pobierz - Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej

Kronika Projektu
481
S p rawozd a n i e p ó ł ro c z n e
Marek DERWICH
Instytut Historyczny
Uniwersytet Wrocławski
Sprawozdanie z realizacji Projektu w okresie od 1 XI 2014 do 30 IV 2015 r.*
1. Organizacja prac
Projekt naukowy Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja (11H 11 021280) jest
finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2012–2016, a realizowany pod skrzydłami Polskiego Towarzystwa Historycznego. Kierownikiem Projektu jest prof. dr hab. Marek Derwich
z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Aktualnie w Projekcie w różnym zakresie bierze udział około 167 osób oraz 27 instytucji. Pomocą służy Biuro Projektu, w składzie:
Weronika Wojciech (sekretarz), mgr Katarzyna Romanow (asystent Projektu), mgr Paula Zawisza (asystent Projektu), mgr Piotr Piętkowski (koordynator baz danych).
Projekt ma swoją stronę internetową http://www.kasaty.pl, na której można znaleźć szersze informacje na jego temat, w tym dotyczące zasad współpracy z Projektem i finansowania badań
(zakładki Projekt i Kontakt), aktualnych wydarzeń i badań (zakładka Home) oraz konferencji (zakładka Konferencje) i publikacji (zakładka Publikacje). Ze strony Projektu można także przejść
bezpośrednio do Portalu Wiedzy oraz do strony półrocznika „Hereditas Monasteriorum”.
W kolejnych tomach półrocznika „Hereditas Monasteriorum” znajduje się dział Kronika Projektu – por. HM, 1, 2012, s. 355–471; HM, 2, 2013, s. 443–568; HM, 3, 2013, s. 421–595; HM,
4, 2014, s. 455–530; HM, 5, 2014, s. 431–514 (dostępne online na stronie www.hm.kasaty.pl).
Znaleźć w nim można sprawozdania: z działalności Projektu za kolejne półrocza, z organizowanych konferencji, z prac poszczególnych zespołów oraz z ważniejszych badań indywidualnych
(wszystkie wymienione są także w sprawozdaniach półrocznych).
Sprawozdania półroczne dostępne są także online na stronie Projektu, w zakładce Projekt
(http://www.kasaty.pl/category/sprawozdania/). Do tej pory ukazało się pięć sprawozdań, kolejno za okresy: 6 III–30 XI 2012 r. (HM, 1, 2012, s. 369–377); 1 XII 2012–30 IV 2013 r. (HM, 2, 2013,
s. 445–453); 1 V–31 X 2013 r. (HM, 3, 2013, s. 423–431); 1 XI 2013–31 V 2014 r. (HM, 4, 2014,
s. 457–472) i 1 VI–30 X 2014 r. (HM, 5, 2014, s. 433–443).
* Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2012–2016. Research funded under the
Ministry of Science and Higher Education’s “National Programme for the Development of Humanities”
for 2012–2016.
Kronika Projektu
482
2. Portal Wiedzy
Zespół informatyków, w składzie: mgr inż. Patryk Dawidziuk (koordynator), mgr inż. Szymon
Sztajer, mgr inż. Rafał Toboła i mgr inż. Marek Wójcikowski, w ścisłej współpracy z Biurem Projektu, kontynuuje prace nad Portalem Wiedzy, czyli bazami danych i narzędziami do ich wykorzystania. Jest on już dostępny na stronie http://pw.kasaty.pl/.
Bazy uzupełniane są w trybach online oraz offline (za pomocą automatycznie eksportowanych
specjalnych formularzy Excela).
Na dzień 30 IV 2015 r. w wersji końcowej opracowano 50 607 rekordów (przyrost o 2069):
– baza architektury: 956 (przyrost o 364);
– baza archiwaliów, dokumentów i rękopisów poklasztornych: 14 927 (przyrost o 100);
– baza archiwaliów urzędowych: 1620 (przyrost o 166);
– baza bibliograficzna: 2087 (przyrost o 315);
– baza druków: 20 433 (przyrost o 100);
– baza klasztorów: 1834 (przyrost o 30);
– baza mobiliów: 4667 (przyrost o 645);
– baza muzykaliów: 1910 (przyrost o 47);
– baza ogrodów i parków: 45 (przyrost o 11);
– baza ostatnich zakonników: 1231 (przyrost o 186);
– baza rysunków architektonicznych i ikonografii: 663 (przyrost o 83);
– baza zakonów i zgromadzeń zakonnych: 234 (przyrost o 22).
Do bazy wpisano lub importowano 37 589 rekordów (przyrost o 9841), z których można już
korzystać online:
– baza architektury: 917 (przyrost o 403);
– baza archiwaliów, dokumentów, rękopisów poklasztornych: 13 850 (przyrost o 1627);
– baza archiwaliów urzędowych: 1077 (przyrost o 586);
– baza bibliograficzna: 2000 (przyrost o 954);
– baza druków: 10 664 (przyrost o 2757);
– baza klasztorów: 1663 (przyrost o 98);
– baza mobiliów: 4637 (przyrost o 2932);
– baza muzykaliów: 1618 (przyrost o 126);
– baza ogrodów i parków: 41 (przyrost o 23);
– baza ostatnich zakonników: 355 (przyrost o 184);
– baza rysunków architektonicznych i ikonografii: 641 (przyrost o 135);
– baza zakonów i zgromadzeń zakonnych: 126 (przyrost o 16).
