docprl starostwo powiatowe
download 
Reklamacja Transkrypt
prl starostwo powiatowe
STAROSTWO POWIATOWE W CHEŁMIE PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU CHEŁMSKIEGO na lata 2004 - 2006 CHEŁM LISTOPAD 2004 SPIS TREŚCI WSTĘP.......................................................................................................................................4 1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO..............................................................................................................6 2. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA POWIATU CHEŁMSKIEGO.....................................................................................7 2.1 Ogólna charakterystyka powiatu chełmskiego................................................................7 2.1.1 Zarys historii......................................................................................................................7 2.1.2 Położenie geograficzne i administracyjne..........................................................................8 2.1.3 Środowisko naturalne.........................................................................................................9 2.1.4 Zagospodarowanie przestrzenne powiatu chełmskiego................................................10 2.2 Gospodarka powiatu chełmskiego...................................................................................16 2.2.1 Sytuacja gospodarcza.......................................................................................................16 2.2.2 Rolnictwo i Leśnictwo.....................................................................................................17 2.2.3 Infrastruktura techniczna powiatu chełmskiego..............................................................19 2.3 Sfera społeczna powiatu chełmskiego.............................................................................24 2.3.1 Sytuacja demograficzna...................................................................................................24 2.3.2 Rynek pracy i bezrobocie.................................................................................................25 2.3.3 Oświata i wychowanie.....................................................................................................27 2.3.4 Pomoc społeczna..............................................................................................................34 2.3.5 Bezpieczeństwo publiczne...............................................................................................44 2.4 Identyfikacja podstawowych problemów rozwojów – Analiza SWOT........................46 3. KIERUNKI ROZWOJU I ZWIĄZANE Z TYM ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI W POWIECIE CHEŁMSKIM W LATACH 2004 – 2006......................................48 2 4. LISTA ZADAŃ PROWADZĄCYCH DO POPRAWY SYTUACJI W POWIECIE CHEŁMSKIM W OKRESIE 2004-2006..................50 4.1 Infrastrukura techniczna.................................................................................................50 4.1.1 Drogi................................................................................................................................50 4.1.2 Sport i edukacja................................................................................................................52 4.1.3 Ochrona środowiska i gospodarka odpadami..................................................................57 4.1.4 Komunikacja....................................................................................................................65 4.2 Rolnictwo i Leśnictwo.......................................................................................................67 4.3 Rynek pracy.......................................................................................................................68 4.4 Opieka społeczna...............................................................................................................70 4.5 Turystyka...........................................................................................................................73 4.6 Dziedzictwo kulturowe.....................................................................................................75 4.7 Bezpieczeństwo publiczne.................................................................................................77 5. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OŚIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO........................................................................78 6. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 – 2006..........................................................80 6.1 Możliwości finansowe powiatu chełmskiego...................................................................80 6.2 Analiza źródeł finansowania zadań inwestycyjnych powiatu chełmskiego.................84 7. SYSTEM WDRAŻANIA PROJEKTU.....................................................................90 8. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ............................................................91 9. POWIĄZANIE PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Z INNYMI DOKUMENTAMI ROZWOJU REGIONU.........................................93 10. PLANOWANE KIERUNKI ROZWOJU POWIATU CHEŁMSKIEGO W KOLEJNYM OKRESIE 2007-2013.................94 3 WSTĘP Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z siedmiu programów operacyjnych, które służą realizacji Narodowego Planu Rozwoju/Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie współfinansowana ze środków Funduszy Strukturalnych. Plan niniejszy opracowany został według wytycznych Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego. W Działaniu 3.1. Obszary wiejskie oraz w Działaniu 3.2. Obszary podlegające restrukturyzacji przewidziane są do realizacji projekty, które mają wpływ na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej inwestycyjnej obszaru objętego projektem oraz tworzą warunki dla wzrostu zatrudnienia. W ramach obu Działań do realizacji przewiduje się projekty inwestycyjne zlokalizowane na obszarach wiejskich oraz miast do 20.000 mieszkańców wynikające z planu rozwoju lokalnego. Rodzaje kwalifikujących się projektów do złożenia w działaniu 3.1 i 3.2 zawierają się w obszarach: - budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków, - budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody, - wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, - poprawa jakości powietrza, - gospodarka odpadami, - przeciwdziałanie powodziom, - budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym, - kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje, - budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej, oraz dodatkowo w Działaniu 3.2: - inkubatory przedsiębiorczości. Według ZPORR warunkiem koniecznym do uzyskania dofinansowania w ramach Działania 3.1 oraz 3.2 jest załączenie do wniosku o dofinansowanie zadania inwestycyjnego Planu Rozwoju Lokalnego powiatu. W planie tym powinno być ujęte zadanie, o dofinansowanie którego ubiega się powiat. Plan Rozwoju Lokalnego – jest nowoczesnym narzędziem zarządzania. Służy realizacji polityki programowania rozwoju lokalnego, regionalnego. Obejmuje on analizę i diagnozę 4 sytuacji obecnej, wyznacza wizję rozwoju samorządu, opis planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004-2006 oraz na lata 2007-2013. Przygotowany przez nas dokument jest dokumentem kroczącym. Zakłada się jego cykliczny monitoring i ocenę realizowanych zadań inwestycyjnych przynajmniej raz w roku. Plan Rozwoju Lokalnego jest wynikiem prac powiatowego zespołu ds. rozwoju lokalnego, samorządów gminnych, organizacji pozarządowych oraz społeczności lokalnej. Przystępując do pracy wykorzystano zapisy z obowiązujących dokumentów oraz informacje i materiały udostępnione przez Urząd Statystyczny i inne wyspecjalizowane jednostki (m. in. Urząd Pracy, Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska, informacje Powszechnego Spisu Ludności). Ich celem było zdiagnozowanie stopnia rozwoju społecznogospodarczego regionu w odniesieniu do możliwości wykorzystania potencjału powiatu. Informacje uzyskane z gmin, od organizacji pozarządowych, partii politycznych oraz ludności pozwoliły na przeprowadzenie analizy mocnych i słabych stron, a w konsekwencji wskazały możliwe i konieczne obszary aktywności prowadzące do zrównoważonego rozwoju powiatu. Ponadto powiatowy zespół ds. rozwoju lokalnego wykorzystał wyniki spotkań informacyjno-dyskusyjnych z przedstawicielami w/w organizacji, członkami Rady Powiatu i innymi przedstawicielami instytucji wspierających rozwój naszego regionu. Spotkania te umożliwiły weryfikację danych i przygotowanie harmonogramu planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004 – 2006 z odpowiednimi zabezpieczaniem finansowym oraz prognozowanych zadań inwestycyjnych na lata 2007- 2013. Na podstawie analiz tendencji rozwojowych w gospodarce powiatu, województwa oraz kraju uznano za właściwe opracowanie planu rozwoju regionu nakierowanego na intensyfikację działań inwestycyjnych, na trwałe zwiększenie konkurencyjności, dbając tym samym o zrównoważony rozwój naszego środowiska. Materiał ten jest wstępem do długookresowego planowania rozwoju społeczno gospodarczego, a tym samym czynnikiem sprzyjającym redukcji strukturalnego bezrobocia i przeciwdziałaniu marginalizacji obszarów wiejskich. 5 1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Okresy programowania Unii Europejskiej - lata 2004 - 2006 i 2007 - 2013, narzucają ramy czasowe realizacji planu, natomiast określone w ZPORR priorytety, wyznaczają obszary działalności powiatu poddane w tym dokumencie diagnozie. Analizie poddano: sferę techniczną, gospodarczą, społeczną i finansową. Przygotowany przez nas dokument stanowi, zatem krótko - (na lata 2004 - 2006) i długoterminową (na lata 2007 -2013) wizję rozwoju potencjału gospodarczego powiatu, który warunkuje wzrost konkurencyjności oraz przeciwdziałanie dalszej marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi społecznemu powiatu, jego spójności ekonomicznej i społecznej oraz integracji z Unią Europejską. 