosów prasowych dotyczy dwóch dziedzin: TERENY WIEJSKIE
oraz URBANIZACJA. W przypadku pierwszej z nich analizą objęto także teksty dotyczące
problemów ochrony przyrody (niezależnie od tego, czy nawiązują do tematyki NATURA
2000) i krajobrazu poza obszarami zurbanizowanymi.
SPONSORZY:
PATRONAT
MEDIALNY:
Wykaz analizowanych tekstów prasowych
zamieszczono na końcu niniejszego raportu.
obejmujący łącznie 53 pozycje
Cenny „poligon obserwacyjny” stwarza działalność inicjatyw obywatelskich i
eksperckich agend Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa (w skrócie ERN-N-N). Jest to historycznie
pierwsza na obszarze b. bloku komunistycznego struktura współpracy transgranicznej
(zawiązana w r. 1991), która po stronie polskiej obejmuje obszar zbliżony do terytorium b.
województwa jeleniogórskiego. ERN-N-N to płaszczyzna aktywnej kooperacji wielu
podmiotów, głównie z sektora samorządowego, ale także administracji państwowej,
organizacji III sektora, szkolnictwa, świata nauki, gospodarki i innych dziedzin.
Z punktu widzenia celów projektu Eko-Herkules, południowo-zachodnia część
Dolnego Śląska o której mowa, to obszar szczególnie godny monitorowania, ponieważ u
podłoża idei utworzenia Euroregionu leżał głównie problem katastrofalnej degradacji
środowiska w tej części Europy, odziedziczony po dziesięcioleciach komunizmu. Wystarczy
przypomnieć funkcjonujące wówczas niechlubne epitety: „Czarny Trójkąt”, „Trójkąt
Siarkowy” (a nawet „Trójkąt śmierci”, jak jeszcze w r. 1990 pisał o tych ziemiach niemiecki
tygodnik „Der Spiegel”), by przywołać charakter oraz skalę problemu, w obliczu którego
krótko po przełomie r. 1989 lokalni partnerzy polscy, saksońscy i czescy, przy wsparciu
rządów naszych trzech krajów a także Komisji Europejskiej, podjęli zgodną walkę o czyste
środowisko. Warto przypomnieć, że już po 9 latach multilateralny projekt „Black Triangle”
został zakończony oraz podsumowany na konferencji w Dreźnie (wiosna 2000 r.) w
atmosferze dużego sukcesu. Hasła i działania na rzecz zrównoważonego rozwoju są - mniej
lub bardziej bezpośrednio, ale konsekwentnie – stale obecne w rozlicznych bilateralnych i
trójstronnych projektach podejmowanych na płaszczyźnie Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa.
Na obszarze Dolnego Śląska zbliżony charakter mają także działania polsko-czeskiego
Euroregionu Glacensis. Na ten temat autor raportu dysponuje jednak mniejszym rozeznaniem.
Monitoring wdrażania zrównoważonego rozwoju
I.
TRANSPORT
a. Inwestycje i plany rozwoju transportu publicznego , zarządzanie i popularyzacja
 Transport publiczny w aglomeracji wrocławskiej.
W tej dziedzinie w materiałach prasowych znalazła się jedna, niewątpliwie ciekawa
notatka: „Gazeta Wyborcza” – edycja wrocławska z 08.07.08., w artykule „Karta miejska:
protest odrzucony” przywołuje inicjatywę władz miejskich dot. radykalnej zmiany
systemu opłat za korzystanie z komunikacji miejskiej. Jest to koncepcja wprowadzenia
„karty miejskiej” o bardzo uniwersalnym zastosowaniu. Oznacza ona wyposażenie 700
autobusów i tramwajów w specjalne czytniki kart, a także podpisanie umów z innymi
podmiotami (jak kina, teatry, Zoo, Aquapark), które chciałyby, by za ich usługi również
można było płacić kartą. Artykuł, o którym mowa relacjonuje perturbacje powstałe po
przetargu na realizacje tego zamierzenia. Jak czytamy, o ile sąd nie uzna argumentów
jednego z uczestników przetargu (w tym wypadku – Mennicy Państwowej) to
2
wytypowany już zwycięzca przetargu (f-ma ASEC) zapewnia, że „karta miejska” będzie
w użyciu już latem 2010 r.
Poruszający w swej wymowie, dość obszerny artykuł p/t „Metro to nie szaleństwo”
zamieściła „Gazeta Wyborcza – Wrocław” w numerze z 05.09.08. Przedstawiono w nim
istotę obecnych problemów komunikacyjnych Wrocławia. Oto o ile w r. 1937 po ulicach
Wrocławia jeździło 14.629 samochodów, to dziś zarejestrowanych w tym mieście
pojazdów osobowych i ciężarowych jest ponad 300.000! Należy doliczyć ruch
tranzytowy, zakupowy, turystyczny etc. oraz fakt, że Wrocław to duży i prężnie
rozwijający się ośrodek akademicki (90.000 studentów, w dużym procencie
dysponujących samochodami). Jeśli wziąć pod uwagę, że w rozbudowie i modernizacji
systemu ulic miejskich istnieją ogromne zapóźnienia, że zwłaszcza w śródmieściu już dziś
są wielkie problemy z parkowaniem - nie ma wątpliwości, że radykalna poprawa długo
jeszcze nie nastąpi, a w najbliższych latach będzie wręcz coraz gorzej. W tej sytuacji,
jeżeli Wrocław nie ma za parę lat – jak pisze gazeta – stanąć w gigantycznym korku,
wyzwaniem pilnym staje się poważne rozważenie koncepcji budowy we Wrocławiu
szybkiej kolei miejskiej lub metra. Trudności techniczne z tym związane są często
wyolbrzymiane. Artykuł przywołuje przykład francuskiego Lille, miasta o połowę
mniejszego niż Wrocław, które mogło wybudować dwie linie metra, co znakomicie
usprawniło pasażerską komunikację miejską.
 Groźba zapaści komunikacyjnej w powiecie wałbrzyskim ?