Na stronie pw.kasaty.pl dostępna jest już także interaktywna mapa skasowanych klasztorów.
Znajdują się na niej wszystkie domy zakonne, dla których udało się ustalić współrzędne geograficzne.
Kronika Projektu
483
3. Badania
Badania w ramach Projektu prowadzone są przez zespoły badawcze oraz przez indywidualnych współpracowników.
3.1. Zespoły badawcze
Zespół I. Zespół się rozwiązał. Jego dotychczasowi członkowie, dr Witalij Rosowski i dr Irena
Wodzianowska, zadeklarowali dalszą współpracę z Projektem w ramach badań indywidualnych.
Zespół II. Skład: osiem osób (bez zmian). Koordynator: prof. Piotr Oliński (UMK). Cel: ewidencjonowanie spuścizny po klasztorach skasowanych na obszarze Prus Zachodnich. Sprawozdanie
zbiorcze za okres 1 XI 2014–31 X 2015 r. zostanie opublikowane w HM, 7, 2015.
Zespół III. Skład: cztery osoby (bez zmian). Koordynator: ks. prof. Janusz Królikowski (UPJPII).
Cel: inwentaryzacja i opracowanie dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych na
obszarze diecezji tarnowskiej. Sprawozdanie zbiorcze za okres 1 XI 2014–31 X 2015 r. zostanie
opublikowane w HM, 7, 2015.
Zespół IV. Zespół został rozwiązany, zakładane cele zostały zrealizowane w niewielkim stopniu.
Zespół V. Skład: jedna osoba (z udziału w zespole zrezygnowała dr Barbara Markowska). Badania prowadzi nadal dr Marcin Jewdokimow (UKSW). Cel: zbadanie materialnego i symbolicznego znaczenia wybranych skasowanych klasztorów dla społeczności lokalnych i przygotowywanie na ten temat artykułów. Sprawozdanie zbiorcze za okres 1 XI 2014–31 X 2015 r. zostanie
opublikowane w HM, 7, 2015.
Zespół VI. Skład: cztery osoby (liczebnie bez zmian; z udziału w zespole zrezygnowała mgr Inga
Stembrowicz, do zespołu dołączył mgr Konrad Morawski). Koordynator: mgr Małgorzata Kośka
(AGAD). Cel: inwentaryzacja i opracowanie akt poklasztornych i kasacyjnych znajdujących się
w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015,
s. 493.
Zespół VII. Zespół został rozwiązany bez osiągnięcia zamierzonych celów.
Zespół VIII. Skład: cztery osoby (bez zmian). Koordynator: mgr Elżbieta Bylinowa. Zespół zawiesił swoją działalność do końca 2015 r.
Zespół IX. Zespół się rozwiązał ze względu na inne zadania realizowane przez jego członków.
Prace nad inwentaryzacją zasobu Biblioteki Kórnickiej PAN prowadzone są w ramach działań
Biura Projektu.
Zespół X. Skład: dwie osoby (z prac w zespole zrezygnowała mgr Anna Jezierska). Koordynator: mgr Urszula Bończuk-Dawidziuk (Muzeum UWr) Cel: edycja Acta manualia die Uebernahme
der Bibliotheken, Kunstsammlungen & Archive in den aufgehobenen Klöster Schlesiens betreffend.
Büsching. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 494.
Zespół XI. Skład: trzy osoby (bez zmian). Koordynator: dr hab. Alina Mądry (UAM, MN Poznań).
Cel: inwentaryzacja muzykaliów oraz instrumentów muzycznych. Sprawozdanie zob. HM, 5,
2014, s. 495–498.
Zespół XII. Skład: pięć osób (bez zmian). Koordynator: mgr Ewa Hauptman-Fischer (BUW). Cel:
inwentaryzacja muzykaliów poklasztornych w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 499–511.
Kronika Projektu
484
Zespół XIII. Skład: cztery osoby (bez zmian). Koordynator: dr hab., prof. Andrzej Kozieł (UWr).
Cel: stworzenie kompletnego katalogu wszystkich zachowanych dzieł sztuki, które przed rokiem 1810 znajdowały się w klasztorze w Lubiążu. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 512–513.
Zespół XIV. Skład: dwie osoby (bez zmian). Zespół zawiesił swoją działalność do czerwca 2016 r.
Zespół XV. Skład: dwie osoby (bez zmian). Zespół zrealizował cel, tzn. inwentaryzację druków
ze skasowanych klasztorów znajdujących się w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej, i zakończył
pracę.
Zespół XVI. Skład: trzy osoby (z udziału w zespole zrezygnowali mgr Krzysztof Kaleta i mgr Paulina Kraska). Koordynator: mgr Łukasz Guldon. Cel: inwentaryzacja i opracowanie archiwaliów
poklasztornych i kasacyjnych znajdujących się w zbiorach Archiwum Państwowego w Kielcach. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 514.