6 2. AKTUALNA CHEŁMSKIEGO SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA POWIATU 2.1 Ogólna charakterystyka powiatu chełmskiego 2.1.1 Zarys historii Powiat chełmski w obecnych granicach obejmuje obszar centralnej części historycznej krainy, zwanej Ziemią Chełmską. Najstarsze ślady osadnictwa na tych terenach datowane są na późny paleolit. W epoce neolitu i okresach późniejszych następuje nasilenie osadnictwa oraz jego zróżnicowanie kulturowe, reprezentowane przez ludy kultur wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, pucharów lejkowatych, amfor kulistych i ceramiki sznurowej. Duże osady i ciałopalne cmentarzyska kultury łużyckiej z epoki brązu odkryto na terasach Uherki i Garki, w Pokrówce, Żółtańcach i uroczysku „Kąty”. W Leszczanach odkryto stanowiska kultur pomorskiej i grobów kloszowych. Liczne znaleziska z okolic Chełma, Bieławina, Parypse i Rożdżałowa wiążą się z okresem epoki żelaza i są typowe dla kultury przeworskiej. We wczesnym średniowieczu Ziemia Chełmska znajdowała się na pograniczu terytoriów zajmowanych przez wschodniosłowiańskie plemiona, włączone w X wieku do Rusi Kijowskiej oraz zachodniosłowiańskie plemię Lędzian, włączone do państwa Mieszka I. Przez kilka następnych stuleci trwały spory i walki o te ziemie, pomiędzy władcami Polski i Rusi. Włączenie z końcem X wieku ziemi chełmskiej w skład Grodów Czerwieńskich przypadające na okres rozbicia feudalnego i towarzyszącego mu ożywienia gospodarczego spowodowało przyspieszenie procesów osadniczych. Po zawarciu w roku 1385 unii w Krewie, tereny rusko-litewskie stały się atrakcyjniejsze dla polskiego możnowładztwa i kapitału mieszczańskiego, albowiem zmieniło się ich położenie z peryferyjnego na centralne. Spowodowało to wzrost zaludnienia i postęp w zagospodarowaniu tych ziem. Najintensywniejszy okres rozwoju osadnictwa na ziemi chełmskiej przypada na wiek XVI. Następuje kolonizacja wewnętrzna, powstają wsie na tzw. „surowym korzeniu”. Rozpoczęło się w tym czasie przechodzenie od gospodarki czynszowej do folwarcznej. Miasta powstawały przy nowych szlakach handlowych. Chełm rozbudowany w latach 1236-38 przez Daniela Romanowicza, władcę Księstwa Halicko-Wołyńskiego, uzyskał przywilej lokacyjny od Jagiełły w roku 1392. Dorohusk wzmiankowany jest jako wieś w I połowie XIII wieku, a Świerże jako miasto w 1443 r. Dubienka założona została jako miasteczko w roku 1588. Sawin prawa miejskie uzyskał pomiędzy 1490 a 1493 rokiem. Wojsławice otrzymały prawa miejskie około roku 1440. Pograniczny charakter tych ziem 7 spowodował zróżnicowanie struktury etnicznej ludności; prócz Rusinów zamieszkiwali je Polacy, Ormianie, Tatarzy i Żydzi. W późniejszych czasach ta mieszanka etniczna, kulturowa, językowa i wyznaniowa wzbogaciła się o elementy ukraińskie i niemieckie. Po III rozbiorze Polski ziemia chełmska dostała się pod zabór austriacki, po roku 1809 znalazła się w obrębie Księstwa Warszawskiego. W roku 1815, po Kongresie Wiedeńskim, jako część Królestwa Polskiego weszła w skład Cesarstwa Rosyjskiego. W tym okresie wszystkie miasta prócz Chełma utraciły prawa miejskie. U schyłku XIX wieku dotarła na te tereny Kolej Nadwiślańska, łącząca Warszawę z Kowlem i Brześciem Litewskim. Mimo tego nie nastąpił zdecydowany rozwój przemysłu. Większa inwestycja przemysłowa przypada na okres międzywojenny, kiedy to w Rejowcu Fabrycznym powstaje w roku 1925 cementownia, dając początek powstania jedynego miasta na obszarze powiatu chełmskiego. Oprócz Cementowni „REJOWIEC” S.A., działającej w oparciu o eksploatację miejscowych surowców, na terenie powiatu ziemskiego chełmskiego brak jest większych zakładów przemysłowych. W Dorohusku i okolicach oraz wzdłuż tras komunikacyjnych łączących Chełm z przejściem granicznym w Dorohusku powstała infrastruktura do przeładunku, składowania i spedycji towarów w ruchu międzynarodowym. Obecnie główną gałęzią gospodarki w powiecie jest rolnictwo, stanowiące źródło utrzymania dla około 80 % ludności. Użytki rolne stanowią ponad 71 % ogólnej powierzchni powiatu. W pozostałych działach gospodarki narodowej pracuje około 7 % ogółu ludności. 2.1.2 Położenie geograficzne i administracyjne Powiat chełmski leży na wschodnich krańcach Polski, a jego wschodnia granica na rzece Bug jest jednocześnie granicą państwową między Polską a Ukrainą. Obszar powiatu zawiera się między 23°02’15’’ a 23°57’00’’ długości geograficznej E i między 50°52’10’’ a 51°22’30’’ szerokości geograficznej N, powierzchnia wynosi 1.779,6 km2. Administracyjnie powiat chełmski należy do województwa lubelskiego, jego powierzchnia stanowi 7,1 % ogólnej powierzchni województwa, co daje mu pod tym względem 3 lokatę wśród 20 powiatów ziemskich. Od wschodu graniczy z Ukrainą, od południa z powiatem hrubieszowskim i zamojskim, od zachodu z łęczyńskim, świdnickim i krasnostawskim, a od północy z włodawskim. W skład powiatu wchodzi 14 gmin, w tym 13 gmin wiejskich i jedna miejska. W powiecie jest 364 miejscowości wiejskich i jedno miasto - Rejowiec Fabryczny. Podział powiatu chełmskiego na jednostki terytorialne przedstawia poniższa tabela 1. 8 Tabela 1. Podział powiatu chełmskiego na jednostki terytorialne Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Gmina Rodzaj Białopole wiejska Chełm wiejska Dorohusk wiejska Dubienka wiejska Kamień wiejska Leśniowice wiejska Rejowiec Fabryczny miasto Rejowiec Fabryczny wiejska Ruda – Huta wiejska Sawin wiejska Siedliszcze wiejska Wierzbica wiejska Wojsławice wiejska Żmudź wiejska Powiat chełmski ogółem Powierzchnia 103,6 km2 221,8 km2 192,4 km2 96,3 km2 96,6 km2 117,9 km2 14,4 km2 87,5 km2 112,5 km2 190,2 km2 153,9 km2 146,4 km2 110,2 km2 135,8 km2 1779,6 km2 Sołectwa 13 37 26 18 14 19 15 15 19 28 19 26 17 139 Miejscowości 17 51 36 23 20 24 1 15 25 32 39 28 25 27 365 2.1.3 Środowisko naturalne Zgodnie z podziałem rolniczo-klimatycznym Polski, obszar powiatu leży w obrębie dzielnicy chełmskiej, gdzie średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,4° C, czas zalegania pokrywy śnieżnej trwa 85 - 90 dni, a długość okresu wegetacyjnego waha się od 205 do 215 dni. Okres występowania średniej dobowej temperatury powietrza powyżej 15° C trwa ponad 100 dni, a liczba dni bez przymrozków wynosi średnio około 170 dni w roku. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi około 550 - 560 mm i jest niższa od średniej krajowej. Około 40 % rocznych opadów przypada na miesiące letnie (czerwiec - sierpień) a na okres wegetacyjny przypada 320 - 360 mm. Średnia wilgotność powietrza wynosi ponad 81 %. Powiat chełmski zalicza się do regionów Polski o największym usłonecznieniu, dochodzącym do 4,5 h/d. Przeważają wiatry południowo-zachodnie (16,4%), południowowschodnie (13,9%) oraz zachodnie (12,9%). Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,8 m/s. Charakterystyczną cechą krajobrazu powiatu chełmskiego jest jego duże zróżnicowanie, wynikające z położenia w obrębie dwu prowincji: Niżu ZachodnioRosyjskiego i Wyżyny Małopolskiej. Według podziału fizyczno-geograficznego Kondrackiego, większość obszaru powiatu należy do makroregionu Polesie Wołyńskie, tylko niewielka część na południowym zachodzie należy do Wyżyny Lubelskiej. Polesie Wołyńskie charakteryzuje się różnorodnością form krajobrazowych, typowych zarówno dla północnych krajobrazów poleskich jak i południowych krajobrazów wyżynnych. 9 W obrębie Polesia Wołyńskiego wydzielono trzy mezoregiony: Obniżenie Dorohuckie na zachodzie, Obniżenie Dubienki na wschodzie oraz Pagóry Chełmskie w centrum. Powiat chełmski cechuje znaczne zróżnicowanie gleb, uwarunkowane budową podłoża, na którym się one wykształciły. Na zwietrzelinach utworów węglanowych kredy wykształciły się rędziny brunatne i czarnoziemne, w zależności od stopnia wilgotności zaliczane do kompleksu pszennego dobrego lub wadliwego. Na podłożu gliniastym lub lessowym wytworzyły się gleby brunatne i czarne ziemie, zaliczane do kompleksu pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na podłożu piasków gliniastych wytworzyły się gleby brunatne i bielicowe, zaliczane do kompleksu żytniego dobrego lub żytnio-ziemniaczanego. Na podłożu piaszczystym lub piaszczystym słabogliniastym wytworzyły się gleby bielicowe oraz brunatne wyługowane i kwaśne, zaliczane do kompleksu żytniego słabego i bardzo słabego. W obniżeniach terenu i dolinach rzecznych wykształciły się gleby organiczne torfowe i murszowo-torfowe, gleby bagienne, mady, oraz gleby mineralne wykształcone na piaskach. Obszary te zajmowane są przez użytki zielone. Na obszarze powiatu chełmskiego przeważają gleby średniej i dobrej jakości. Wśród gruntów ornych dominują gleby klasy IVA (28,8 %) oraz klasy IIIB (23,3 %). Gleby chronione klas I - III stanowią 36,3 % powierzchni gruntów ornych. Wśród użytków zielonych dominują gleby IV klasy bonitacyjnej, których udział w ogólnej powierzchni użytków zielonych wynosi 48,3%. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej powiatu chełmskiego wykazuje znaczne zróżnicowanie terytorialne i wynosi od 57,9 pkt. dla obszaru gminy RudaHuta do 87,0 pkt. dla obszaru gminy Wojsławice (średnia dla powiatu 70,1 pkt.). Obszary położone w obrębie Obniżeń: Dorohuckiego i Dubienki charakteryzują się wskaźnikiem jakości niższym od średniego dla powiatu; obszary położone w obrębie Działów Grabowieckich i Pagórów Chełmskich charakteryzują się wyższym wskaźnikiem jakości od średniego dla powiatu. 2.1.4 Zagospodarowanie przestrzenne powiatu chełmskiego Powiat chełmski ziemski jest terenem typowo rolniczym, z dominującym wiejskim typem osadnictwa, gdzie na 365 miejscowości wiejskie przypada tylko jedno, niewielkie miasto. Rozwój sieci osadniczej był pochodną rolniczego zagospodarowania terenu, 10 wynikającego z naturalnych warunków środowiskowych. Większość wsi ma charakter zabudowy typowy dla ulicówek. Nieliczne miejscowości, będące w przeszłości miasteczkami, posiadają wyodrębnione centra o charakterze rynku, wokół którego zlokalizowane są obiekty sakralne oraz instytucje użyteczności publicznej, a także obiekty handlowo-usługowe. Niektóre miejscowości charakteryzują się zabudową mniej zwartą, rozczłonkowaną na kilka pasm osiedleńczych typu kolonia. Rejowiec Fabryczny, jedyne miasto na obszarze powiatu chełmskiego, ma charakter osiedla przyfabrycznego, rozwijającego się obok zlokalizowanej tu w 1925 roku cementowni. Sieć dróg na obszarze powiatu chełmskiego liczy 1690,8 km; z czego drogi krajowe mają długość 47,2 km, wojewódzkie - 143,7 km, powiatowe - 678,9 km oraz gminne - 815,8 km. Najważniejszym szlakiem komunikacyjnym jest droga krajowa biegnąca z Warszawy przez Lublin, Chełm do przejścia granicznego w Dorohusku. Jest to najkrótsze droga łącząca Berlin z Kijowem. Przez obszar powiatu biegnie linia kolejowa z Warszawy do Chełma. Tu rozgałęzia się na dwie linie; jedna biegnąca przez Dorohusk do Kowla na Ukrainie, druga do Włodawy. W Rejowcu Fabrycznym jest odgałęzienie linii kolejowej w kierunku na Zamość. Dostawy energii elektrycznej w pełni pokrywają zapotrzebowanie, wszystkie gminy posiadają łączność telefoniczną w ruchu automatycznym. Sieć gazowa gazu ziemnego wysokometanowego obejmuje miasto Rejowiec Fabryczny oraz gminy Chełm i Kamień. Formy użytkowania terenów Tabela 2. Powierzchnia geodezyjna i kierunki wykorzystania gruntów w powiecie chełmskim na dzień 1 stycznia 2003 roku Kierunek wykorzystania Powierzchnia (ha) Użytki rolne w tym: grunty orne sady łąki trwałe pastwiska grunty rolne zabudowane grunty pod stawami grunty pod rowami melioracyjnymi Użytki leśne, zadrzewione i zakrzewione w tym: lasy i grunty leśne grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty pod wodami w tym: pod wodami płynącymi Pod wodami stojącymi Grunty zabudowane i zurbanizowane 133.980 90.676 1.706 28.917 7.692 3.618 250 1.121 32.506 30.682 1.824 613 384 229 5.264 11 % powierzchni powiatu 75,28 50,95 0,96 16,25 4,32 2,03 0,14 0,63 18,27 17,24 1,02 0,34 0,21 0,13 2,96 Kierunek wykorzystania Powierzchnia (ha) w tym tereny: mieszkaniowe przemysłowe inne zabudowane zurbanizowane niezabudowane Rekreacji i wypoczynku użytki kopalne tereny komunikacyjne razem w tym: drogi tereny kolejowe Tereny komunikacyjne inne Tereny różne Użytki ekologiczne Nieużytki RAZEM 62 101 46 3 69 295 4.688 4.233 443 12 323 1.097 4.181 177.964 % powierzchni powiatu 0,03 0,06 0,03 0,00 0,04 0,17 2,63 2,38 0,25 0,00 0,18 0,62 2,35 100,00 Dane: Wydział Geodezji, Kartografii i Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w Chełmie Według danych Wydziału Geodezji, Kartografii i Gospodarki Nieruchomości Starostwa Powiatowego w Chełmie (tab. 2) powierzchnia użytków rolnych wynosi 75,28 % obszaru powiatu. W strukturze użytków rolnych 67,68 % przypada na grunty orne, 27,32 % na użytki zielone, a na sady 1,27 %. Grunty pod wodami stanowią 1,12 % powierzchni powiatu. Pod wodami stojącymi jest 0,27 % powierzchni powiatu, a pod wodami płynącymi 0,85 %, z czego na rzeki i cieki naturalne przypada 0,22 %, na rowy melioracyjne 0,63 %. Powiat chełmski charakteryzuje się stosunkowo niskim wskaźnikiem lesistości. Lasy i grunty leśne zajmują 17,24 % powierzchni powiatu a tereny zadrzewione i zakrzewione 1,02 %. Lasy w wieku 1- 40 lat stanowią 75 % obszaru wszystkich lasów. Przeważają bory mieszane świeże (35 %), bory świeże (25 %) i lasy mieszane (20 %). W drzewostanach przeważa sosna (72 %) oraz dąb (14 %). Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią prawie 5 % powierzchni powiatu, w tym nieco ponad 2 % przypada na grunty rolne zabudowane. Na terenie powiatu znajdują się obszary cenne przyrodniczo, objęte ochroną: Poleski Park Narodowy, Chełmski Park Krajobrazowy, Strzelecki Park Krajobrazowy, Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu, Pawłowski Obszar Chronionego Krajobrazu i GrabowieckoStrzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu, o łącznej powierzchni ponad 73,5 tys. ha. Ponadto na obszarze powiatu chełmskiego istnieje dziewięć rezerwatów: trzy rezerwaty leśne, trzy torfowiskowe, dwa stepowe i jeden faunistyczny. 12 Niewątpliwym walorem powiatu są okazałe drzewa zachowane w krajobrazie, w formie pojedynczych okazów, rzędów, alei i grup. Najcenniejsze drzewa, charakteryzujące się dobrym stanem zdrowotnym, są objęte ochroną w formie pomników przyrody. Przemysł w powiecie reprezentują drobne zakłady przetwórcze, jedynym większym zakładem jest Cementownia „Rejowiec” S.A. w Rejowcu Fabrycznym. Antropogeniczne przekształcenia środowiska przyrodniczego na terenie powiatu, spowodowane oddziaływaniem przemysłu ogranicza się w zasadzie do przekształcenia terenu na skutek eksploatacji złóż kruszyw naturalnych i surowca do produkcji cementu. U schyłku ubiegłego wieku, w okresie suszy hydrologicznej miało miejsce oddziaływanie na rezerwat torfowiskowy „Bagno Serebryskie” leja depresji o powierzchni około 60 km2, spowodowane dużą eksploatacją wód podziemnych w celu odwodnienia kopalni kredy przy Cementowni „Chełm”. Obecnie powierzchnia leja depresji wokół ujęcia „Bariera” waha się od 25,5 km2 w okresie wysokiego stanu wód do 35,5 km2 w okresie niskiego stanu wód. Obecnie nie obserwuje się negatywnego wpływu ujęcia „Bariera” na ten rezerwat. Podstawową formą zagospodarowania terenu w powiecie chełmskim jest rolnictwo, głównie indywidualne. Dominują gospodarstwa o powierzchni poniżej 5 ha, stanowiące 67,3 % ogólnej liczby gospodarstw rolnych, w tym na gospodarstwa poniżej 1 ha przypada 31,1 %. Gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 10 ha stanowią ledwie 15,2 % ogólnej liczby gospodarstw, w tym na gospodarstwa ponad 30 ha przypada zaledwie 2 %. Konieczność dostosowania rolnictwa do warunków ekonomicznych po przystąpieniu do Unii Europejskiej oraz sytuacja demograficzna na wsi spowodują zmianę struktury agrarnej i wypadanie gruntów słabszych z zagospodarowania rolniczego na rzecz zalesień, co w konsekwencji doprowadzi do poprawy warunków środowiskowych, powodując zwiększenie niskiego wskaźnika lesistości powiatu. Zabytki W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku na terenie istniejącego wówczas województwa chełmskiego przeprowadzono spis ewidencyjny obiektów architektury i budownictwa, zabytkowych parków i alei parkowych oraz cmentarzy. Prace zakończyły się wykonaniem 10.000 kart adresowych obejmujących obiekty powstałe głównie do końca 1939 roku. Zdecydowaną większość wśród zewidencjonowanych obiektów zabytkowych stanowią drewniane zabudowania wiejskie pochodzące z lat 20 i 30 XX wieku. Obszar powiatu chełmskiego jest jednym z ostatnich regionów w kraju, gdzie tradycyjne 13 budownictwo drewniane zachowało się we względnie niezmienionej formie. Jednakże tradycyjne formy architektury wypierane są obecnie przez nowe budownictwo, o bardzo uproszczonej formie opartej na prostych technologiach. Budowle sakralne Wiele istniejących w przeszłości świątyń grekokatolickich zmieniono w drugiej połowie XIX wieku na cerkwie prawosławne a w czasach późniejszych na kościoły rzymskokatolickie. Zamianom towarzyszyły liczne przebudowy, związane również z faktem, iż budowano głównie z drewna. Najstarszym obiektem sakralnym na obszarze powiatu chełmskiego jest późnorenesansowy kościół w Wojsławicach, ukończony w 1608 roku, rozbudowany około 1684 roku przez Jana Michała Linka. XVII wieczny rzymskokatolicki kościół parafialny w miejscowości Podgórze, gm. Chełm został prawdopodobnie wzniesiony wcześniej jako cerkiew grekokatolicka. W latach 1731-1740 wybudowano jednonawowy kościół w Sawinie. Barokowa cerkiew w Klesztowie, gm. Żmudź datowana jest na ok. 1772 r., grekokatolicka cerkiew w Buśnie, gm. Białopole wzniesiona została około 1795 r. a około 1875 r. zamieniona została na prawosławną, w latach późniejszych zaś na kościół rzymskokatolicki. Nielicznie zachowane kościoły drewniane przeważnie budowane były wcześniej jako cerkwie grekokatolickie. Najstarsze pochodzą z drugiej połowy XVIII wieku. Są to: kościół w Czułczycach, gm. Sawin; dawna grekokatolicka cerkiew parafialna w Depułtyczach, gm. Chełm; kościół parafialny w Olchowcu, gm. Wierzbica; dawna cerkiew grekokatolicka w Pniównie, gm. Wierzbica; cerkiew grekokatolicka w Żmudzi. W latach 1880-1914 na obszarze obecnego powiatu Chełm wzniesiono kościoły neogotyckie w Dorohusku, Kamieniu, Pawłowie i w Świerżach. Na terenie powiatu zachowały się również kościoły protestanckie, w tym trzy na terenie gminy Kamień. Przetrwało również kilka dawnych zborów, zmienionych po drugiej wojnie światowej na budynki mieszkalne. Z bardzo licznych bóżnic, po 1939 roku zachowała się w powiecie tylko murowana synagoga w Wojsławicach, pochodząca z drugiej połowy XIX wieku. Bardzo licznie zachowały się przydrożne kapliczki, przeważnie murowane, głównie z XIX wieku, niektóre pochodzą z XVII stulecia. Budowle o charakterze obronnym Najstarszą tego typu budowlą jest wzniesiona w XI lub XII wieku wieża w Stołpiu, murowana z kamienia nieregularnie ciosanego. Z końca XVI wieku zachowały się fragmenty zespołu zamkowego w Sielcu (gmina Leśniowice). Są to pozostałości fosy oraz basteja wraz z fragmentem muru kurtynowego, wzniesione z kamienia wapiennego i oblicowane cegłą. 14 Pałace i dwory W okolicy Chełma, w miejscowości Serebryszcze znajduje się barokowy pałac, przebudowany około połowy XVIII wieku przez Pawła Fontanę z wcześniejszego dworu obronnego. W Dorohusku zlokalizowany jest późnobarokowy pałac Suchodolskich z XVIII wieku. W Maziarni Strzeleckiej, gm. Białopole znajduje się zbudowany w 1903 roku pałacyk myśliwski Zamoyskich. Ślady założeń budowli dworskich i folwarcznych występują w bardzo wielu miejscowościach. Najwięcej, po 6 obiektów, w gminach Siedliszcze i Leśniowice. Zachowało się również kilka dworów i pałacyków murowanych w XIX wieku, a przebudowywanych na początku wieku XX. 15 2.2 Gospodarka powiatu chełmskiego 2.2.1 Sytuacja gospodarcza Powiat chełmski jest obszarem o niskim stopniu uprzemysłowienia i urbanizacji. W 2001 roku funkcjonowało na terenie powiatu 2.622 podmiotów gospodarczych. Dominowały podmioty z sektora prywatnego (96,3 %), zakłady osób fizycznych stanowiły 79 % podmiotów gospodarczych. Liczbę podmiotów gospodarki narodowej, działających w roku 2001 na obszarze powiatu chełmskiego, według sektorów i wybranych form prawnych przedstawia tabela 3. Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej według sektorów i wybranych form prawnych w prywatny 131 532 230 108 150 154 201 104 145 245 200 166 156 100 2.622 9 23 21 12 9 11 16 7 9 10 12 11 8 10 168 122 509 209 96 141 143 185 97 136 235 188 155 148 90 2454 1 1 spółki prawa handlowego razem w tym z udziałem kapitału zagraniczn. 1 22 5 1 3 8 7 2 2 3 3 3 60 4 1 4 1 1 11 13 17 10 6 5 6 7 5 6 5 10 6 4 7 107 zakłady osób fizycznych 92 441 171 76 127 118 156 79 119 206 162 123 127 74 2.071 spółdzielnie publiczny Białopole Chełm Dorohusk Dubienka Kamień Leśniowice M. Rejowiec Fabryczny Rejowiec Fabryczny Ruda-Huta Sawin Siedliszcze Wierzbica Wojsławice Żmudź Powiat ogółem: Ogółem Wyszczególnienie Z ogółem Przedsięb. państwowe Sektor Spółki cywilne roku 2001 według US w Lublinie 5 7 7 4 2 3 4 2 4 3 4 9 4 4 62 Wśród podmiotów gospodarczych sektor usługowy (bez transportu) reprezentowało 44,5 % podmiotów, sektor handlu 30,6 %, sektor produkcyjny 15,7 % i sektor transportowy 9,2 %. W sektorze usług dominowały podmioty świadczące usługi rynkowe (80 %), najwięcej w branży budowlanej i samochodowej; pozostałe podmioty świadczyły usługi w sferze niematerialnej, jak: administracja, edukacja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, kultura. 16 W sektorze handlu zdecydowana większość, prawie 79 %, to podmioty prowadzące handel detaliczny. Wśród podmiotów zajmujących się handlem detalicznym, 30 % stanowili handlujący na bazarach i targowiskach. W sektorze produkcyjnym najwięcej podmiotów należało do branży rolniczej i przetwórstwa rolno-spożywczego (36 %) oraz gospodarki leśnej i przetwórstwa drewna (33 %). W sektorze transportowym prawie 88 % podmiotów zajmowało się transportem towarowym a tylko nieco ponad 12 % transportem osobowym. Do większych pracodawców należy Cementownia „Rejowiec” S.A. w Rejowcu Fabrycznym oraz kompleks podmiotów gospodarczych obsługujących przejście graniczne w Dorohusku (składy celne, przedsiębiorstwa spedycyjne, firmy przeładunkowe i magazynowe). Są one zlokalizowane wzdłuż szlaków komunikacyjnych łączących Chełm z przejściem granicznym w Dorohusku. W Teosinie, gm. Dorohusk, budowana jest duża stacja przeładunkowa kruszyw i materiałów budowlanych 2.2.2 Rolnictwo i Leśnictwo Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. liczba gospodarstw i działek rolnych w powiecie chełmskim wynosiła 17.018, w tym 15.528 (91,2 %) to gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą, głównie indywidualne. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosiła 6,47 ha, w tym 5,95 ha stanowiły użytki rolne. Ogólna powierzchnia gospodarstw i działek rolnych wynosiła 110.188 ha, z czego 101.285 ha to użytki rolne, w tym grunty orne to 79.248 ha. Pod zasiewami znajdowało się 68.647 ha gruntów ornych, a powierzchnia odłogów i ugorów na gruntach ornych wynosiła 10.601 ha. Procentowy udział upraw w ogólnej powierzchni pod zasiewami przedstawiał się następująco: 78,9 % stanowiły zboża, w tym 76,5 % zboża podstawowe; rośliny strączkowe jadalne na ziarno – 0,9 %; ziemniaki – 5,6 %; rośliny przemysłowe – 9 %; rośliny pastewne – 3,6 %, pozostałe – 2,1 % (w tym 1 % - warzywa gruntowe). Wśród zbóż podstawowych przeważały pszenica i jęczmień, wśród roślin przemysłowych buraki cukrowe i rzepak. Pod względem powierzchni przeznaczonej na uprawy sadownicze, największy udział wśród drzew owocowych przypadał na jabłonie (około 65 %) i wiśnie (około 16 %). Liczba hodowanych zwierząt wynosiła: bydło ogółem - 22.464 sztuk (22,2 szt./100 ha użytków rolnych), w tym krowy 12.391 (12,2); trzoda chlewna ogółem – 53.302 (52,6), w tym lochy 6.087 (6,0); owce – 1.142 (1,1); kozy – 1.320 (1,3); konie – 3.549 (3,5); drób 17 ogółem – 315.419 (311,4), w tym: kury ogółem – 242.550 (239,5), kury nioski – 147.112 (145,2), brojlery – 46.963 (46,4); indyki – 25.496 (25,2); gęsi – 17.876 (17,6); kaczki – 27.394 (27,0); pozostały drób – 2.103. Wyposażenie w podstawowy sprzęt rolniczy przedstawiało się następująco: liczba ciągników wynosiła 7.263 sztuk (na 1 ciągnik przypadało około 14 ha użytków rolnych); liczba kombajnów zbożowych wynosiła 571 sztuk (na 1 kombajn przypadało około 105 ha upraw zbożowych); liczba kombajnów buraczanych wynosiła 234 sztuki (na 1 kombajn przypadało około 14 ha buraków); liczba kombajnów ziemniaczanych wynosiła 67 sztuk (na 1 kombajn przypadało około 57 ha ziemniaków) zaś samochodów ciężarowych było 378 sztuk (na 1 samochód ciężarowy przypadało około 270 ha użytków rolnych). Warunki, w jakich funkcjonują gospodarstwa rolne na terenie powiatu chełmskiego są złożone. Słaba kondycja finansowa rolnictwa powiatu wynika głównie z niskiej towarowości gospodarstw rolnych, spowodowanej ich niewielką powierzchnią, uniemożliwiająca dostateczne wyposażenie techniczne. Większość gospodarstw produkuje na potrzeby własne rodziny, a praca w gospodarstwach rolnych jest źródłem utrzymania dla około 80 % mieszkańców powiatu. Gospodarstwa wysokotowarowe stanowią niewielki procent ogólnej liczby gospodarstw. Nieskażone środowisko naturalne, korzystne warunki glebowe (znaczny udział gleb wysokich klas bonitacyjnych) oraz wystarczająca liczba osób w wieku produkcyjnym stanowią szansę na rozwój produkcji zdrowej żywności w gospodarstwach ekologicznych. Ogólna powierzchnia gruntów leśnych w powiecie chełmskim wynosi 29.865 ha. Wskaźnik lesistości wynosi 16,78 % i jest niższy od średniej krajowej, która wynosi 28,8%. Lesistość poszczególnych gmin jest zróżnicowana i wynosi: Białopole – 33,75 %; Chełm – 19,28 %; Dorohusk – 17,25 %; Dubienka – 16,97 %; Kamień – 7,18 %; Leśniowice – 12,66 %; Rejowiec Fabryczny – 22,17 %; Ruda-Huta – 16,73 %; Sawin – 24,74 %; Siedliszcze – 3,88 %; Wierzbica – 8,44 %; Wojsławice – 16,70 %; Żmudź – 20,13 % oraz miasto Rejowiec Fabryczny – 1,11 %. Większość lasów stanowią lasy państwowe, będące własnością Skarbu Państwa. Zajmują one 24.803 ha (83,05 % ogólnej powierzchni gruntów leśnych). Lasy te nadzorowane są w większości przez Nadleśnictwo Chełm oraz na obszarach przygranicznych powiatu przez Nadleśnictwa Strzelce, Sobibór i Krasnystaw. Lasy prywatne zajmują 4.726 ha (15,82 %), lasy gminne 107 ha (0,36 %) a pozostałe lasy 228 ha (0,76 %). Są one nadzorowane przez starostę. 18 Lasy na obszarze powiatu rozmieszczone są bardzo nierównomiernie, większe kompleksy leśne występują w północnej i południowo wschodniej części powiatu. Zróżnicowanie gatunkowe szaty roślinnej w lasach zależy głównie od warunków siedliskowych. Spośród 15 niżowych typów siedlisk leśnych, w powiecie chełmskim występuje 14 typów siedlisk. Dominującymi typami siedliskowymi są lasy mieszane i bory mieszane świeże. W podziale typów siedliskowych na grupy wilgotnościowe dominuje grupa siedlisk świeżych i suchych (około 3/4 powierzchni leśnej), siedliska wilgotne i bagienne zajmują resztę obszarów leśnych. Pod względem składu gatunkowego, głównymi elementami drzewostanu są sosna (72 %), dąb (14 %), brzoza (8 %) i olsza (4 %). Niewielki udział procentowy w drzewostanie lasów powiatu chełmskiego mają osika, grab i jesion, modrzew, świerk, buk, topola, wierzba, wiąz i lipa. Dominująca rola sosny przy dużym udziale żyznych siedlisk lasów i olsów wynika głównie z zaszłości gospodarczych z okresu, kiedy preferowano sosnę na wszelkich możliwych siedliskach w celu uzyskania szybkich korzyści ekonomicznych. 2.2.3 Infrastruktura techniczna powiatu chełmskiego Infrastruktura drogowa Sieć drogowa na terenie powiatu charakteryzuje się wskaźnikiem 0,95 km dróg/1 km2. Długość dróg ogółem w granicach administracyjnych powiatu wynosi 1.690,8 km, w tym: - krajowych – 47,2 km - wojewódzkich – 143,7 km - powiatowych – 678,9 km, - gminnych – 815,8 km Na ogólną długość dróg powiatowych, wynoszącą 678,9 km, przypada: - dróg o nawierzchni twardej – 570 km, - dróg gruntowych o nawierzchni ulepszonej – 7,7 km - dróg gruntowych o nawierzchni nieulepszonej – 101,2 km Transport kolejowy Na terenie powiatu istnieje następująca infrastruktura kolejowa: Długość linii kolejowych ogółem: - 104,041 km; w tym: - długość linii kolejowych zelektryfikowanych 19 - 50,791 km - długość linii kolejowych niezelektryfikowanych - 53,250 km - długość linii szerokotorowej - 31,222 km Ilość posterunków ruchu (stacje, przystanki) - 14 sztuk Na terenie powiatu chełmskiego infrastrukturę kolejową posiadają i eksploatują Polskie Koleje Państwowe. Przez obszar powiatu przebiega magistrala kolejowa z Warszawy do Kijowa, przez Lublin, Rejowiec Fabryczny, Chełm i przejście graniczne w Dorohusku. W Rejowcu Fabrycznym istnieje odgałęzienie linii kolejowej w kierunku na Zawadę, gdzie łączy się z linią szerokotorową (Linia Hutniczo-Siarkowa). Od Chełma do granicy z Ukrainą (Dorohusk) linia kolejowa jest normalnoi szerokotorowa. W Chełmie istnieje odgałęzienie linii normalnotorowej w kierunku na północ, do Włodawy. Linią magistralną przebiegającą przez obszar powiatu chełmskiego realizowany jest tranzyt towarów z Polski centralnej i wschodniej na teren Ukrainy. Własne bocznice kolejowe posiadają Cementownia „Rejowiec” S.A. oraz bazy składowoprzeładunkowe w Dorohusku i Brzeźnie. Ponadto, w miejscowości Kanie Stacja znajduje się prywatna przeładunkowa baza kolejowa, zlokalizowana przy stacji Kanie. Zaopatrzenie w wodę Powiat chełmski zaopatrywany jest w wodę z ujęć wód podziemnych piętra kredowego, lokalnie z połączonych pięter kredowego i czwartorzędowego. Na terenie każdej gminy funkcjonuje po kilka ujęć komunalnych, bazujących przeważnie na dwu studniach wierconych. Niektóre ujęcia to ujęcia jednootworowe, kilka ujęć posiada po trzy studnie. Prócz ujęć obsługujących wodociągi grupowe (po kilka miejscowości) istnieje parę ujęć indywidualnych, głównie zakładowych. Ujęcia dawnych państwowych lub spółdzielczych gospodarstw rolnych utraciły charakter ujęć zakładowych, obecnie pełnią rolę ujęć komunalnych, dostarczających wodę mieszkańcom osiedli popegeerowskich. Mieszkańcy miejscowości nie wyposażonych w sieć wodociągową zaopatrują się w wodę ze studni kopanych, niewielu posiada własne studnie wiercone. Wszystkie miejscowości wyposażone w sieć wodociągową zaopatrywane są w wodę z ujęć zlokalizowanych na terenie powiatu chełmskiego, jedynie Ignatów w gm. Kamień zaopatrywany jest z ujęcia w Chełmie. 20 Długość sieci wodociągowych przesyłowych na terenie powiatu chełmskiego na koniec roku 2001 wynosiła 695 km a liczba przyłączy 10.958. W niektórych gminach prawie 100 % miejscowości posiada sieć wodociągową (np. Rejowiec Fabryczny) a w innych tylko nieliczne miejscowości posiadają wodociągi (np. gmina Sawin). Poza ujęciami komunalnymi na terenie powiatu chełmskiego funkcjonowało trzy większe ujęcia, w tym dwa zakładowe: - ujęcie zakładowe Cementowni „Rejowiec” S.A. w Rejowcu Fabrycznym - ujęcie PKP w Rejowcu Fabrycznym - ujęcie „Józefinka” w Kamieniu. Podsumowując, obecne ujęcia komunalne wód pitnych na obszarach zaopatrywanych w wodę z sieci wodociągowych są wystarczające dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców. W stosunku do zatwierdzonych zasobów pobór wody na ujęciach średnio dla całego powiatu wynosi niecałe 10%. Są to ujęcia wody podziemnej, głównie z piętra kredowego, lokalnie z połączonych pięter kredowego i czwartorzędowego. Jakość wody pitnej, pochodzącej z tych ujęć jest dobra, jednakże w większości przypadków woda wymaga prostego uzdatniania z uwagi na podwyższoną zawartość żelaza i/lub manganu. Podstawowym problemem zaopatrzenia mieszkańców powiatu chełmskiego w wodę pitną jest niedostatecznie rozwinięta sieć wodociągowa. Wiele miejscowości nie posiada jeszcze wodociągów. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej Długość istniejącej sieci kanalizacyjnej w powiecie chełmskim na koniec 2001 roku wynosiła 97,6 km a liczba przyłączy 1.729. Każda gmina posiada mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków, jedynie w gminie wiejskiej Rejowiec Fabryczny nie ma oczyszczalni. Oczyszczalnie indywidualne posiadają wspólnoty mieszkaniowe w osiedlach popegeerowskich, niektóre szkoły i domy opieki społecznej oraz większe zakłady przemysłowe i przetwórcze, które używają większych ilości wody do celów produkcyjnych. W niektórych miejscowościach funkcjonują indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków. Według ewidencji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w roku 2002 na obszarze powiatu chełmskiego wielkość zrzutu ścieków z funkcjonujących oczyszczalni wynosiła 457.326,9 m3, w tym 21.035 m3 pochodziło z oczyszczalni zakładowych Cementowni „Rejowiec” S.A. w Rejowcu Fabrycznym i Zakładu Przetwórstwa Mięsnego 21 „Kompleks” S.C. w Leśniczówce, gmina Ruda-Huta. Ścieki z oczyszczalni odprowadzane są do Bugu i jego dopływów, do dopływów Wieprza albo otwartymi rowami do ziemi. Podsumowując, obszar powiatu chełmskiego ma słabo rozwiniętą gospodarkę ściekową. Dla porównania; długość sieci wodociągowej magistralnej wynosiła 695 km, natomiast długość sieci kanalizacyjnej 97,6 km; ilość przyłączy wodociągowych wynosiła 10.958 sztuk a ilość przyłączy kanalizacyjnych 1.729 sztuk; pobór wody wynosił 1.572.968 m3 a zrzut ścieków oczyszczonych 457.327 m3. Większość wytwarzanych ścieków nie jest poddawana oczyszczaniu. Niedorozwój gospodarki ściekowej negatywnie wpływa na środowisko, powodując zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz stanowi potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych. Zaopatrzenie mieszkańców powiatu w energię cieplną W powiecie chełmskim potrzeby cieplne mieszkańców zaspokajane są głównie we własnym zakresie. Jedynie w Rejowcu Fabrycznym na osiedlu „Wschód” znajduje się scentralizowany system zaopatrzenia w ciepło. Źródłem ciepła jest kotłownia opalana gazem ziemnym wysokometanowym Gz-50, wyposażona w dwa kotły gazowo-olejowe o ogólnej mocy 3150 kW. Długość sieci ciepłowniczej wynosi 1200 m. Ponadto na terenie Cementowni „Rejowiec” S.A. działa kotłownia zakładowa wyposażona w dwa kotły WRV o wydajności 5 Gcal/h. Ciepłownia ta posiada rezerwy ciepła, które mogą być wykorzystane dla potrzeb innych użytkowników. Do kotłowni lokalnych zaliczane są kotłownie wytwarzające ciepło niezbędne do ogrzewania obiektów instytucji użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) oraz budynków mieszkalnych wspólnot mieszkaniowych. Paliwem wykorzystywanych w tych kotłowniach jest głównie węgiel kamienny. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Na terenie powiatu chełmskiego sieć gazowa, zaopatrująca w gaz ziemny wysokometanowy, obejmuje miasto Rejowiec Fabryczny oraz niektóre miejscowości na pograniczu gmin Kamień i Chełm. Długość sieci gazowej w granicach powiatu wynosi: - 28,7 km sieci przesyłowe - 98,7 km sieci rozdzielcze. Ilość przyłączy gazowych wynosi 1.439, w tym: - 72,4 % - gospodarstw domowych wykorzystuje gaz wyłącznie do gotowania; - 27,6 % - gospodarstw domowych wykorzystuje gaz w celach grzewczych. 22 Zaopatrzenie w gaz sieciowy mieszkańców powiatu jest dalece niewystarczające. Duża powierzchnia powiatu przy niskiej gęstości zaludnienia (42 osób / km2) i słabej kondycji finansowej utrzymujących się głównie z rolnictwa mieszkańców wsi (93,7 % ogółu mieszkańców powiatu) stwarzają barierę dla gazyfikacji powiatu. Większe szanse mają jedynie mieszkańcy miejscowości przyległych do Chełma oraz Rejowca Fabrycznego, a także miejscowości, w pobliżu których przebiegają linie przesyłowe gazu. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Eksploatacja poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego, zlokalizowanych na terenie powiatu chełmskiego znajduje się w gestii następujących Zakładów Elektroenergetycznych: - Polskich Sieci Elektroenergetycznych (w zakresie linii 220 kV); - Zamojskiej Korporacji Energetycznej S.A. (w zakresie linii 110 kV i ŚNN), Przez teren powiatu chełmskiego przebiega linia krajowego systemu elektroenergetycznego 220 kV o długości 11,91 km, należąca do PSE. Zasilanie powiatu odbywa się za pośrednictwem linii 110 kV, o długości w granicach powiatu wynoszącej 123,8 km. Głównym dystrybutorem energii elektrycznej na terenie powiatu jest Zamojska Korporacja Energetyczna S.A. Łączna długość sieci niskiego napięcia (220/380 V, w tym: sieć napowietrzna, kablowa i przyłącza) wynosi 1.935,9 km. Łączna ilość stacji 15 (30) / 0,4 kV wynosi 849. System zasilania powiatu w energię elektryczną charakteryzuje się posiadaniem rezerw wynoszących orientacyjnie około 100 % obecnego zapotrzebowania. Na terenie powiatu chełmskiego nie występują obszary z ograniczeniami w dostawie energii elektrycznej. 23 2.3 Sfera społeczna powiatu chełmskiego 2.3.1 Sytuacja demograficzna Według US w Lublinie ludność powiatu chełmskiego na koniec 2003 r. wynosiła 74257 osób. Strukturę, ruch naturalny oraz migrację ludności w powiecie chełmskim przedstawiono w tabeli 4. Tabela 4. Strukturę, ruch naturalny oraz migrację ludności w powiecie chełmskim w latach 2001-2003 wg WUS w Lublinie. Wyszczególnienie/Lata Ludność ogółem Mężczyźni Kobiety Ludność na km² Kobiety na 100 mężczyzn Struktura ludności Ogółem % Wiek przedprodukcyjny % Wiek produkcyjny % Wiek poprodukcyjny % Ruch naturalny ludności Małżeństwa Urodzenia żywe Zgony Przyrost naturalny Migracje ludności na pobyt stały Napływ ogółem, w tym: z miast ze wsi z zagranicy Odpływ ogółem, w tym: do miast na wieś za granicę Saldo migracji 2001 75 543 37 368 38 175 42 102 2002 74 563 36 880 37 683 42 102 2003 74 257 36 735 37 522 42 102 100 25,7 56,2 18,1 100 25,2 56,8 18 100 24,5 57,8 17,7 421 819 921 -102 399 723 1019 -296 383 740 961 -221 897 454 439 4 1108 632 474 2 -211 1138 612 524 2 1201 680 521 -63 1007 564 439 4 1104 690 411 3 -98 Analizując dane demograficzne można zaobserwować zjawisko zmniejszania się liczby mieszkańców powiatu chełmskiego, spowodowane zarówno ujemnym przyrostem naturalnym jak i ujemnym saldem migracji. Rozpatrując strukturę ludności według ekonomicznych grup wiekowych stwierdzono zmniejszanie się ludności w wieku 24 przedprodukcyjnym, wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz stabilizację liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Struktura wiekowa ludności Strukturę wiekową ludności powiatu w 2003 r. wg US w Lublinie przedstawiono poniżej: Grupa wiekowa 0–4 5–9 10 – 14 15 – 19 20 – 24 25 – 29 30 – 34 35 – 39 40 – 44 45 – 49 50 – 54 55 – 59 60 – 64 65 – 69 70 – 74 75 – 79 80 – 84 85 i więcej Liczba osób 3 744 4 740 5 901 6 387 5 928 5 175 4 561 4 466 4 871 5 685 4 828 3 646 2 667 3 069 3 432 2 698 1 625 8 034 % ogólnej liczby osób 5,04 6,38 7,95 8,60 7,98 6,97 6,14 6,01 6,56 7,66 6,50 4,91 3,59 4,13 4,62 3,63 2,19 1,08 2.3.2 Rynek pracy i bezrobocie W powiecie chełmskim w roku 2003 w gospodarce narodowej pracowało 4 560 osób tj. 10,61 % ludności w wieku produkcyjnym. Na 1000 mieszkańców powiatu chełmskiego, chełmskiego gospodarce narodowej w roku 2003 pracowało 61,4 osoby. Tabela 5. Liczba pracujących oraz struktura zatrudnienia. Wyszczególnienie Pracujący „a” osoby % 4.560 3 212 1 348 807 284 1107 2362 Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Przemysł i budownictwo Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Usługi rynkowe Usługi nie rynkowe a – to dane o pracujących nie obejmują jednostek osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą 25 100,0 70,44 29,56 17,69 6,23 24,28 51,80 Większość ludzi pracujących zawodowo jest zatrudnionych w sektorze publicznym – 70,44%. Procent zatrudnionych w tym sektorze rośnie w stosunku do liczby zatrudnionych w sektorze prywatnym. W sektorze usług nierynkowych pracuje największa liczba osób. Spada liczba zatrudnionych w przemyśle i w rolnictwie. Wskaźnik zatrudnienia na 1000 ludności wynosi 61 i od 1996 zmniejszał się z poziomu 88. Obszar powiatu chełmskiego charakteryzuje się wyższym niż w kraju i województwie lubelskim wskaźnikiem bezrobocia. Zarejestrowanych bezrobotnych na dzień 31.XII.2003 r. było 7 945 osoby tj.18,49 % ludności w wieku produkcyjnym; z tego liczba bezrobotnych kobiet wynosiła 3690 osób, co stanowiło 46,44% ogółu bezrobotnych. Liczba osób pozostających bez pracy mniej niż rok wyniosła 3521 osób, tj. 44,31 % ogółu bezrobotnych, pozostali w liczbie 4424 osób tj.55,7 % ogółu bezrobotnych byli bez pracy ponad 12 miesięcy. Bez prawa do zasiłku było 6917 osób tj.87,06 % ogółu bezrobotnych. 135 308 332 292 334 492 582 631 511 472 1240 1186 1406 1302 1028 Stopa bezrobocia I 53,5% 53,2% 49,3% 46,7% 46,4% % pow. 12 m. do ogółu Absolwenci 3068 3312 3510 3432 3690 razem % w og. l. bezrobotnyc h 5738 6230 7122 7353 7945 powyżej 24 m. liczba 1999 2000 2001 2002 2003 Długotrwale bezrobotni 12-24 m. Rok Ogółem w tym kobiety Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy Uprawnieni do zasiłku Tabela 6. Zarejestrowani bezrobotni (stan na dzień 31 XII 2003) 1164 1434 1393 1429 1693 1316 1708 2262 2371 2731 2480 3142 3655 3800 4424 42,9% 50,4% 51,3% 51,7% 55,7% 16,1% 15,1% 16,8% 17,4% 18,8% Liczba bezrobotnych w powiecie od 1999 wzrasta. Bezrobocie dotyczy przede wszystkim ludności wsi. Z ogółu bezrobotnych w 2003 roku, 91% to mieszkańcy wsi. Wśród bezrobotnych, kobiety stanowią 46,4% (2003). Ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych zmniejszył się od roku 1999, kiedy to kobiety stanowiły ponad połowę bezrobotnych – 53,%, chociaż z roku na rok bezrobotnych kobiet przybywa. Absolwenci stanowią 4,2% bezrobotnych (2003 r.). Od 2000 do 2003 roku ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych wahał się od 4 do 5%. Wśród absolwentów największą grupę pod względem wykształcenia stanowią osoby, które ukończyły szkoły policealne i średnie zawodowe – 44% w 2002 r., 48% w 2003 r. Absolwenci szkół wyższych stanowili 20% 26 absolwentów w 2003 roku. Absolwenci z wykształceniem średnim ogólnokształcącym w 2002 r. stanowili 14% w liczbie absolwentów a w 2003 r. 17%. Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych stanowili 15% absolwentów w 2002 r. i 13,4% w 2003 r. Osoby, które utraciły pracę za przyczyn leżących po stronie zakładu pracy stanowiły 5,9% ogółu bezrobotnych w 2003 roku. Na przestrzeni lat 1999-2003 udział tej grupy nie przekraczał 10% ogółu bezrobotnych i od 2000 r. powoli się zmniejsza. Coraz mniejszy odsetek bezrobotnych zachowuje uprawnienia do zasiłku. Wskaźnik osób uprawnionych do zasiłku maleje od roku 1999. W roku 2003 udział tej grupy w grupie bezrobotnych wynosił 12,9%. Bez prawa do zasiłku pozostaje 87% bezrobotnych. W okresie od 1999 roku rośnie udział bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż rok. W 1999 roku stanowili oni 42,9% bezrobotnych, w 2003 roku 55,7%. Liczba osób długotrwale bezrobotnych zwiększyła się od 1999 r. z 2480 do 4424 w 2003 r. Wśród długotrwale bezrobotnych, osoby pozostające bez pracy ponad 2 lata (24 miesiące) stanowią 61% (2003). 2.3.3 Oświata i wychowanie Na terenie powiatu, obok szkół i placówek oświatowo – wychowawczych prowadzonych przez powiat, funkcjonują 3 przedszkola, 46 szkół podstawowych, 13 szkół filialnych, 20 gimnazjów. W szkołach tych pobiera naukę cała populacja dzieci i młodzieży objętej obowiązkiem szkolnym. Młodzież z terenu powiatu chełmskiego naukę pobiera w szkołach ponadgimnazjalnych przede wszystkim w Chełmie, zarówno w liceach ogólnokształcących, średnich zawodowych i zasadniczych zawodowych. W ostatnich latach wyraźnie wzrósł odsetek młodzieży pobierającej naukę w liceach ogólnokształcących. Placówki oświatowo – wychowawcze podległe Starostwu Powiatowemu w Chełmie: 1. Liceum Ogólnokształcące im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Dubience, 2. Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta w Siedliszczu, 3. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Okszowie, 4. Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Dorohusku, 5. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Dubience, 6. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Rejowcu Fabrycznym. 27 Liceum Ogólnokształcące im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Dubience Liceum Ogólnokształcące funkcjonuje od 1975 r.. Naukę pobiera tu młodzież z terenu gminy Dubienka i gmin ościennych, w tym z terenu powiat hrubieszowskiego. Pomimo położenia na peryferiach powiatu, Dubienka ma dobre połączenia autobusowe, co pozwala części młodzieży dojeżdżać do szkoły. W Liceum przez ostatnie lata prowadzony był nabór do czterech równoległych klas pierwszych, co łącznie przekłada się na 10 oddziałów w szkole (od pierwszego września 2004 r. naukę pobiera 297 uczniów). Liceum mieści się w jednym budynku z Gminnym Zespołem Szkół. Jest to słaba strona szkoły, bowiem część obiektu jest własnością gminy, a część powiatu. Budynek szkoły wymagał remontu. W bieżącym roku wymieniono stolarkę okienną, ocieplono ściany budynku szkoły. Przy szkole znajduje się internat na 100 miejsc. Wyposażony jest on także w stołówkę, gwarantująca całodobowe wyżywienie mieszkańcom internatu. Ponad to może żywić pozostałych uczniów. Budynek internatu poddano gruntownej modernizacji. Wymieniono stolarkę okienną, instalację elektryczną, ocieplono ściany internatu, wybudowano kotłownię olejową, dostarczająca ciepło do internatu oraz dokonano modernizacji centralnego ogrzewania. Liceum jednak wymaga doposażenia w pomoce dydaktyczne. Mankamentem szkoły jest fakt, że nie posiada ona samodzielnej sali gimnastycznej. Zajęcia wychowania fizycznego odbywają się na sali wspólnej z Gminnym Zespołem Szkół. Od pierwszego września 2000 r. klasy pierwsze otrzymały nachylenie w kierunku służby granicznej i informatyki. Obok zajęć wynikających z ramowego programu nauczania przewidzianego dla liceów ogólnokształcących wprowadzono zajęcia teoretyczne i praktyczne przysposabiające do służby w Straży Granicznej. Patronat nad tym profilem przejął Nadbużański Oddział Straży Granicznej w Chełmie. W Liceum nauczany jest język rosyjski, niemiecki i angielski. Szkoła posiada dobrze przygotowaną kadrę nauczycielską. Podczas ferii szkolnych i wakacji w internacie odbywają się zajęcia rehabilitacyjne dla osób niepełnosprawnych organizowane przez diecezję zamojsko – lubaczowską. W Liceum systematycznie mają miejsce zjazdy środowisk wołyńskich, w tym żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty. Szkoła zatem współpracuje z różnymi środowiskami i są to wyraźne atuty szkoły. Po dokończeniu prac modernizacyjnych w internacie i szkole, doposażeniu w pomoce dydaktyczne, placówka ta stanie się nowoczesną, dobrze służącą lokalnemu środowisku. 