Pisze o tym „Tygodnik Wałbrzyski” z 25.08.08 w artykule „Nieskuteczny piąty przetarg”.
Mowa w nim o serii nieudanych przetargów na sprzedaż majątku PKS Wałbrzych
(wartości 6,6 mln zł), która to firma od roku jest w stanie upadłości. W przetargach mogły
dotychczas uczestniczyć wyłącznie firmy zajmujące się usługami transportowymi. Wobec
nieskuteczności kolejnych procedur pojawia się opcja, że ten warunek nie musi być
spełniony. W tej sytuacji okoliczność, iż najatrakcyjniejsze elementy w przedmiocie
przetargu to grunty i nieruchomości, a na pewno nie mocno wysłużone autobusy miejskie
i pozostały tabor transportowy – może sprawić iż nowy nabywca może przeznaczyć to, co
zostało po PKS-ie na cele inne, niż zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie
transportu publicznego.
 Rower jako codzienny środek transportu osobowego
Nie tylko we Wrocławiu widoczna jest aktywność sympatyków roweru. „Nowiny
Jeleniogórskie” z 05.08.08 zamieściły artykuł o działaniach Izersko-Karkonoskiego
Towarzystwa Rowerowego (IKTR). Tytuł „Cykliści podpowiadają”. Członkowie
Towarzystwa często przedkładają władzom samorządowym Jeleniej Góry i innych gmin z
tego rejonu swoje krytyczne opinie i dezyderaty w sprawach związanych z modernizacją
lokalnych układów komunikacyjnych. Także cytowany artykuł zawiera szereg istotnych
uwag oraz konkretnych postulatów adresowanych głównie do Miejskiego Zarządu Dróg i
Mostów w Jeleniej Górze. Z obserwacji autora raportu wynika, że IKTR zdobywa sobie
coraz mocniejszą pozycję, jako społeczny partner, doglądający istotnych dla mieszkańców
spraw z dziedziny, w której IKTR wykazuje się znaczną kompetencją.
3
b. Połączenia drogowe i kolejowe pomiędzy ośrodkami miejskimi i centrami
przemysłowymi
 Autostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW)
W tej dziedzinie – w świetle doniesień prasowych – trwała głownie kontynuacja tematów
monitorowanych już w II kwartale br. i przywołanych w poprzedni raporcie. W dalszym
ciągu gazety – w stosunkowo licznych notkach i artykułach donosiły o perturbacjach
związanych z przygotowaniem, finansowaniem i uruchomieniem realizacji Obwodnicy
Wrocławia. Ma to swoje przyczyny: duże znaczenie tej inwestycji dla wyjścia ze stanu,
bliskiego niekiedy zapaści – co było rozwinięte w poprzednim raporcie. Główna bariera
finansowa – niedobór ok. 800 mln zł (rezerwowano 2 mln. zł, w wyniku przetargu
okazało się, że dziś nie da się jej wybudować taniej, jak za 2,8 mln zł) – została usunięta.
Donosi o tym „Gazeta Wyborcza – Wrocław” z dn.12.08.08, informując, że Generalna
Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad dołoży do tej inwestycji prawie 1 mld zł, co
stwarza szanse, iż z budową uda się zdążyć przed Euro 2012. Dodatkowy problem
stworzył błąd urzędniczy – pominięcie przy wykupach gruntów jednej z działek w pasie
drogowym AOW, której właściciele żądają za nią obecnie 5 mln zł. Urzędnicy ponieśli
kary, natomiast przecięcie impasu być może wymagać będzie korekty przebiegu trasy
AOW (Gazeta Wyborcza – Wrocław, 1.08.08). Inną perturbację wywołał status tej
inwestycji. Jako autostrada – mimo że jest ważnym ciągiem transportowym w obszarze
samego Wrocławia miasta, mającym radykalnie odciążyć układ miejski – winna być
płatna! To z kolei oznaczać będzie, iż wielu kierowców będzie wolało korzystać z
przejazdów przez śródmieście. Dziennik „POLSKA – Gazeta Wrocławska” w tekstach z
17.09.08 i 26.09.08 pisze o szerokiej akcji zbierania podpisów pod petycją do premiera
rządu o zniesienie – w tym konkretnym przypadku – obligatoryjnych opłat za korzystanie
z autostrady. Akcja zyskała poparcie wielu mieszkańców, polityków samorządowych i
parlamentarzystów.
 Przyspieszenie w inwestycjach drogowych
Także na Dolnym Śląsku jest już widoczne to, o czym mowa w katowickim miesięczniku
„Nowy Przemysł” z lipca b.r., wymownie zatytułowanym „Cała Polska buduje drogi”.
Pisze się o tym m.in. w nast. artykułach: „Ulica Lotnicza ma być gotowa przed terminem”
(„Gazeta Wyborcza – Wrocław”, z 08.07.08), „Drogi na stadion już za dwa lata” („Gazeta
Wyborcza – Wrocław” z 09.07.08), „Zgorzelec okopany” („Nowiny Jeleniogórskie”
26.08.08) czy w krótkiej notce p/t „Skanska wybuduje obwodnicę” („Rzeczpospolita z dn.
07.08.08). Ten ostatni tekst informuje o największej w historii miejskiej inwestycji
drogowej we Wrocławiu, gdzie podpisany został kontrakt wartości 257,6 mln zł. na
wykonanie w ciągu 30 miesięcy pięciokilometrowego odcinka trasy tzw. Północnej
Obwodnicy Śródmiejskiej. Znamienne perturbacje omawia artykuł „Autostrada za
szybko” (tygodnik „Polityka” z 20.09.08). 30-kilometrowy odcinek autostrady A4 między
Wykrotami a Krzyżową, budowany przez francuska firmę STRABAG będzie gotowy na
początku listopada. Problem w tym, że kontrakt podpisany uroczyście, w obecności
premiera Jarosława Kaczyńskiego w listopadzie 2006 r. (tuż przed wyborami
samorządowymi) wyznaczał wprawdzie termin na listopad 2008 r., ale był wadliwie
przygotowany przez GDKiA, w związku z czym umowny termin przesunięto na sierpień
2009 r. Tymczasem francuski wykonawca opóźnienie nadgonił i może zaistnieć sytuacja,
iż gotowa już (cytat) „autostrada widmo poczeka jeszcze rok, a kiedy zostanie oddana do
4
użytku, Strabag wystawi dodatkowy rachunek już nie za swój pośpiech, ale za opieszałośc
GDKiA. Kierowcy tymczasem musza uzbroić się w cierpliwość przedzierając się w
kierunku Zgorzelca zatłoczoną drogą przez Bolesławiec”.