Zespół XVII. Skład: dwie osoby (bez zmian). Cel: inwentaryzacja archiwaliów ilustrujących losy
dziedzictwa kulturowego po skasowanych klasztorach w zbiorach Archiwum Państwowego
w Radomiu. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 515–516.
Zespół XVIII. Skład: dwie osoby (bez zmian). Cel: opracowanie i przygotowanie do druku inwentarza rękopisów pochodzących ze skasowanych klasztorów znajdujących się w zbiorach
Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 517.
Zespół XIX. Skład: trzy osoby (z udziału w zespole zrezygnowali dr Robert Heś i dr Beata Marcisz-Czapla). Koordynator: dr Marek L. Wójcik (UWr). Cel: edycja XIX-wiecznych repertoriów
dokumentów pochodzących z klasztorów skasowanych na Śląsku ze zbiorów Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 518–519.
Zespół XX. Skład: dwie osoby (bez zmian). Cel: opracowanie zasobu Archiwum Państwowego
w Opolu w zakresie archiwaliów interesujących dla Projektu. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015,
str. 520–553.
3.2. Kwerendy i badania różne
W ramach Projektu przeprowadzono badania i prace mające za zadanie odnalezienie oraz
usystematyzowanie wiadomości źródłowych związanych ze skasowanymi klasztorami, a także
wprowadzenie opracowanych danych do Portalu Wiedzy.
Mgr Piotr Piętkowski z zespołem (mgr Anna Brodziak, mgr Maciej Badowicz, mgr Dominik
Kwieciak, mgr Kacper Manikowski, Konrad Szymański, mgr Jacek Wójcik, mgr Patrycja Ziomek)
oraz pracownicy Biura Projektu pracowali nad wpisywaniem danych do baz Projektu.
Mgr Piotr Piętkowski przeprowadził zakończone sukcesem rozmowy w sprawie współpracy z Projektem i udostępnienia danych w Bibliotece i Archiwum Konwentu Bonifratrów
w Krakowie, Archiwum Franciszkanów w Krakowie oraz Archiwum Franciszkanów-Reformatów
w Krakowie. Przeprowadził także rozmowy i kwerendę w Bibliotece PAN w Kórniku, Bibliotece UAM w Poznaniu oraz Archiwum Państwowym i Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu.
Wraz z czteroosobowym zespołem (mgr Maciej Badowicz, mgr Anna Brodziak, mgr Kacper
Manikowski, mgr Jacek Wójcik) przeprowadził kwerendy w Archiwum Konwentu Bonifratrów
w Krakowie (archiwalia potrynitarskie) oraz w oddziale wawelskim Archiwum Narodowego
w Krakowie. Sprawozdanie zbiorcze działalności zespołu koordynowanego przez mgra Piotra
Piętkowskiego ukaże się w HM, 7, 2015.
W ramach Projektu przeprowadzono także indywidualne działania badawcze:
Kronika Projektu
485
Dr Andrzej Buczyło (Biała Podlaska) prowadzi kwerendę w Archiwum Diecezjalnym w Siedlcach, przygotowując inwentarz zbiorczy przechowywanych tam materiałów archiwalnych interesujących dla Projektu.
Dr Janina Dzik (SIMA-ART, Kraków) kontynuuje kwerendy terenowe, archiwalne i biblioteczne
na obszarze Małopolski w poszukiwaniu dzieł sztuki i druków pozostałych po skasowanych
klasztorach, rozpoczęła też kwerendy związane z opracowywanym przez nią katalogiem XVIII-wiecznych malowideł w kościołach zakonnych na terenie dawnej Rzeczypospolitej. W dniach
16–18 XII 2014 r. przeprowadziła kwerendę w Warszawie, która objęła fototekę Instytutu Sztuki
PAN, Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz kościoły św. Anny i św. Antoniego (na Czerniakowie).
Dr Waldemar Firlej i dr Danuta Krześniak-Firlej (UJK Kielce), którzy mieli opracować losy zakonników ze skasowanych klasztorów prowadzących działalność piśmienniczą i pedagogiczną na
terenie diecezji kieleckiej i sandomierskiej w XIX i początkach XX w., ostatecznie opracowali
rozprawę Bibliografia piśmiennictwa zakonników z obszaru diecezji kieleckiej i sandomierskiej
w drugiej połowie XVIII i XIX wieku, która pozytywnie przeszła etap recenzji i ukaże się drukiem
w jednym z kolejnych tomów HM.
Dr Cezary Jastrzębski (UJK Kielce) kontynuuje prace nad książką Klasztory skasowane między
Wisłą a Pilicą we wspomnieniach i relacjach prasowych. Antologia, t. 1: 1795–1863.
Mgr Grzegorz Joachimiak (UWr), który zakończył prace nad przystosowaniem rekordów z bazy
RISM dotyczących opactwa cystersów w Krzeszowie do potrzeb muzykaliów w Portalu Wiedzy (w sumie 120), kontynuuje katalogowanie muzykaliów po tym opactwie znajdujących
się w Bibliotece Opactwa ss. Benedyktynek w Krzeszowie – opracował kolejne 121 rękopisów
(w sumie 221). Sprawozdanie zbiorcze za okres 1 XI 2014–31 X 2015 ukaże się w HM, 7, 2015.