28 Za rozwojem i utrzymaniem Liceum Ogólnokształcącego przemawia szereg czynników: baza lokalowa, kadra nauczycielska, i – co jest bardzo ważne – możliwości pobierania nauki na tym poziomie przez młodzież Dubienki, gminy Dubienka i gmin ościennych, w większości pochodzących z rodzin rolniczych. Dla wielu rodzin możliwość kształcenia młodzieży w tej szkole jest jedyna możliwością pobierania nauki. Liceum Ogólnokształcące w Siedliszczu Liceum Ogólnokształcące w Siedliszczu istnieje od 1948 r. Od 1 września 2003 r. na bazie LO i Policealnego Studium Zawodowego powołano tu Zespół Szkół. W Zespole tym naukę pobiera młodzież z terenu osoby, terenu gminy i gmin ościennych, w tym z terenu powiatu łęczyńskiego i świdnickiego. W ostatnich latach zwiększył się nabór do klas pierwszych. Szkole udaje się corocznie otwierać po trzy równoległe oddziały. Aktualnie naukę pobiera w 9 oddziałach 249 uczniów, w zdecydowanej większości z rodzin rolniczych. Obok szkoły prowadzony jest internat, posiadający 50 miejsc. Funkcjonuje stołówka szkolna, wydająca posiłki wszystkim zainteresowanym uczniom. Mankamentem tej szkoły jest sala gimnastyczna, która z uwagi na wymiary i stan techniczny nie spełnia wymogów normalnej, szkolnej sali gimnastycznej. Przez ostatnie dziesięciolecia szkoła nie była doinwestowana, w związku z czym, należało przeprowadzić szereg prac inwestycyjnych. Po przejęciu szkoły przez Starostwo Powiatowe przebudowano kotłownię z węglowej na olejową, wykonano remont instalacji centralnego ogrzewania, oczyszczalni ścieków, zmodernizowano kuchnie, utwardzono plac przed szkoła, przeprowadzono remonty bieżące sal lekcyjnych, przeniesiono bibliotekę do nowego, większego pomieszczenia, zakupiono pomoce dydaktyczne do pracowni ekologicznej. Gruntownej modernizacji poddano także obiekt szkoły i internatu polegającej m.in. na: dociepleniu dachu internatu, wymianie stolarki okiennej i dociepleniu ścian budynku szkoły. Modernizacji wymagają jednak pomieszczenia II piętra internatu. Szkoła także nie posiada nadal dostatecznego wyposażenia w sprzęt i pomoce dydaktyczne. Liceum w Siedliszczu posiada szereg atutów. Jest jedyna tego rodzaju placówką w północno – zachodniej części powiatu ( w promieniu 20 km nie ma innej szkoły średniej). Wzrastający nabór młodzieży do klas pierwszych, dobra sieć połączeń autobusowych, internat obok szkoły, wykształcona kadra nauczycielska, tradycje i osiągnięcia szkoły, dobra współpraca z samorządem i instytucjami miejscowymi sprawia, że placówka ta ciągle się rozwija. Zważywszy na rolniczy charakter gminy i gmin ościennych, malejące dochody ludności rolniczej, szkoła ta dla dużej populacji młodzieży jest jedyna szansa pobierania nauki w szkole średniej. 29 Kadra nauczycielska w większości jest kadra młodą, dobrze przygotowaną merytorycznie i otwartą na potrzeby przekwalifikowania, zgodnie z wymaganiami zreformowanej szkoły. Wdrażane są innowacje pedagogiczne, polegające na wprowadzaniu programów autorskich (klasy informatyczne, dziennikarska, ekologiczne). Po dokończeniu prac modernizacyjnych, doposażeniu w pomoce dydaktyczne, placówka stanie się nowoczesną, spełniająca wymogi zreformowanej szkoły. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Okszowie W 1923 r. w Okszowie została założona szkoła rolnicza i na jej bazie następował rozwój kształcenia w specjalnościach rolniczych. Aktualnie w Zespół Szkół RCKU w Okszowie wchodzą następujące szkoły: - Gimnazjum, - Liceum Agrobiznesu na podbudowie gimnazjum, które kształci w zawodzie technika agrobiznesu, - Liceum Ekonomiczne na podbudowie gimnazjum, które kształci w zawodzie technika ekonomisty, - Liceum Ogólnokształcące na podbudowie gimnazjum, od roku szkolnego 2004/2005 klasy posiadają nachylenie w kierunku obsługi celnej i prewencji policyjnej, - Liceum Profilowane na podbudowie gimnazjum o profilu administracyjno – ekonomicznym, - Technikum Rolnicze na podbudowie gimnazjum, które kształci młodzież w zawodzie technik rolnik, - Technikum Rolnicze na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej, które kształci młodzież w zawodzie technik rolnik, - Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego na podbudowie gimnazjum, które kształci w zawodzie technika żywienia i gospodarstwa domowego, - Technikum Mechanizacji Rolnictwa na podbudowie gimnazjum, które kształci młodzież w zawodzie technika mechanizacji i maszyn rolniczych, - Policealne Studium Zawodowe kształcące przyszłych techników informatyków, - Zasadnicza Szkoła Zawodowa kształcąca w zawodzie rolnik. W roku szkolnym 2004/2005 naukę rozpoczęło 611 uczniów. Zespół Szkół posiada dobrą bazę lokalową, mieści się bowiem w dużym, nowoczesnym kompleksie z salą 30 gimnastyczną. Niezbędne są jednak prace remontowe, tj.: remont dachu i wymiana stolarki okiennej, docieplenie ścian. Remontu wymaga także internat, głównie sanitariaty, a także stara sala gimnastyczna, w której należy przeprowadzić remont dachu, elewacji, wymienić część oszklenia ścian. Biblioteka szkolna, a także pracownie przedmiotowe również wymagają doposażenia w literaturę fachową. W szkole zatrudniona jest dobrze przygotowana kadra, z której to większość nauczycieli posiada kwalifikacje do nauczania dwóch przedmiotów. Przy szkole znajduje się internat ze 160 miejscami. Prowadzona jest także stołówka szkolna. Przy szkole prowadzone są warsztaty szkolne. Odbywają się w nich zajęcia z kowalstwa, obróbki ręcznej i mechanicznej metali, spawalnictwa, naprawy pojazdów i maszyn rolniczych, elektrotechniki. Prowadzone jest również gospodarstwo pomocnicze, aktualnie specjalizujące się w produkcji mleka. Gospodarstwo posiada ok. 90 ha. ziemi, nastawione jest na uprawę głównie zbóż i kukurydzy. Przy szkole prowadzony jest Zespół Pieśni i Tańca „Okszowiacy”, kultywujący miejscową tradycje ludową. Młodzież chętnie korzysta z tej oferty. Szkoła daje również pełne możliwości realizacji aspiracji sportowo – rekreacyjnych młodzieży. Obok sali gimnastycznej usytuowanej w głównym budynku, posiada starą sale gimnastyczną, dobrze utrzymane boisko szkolne, siłownię i salę rekreacyjną. Atutem szkoły, obok bazy lokalowej, jest jej tradycja, możliwości kształcenia w wielu specjalnościach, bliskie położenie przy mieście Chełm, dobry dojazd, a także fakt, iż jest to jedyna tego rodzaju placówka w powiecie. W obiektach szkolnych funkcjonuje grupa zamiejscowa UMCS. Kształci się tu młodzież na dwóch kierunkach – filologia polska i historia. Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Dorohusku Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy powstał w 1990 r. z przeznaczeniem dla dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym, która z racji swojej niepełnosprawności nie może uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania. Głównym zadaniem placówki jest wszechstronny rozwój osób głębiej upośledzonych umysłowo na miarę indywidualnych możliwości oraz przygotowanie wychowanków do codziennego życia w integracji ze środowiskiem. Kształcenie dzieci polega na całościowym, 31 zintegrowanym nauczaniu i wychowaniu. Jest ono oparte na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata w trakcie całego procesu edukacji. Szczegółowe zadania pracy dydaktyczno – wychowawczo – rewalidacyjnej wynikają z zasad pedagogiki specjalnej, dostosowanej do rozwoju i stopnia zaburzeń ucznia – wychowanka. Zajęcia odbywają się na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum. Aktualnie w Ośrodku przebywa 47 wychowanków. Budynek Ośrodka został poddany gruntownej modernizacji. Przebudowana została kotłownia z węglowej na olejową, wymieniono sieć ciepłowniczą, stolarkę okienną, parkiet w sali ćwiczeń, dokonano remontu sanitariatów, wymieniono instalację sanitarną, dokonano zmiany pokrycia dachowego, docieplono ściany. Pod koniec bieżącego roku, po wykonaniu prac obiekt będzie przygotowany do pełnienia funkcji opiekuńczo – rehabilitacyjnych wychowanków. Ośrodek wyposażony jest w izby lekcyjne, sypialnie, klaso pracownie: gospodarstwa domowego, techniczną, plastyczną, pracownię komputerową, specjalistyczne gabinety: rewalidacyjno – logopedyczny, korekcyjno – rehabilitacyjny, medyczny, psychologiczny, pokój nauczycielski, bibliotekę, salę muzykoterapii, salę gimnastyczną, plac zabaw, boisko szkolne. Myśląc o rozwoju placówki planowana jest organizacji zajęć hipoterapii w oparciu o zajęcia z koniem. Każde dziecko może liczyć na wsparcie i rozwój swoich indywidualnych umiejętności i zdolności. Ma możliwość odnieść swój własny sukces, dzięki temu buduje w sobie poczucie własnej wartości. Ośrodek posiada wysoce wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Dubience Poradnia jest placówką świadczącą od roku 1 września 1993 r. usługi pedagogiczno – psychologiczne dla 2 135 uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z terenu gmin: Białopole, Dubienka i Żmudź. Poradnia zajmuje 3 pomieszczenia w budynku internatu Liceum Ogólnokształcącego w Dubience. Pomieszczenia te niestety nie odpowiadają normom współczesnej poradni. W najbliższym jednak czasie poradnia ta zostanie wyposażona w niezbędne pomoce dydaktyczne. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Rejowcu Fabrycznym Poradnia ta funkcjonuje od 1 września 1994 r. Placówka świadczy usługi na rzecz 3455 uczniów z terenu gmin: Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze oraz miasta Rejowiec Fabryczny. Poradnia ma swoją siedzibę w obiekcie stanowiącym własność samorządu miasta Rejowiec Fabryczny, co jest jedynym mankamentem tej placówki. Zajmowane pomieszczenia 32 nie odpowiadają niestety standardom. Słabą stroną poradnictwa jest fakt, że powiat nie świadczy sam tych usług w stosunku do całej populacji uczniów. Poza zasięgiem usług świadczonych przez poradnie powiatowe znajduje się bowiem 8 pozostałych gmin z terenu powiatu. Młodzież tych gmin korzysta z porad dwóch poradni chełmskich w oparciu o porozumienie zawarte z samorządem powiatu grodzkiego. Na terenie powiatu chełmskiego funkcjonuje 14 bibliotek, 20 filii i 5 punktów bibliotecznych. Dysponują one 346 855 książkami i 13 190 miasto Rejowiec Fabryczny. Największa liczba mieszkańców na 1 bibliotekę należy na terenie gmin: Wojsławice – 4 452 osoby, Kamień – 4 016 osób, Siedliszcze – 3 594 osoby, Dubienka – 2 764 osoby, Chełm, 2488 osób, Rejowiec Fabryczny – 2 367 osób, Leśniowice – 2 081 osób. Największy obszar – w km kwadratowych – na 1 bibliotekę przypada: w Wojsławicach – 110 km, w Kamieniu – 97 km, w Żmudzi – 68 km. W 2003 r. na zakup książek najmniej wydała gm. Leśniowice – 202 zł, Ruda Huta – 521 zł, najwięcej zaś gminy: Chełm – 12 697 zł, Dorohusk – 12 390 zł, Siedliszcze – 10 648 zł. Zadania biblioteki powiatowej w oparciu o porozumienie realizuje Chełmska Biblioteka Publiczna w Chełmie. Ona także sprawuje opiekę merytoryczna nad bibliotekami gminnymi. Pod koniec 2003 r. księgozbiór Chełmskiej Biblioteki Publicznej liczył ok. 185000 woluminów. W mieście Chełm funkcjonuje również Chełmska Biblioteka Pedagogiczna, której organem prowadzącym jest samorząd wojewódzki. Swoje zbiory udostępnia ona nauczycielom, również z terenu powiatu chełmskiego ziemskiego. Na terenie powiatu chełmskiego znajduje się kilka izb pamięci (miejscowych zbiorów muzealnych). Zbiory te są: w Liceum Ogólnokształcącym w Dubienka – gromadzą ona dokumenty i pamiątki związane z historią 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej, w Turce i Dorohusku, Sawinie i Kumowie – głównie gromadzone są tam zbiory etnograficzne, dotyczące życia okolicznej ludności. W Uhrze znajduje się Dom Pracy Twórczej prowadzony przez Teresę Chomik – Kazarian, malarkę, plastyczkę. W Domu tym od szeregu lat prowadzone są spotkania plenerowe z udziałem twórców z kraju i z terenu Ukrainy. Na uwagę zasługuje również ośrodek garncarski w Pawłowie. Został on utworzony w celu promowania i popularyzacji rzemiosła ludowego charakterystycznego dla wsi Pawłów, tj. garncarstwa i bednarstwa. Obecnie czynnych zawodowo jest 5 garncarzy i 3 bednarzy. 