 Usprawnianie połączeń drogowych w strefach przygranicznych
Powyższe informacje nie oznaczają niestety, że w budowie dróg już wszędzie dzieje się
dobrze. W artykule p/t „Łącznika nie ma” – dziennik „POLKSKA – Gazeta Wrocławska”
(01.09.08) przedstawia dość bulwersujący stan prac przy budowie połączenia drogowego
między czeskim Hradkiem nad Nysą a niemiecką Żytawą (Zittau), przebiegającego na
odcinku 4 km przez terytorium Polski. To projekt znany i przygotowywany od kilkunastu
lat. Ma on załatwić nie tylko istotne potrzeby naszych partnerów związane z ich
wzajemnym ruchem drogowym, ale stwarzający także szanse dodatkowego podwiązania
rejonu Bogatyni do zewnętrznej sieci dróg tej części Europy i mogący być dla polskiej
strony motorem rozwoju gospodarczego w tzw. „worku turoszowskim”. Nasi partnerzy
jako główni zainteresowaniu wpłacili 2 lata temu na konto inwestora, tj. Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego uzgodnione sumy: Niemcy – 13 mln €,
Czesi – 2,5 mln €. Wskutek biurokratycznej mitręgi po stronie polskiej nastąpił o znaczne
opóźnienie w realizacji inwestycji i obecnie, po zmianach poziomu cen, kwoty te okazują
się nie wystarczające. Urząd Marszałkowski liczy na to, że brakujące 30-35 mln zł. zechce
wyłożyć rząd RP. Jeśli dodamy, że tak czeski, jak niemiecki odcinki trasy są już dawno
zbudowane – sytuacja ta, jak pisze cyt. Gazeta, grozi międzynarodowym skandalem.
Dziennik „POLSKA – Gazeta Wrocławska” opublikował 29.09.08 notatkę p/t „Cztery
pomysły na drogę do Czech”. Dotyczy ona odcinka drogi ekspresowej S3 z Legnicy do
przejścia granicznego do Czech – w Lubawce. Jej projekt istnieje w 4 wariantach i
obecnie inwestor (GDKiA) przystępuje do konsultacji, w wyniku których pozna opinie 12
gmin przez które przebiegać ma trasa S3. Planowany termin zakończenia – rok 2011
uznaje się już za zbyt wyśrubowany. Docelowo trasa ta poprowadzi poza Legnicę : przez
Zielona Górę i Gorzów aż do Świnoujścia.
 Próby regenerowania pasażerskiego transportu kolejowego
W dostarczonych autorowi wycinkach prasowych znalazł się jeden tekst pośrednio
nawiązujący do tej tematyki. W artykule, którego tytuł „Drożejąca stal zablokuje budowę
dróg i mostów” mówi sam za siebie („POLSKA”, Warszawa, 21.07.08) zwraca się uwagę
że tytułowy problem w dużej mierze utrudnić może także realizację planów modernizacji
całego systemu transportu kolejowego w Polsce.
Dziennik „POLSKA – Gazeta Wrocławska” z 19.09.08 w niewielkim artykule pt.
„Dworzec Główny będzie piękny i nowoczesny” pokazuje atrakcyjną graficznie
wizualizację tego zabytkowego obiektu. po jego planowanej obecnie modernizacji i
rewaloryzacji. Projekt uzyska znaczne (22 mln €), 70%-towe wsparcie Unii Europejskiej.
Pozostałe 30% musi zapewnić PKP.
Jak już wspomniano w poprzednim raporcie, podobnie jak w komunikacji drogowej –
także w zakresie komunikacji kolejowej aktywny stara się być Euroregion Nysa. Dzięki
współpracy z nim Starostwo Powiatowe w Jeleniej Górze dysponuje od 3 lat „Studium
wykonalności REGIOTRAM na odcinku Harrachov-Szklarska Poręba-Jelenia GóraKarpacz” („REGIOTRAM” to czeski projekt środka transportu szynowego,
dostosowanego do warunków górskich, kojarzącego zalety kolei i tramwaju. Chodzi o
odtworzenie zelektryfikowanego połączenia Jelenia Góra – Liberec, które technicznie
5
sprawne było jeszcze w r.1946. Reaktywowanie w pierwszej kolejności odcinka szlaku
Szklarska Poręba – Harrachov ma być jednym z wspólnych transgranicznych projektów w
ramach unijnego programu określanego jako Cel 3. Urzeczywistnienie tego zamysłu może
być jednak zagrożone. Najpierw w artykule „Być albo nie być Kolei Izerskiej” („Nowiny
Jeleniogórskie” z 22.07.08) czytamy o mozolnych zabiegach władz Szklarskiej Poręby,
strony czeskiej a także Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei o uzyskanie na ten cel funduszy
unijnych z programu EWT, a wkrótce potem ten sam tygodnik w artykule „Kolejowy cios
poniżej pasa” (26.08.08) donosi, iż PKP zapowiada zawieszenie kursów pociągów do
Szklarskiej Poręby. Chciałoby się wierzyć, że do tego nie dojdzie.
Jak również, że ogólna mizeria w jaką popada PKP, nie zniechęci tych, którym już udało
się doprowadzić do turystycznego ożywienia kolejowego szlaku z Jeleniej Góry do
Lwówka Śląskiego. Uroki tej wyjątkowo atrakcyjnej trasy opisały „Nowiny
Jeleniogórskie” z 29.07.08. w ciekawej relacji z podróży w artykule „Koleją przez Dolinę
Bobru”.