Dr Magdalena Marosz (AN Kraków) zakończyła prace nad inwentaryzacją archiwaliów po skasowanych klasztorach augustianów-eremitów znajdujących się w Archiwum Archidiecezjalnym
w Warszawie, Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Klasztoru OO. Karmelitów w Krakowie „na Piasku”, Archiwum Narodowym w Krakowie, Archiwum Państwowym
w Bydgoszczy, w Bibliotece Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie, Sekcji Rękopisów
Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Gabinecie Rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Dziale Rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Rozpoczęła prace nad inwentaryzacją archiwaliów po skasowanych klasztorach w zbiorach Archiwum Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych w Krakowie oraz w Archiwum Opactwa benedyktynek w Staniątkach. Wyniki tych kwerend ukażą się w 2016 r. jako publikacje książkowe.
Mgr Dorota Matyaszczyk prowadzi badania nad losami dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych na obszarze Wielkopolski. Sprawozdanie zob. HM, 6, 2015, s. 554–555.
Mgr Ewa Mikołajczak (Archiwum Budowlane Miasta Wrocławia) zakończyła prace nad inwentarzem dokumentacji architektonicznej zabudowań poklasztornych na wyspie Piasek we Wrocławiu z Archiwum Budowlanego w Muzeum Architektury we Wrocławiu. Obecnie kończy prace
nad monograficznym opracowaniem tego zagadnienia.
Dr hab. Jerzy Pająk i prof. dr hab. Jerzy Szczepański (UJK Kielce) kontynuują prace nad katalogiem map, planów i rysunków architektonicznych skasowanych klasztorów przechowywanych
w zbiorach Archiwum Państwowego w Radomiu. Publikacja przewidziana jest na 2016 r.
Mgr Krzysztof Pawlik (Wrocław) z powodów rodzinnych musiał zawiesić prace nad edycją Katalogen des hisiegen Gymnasiums so wie der Stifts-und Klosterbibliotheken in Neisse 1812 ze zbiorów Archiwum Państwowego w Opolu.
Kronika Projektu
486
Dr Gregor Ploch (Archidiecezja Wiedeńska) kontynuuje prace nad inwentarzem archiwaliów
dotyczących kasat józefińskich w Galicji w zespole Stiftungshofbuchhaltung Austriackiego Archiwum Państwowego w Wiedniu. Rezultat tej kwerendy ukaże się w 2016 r. jako publikacja
książkowa.
Dr Andreas Reinke (Berlin) kontynuuje kwerendy w Tajnym Pruskim Archiwum Państwowym
w Dahlem-Berlin w celu wytypowania i zinwentaryzowania akt urzędowych po klasztorach
skasowanych na Śląsku. Rezultat tej kwerendy ukaże się w 2016 r. jako publikacja książkowa.
Mgr Karol Seidel (Głogów) przeprowadził kwerendy archiwalne w Archiwum Państwowym
w Poznaniu oraz w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu w celu wykonania i opracowania kopii cyfrowych jednostek archiwalnych dotyczących skasowanego opactwa cystersów
w Przemęcie.
Dr Szymon Sułecki (Archiwum Klasztoru Karmelitów w Krakowie „na Piasku”) rozpoczął prace
nad inwentaryzacją archiwaliów po skasowanych klasztorach w zbiorach Archiwum Klasztoru
Karmelitów w Krakowie „na Piasku”. Rezultat tej kwerendy ukaże się w 2016 r. jako publikacja
książkowa.
Prof. Tadeusz M. Trajdos (Instytut Historii PAN w Warszawie) zakończył opracowanie do druku
inwentarzy opactwa benedyktynów w Starych Trokach z lat 1797 i 1799 (ostatnich zachowanych). Opracowanie ukaże się jako książka w 2016 r.
Prof. Magdalena Ujma (Uniwersytet Opolski) kończy prace nad wydaniem planów skasowanych klasztorów w zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we
Lwowie. Ukażą się jako książka w 2016 r.
3.3. Pozyskiwanie materiałów źródłowych i ikonograficznych
W okresie sprawozdawczym zdigitalizowano lub pozyskano następujące materiały źródłowe
i ikonograficzne:
Fotografie (181) detali architektonicznych dawnego opactwa cystersów w Lubiążu, wykonane
przez Magdalenę Pulik w ramach prac Zespołu XIII.
Capitulum electivum provinciae Lithvanae, S. Angeli Custodis, ordinis Praedicatorum, Vilnae, Typis
Neumanii et Dworzecii, anno 1833, digitalizacja ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego na Piasku.
3.4. Książki zakupione
W okresie sprawozdawczym zakupiono następujące pozycje książkowe:
Vytautas ALIŠAUSKAS (red.), Dzieje chrześcijaństwa na Litwie = Krikščionybės Lietuvoje istorija, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2014, 6 tab., 8 map, 136 il., indeks osób
Nina BRZOSTOWSKA-SMÓLSKA, Krzysztof SMÓLSKI, Kościół paulinów – Ducha Świętego (Najpiękniejsze
Kościoły Warszawy), fot. Janusz ROSIKOŃ, Izabelin-Warszawa: Rosikon Press, 2011, ss. 98, 2 mapy,
59 il., bibliografia
Richard BUTTERWICK, Polska rewolucja a Kościół Katolicki 1788–1792, przeł. Marek UGNIEWSKI, Kraków: Arcana, 2012, ss. 1004, 3 tab., 4 mapy, 41 il., indeks osób i geograficzny, bibliografia
Piotr CHOMIK, Życie monastyczne w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku, Kraków: Avalon,
2013, ss. 646, streszczenie w języku rosyjskim, indeks osób, bibliografia
Krzysztof GARBACZ, Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego, t. 1: Powiaty: zielonogórski – świebodziński – krośnieński = Sehenswertes in der Wojewodschaft Lubuskie. Reiseführe, Bd. 1:
Kronika Projektu
487
Die Kreise Zielona Góra, Świebodzin und Krosno Odrzańskie, Zielona Góra: Agencja Wydawnicza
„PDN”, 2014, ss. 272, 3 mapy, 121 il., spisy zabytków nieruchomych w języku niemieckim, bibliografia (wyd. 2 poprawione)
Krzysztof GARBACZ, Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego, t. 2: Powiaty: żarski – żagański – nowosolski – wschowski = Sehenswertes in der Wojewodschaft Lubuskie. Reiseführe, Bd.
2: Die Kreise Żary, Żagań, Nowa Sól und Wschowa, Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”,
2012, ss. 368, 4 mapy, 193 il., spisy zabytków nieruchomych w języku niemieckim, bibliografia
Krzysztof GARBACZ, Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego, t. 3: Powiaty: gorzowski
– słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki = Sehenswertes in der Wojewodschaft Lubuskie. Reiseführe, Bd. 3: Die Kreise Gorzów, Słubice, Sulęcin, Międzyrzecz und Strzelce
Krajeńskie-Drezdenko, Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2013, s. 344, 5 map, 156 il.,
spisy zabytków nieruchomych w języku niemieckim, bibliografia
Wojciech JAKUBOWSKI, ks. Marek SOLARCZYK, Organizacja Kościoła Rzymskokatolickiego na ziemiach
polskich od X do XXI wieku. Informatorium historyczne, Warszawa-Olsztyn: Oficyna Wydawnicza
ASPRA-JR, ss. 458, 83 tab., 12 map, 28 il., bibliografia
Jolanta KWIATEK, Szkolnictwo średnie na Górnym Śląsku na tle reform oświatowych w Prusach od
połowy XVIII wieku do początków XX wieku (Studia i Monografie, 458), Opole: Uniwersytet Opolski, 2011, 35 tab., indeksy: osób i geograficzny, bibliografia, streszczenie w języku niemieckim
Józef MANDZIUK, Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku. Czasy nowożytne, t. 3, cz. 3: (1887–1914),
Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2009, ss. 468, 22 tab.,
indeksy: osób i geograficzny
Jerzy MICHALEWICZ, Katalog Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo, t. 1, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2014, ss. 1172, 1 il., indeks osób
„Nova Polonia Sacra: Czasopismo poświęcone badaniu historii Kościoła, prawa kanonicznego
i literatury teologicznej w Polsce”, 1926, 2, ss. 262, wykaz osób i miejscowości
Jerzy PASZENDA SJ, Budowle jezuickie w Polsce XVI–XVIII w., t. 3, Kraków: Wydawnictwo WAM-Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, 2006, ss. 400, 134 il.
Marcin PIELESZ, Zabytkowe klasztory w Małopolsce. Przewodnik, Kielce: Wydawnictwo: „Jedność”,
2014, ss. 272, 18 map, 410 il., bibliografia
Hugo SOMMER, Pruskie garnizony wojskowe. W Poznańskiem, Prusach Zachodnich i na Górnym
Śląsku, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2011, ss. 66
Tadeusz SZYDŁOWSKI, Ruiny Polski: opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków
sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej z 227 rycinami i mapką orientacyjną, Warszawa:
Grafika Iwona Knechta, 2013, przedruk metodą fotooffsetową wydania z 1919 r., ss. VII, 226,
1 mapa, 227 il., indeks geograficzny
Jerzy TELIGA, Opactwo oo. Cystersów w Wąchocku. Metody zabezpieczania statycznego i restauracji murowanych konstrukcji zabytkowych – prostowanie ściany, Warszawa: Ośrodek Informacji
Konserwatorskiej PP. Pracownie Konserwacji Zabytków, 1972, ss. 32, 15 il.
Stanisław WILIŃSKI, Gotycki kościół pocysterskiego opactwa paradyskiego w Gościkowie (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Historii i Nauk Społecznych. Prace Komisji Historii
Sztuki, 4/1), Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1953, ss. 104, 86 il., bibliografia,
streszczenie w języku francuskim
Kronika Projektu
488
4. Konferencje
4.1. Na których prezentowano tematykę Projektu
21–22 XI 2014 r., Kraków, Historyczne księgozbiory dominikańskie. Miejsca, ludzie, historie. Wygłoszony referat: Piotr PIĘTKOWSKI, Księgozbiory poklasztorne pochodzące z Archiwum Polskiej
Prowincji oo. Dominikanów w Krakowie zewidencjonowane w ramach projektu „Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII
i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja”.