I.
TERENY WIEJSKIE
a. Natura 2000
W dostarczonych reporterowi wycinkach prasowych temat „NATURA 2000” (dalej
N2000) pojawił się dwukrotnie.
Dziennik „POLSKA – Gazeta Wrocławska” z 21.07.08 zamieścił rozmowę z Elżbieta
Strucką z Ministerstwa Środowiska. Tytuł: „Opóźnienia są najgroźniejsze”, nadtytuł:
„Ministerstwo przekonuje: dolnośląscy samorządowcy, nie bójcie się Natury 2000”. Jest
to dobrze podany zestaw podstawowych informacji o sieci N2000, odnoszących się
zresztą nie tyle do Dolnego Śląska, co do obszaru całego kraju. Informacje te wiązały się
z obecnym etapem prac nad tworzeniem krajowej sieci N2000, czego ważnym etapem
było krajowe seminarium zorganizowane w kwietniu br. Na nim, w oparciu o wyniki
przeprowadzonej w latach 2006 i 2007 inwentaryzacji przyrodniczej dokonano oceny
kompletności sieci. Będzie ona jeszcze uzupełniana, co będzie zadaniem wojewódzkich
zespołów specjalistycznych. Jest to także pole otwarte dla inicjatyw proekologicznych
organizacji z III sektora, o ile dla swoich postulatów dot. poszerzenia listy o nowe obszary
posiadać będą odpowiednie dane z badań naukowych. Zakończenie procesu wyznaczania
w Polsce obszarów N2000 i przekazanie ich listy do Komisji Europejskiej powinno
nastąpić do końca I kwartału r. 2009. Czytelnicy mogli się z tej rozmowy dowiedzieć, ze
do aktywności w wyznaczaniu obszarów sieci N2000 zobowiązują Polskę zarówno traktat
akcesyjny jak również tzw. dyrektywa siedliskowa i wyniki tzw. seminariów
biogeograficznych przeprowadzanych przez Komisję Europejską. Podkreślono także, że
opóźnienia w tym zakresie mogą pozbawić Polskę dostępu do niektórych funduszy
unijnych.
Jak wspomniano w rozdziale „TRANSPORT”, dziennik „POLSKA – Gazeta
Wrocławska” opublikował 29.09.08 notatkę p/t „Cztery pomysły na drogę do Czech”.
Dotyczy ona odcinka drogi ekspresowej S3 z Legnicy do przejścia granicznego do Czech
– w Lubawce. Trasa S3 jest ma przecinać chroniony obszar N2000. Inwestor (GDKiA)
opracował projekt z wariantami alternatywnymi, co dodatkowo będzie podbudowane
opiniami o wpływie inwestycji na siedliska ludzkie, powietrze, gleby, florę i faunę.
6
Interesującą relację z debaty o problemach Karkonoskiego Parku Narodowego zamieścił
tygodnik „Jelonka” z 22.09.08. Tytuł : „Karkonoski Park Narodowy: kłopotliwy skarb”.
Do panelu dyskusyjnego organizatorzy zaprosili dyrektora KPN (Andrzej Raj) i
przewodniczącego Rady Miejskiej ze Szklarskiej Poręby (Grzegorz Sokoliński). W
dyskusji skonfrontowane zostały misje i opcje „ochroniarzy” i zwolenników dalszego
rozwoju funkcji sportowo-turystycznych w Karkonoszach. Znamienna jest wypowiedź
lidera Rady Miejskiej: „największe niebezpieczeństwo dla rozwoju Karkonoszy to nie
KPN i jego strefa chroniona, ale ekolodzy i program Natura 2000. Jeśli ktoś uważa, że
nawet rowery są nieekologiczne i blokuje budowę traktów dla cyklistów w górach, to
trudno uznać to za normalne ”. Na marginesie warto podkreślić charakter debaty. Odbyła
się ona w Biurze Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, w ramach otwartych dla
publiczności regularnych spotkań tzw. Obserwatorium Karkonoskiego. Jest to godna
uznania forma zbiorowej edukacji (pro-ekologicznej, regionalnej, obywatelskiej…),
pobudzająca społeczeństwo do udziału w kreowaniu wizji rozwoju tego regionu.
Inicjatywa ta cieszy się rosnącą popularnością.
Ilustracją konfliktów „ekologicznych” m.in. na tle różnych opcji działalności
gospodarczej, są 3 artykuły zamieszczone w „Nowinach Jeleniogórskich”. Oto one :
Artykuł w NJ z 29.07.08 – „Albo ferma, albo agroturystyka” już tym tytułem oraz
podtytułem „Mieszkańcy Dobkowa nie chcą hodowli norek” – sygnalizuje istotę
konfliktu. Mowa tu o projekcie budowy fermy z kompleksem zabudowań 18 tys. m²,
przeznaczonych dla 50.000 norek. Artykuł zdecydowanie podważa stanowisko legnickiej
autorki oceny oddziaływania tej inwestycji na środowisko, która stwierdza że inwestycja
nie stanowi zagrożenia tak dla poszczególnych komponentów środowiska jak i dla
interesu społecznego. Już obecnie konflikty społeczne marsle wokół tego przedsięwzięcia
sprawiają wycofywanie się potencjalnych inwestorów zainteresowanych rozwojem
agroturystyki w tym bardzo atrakcyjnym, choć jeszcze nie w pełni odkrytym dla turystyki
obszarze Gór Kaczawskich.
Artykuł w tym samym numerze NJ p/t „Nie damy się kopalni” przedstawia obawy
mieszkańców czterech wsi z terenu gminy Kamienna Góra, w obliczu trwających już
odwiertów przygotowawczych związanych z zamiarami dot. budowy kopalni porfiru.