12 XII 2014 r., Paryż, Clergy in Crisis? 1650–1900. Wygłoszony referat: Marek DERWICH, Le projet
« L’héritage culturel des monastères dissous sur le territoire de l’ancienne Pologne et en Silésie aux
XVIIIe et XIXe siècles : devenir, signification, inventaire » et ses bases de données.
5. Publikacje finansowane i współfinansowane
5.1. „Hereditas Monasteriorum”
Ukazał się tom 5, 2014, ss. 550, 58 il., 52 tab., aneksy, wstęp i streszczenia w języku angielskim,
dostępny online na stronie: http://hm.kasaty.pl/tom-5-2014/.
Na etapie końcowym są prace nad tomem 7, 2014.
5.2. Książki wydane drukiem
Marek DERWICH (red.), Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów
i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. I: Geneza. Kasaty na ziemiach zaborów austriackiego i rosyjskiego; t. II: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego;
t. III: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956; t. IV: Dokumentacja (Opera ad
Historiam Monasticam Spectantia, curavit Marcus DERWICH, Series I: Colloquia, 8/I–IV) (współfinansowana przez Projekt)
5.3. Książki w opracowaniu redakcyjnym
Władysław CHOTKOWSKI, Kasaty klasztorne w Galicji. Wybór prac, red. Anna GĄSIOR, Janusz KRÓLIKOWSKI (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Marek DERWICH (Hg.), Die Auflösung der Klöster in Preußisch-Schlesien 1810 (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Marek DERWICH (red.), Losy dziedzictwa po klasztorach jezuickich skasowanych na obszarze
Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz jego znaczenie dla powstania i działalności Komisji
Edukacji Narodowej (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk
w 2016 r.
Marek DERWICH (red.), Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych
na ziemiach zaboru rosyjskiego w latach 1864–1905 (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych
Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Marek DERWICH (red.), Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych
w Płocku oraz na Mazowszu i ziemi dobrzyńskiej (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Kronika Projektu
489
Marek DERWICH (red.), Losy i znaczenie dziedzictwa po klasztorach skasowanych na obszarze Galicji pod rządami austriackimi (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław,
druk w 2016 r.
Marek DERWICH (red.), Losy i znaczenie dziedzictwa po klasztorach skasowanych w Wielkopolsce
pod rządami pruskimi (do 1871 r.) (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Marek DERWICH (red.), Losy klasztorów i zbiorów poklasztornych w okresie represji po upadku powstania listopadowego w 1831 r. (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Marek DERWICH, Piotr OLIŃSKI, Waldemar ROZYNKOWSKI (red.), Losy i znaczenie dziedzictwa po klasztorach skasowanych na obszarze Prus Zachodnich i Wschodnich, Pomorza i Inflant (Dziedzictwo
Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Jerzy KALISZUK, Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny
światowej, t. 1: Prolegomena, t. 2: Wykaz, t. 3: Ekscerpty źródłowe (w oparciu o spuściznę po Marii
Hornowskiej oraz inne materiały archiwalne). Indeksy (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych
Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Maria KAŁAMAJSKA-SAEED, Archiwum i biblioteka klasztoru brygidek w Grodnie. Inwentarz
z 1925 r. i stan współczesny (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach, 2), Wrocław,
druk w drugiej połowie 2015 r.
Materiały źródłowe dotyczące dziejów kamedulskiej jurydyki w podwarszawskiej Pradze z lat
1666–1717, wyd. Łukasz TRUŚCIŃSKI, współpraca Paweł KLINT (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach, 3), Wrocław, druk w drugiej połowie 2015 r.
Dorota MATYASZCZYK, „Akta tyczące się sprzętów jakich kościoły parafialne archidiecezji poznańskiej potrzebują”. Rękopis KA 12 236 w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Piotr OLIŃSKI, Waldemar ROZYNKOWSKI (red.), Źródła i materiały do badań nad kasatami klasztorów
z obszaru Pomorza Nadwiślańskiego i ziemi chełmińskiej (XIX i XX w.) (Dziedzictwo Kulturowe po
Skasowanych Klasztorach, 1), Wrocław, druk w drugiej połowie 2015 r.
Ostatnie zachowane inwentarze opactwa benedyktynów w Starych Trokach z lat 1797 i 1799, wydał i wstępem opatrzył Tadeusz M. TRAJDOS (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach), Wrocław, druk w 2016 r.
Anna SZYLAR, „Pióro żadne nie jest w stanie wyrazić jej zalet”. Listy informujące o śmierci mniszek
adresowane do opactwa benedyktynek w Sandomierzu w zbiorach Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu (1781–1897) (Dziedzictwo Kulturowe po Skasowanych Klasztorach, 4), Wrocław, druk
w drugiej połowie 2015 r.
5.4. Artykuły
Kamila FOLLPRECHT, Zmiany własności nieruchomości w Krakowie związane z kasatami klasztorów
przełomu XVIII i XIX w., HM, 5, 2014, s. 27–41.
Marcin JEWDOKIMOW, Barbara MARKOWSKA, Miejsce i rola klasztoru bernardynów w pamięci zbiorowej społeczności lokalnej Opatowa. Studium przypadku, HM, 5, 2014, s. 43–62.
Tadeusz M. TRAJDOS, Augustianie w Brześciu Litewskim pod panowaniem rosyjskim, HM, 5, 2014,
s. 13–25.
Kronika Projektu
490
5.5. Edycje i materiały źródłowe
Urszula BOŃCZUK-DAWIDZIUK, Arkadiusz WOJTYŁA, Przebieg postępowania kasacyjnego w opactwie
norbertanów przy kościele św. Wincentego we Wrocławiu w świetle „Akt Büschinga” ze zbiorów
Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, HM, 5, 2014, s. 331–367.
Janina DZIK, Monstrancja i kielich z dawnego kościoła klasztornego reformatów w Kryłowie, obecnie w zakrystii klasztoru reformatów w Przemyślu, HM, 5, 2014, s. 295–302.
Zbigniew JOSKOWSKI OFMConv, Stare druki z księgozbiorów klasztornych w zbiorach Biblioteki Prowincjalnej Franciszkanów w Gnieźnie. Apendyks do katalogu starych druków, HM, 5, 2014, s. 303–327.
Dorota LEWANDOWSKA, Pokasacyjne losy opactwa cystersów w Lądzie na podstawie źródeł archiwalnych zachowanych w zespołach akt: „Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego”
i „Komisja Województwa Kaliskiego” z zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie,
HM, 5, 2014, s. 65–106.
Dorota MATYASZCZYK, Lustracje przeprowadzane w klasztorach wielkopolskich w latach 1817–1825,
Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. KA 12 249, HM, 5, 2014, s. 369–381.
Witalij ROSOWSKI, Archiwalia na temat skasowanych klasztorów w zbiorach państwowych archiwów w Kijowie i Żytomierzu na Ukrainie w świetle kwerendy przeprowadzonej w dniach 5–23 VIII
2013 r., HM, 5, 2014, s. 269–294.
Aleksander Krzysztof SITNIK OFM, Inwentarze klasztoru i kościoła klasztornego bernardynów
w Brzeżanach z lat 1781–1848, HM, 5, 2014, s. 383–414.
Mirosława SOBCZYŃSKA-SZCZEPAŃSKA, Emilia ZIÓŁKOWSKA, Źródła do dziejów skasowanych klasztorów
w zasobie Archiwum Diecezjalnego w Drohiczynie, HM, 5, 2014, s. 191–267.
Anna SZYLAR, Wykaz zawartości jednostki archiwalnej „Akta zakonne sióstr Norbertanek w Busku
1786–1831”, HM, 5, 2014, s. 163–189.
Krzysztof WIŚNIEWSKI, Kościół św. św. Piotra i Pawła Apostołów oraz inne zabudowania jezuickie
i benedyktyńskie w Pułtusku (inwentarze z lat 1781–1882 oraz dokumentacja fotograficzna), HM,
5, 2014, s. 107–161.
5.6. Recenzje
Halina RUSIŃSKA-GIERTYCH, rec.: Друкарня Почаївського Успенського монастиря та її стародруки. Збірник наукових праць [Drukarnia Poczajowskiego Uspieńskiego klasztoru i jej starodruki. Zbiór prac], Київ: Національна Академія Наук України, Національна Бібліотека України ім.
В. І. Вернадського, 2011, ss. 263, 39 il., bibliografia, HM, 5, 2014, s. 427–430.
5.7. Sprawozdania z konferencji
Witalij ROSOWSKI, Sprawozdanie z konferencji naukowej „Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego
po klasztorach skasowanych na ziemiach zaboru rosyjskiego w latach 1864–1905. W 150. rocznicę
wielkiej kasaty klasztorów dokonanej w 1864 r.”, HM, 5, 2014, s. 444–447.
5.8. Sprawozdania z kwerend
Grzegorz JOACHIMIAK, Muzykalia z klasztorów cysterskich w Krzeszowie i Obrze; nieznane źródła
z Krzeszowa. Sprawozdanie z prac w dniach 1 V 2013–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 499–511.
Beata LORENS, Sprawozdanie z prac w 2014 r., HM, 5, 2014, s. 512.
Dorota MATYASZCZYK, Sprawozdanie z prac w dniach 1 V–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 513–514.
Kronika Projektu
491
5.9. Sprawozdania z prac Projektu
Marek DERWICH, Sprawozdanie z realizacji Projektu, 1 VI–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 433–443.
Urszula BOŃCZUK-DAWIDZIUK, Sprawozdanie [Zespołu X] z postępu prac nad wydaniem „Akt Büschinga” w dniach 30 IV–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 468.
Ałła BRZOZOWSKA, Adam POZNAŃSKI, Sprawozdanie [Zespołu XVIII] z prac w dniach 1 XI 2013–30 X
2014 r., HM, 5, 2014, s. 495.