Podobnie jak w poprzednim przykładzie – jej przeciwnicy podnoszą walory widokowe i
turystyczne tego miejsca, przypominają, że od 20 lat istnieje tu ostoja bociana czarnego
etc. Zorganizowany przez nich komitet protestacyjny zamierza nie dopuścić do powstania
kopalni.
b. Tworzenie (pozarolniczych oraz przyjaznych środowisku) miejsc pracy
W III kwartale b.r. rozwijały nadal swoją aktywność inicjatywy o pro-ekologicznym
profilu, opisane w poprzednim raporcie. Należą do nich : Międzynarodowa Koalicja dla
Ochrony Polskiej Wsi oraz Koalicja „Polska Wolna od GMO”, saksońskie specjalistyczne
stowarzyszenie miłośników drzew i krzewów owocowych, a zwłaszcza euroregionalny
makro-program p/h „Kraina Domów Przysłupowych”, rozwijający wielokierunkowe
działania na rzecz ochrony krajobrazu kulturowego tych ziem, stawiający na odnowę wsi,
ochronę dawnych zawodów, tradycji artystycznych, rozwój potencjału fachowego w
tradycyjnym rzemiośle budowlanym i w tzw. zawodach „okołozabytkowych”. Inicjatywy
7
te mają charakter trwały i rozwojowy i już obecnie zaczynają pozytywnie kształtować
tendencje na lokalnych rynkach pracy.
O zbliżonych działaniach z obszaru Parku Krajobrazowego Doliny Baryczy doniósł
dziennik „POLSKA – Gazeta Wrocławska” z 06.08.08. Tytuł artykułu : „Smakołyki znad
Baryczy”. Jest to dobra prezentacja możliwości jakie stwarza kompleksowa ochrona oraz
pielęgnacja walorów przyrodniczych i kulturowych, na obszarze wolnym od przemysłu
oraz presji urbanizacyjnej, w którym te właśnie walory są kluczowe dla optymalnej
struktury funkcji gospodarczych.
Bardzo pozytywnym zjawiskiem, którego znaczenie od kilku lat wyraźnie rośnie, jest
stopniowe przywracanie do życia zabytkowych rezydencji. Jest to szczególnie zauważalne
oraz istotne na Dolnym Śląsku, który w skali Europy – o czym mało kto wie – należy do
obszarów o największej ilości i zagęszczeniu obiektów zabytkowych! Większość
dawnych dworów, zamków i pałaców, czy założeń pałacowo-parkowych usytuowana jest
na obszarach wiejskich. Ich sanacja, rewaloryzacja a czasem odbudowa i rewitalizacja,
konieczne po dziesięcioleciach epoki komunizmu, przynoszą nie tylko cenne efekty dla
sfery edukacji kulturalnej czy turystyki, ale często bezpośrednie efekty w aktywizacji
lokalnego rynku pracy. Zjawisko to zostało to dobrze przedstawione (na przykładzie kilku
rezydencji z Kotliny Jeleniogórskiej) w obszernym reportażu p/t „Pałac to miłość ich
życia”, opublikowanym w „Magazynie” dziennika „POLSKA-Gazeta Wrocławska” z
19.09.08.
III. URBANIZACJA
a. Realizowanie i projektowanie osiedli wokół miast, w tym duże centra handlowe
W zestawie dostarczonych autorowi wycinków prasowych temat ten nie wystąpił.
Problemy związane z presja urbanizacyjną jako taką, lub/oraz z napięciami jakie
występują na tle realizacji polityki przestrzennej, ilustrują 3 teksty z tygodnika „Nowiny
Jeleniogórskie”:
 Artykuł „Wyburzyli zabytek” (z nadtytułem „Zamieszanie z inwestycją koło
kościoła garnizonowego”) w NJ z dn. 07.07.08 – zawiera opis perturbacji
związanych najpierw z wyburzeniem obiektu, który można było ocalić, a
później z wypracowywaniem właściwego projektu nowego budynku w tym
miejscu, takiego aby spełniał wymogi konserwatora zabytków.
 Artykuł „Mają dość apartamentowców” (z nadtytułem :„Mieszkańcy
Karpacza: nie chcemy mieszkać w betonowej pustyni!”) w NJ z 02.09.08 –
relacjonuje sprzeciw mieszkańców Karpacza wobec presji inwestycyjnej, która
już obecnie niekorzystnie deformuje skalę, charakter i architektoniczny
wizerunek tego miasta.
 Tekst p/t „Sitwokracja, czyli jak oszukać mieszkańców” zamieszczony
również w NJ z dn. 02.09.08 ma charakter nietypowy. Jest elaboratem
autorskim, zamieszczonym jako tekst płatny, firmowany przez stowarzyszenie
„Wspólne Miasto” – jedną z lokalnych formacji, aktywnych w jeleniogórskim
życiu politycznym. Tekst jest wyraźnie elementem walki politycznej na
poziomie samorządowym, nie wolnym od sporej dawki negatywnych emocji,
8
tym niemniej przedstawia on rzeczywiste napięcia, n.p. te, które rodzi presja
inwestorów tzw. WOH (wieloprzestrzenne obiekty handlowe).
b. Przestrzeń publiczna w tym tereny zielone
W serwisie wycinków prasowych ten temat także nie pojawił się.
Jako charakterystyczny dla sprawy jakości przestrzeni publicznych – można przywołać
artykuł opublikowany 22.09.08 przez tygodnik „Jelonka”, zatytułowany „Utoniemy w
brudzie”. Przedstawiono w nim wyniki tegorocznej akcji „Sprzątanie świata” w Jeleniej
Górze a także krytyczne spojrzenie na estetykę miejsc publicznych i szerzej - na kierunki
gospodarki odpadami w tym mieście.
IV.
ENERGETYKA
a. Odnawialne źródła energii
Ten temat wyraźnie zyskuje na popularności i zainteresowaniach mediów. Poniżej wymienia
się 7 tekstów prasowych będących w dyspozycji autora raportu.
 Artykuł p/t „Woda na młyn biurokracji” (tygodnik „Jelonka” z 07.07.08)
przedstawia trudności, jakie obecnie przeżywają twórcy i właściciele
niewielkiej elektrowni wodnej, usytuowanej na rzece Bóbr przy osiedlu
Zabobrze w Jeleniej Górze i działającej od roku 1992. Obecnie mają kłopoty z
uzyskaniem na następny etap pozwolenia wodno-prawnego.
 Artykuł p/t „Ochłodzony zapał termalny” (tygodnik „Jelonka również z
07.07.08) – porusza temat racjonalnego wykorzystania cieplickich wód
termalnych. Ich obecność jest oczywistym, wręcz historycznie znanym faktem.
Odwiert wykonany w ubiegłych latach do głębokości ponad 2 km wykazał
występowanie „termy”, która na wypływie ma b. wysoką temperaturę 87 ° C.
Kwestia jej wykorzystania powraca od lat w różnych wariantach i
koncepcjach. Także obecna koncepcja budowy kąpieliska termalnego trafia na
barierę. W tym wypadku – finansową, potrzebne są fundusze rzędu 15 mln zł.
 Artykuł p/t „Pod wiatr” (tygodnik „Newsweek Polska” z 24.08.08) pokazuje
„drugą stronę medalu” – w kontekście rozwoju energetyki wiatrowej. W tym
przypadku chodzi o protesty mieszkańców Kotliny Kłodzkiej przeciw
planowanym parkom wiatraków, których łącznie w obszarze Kotliny ma
stanąć 40. Istnieje ewidentny konflikt interesów: rozwój energetyki wiatrowej
oznacza także radykalne zmiany w krajobrazie, co w przypadku obszarów o
funkcjach turystycznych wymaga szczególnie pieczołowitych studiów i analiz
i z reguły budzie kontrowersje i opór mieszkańców i miłośników regionu.
 Artykuł p/t „Kasa za 3 lata” (z nadtytułem: „Żadne gruszki na wierzbie, tylko
biznes”) zamieszczony w „Nowinach Jeleniogórskich” z 09.09.08 to relacja z
doświadczeń jeleniogórskiego pioniera w dziedzinie uprawy wierzby
energetycznej; tekst dość szczegółowo opisuje aspekty technologiczne a także
ekonomiczne tej działalności, stanowiąc zachętę do upowszechniania tego
rodzaju plantacji.
9



Artykuł p/t „Pałac na gorących źródłach wody” („POLSKA – Gazeta
Wrocławska, 11.09.08) przedstawia – na tle projektu term w uzdrowisku
Cieplice – koncepcję właścicieli założenia folwarczno-dworskiego w
Staniszowie, dotycząca wykonania tu własnego odwiertu i oparcia systemu
ogrzewania na energii geotermalnej oraz wybudowania tu basenu i centrum
rekreacyjnego.
Artykuł p/t „Stawiają na Słońce” („POLSKA – Gazeta Wrocławska, 15.09.08)
to relacja o pracach badawczych nad wykorzystaniem energii solarnej,
prowadzonych przez naukowców z Wydziału Elektroniki Mikrosystem i
Fotoniki Politechniki Wrocławskiej.
Artykuł p/t „Nie odpuszczamy EIT; chcemy wspólnotę wiedzy” („POLSKA –
Gazeta Wrocławska, 19.09.08) przedstawia opcje naukowych środowisk
Wrocławia i kraju po przegraniu przez to miasto starań o utworzenie w nim
europejskiego centrum technologii (EIT). Zostanie ono zlokalizowane w
Budapeszcie, ale Wrocław nie rezygnuje z udziału w konkursie dla ośrodków
ubiegających się o usytuowanie w nich tzw. wspólnot wiedzy. Powstało już
Wrocławskie Centrum Badań EIT+, które m.in. zamierza wspólnie z
partnerami niemieckimi rozwijać badania nowych źródeł energii.
b. Efektywność energetyczna (plany, przykłady realizacji)
Na wymienienie tu zasługują 3 artykuły prasowe:
 Artykuł p/t „Ocieplają szkoły” („Nowiny Jeleniogórskie”, 05.08.08) przedstawia
program zabiegów termorenowacyjnych w szkołach jeleniogórskich, a także w innych
obiektach będących w zarządzie Miasta. Program ten został dofinansowany przez
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kwotą 5 mln. zł.
 Artykuł p/t „Prąd popłynie wzdłuż autostrady A4?” („Gazeta Wyborcza – Wrocław,
15.09.08) dotyczy pośrednio tak istotnej kwestii jak dążenie do zapewnienia dla
aglomeracji Wrocławskiej systemu bezpieczeństwa w zasilaniu energetycznym.
Wymaga to doprowadzenia do zamknięcia pierścienia linii przesyłowych wokół
miasta, z dwoma kierunkami zasilania ze stacji elektroenergetycznych w
Pasikurowicach i z budowanego już nowego takiego obiektu – stacji „Wrocław”.
Nowa koncepcja dotyczy linii o mocy 400kV o łącznej długości 90 km. Obecnie
podjęte zostały negocjacje pomiędzy PSE-Operator a GDKiA mające na celu
uzgodnienie prowadzenia linii przesyłowej w pasie technologicznym planowanej
autostrady A4. Jak podaje cyt. gazeta podejście GDKiA do tej koncepcji jest
sceptyczne.
 Artykuł p/t „Miał być gaz w Ścinawie, ale się ulotnił” („POLSKA – Gazeta
Wrocławska”, 19.09.08) mówi o zaniechaniu przez G.E.N.Gaz planu gazyfikacji
podwrocławskiej Ścinawy. Miał to być nowy 107-kilometrowy odcinek sieci, którego
realizacja – wobec wycofania się głównego odbiorcy gazu – asfaltowni, byłaby
ekonomicznie nieuzasadniona.
10
Ogólna ocena wyników monitoringu
Okres trzech miesięcy jaki minął od sporządzenia poprzedniego raportu jest zbyt krótki, by
móc oczekiwać istotnych zmian w tendencjach zaobserwowanych poprzednio. Nie zmienia
tej konstatacji fakt, że tym razem autor dysponował nieco większym zestawem materiału
analitycznego.