Anna GADOMSKA, Sprawozdanie [Zespołu XVII] z prac w dniach 1 V–31 X 2014 r., HM, 5, 2014,
s. 493–494.
Łukasz GULDON, Sprawozdanie [Zespołu XVI] z prac w dniach 1 VI–31 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 492.
Ewa HAUPTMAN-FISCHER, Katarzyna SPURGJASZ, Sprawozdanie [Zespołu XII] z inwentaryzacji muzykaliów poklasztornych w Gabinecie Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
w dniach 1 V–31 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 470–483.
Marcin JEWDOKIMOW, Sprawozdanie [Zespołu V] z prac w dniach 1 VI–30 X 2014 r., HM, 5, 2014,
s. 465–466.
Małgorzata KOŚKA, Sprawozdanie [Zespołu VI] z prac w dniach 1 V–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 467.
Andrzej KOZIEŁ, Sprawozdanie [Zespołu XIII] z prac nad projektem „Klasztor Cystersów w Lubiążu.
Katalog dzieł sztuki” w dniach 1 V–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 484–485.
ks. Janusz KRÓLIKOWSKI, Sprawozdanie [Zespołu III] z prac w dniach 1 XI 2013–30 X 2014 r., HM, 5,
2014, s. 455–463.
Alina MĄDRY, Sprawozdanie [Zespołu XI] z prac w dniach 1 V 2013–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 469.
Małgorzata MILECKA, Ewelina WIDELSKA, Sprawozdanie [Zespołu IV] z prac w dniach 1 VI–30 X
2014 r., HM, 5, 2014, s. 464.
Piotr OLIŃSKI, Sprawozdanie [Zespołu II] z prac w dniach 1 VI–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 454.
Dorota REJMAN, Monika KOPEĆ, Sprawozdanie [Zespołu XIV] z kwerendy w Archiwum Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu w dniach 1 V–30 X 2014 r., HM, 5, 2014, s. 486–491.
Witalij ROSOWSKI, Sprawozdanie [Zespołu I] z prac w dniach 1 V 2013–30 X 2014 r., HM, 5, 2014,
s. 448–452.
Irena WODZIANOWSKA, Sprawozdanie z prac [Zespołu I] w dniach 1 V 2013–30 X 2014 r., HM, 5, 2014,
s. 453.
Marek L. WÓJCIK, Sprawozdanie [Zespołu XIX] z prac nad edycją XIX-wiecznych repertoriów dokumentów pochodzących z klasztorów skasowanych na Śląsku ze zbiorów Archiwum Państwowego
we Wrocławiu, HM, 5, 2014, s. 496–498.
6. Popularyzacja
6.1. Cykl wykładów
Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego,
oraz Muzeum miasta Wrocławia, w ramach wykładów „Soboty w Ratuszu”, przygotowały cykl
wykładów na temat: U źródeł narodzin nowoczesnego Wrocławia: znaczenie edyktu sekularyzacyjnego z 1810 r.
Kronika Projektu
492
Wykłady odbywają się w Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, Stary Ratusz, Rynek 1, Sala Wielka, godzina 12.00. Informacje o wykładach, w tym frekwencji na nich, dostępne są online na stronie
http://www.wtmh.pl/, zakładka Odczyty. W okresie sprawozdawczym odbyło się sześć odczytów, których wysłuchało około 260 osób:
29 XI 2014 r.: Ewa MIKOŁAJCZAK (Archiwum Budowlane we Wrocławiu), Posekularyzacyjne losy
zabudowań i gruntów poklasztornych na obszarze Wyspy Piaskowej we Wrocławiu;
13 XII 2014 r.: Maria CZYSZCZOŃ (Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy we Wrocławiu), Od klasztoru do Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej: posekularyzacyjne losy zabudowy przy dzisiejszej ul. Świętej Jadwigi;
31 I 2015 r.: Arkadiusz WOJTYŁA (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski), Losy zabudowań i wyposażenia dawnego klasztoru krzyżowców z czerwoną gwiazdą we Wrocławiu – obecnej
siedziby Ossolineum;
28 II 2015 r.: Arkadiusz WOJTYŁA (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski), Losy zabudowań i wyposażenia dawnego opactwa norbertanów we Wrocławiu – obecnej siedziby Wydziału
Filologicznego UWr;
28 III 2015 r.: Maria ZWIERZ (Muzeum Architektury we Wrocławiu), Od klasztoru do Hotelu Monopol: dzieje zabudowań po dawnym klasztorze franciszkanów (ul. H. Modrzejewskiej 2);
25 IV 2015 r.: Agata CHMIELOWSKA (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski), Kasata klasztoru dominikanów a powstanie i rozwój pl. Dominikańskiego.
7. Piszą o nas
Marie-Madeleine de CEVINS, rec.: „Hereditas Monasteriorum”, vol. 1 (2012), 2 (2013) et 3 (2014).
Périodique semestriel publié par le Laboratoire de recherches sur l’histoire des congregations et
ordres religieux (LARHCOR) de l’Institut d’histoire de l’université de Wrocław, 496, 609 et 622 p.,
accessible en ligne sur www.hm.kasaty.pl, „Revue Mabillon”, 25, 2014, s. 416–417.