W tej sytuacji autor raportu uważa za stosowne przywołać poniżej i przypomnieć w całości
sformułowania, jakie zawarte zostały w końcowej części jego raportu za II kwartał br.
Sposób i warunki prowadzenia monitoringu nie pozwalają traktować go jako działanie kompleksowe.
Przytoczone informacje i konkretne dane, to raczej tylko egzemplifikacja tego, co we wszystkich czterech
dziedzinach, z mniejszą lub większą intensywnością dzieje się zapewne na całym obszarze województwa
dolnośląskiego.
Generalna ocena nie jest niestety budująca.
Wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju nie jest niestety ani dla społeczeństwa, ani dla podmiotów
gospodarczych, ani niestety także dla samorządów lokalnych świadomie przyjętym, konsekwentnie
wdrażanym, rzeczywistym priorytetem. Pomijając sferę deklaracji werbalnych, często zresztą potwierdzonych
słowem dokumentu pisanego, troska o zrównoważony rozwój nadal nie jest tą problematyką, która gminom
faktycznie miałaby „spędzać sen z powiek”. Choć przecież w wielu przypadkach niewątpliwie powinna !!!
Szczególnie widać to w sferze TRANSPORTU. Inwestycje drogowe (które zdominowały treść wycinków
prasowych) nie są bynajmniej wywoływane troską o środowisko, tylko zwykłą koniecznością wobec zmory
„zakorkowanych” miast. Równocześnie to wszystko, co w sferze - jakże potrzebnej ! – ekologizacji transportu
należałoby traktować bezwzględnie priorytetowo (wygodny miejski transport zbiorowy, zielone światło dla
roweru w mieście, regeneracja kolei, idea „Tiry na tory”, etc…) budzi w wymiarze powszechnym o wiele
mniejsze zainteresowanie i poparcie, niż niepohamowane, bezmyślne uwielbienie dla motoryzacji
samochodowej. Tym bardziej bezsensowne, im większy jest rozziew pomiędzy rosnącą ilością samochodów a
stanem polskich dróg…
Nie można też niestety stwierdzić wyraźnych, pozytywnych dokonań ani nawet znaczących tendencji w
dziedzinach „TERENY WIEJSKIE” oraz „URBANIZACJA”, choć nie wykluczone, że po części wynika to z
upośledzenia tych dziedzin w zestawie dostarczonych niżej podpisanemu wycinków prasowych.
Można powiedzieć, że jedynie w sferze „ENERGETYKI” widać przejawy rzeczywistej troski o stan środowiska
i wolę działania. Być może bulwersujące doniesienia o trwałych zmianach klimatu zaczynają uruchamiać
ludzką wyobraźnię, ale wydaje się, że czynnikiem decydującym jest tu po prostu kalkulacja ekonomiczna, bo
koszty eksploatacyjne budynku po dobrze przeprowadzonej termorenowacji – spadają niekiedy radykalnie (w
przypadku rzadkich u nas jeszcze tzw. „domów pasywnych”, w domku jednorodzinnym koszt ogrzewania za
sezon grzewczy wynosi tyle, ile normalnie musi się wydać za 1 miesiąc).
Materiały źródłowe:
Prasowe źródła informacji
1. Targański T., Wyburzyli zabytek, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, z 07.07.2008.
2. Cwen J., Woda na młyn biurokracji, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra , z 07.07.2008.
11
3. Tomera E., Woda na młyn biurokracji – Co na to urząd?, Jelonka, Jelenia Góra, z
07.07.2008.
4. Lipiński K., Ochłodzony zapał termalny, Jelonka, Jelenia Góra, z 07.07.2008.
5. Przeździęk K., Międzynarodowo na torach, Jelonka, Jelenia Góra, z 07.07.2008.
6. Sadowski H., Za przejazd z Gdańska do Torunia zapłacimy 30 zł, Polska – Warszawa,
Warszawa, DZ./ nr 154 z 03.07.2008.
7. Harłukowicz J., Karta miejska: protest odrzucony, Gazeta Wyborcza – Wrocław, Wrocław,
DZ. /nr 158 z 08.07.2008.
8. Nogaj M., Ulica Lotnicza ma być gotowa przed terminem, Gazeta Wyborcza – Wrocław,
Wrocław, DZ. /nr 158 z 08.07.2008.
9. Nogaj M., Drogi na stadion już za dwa lata, Gazeta Wyborcza – Wrocław, Wrocław, DZ.
/nr 159 z 09.07.2008.
10. Stefańska A., Pierwszeństwo mają drogi dojazdowe, Rzeczpospolita, Warszawa, nr 9-56-44
z 18.07.2008.
11. Święcki R., Opóźnienia są najgroźniejsze, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław, DZ. /nr
169 z 21.07.2008.
12. Różek T., Drożejąca stal zablokowuje budowę dróg i mostów, Polska – Warszawa,
Warszawa, DZ. / nr 169 z 21.07.2008.
13. (kos)., Być albo nie być Kolei Izerskich, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, z
22.07.2008.
14. Antosik D., Koleją przez Dolinę Bobru, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 31 z
29.07.2008.
15. (mal)., Albo ferma, albo agroturystyka, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 31 z
29.07.2008.
16. Kosiorowski L., Rachunek za otrucie pszczół, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 31 z
29.07.2008.
17. GOK., Cykliści podpowiadają, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 32 z 05.08.2008.
18. Targański T., Ocieplają szkoły, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, z 05.08.2008.
19. (brak autora)., Będzie autostrada, Polska - Gazeta Wrocławska, Wrocław, DZ. / nr 183 z
06.08.2008.
20. Szamańska M., Smakołyki znad Baryczy, Polska – Gazeta Wrocławska (dodatek),
Wrocław, DZ. /nr 183 z 06.08.2008.
21. mz., Skansa wybuduje obwodnicę, Rzeczpospolita, Warszawa, DZ. / nr 184 z 07.08.2008.
22. (wnp.pl)., Cała Polska buduje drogi, Nowy Przemysł, Katowice, M/nr7/8 z 07.08.2008.
23. Kowalski M., Obwodnica 2010, Glos Pomorza, Koszalin, DZ. / nr 186 z 09/10.08.2008.
24. Walczak P., Ekstra pieniądze na obwodnicę Wrocławia, Gazeta Wyborcza – Wrocław,
Wrocław DZ. / nr188 z 12.08.2008.
25. Chudy M., Pod wiatr, Newsweek Polska, Warszawa, T. / nr 34 z 24.08.2008.
26. Skiba B., Nieskuteczny piąty przetarg, Tygodnik Wałbrzyski, Wałbrzych, T./ nr 34 z
25.08.2008.
27. Kosiorowski L., Kolejowy cios poniżej pasa, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 35 z
26.08.2008.
28. (mat)., Zgorzelec okopany, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 35 z 26.08.2008.
29. (mat)., Strefa dłużej…, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 35 z 26.08.2008.
30. Rzońca Z., Nie damy się kopalni, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 35 z 26.08.2008.
31. Kamieński P., Łącznika nie ma, Polska – Gazeta Weocławska, Wrocław, DZ. / nr 204 z
01.09.2008.
32. Kosiorowski L., Mają dość apartamentowców, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra nr 36
z 02.09.2008.
33. Prystrom R., Sitwokracja, czyli jak oszukać mieszkańców, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia
Góra, nr 36 z 02.09.2008.
34. (GOK)., Tesco dwa razy większe, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 36 z
02.09.2008.
35. Klesza J., Metro to nie szaleństwo, Gazeta Wyborcza – Wrocław, Wrocław, DZ / nr 208 z
05.09.2008.
12
36. Matia K., Kasa – za 3 lata, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia góra, z 09.09.2008.
37. (mal)., Burdel po Juventurze, Nowiny Jeleniogórskie, Jelenia Góra, nr 37 z 09.09.2008.
38. Święcki R., Pałac na gorących źródłach wody, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław,
DZ. / nr 213 z 11.09.2008.
39. Nogaj M., Nowe kłopoty z obwodnicą, Gazeta Wyborcza – Wrocław, Wrocław, DZ. /nr
213 z 11.09.2008.
40. Nowaczyk M., Prąd popłynie wzdłuż autostrady A4?, Gazeta Wyborcza – Wrocław,
Wrocław, DZ. / nr216 z 15.09.2008.
41. Wójcik J., Stawiają na Słońce, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław, DZ. / nr 216 z
15.09.2008.
42. Gigołła M., Wójcik J., Za darmo ominąć Wrocław, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław,
DZ. /nr 218 z 17.09.2008.
43. Kaniowski P., Miał być gaz w Ścinawie, ale się ulotnił, Polska –Gazeta Wrocławska,
Wrocław, z 19.09.2008.
44. Nie odpuszczamy EIT. Chcemy wspólnotę wiedzy, Polska Gazeta Wrocławska, Wrocław,
z 19.09.2008.
45. Święcki R., Pałac to miłość ich życia, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław, z 19.09.2008.
46. Dworzec Główny we Wrocławiu będzie piękny i nowoczesny, Polska –Gazeta Wrocławska,
Wrocław, z 19.09.2008.
47. (AG)., Autostrada za szybko, Polityka, Warszawa T. / nr 38 z 20.09.2008.
48. Przeździęk K., Karkonoski Park Narodowy: kłopotliwy skarb, Jelonka, Jelenia Góra, z
22.09.2008.
49. Przeździęk K., Utoniemy w brudzie, Jelonka, Jelenia Góra z 22.09.2008.
50. Krzeszowski J., Płatna autostrada do Katowic nie tak szybko, Polska – Gazeta Wrocławska,
Wrocław DZ. / nr225 z 25.09.2008.
51. Wójcik J., Kolejni posłowie podpiszą apel gazety, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław,
DZ. /nr 226 z 26.09.2008.
52. Kaniowski P., Cztery pomysły na drogę do Czech, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław,
DZ. / nr 228 z 29.09.2008.
53. Moc płynąca z natury, Polska – Gazeta Wrocławska, Wrocław, DZ. / nr 230 z 01.10.2008
Inne źródła danych i informacji
1) Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development (czasopismo Europejskiej
Akademii Nauki i Sztuki z/s w Salzburgu); czasopismo dostępne w Internecie:
www.ekorozwoj.pol.lublin.pl
2) Internetowy serwis informacyjny Koalicji „Polska wolna od GMO” – dostępny pod adresem:
www.polska-wolna-od-gmo.org
3) Internetowy portal Koalicji „Rowerowy Wrocław” http://rowery.eko.org.pl
4) Witryna internetowa polskiego podmiotu członkowskiego w Euroregionie Neisse-Nisa-Nysa,
t.j. Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Nysa: www.euroregion-nysa.pl
5) Witryna internetowa polskiej strony Euroregionu Glacensis : www.euroregion-glacensis.ng.pl
6) Zabytki architektury ludowej w Euroregionie Nysa – folder tematyczny wydany w językach
polskim, czeskim i niemieckim w cyklu „Żywa historia” przez Towarzystwo Przyjaciel
Pogranicza Sudeckiego (Jelenia Góra, 2002),
7) Kraina Domów Przysłupowych –Trójstronna koncepcja działań i rozwoju regionalnego
Krainy Domów Przysłupowych Niemcy-Polska-Czechy (KRR), przyjęta przez Prezydium
Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa w dniu 17.10.2007 r. w Zittau; publikacja w formie broszury
wydanej w trzech mutacjach językowych przez biuro koordynacyjne projektu
„Umgebindeland” przy urzędzie landrata powiatu Löbau-Zittau (Zittau, 2007).
8) Serwisy informacyjne biura koordynacyjnego projektu „Kraina Domów Przysłupowych” –
patrz polska wersja strony internetowej: www.umgebindeland.de
13