33 Na terenie powiatu spotykamy wiele miejsc upamiętniających walki o niepodległość Rzeczypospolitej. Dotąd udało się upamiętnić z doby Powstania Styczniowego miejsca w: Depułtyczach, Siedliszczu, Sawinie. Należy jeszcze pamiętać o miejscach bitewnych np. w: Świerżach, Rudce, Woli Korybutowej, Dorohusku. Ziemia Chełmska zaprasza do wielu świątyń łacińskich posiadających wysokie walory zabytkowe i historyczne, m.in. do Olchowca, Sawina, Czułczyc, Kaniego, Pawłowa, Podgórza, Kamienia, Kumowa, Wojsławic, Buśna, Żmudzi, Klesztowa, Dorohuska, Świerż, Rudy Huty. Świątynie prawosławne znajdują się w Dubience, gdzie obiekt wymaga gruntownej renowacji i w Wojsławicach. 2.3.4 Pomoc społeczna Celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie tym sytuacjom przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 2 i 3 ustawy o pomocy społecznej). Do głównych problemów społecznych powiatu chełmskiego należą: Starzenie się społeczeństwa W ostatnich latach obserwuje się postępujący proces starzenia się społeczeństwa, następuje systematyczny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym (kobiety powyżej 60 roku życia, mężczyźni powyżej 65 roku życia). W powiecie chełmskim odsetek osób starszych w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców od 1999 roku utrzymuje się na jednakowym poziomie i utrzymuje się w granicach 18 % - 19%. Dane ze spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku wskazują, że powiat chełmski zajmuje czwarte miejsce w województwie lubelskim pod względem stosunku osób starszych do ogółu mieszkańców. Wg danych szacunkowych co 20 osoba w wieku starszym wymaga opieki ze strony osób drugich w postaci opieki bezpośredniej bądź specjalistycznej. 34 Tabela 7. Usługi opiekuńcze w powiecie chełmskim w latach 1999-2003. Lp. * Liczba osób Liczba osób w wieku wymagających poprodukcyjnym wsparcia* Rok Liczba osób objętych opieką w formie usług opiekuńczych procentowy stosunek danych z kolumny 4/3 1. 2. 3. 4. 5. 1. 1999 r. 13873 694 225 32,4 2. 2001 r. 13651 682 224 32,8 3. 2003 r. 13137 657 205 31,2 dane szacunkowe Analizując powyższe informacje, szczególnie niepokojącym jest fakt znacznego obniżenia liczby osób korzystających z usług opiekuńczych, w stosunku do występujących potrzeb. Biorąc pod uwagę prognozy długofalowe, liczba osób w wieku starszym wykazuje tendencję wzrostową, co oznacza, że będzie wzrastać zapotrzebowanie na tego typu usługi. Infrastruktura społeczna Na terenie powiatu chełmskiego funkcjonują placówki pobytu stałego o zasięgu ponadgminnym, są to: - Dom Pomocy Społecznej w Nowinach dla osób starszych oraz dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie dla 270 osób, - Dom Pomocy Społecznej w Kaniem dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dysponujący 60 miejscami, - Dom Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych w Chojnie Nowym dla 65 osób. W domach pomocy społecznej przebywają osoby, które z powodu choroby, niepełnosprawności wymagają całodobowej opieki, dla których pomoc w formie usług opiekuńczych jest niewystarczająca. Poza usługami opiekuńczymi na terenie domu organizowane są zajęcia terapeutyczne, rehabilitacyjne, rekreacyjne. Od 1 stycznia 2004 roku zmieniły się zasady pobierania opłat za pobyt w tych placówkach; ponoszą ją osoby zainteresowane umieszczeniem w domu pomocy społecznej, rodzina oraz gmina do wysokości kosztów utrzymania. Biorąc pod uwagę niskie dochody 35 mieszkańców powiatu chełmskiego domy pomocy społecznej stają się placówkami elitarnymi. Biorąc powyższe pod uwagę, w chwili obecnej niezbędny jest rozwój alternatywnych form opieki nad osobami starszymi, niepełnosprawnymi w miejscu zamieszkania. Konieczne jest uruchomienie ogromnego potencjału tkwiącego w osobach młodych, które w ramach wolontariatu byłyby uzupełnieniem opieki sprawowanej przez najbliższą rodzinę, profesjonalnych pracowników usług opiekuńczych oraz środowiskowych placówek wsparcia. Aktualnie żaden z domów pomocy społecznej nie spełnia wymaganego standardu w zakresie zatrudnienia oraz norm powierzchniowych. Każdy z funkcjonujących na terenie powiatu chełmskiego domów pomocy społecznej posiada opracowane programy naprawcze, których realizacja powinna zakończyć się do 31 grudnia 2006 roku. Poza placówkami pobytu stałego, na terenie powiatu funkcjonują ośrodki wsparcia dziennego(prowadzone przez gminy i organizacje pozarządowe): -Środowiskowy Dom Samopomocy w Rejowcu Fabrycznym, do którego uczęszcza 25 osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osoby niepełnosprawne intelektualnie. Głównym celem domu jest osiągnięcie przez uczestników jak największego stopnia samodzielności, nauka pewnych umiejętności przydatnych w życiu codziennym oraz integracja ze środowiskiem lokalnym, - Świetlica Środowiskowo-Terapeutyczna w Sawinie, w ramach której funkcjonuje Grupa Wsparcia dla 40 dzieci niepełnosprawnych, dla których organizowane są różne formy zajęć oraz prowadzona jest terapia dla dzieci oraz ich rodziców; w okresie wakacyjnym Świetlica pełni funkcję placówki opiekuńczej dla dzieci w wieku szkolnym, które nie wyjechały na wypoczynek letni, - Warsztaty Terapii Zajęciowej w Sawinie – to placówka dziennego pobytu, do której uczęszcza 20 uczestników. W czterech pracowniach: gospodarstwa domowego, poligraficznej, stolarskiej, prowadzone są zajęcia, których celem jest uzyskanie przez osobę samodzielności, naukę pewnych umiejętności, które pozwolą w przyszłości na podjęcie pracy, - Warsztaty Terapii Zajęciowej w Wojsławicach – aktualnie w trakcie organizacji. Na terenie powiatu są gminy, w których nie funkcjonują żadne placówki wsparcia dziennego. Należą do nich gminy: Chełm, Białopole, Dubienka, Dorohusk, Kamień, Leśniowice, Rejowiec Fabryczny, Ruda Huta, Siedliszcze, Wierzbica, Żmudź. 36 Niepełnosprawność W/g Narodowego Spisu Powszechnego1 w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych na terenie powiatu chełmskiego wyniosła 15 618, co stanowiło 20,7% ogółu ludności. Na 1000 mieszkańców powiatu 254 osoby, to osoby niepełnosprawne (w województwie 185, w kraju 143). Jest to największe natężenie zjawiska niepełnosprawności w województwie lubelskim. Oznacza to, że co piąty mieszkaniec powiatu jest osobą niepełnosprawną (w kraju, co siódmy). W populacji osób niepełnosprawnych przeważają kobiety, stanowią 54,8% ogółu osób niepełnosprawnych. Natężenie zjawiska niepełnosprawności wzrasta wraz z wiekiem. Wśród zbiorowości osób niepełnosprawnych 41,6% stanowią osoby w wieku poprodukcyjnym tj. kobiety – powyżej 60 lat, mężczyźni – powyżej 65 roku życia. Najliczniejszą grupę wśród osób niepełnosprawnych stanowią osoby w wieku 45-64 lata, czyli w wieku aktywności zawodowej (tj. 43,2% ogółu). Wśród osób niepełnosprawnych, 9,9% stanowią dzieci w wieku do 15 roku życia. Biorąc pod uwagę stopień niepełnosprawności, należy stwierdzić, że: 25,6% osób niepełnosprawnych stanowią osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 38,2% z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, 36,2% z lekkim stopniem niepełnosprawności. Realizacja pomocy dla tej grupy osób w ramach dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w poszczególnych latach przedstawia się następująco: Tabela 8. Osoby niepełnosprawne korzystające ze świadczeń w latach 1999-2003 Lp 1. 2. Wyszczególnienie Turnusy rehabilitacyjne Bariery architektoniczne 1999r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003r. 309 351 358 306 335 17 37 37 - 53 110 395 566 197 466 Sprzęt 3. ortopedyczny, techniczny 1 Osoby niepełnosprawne Województwo Lubelskie 2002, Lublin 2004, Urząd Statystyczny w Lublinie. 37 Bariery w 4. komunikowaniu 104 164 26 - 10 540 947 987 503 864 się Razem – liczba osób Jak wynika z analizy danych zawartych w tabeli na przestrzeni lat: 1999 – 2003: - 1 734 osoby niepełnosprawne skorzystały z dofinansowania do zakupu sprzętu ortopedycznego, środków pomocniczych, technicznych (pieluchomajtki, cewniki, wózki inwalidzkie, materace p/odleżynowe, protezy), - u 304 osób zainstalowano telefony, zakupiono radiomagnetofony. budziki świetlne, - u 144 osób zostały zlikwidowane bariery architektoniczne, głównie dostosowano łazienki do potrzeb osoby niepełnosprawnej, wykonano podjazdy dla wózków inwalidzkich, dokonano wymiany wykładzin podłogowych, wymiany drzwi, podłączeń wodociągu gminnego i kanalizacji, Co roku przeciętnie 330 osób otrzymuje dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych. Każda osoba korzystająca z tej formy ma możliwość dokonania wyboru miejsca wypoczynku i rekreacji. Pomimo tego, iż ogromna liczba osób korzysta z różnych form pomocy dofinansowywanych przez PFRON, istnieje potrzeba rozwoju środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób niepełnosprawnych. Ubóstwo ludności Od 1990 roku notuje się stały wzrost ludności żyjącej w ubóstwie, zwłaszcza ludności wiejskiej. W 1998 roku ponad 61,2% osób korzystających z różnych form świadczeń stanowili mieszkańcy wsi. Od 1999 roku notowany jest znaczny spadek, ale wynika on z braku środków finansowych na świadczenia pomocy społecznej, a nie z faktu poprawy sytuacji materialnej ludności. Dane dotyczące osób i rodzin korzystających z form pomocy przedstawiają poniższe wykresy: 38 liczba rodzin powiatu chełmskiego korzystająca z pomocy społecznej w latach 1999-2003 8000 6695 6000 5593 6136 5384 4747 4000 2000 0 1999 2000 2001 2002 2003 lata liczba osób powiatu chełmskiego korzystajaca z pomocy społecznej w latach 1999-2003 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 19105 1999 20709 23024 2000 25817 24644 2001 2002 2003 Z przedstawionych danych wynika, że w 1999 roku 1 9105 osób w powiecie chełmskim korzystało z różnych form pomocy społecznej, co stanowiło 25% całej populacji ludności, a w 2003 roku 25 817 osób – 35% populacji ludności. Bezpośredni wpływ na ubożenie ludności w powiecie chełmskim mają: 1) niski poziom uzyskiwanych dochodów zarówno przez osoby pracujące w zakładach pracy, pobierających świadczenia emerytalno-rentowe oraz rolników indywidualnych. 39 Przeciętne wynagrodzenie w powiecie chełmskim kształtuje się na poziomie: 87,2% przeciętnego wynagrodzenia w kraju, emerytalne: 69,2% przeciętnego wynagrodzenia emerytalnego. Z uwagi na szacunkowe ustalenia do różnych celów dochodów rolników, nie jest możliwe ustalenie relacji do innych dochodów. Rolnicy mają ustalone dochody np. do celów pomocy społecznej dochód z 1 ha przeliczeniowego ustalony jest na 194 zł, do celów uzyskania świadczeń rodzinnych: 252 zł . Biorąc pod uwagę sytuację w rolnictwie, możliwości sprzedaży artykułów rolnych, wysokość cen sprzedaży produktów rolnych – odgórnie ustalona kwota dochodu uprawniającego do świadczeń znacznie przewyższa faktycznie uzyskiwane dochody. Dlatego też znaczna liczba rodzin posiadająca gospodarstwo rolne nie kwalifikuje się do świadczeń z pomocy społecznej. 2) brak dochodów. Niepokojącym zjawiskiem jest wzrost liczby osób nie posiadających żadnych źródeł utrzymania. 8,3% rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w powiecie, to osoby nie posiadające żadnych własnych źródeł dochodu. Do tej grupy osób należą przeważnie: byli pracownicy Państwowych Gospodarstw Rolnych oraz osoby długotrwale bezrobotne, którym skończył się okres pobierania zasiłku. Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego oraz dokumentów znajdujących się w ośrodkach pomocy wynika, że ponad 60% ludności wiejskiej żyje poniżej minimum egzystencji, a część z nich w skrajnej nędzy. Poziom posiadanych dochodów ma bezpośredni wpływ na strukturę wydatków. W budżetach domowych 90% rodzin znajdujących się w kręgu zainteresowania pomocy społecznej nie ma w ogóle miejsca na wydatki związane z kulturą, wypoczynkiem, zakupem książek innych niż podręczniki szkolne. Powszechnym zjawiskiem na wsi staje się kupowanie na kredyt, pod przyszłe dochody na tzw.”kreskę”. Ludność wiejska ubożeje wolniej niż w mieście, ale ubożenie jest głębsze. Ubóstwo na wsi nie jest tak groźne w sensie egzystencjalnym, ponieważ rodziny wiejskie na ogół posiadają część własnych produktów spożywczych, ale groźne jest w sensie kulturowym. W tej sytuacji oznacza to, że znaczna część ludności wiejskiej wymaga wsparcia ze strony instytucji administracji rządowej i samorządowej. Utrzymujący się od kilku lat proces ubożenia ludności prowadzi w konsekwencji do marginalizacji społecznej. 40 W sytuacji permanentnego braku środków finansowych niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, rodzinnych – rodzina skupia się na problemach dnia codziennego, wycofuje się z życia społecznego, rezygnuje z dalszego kształcenia dzieci. Tendencje wzrostowe liczby osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej spowodowane były trudną sytuacją ekonomiczną, brakiem możliwości podjęcia pracy, nierentownością produkcji rolnej, likwidacją dużych zakładów pracy, występowaniem negatywnych zjawisk patologicznych, starzeniem się społeczeństwa, a co się z tym wiąże długotrwałymi chorobami. Również uwarunkowania geograficzne tj. położenie na terenie tzw. ściany wschodniej z dala od dużych aglomeracji sprzyja ubożeniu mieszkańców powiatu. Bezdomność Coraz większym problemem społecznym od kilku lat staje się bezdomność. Skala bezdomności nie jest dokładnie rozpoznana, gdyż brakuje miarodajnych danych o liczbie osób, z uwagi na fakt ich częstego przemieszczania. Niezbędny jest spójny system pomocy bezdomnym, w którym instytucje o określonych kompetencjach i organizacje pozarządowe współpracują i współdziałają przy realizacji wspólnego programu. Na powstawanie zjawiska bezdomności mają wpływ następujące elementy: wzrost bezrobocia, narastające ubóstwo, niewydolność polityki mieszkaniowej (kryzys taniego budownictwa, wzrost cen mieszkań czynszowych, niewystarczająca ilość lokali zastępczych, eksmisje lokalowe; brak mieszkań dla wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, zdarzenia losowe, konieczność opuszczenia domu spowodowana sytuacją rodzinną (konflikty), konieczność opuszczenia placówek resocjalizacyjnych i karnych, patologie społeczne. Na terenie powiatu zjawisko bezdomności nie jest jeszcze powszechne, ale analizując czynniki mające wpływ na jego powstanie, należy podjąć działania zabezpieczające godziwe warunki życia osobom zagrożonym lub dotkniętym bezdomnością np. mieszkania chronione. Jest to konieczne z uwagi na współistniejące przy bezdomności: problemy alkoholowe dezintegracja rodziny, przestępczość, zespół nabytej bezradności. Na terenie miasta Chełma funkcjonują trzy placówki zapewniające opiekę osobom bezdomnym. Są to: Schronisko dla Bezdomnych Mężczyzn im. Św. Brata Alberta, Lubelskie Centrum Pomocy Bliźniemu Stowarzyszenie MONAR, Chełmski Ośrodek Wsparcia Bliźniego„Caritas”. W ośrodkach tych przebywają osoby z terenu powiatu chełmskiego. Placówki te współpracują ze Starostwem Powiatowym, jednostkami organizacyjnymi starostwa, organizacjami pozarządowymi, Kościołem, policją. 41 Do działań prowadzonych na rzecz osób bezdomnych należą: - pomoc doraźna w postaci posiłku, odzieży, zaopatrzenia w środki czystości, - możliwość pobytu czasowego na zasadach noclegowni w miesiącach zimowych (listopad- marzec). Opieka nad dzieckiem i rodziną Jednym z zadań powiatu z zakresu pomocy społecznej jest organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci. Obecnie na terenie powiatu chełmskiego funkcjonuje 68 rodzin, w których umieszczono 91 dzieci. Na przestrzeni lat 1999-2003 liczba rodzin i liczba dzieci objętych opieką kształtowały się następująco: Tabela 9. Liczba rodzin oraz liczba dzieci objętych opieką Wyszczególnienie Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci umieszczonych w tych rodzinach 1999 r. 82 2000 r. 91 2001r. 64 2002 r. 67 2003 r. 65 111 124 87 95 90 Osoby, które osiągnęły pełnoletność w rodzinie zastępczej i osoby pełnoletnie opuszczające niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych zostają objęte pomocą mającą na celu ich życiowe usamodzielnienie. Pomoc ta obejmuje m.in. takie formy jak: pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki, pomoc pieniężną na usamodzielnienie, pomoc rzeczową na zagospodarowanie. Powyższe obrazuje tabela nr 10. 42 Tabela 10. Formy pomocy dla wychowanków placówek opiekuńczych i rodzin zastępczych. Lp. Forma pomocy Wyszczególnienie 1. rodziny zastępczej placówki opiek.wychowawczej 2. 3. Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki dla pełnoletnich wychowanków Pomoc pieniężna na usamodzielnie nie dla pełnoletniego wychowanka: Pomoc rzeczowa na zagospodarow anie dla pełnoletnich wychowanków 1999 r. 2000r. 2001 r. 2002r. 2003 r. l. osób - l. osób 8 l. osób 48 l. osób 56 l. osób 54 - - 11 19 20 rodziny zastępczej placówki opiek.wychowawczej 5 11 5 13 33 - - 6 9 4 rodziny zastępczej placówki opiek.wychowawczej - 8 9 12 33 - - 6 3 2 Na terenie powiatu chełmskiego brak jest placówek opiekuńczo-wychowawczych. Dzieci z powiatu chełmskiego pozbawione opieki rodziców przebywają w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów: - Dom Dziecka w Chełmie 43 dzieci, - Pogotowie Opiekuńcze w Chełmie 9 dzieci, - Dom Dziecka w Krasnymstawie 9 dzieci, - Wioska Dziecięca SOS w Biłgoraju 4 dzieci, - Wioska Dziecięca SOS w Kraśniku 3 dzieci, - Dom Młodzieży SOS w Lublinie 3 dzieci R a z e m: 71 dzieci Od roku 1999 do chwili obecnej 36 wychowanków opuściło placówki opiekuńczowychowawcze i ośrodki resocjalizacyjne. Wynika z tego, że corocznie około 7 wychowanków opuszcza placówki opiekuńczo-wychowawcze i staje przed problemem braku mieszkania. Dlatego też konieczne jest tworzenie mieszkań chronionych zapewniających realizację podstawowej potrzeby życiowej. 43 Patologie społeczne Na terenie powiatu chełmskiego zamieszkuje wiele rodzin borykających się z różnego rodzaju problemami (alkoholizm, przemoc w rodzinie, zagrożenie uzależnieniami wśród dzieci, niewydolność wychowawcza, przestępczość, agresja wśród dzieci i młodzieży). Analiza sytuacji tych rodzin wykazuje, iż nie radzą one sobie często ze skutkami sytuacji w jakiej się znalazły. Brak pracy, niepełnosprawność, trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, zagrożenia uzależnieniami i różnego rodzaju patologiami powodują, że rodzina wymaga wsparcia w formie pomocy psychologicznej, pedagogicznej, prawnej. Pomocy takiej w swoim środowisku wiejskim nie zawsze może uzyskać. Wychodząc naprzeciw potrzebom mieszkańców należy pomóc im zorganizować działania, które pozwolą na aktywizację środowiska lokalnego i włączenie członków tego środowiska do czynnego rozwiązywania własnych problemów życiowych. Możliwe to będzie przy ścisłej współpracy różnych instytucji (policja, szkoły, urzędy gmin, kościół) z organizacjami pozarządowymi i wolontariatem. Wychodząc naprzeciw potrzebom utworzono przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Chełmie Ośrodek Interwencji Kryzysowej z Terenowymi Punktami Informacyjno-Konsultacyjnymi . W 2003 roku z usług tego Ośrodka skorzystało około 150 mieszkańców powiatu. Zadaniem tego Ośrodka jest m.in.: świadczenie specjalistycznych usług zwłaszcza psychologicznych, prawnych, a także hotelowych (dostępnych całą dobę) osobom, rodzinom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej. Celem podejmowania kompleksowej interwencji jest zapobieganie powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji rodzin. Dla pełnej realizacji ustawowo określonego zadania konieczne jest poszerzenie bazy lokalowej ośrodka o część hotelową (hostel lub mieszkania chronione). 2.3.5 Bezpieczeństwo publiczne Zagadnienie związane z bezpieczeństwem publicznym są zawarte w „Programie zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli dla powiatu chełmskiego na lata 2005 –2006” Jednym z wiodących zamierzeń ustawowych w ramach zadań terenowych organów administracji samorządowej oraz zespolonej z nią służb, straży i inspekcji w obszarze profilaktyczno – zapobiegawczym jest segment działań skierowanych na stałe podnoszenie poczucia bezpieczeństwa lokalnych społeczności oraz poprawę stanu porządku publicznego i przestrzeganie obowiązującego prawa. 44 Obligatoryjnym w tym etapie jest wypracowywanie i wdrażanie nowych metod, sposobów realizacji w tym obszarze, które w połączeniu z równolegle wypełnionymi funkcjami władz samorządów lokalnych, administracji publicznej służb zespolonych, straży i inspekcji spełniają oczekiwania w zakresie ograniczenia przestępczości i podniesienia stanu poczucia bezpieczeństwa obywateli w wymiarze lokalnym. Jedyne z realizowanych zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa obywateli zgodnie z porozumienie zawartym w dniu 20 marca 2003r. w Chełmie pomiędzy Powiatem Chełmskim, Powiatem Krasnostawskim i Miastem Chełm przy udziale Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Chełmie i Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie utworzono Centrum Powiadamiania Ratunkowego. 45 2.4 Identyfikacja podstawowych problemów rozwojów – Analiza SWOT Identyfikacja mocnych i słabych stron powiatu chełmskiego w świetle możliwości opiera się na analizie stanu istniejącego. Istotne problemy i potencjały przyszłego rozwoju tego powiatu, aktywizujące go skupiają się w: - ekonomicznie istotnych cechach położenia geograficznego, - cechach środowiska przyrodniczego, - strukturze demograficznej i tendencjach jej zmian, - aktywności miejscowego rynku pracy, - aktywności gospodarki rynkowej, w tym przedsiębiorczości, - rolnictwie, - turystyce, - zainwestowaniu w sferze infrastruktury technicznej, - zainwestowania w sferze infrastruktury społecznej, - aktywności samorządu lokalnego. Identyfikacja mocnych i słabych stron jest pierwszym etapem analizy SWOT. Na tej podstawie możliwe jest wnioskowanie zagrożeń i szans a następnie kwalifikacja działań w układzie trzech wymienionych grup dziedzin (wysokiej szansy, strategicznych i problemowych). Do słabych i mocnych stron powiatu chełmskiego można zaliczyć: Mocne strony Słabe strony - położenie przy wschodniej granicy UE i posiadanie dużego drogowo-kolejowego przejścia granicznego, - globalnie niski poziom rozwoju powiatu, - niski poziom budżetu powiatu, -słabe możliwości inwestycyjne samorządu powiatowego i gminnych, - dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna – drogowa i kolejowa, - stagnacja demograficzna, - duże zasoby taniej siły roboczej, - duża aktywność Powiatowego Urzędu Pracy w Chełmie, - wysoki udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni gruntów, - utrzymujący się wysoki poziom bezrobocia, - wysoki udział osób długotrwale bezrobotnych, - mała liczba spółek prawa handlowego, - niska jakość rolniczej przestrzeni - relatywnie wysoka jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w południowej części produkcyjnej w północnej części powiatu, powiatu, - wysokie rozdrobnienie gospodarstw, 46 - duży potencjał przyrodniczo-krajobrazowy i czyste środowisko - niski poziom zainteresowania turystycznego terenem powiatu, - duża liczba obiektów zabytkowych, - niski stan techniczny dróg, - wysoka aktywność w działalności kulturalnej, - niski poziom korzystania z funduszy zewnętrznych, - wysoka aktywność samorządów lokalnych, - niski poziom rozwoju infrastruktury ekonomicznej, Kolejnym etapem analizy SWOT jest zidentyfikowanie na podstawie mocnych i słabych stron – szans i zagrożeń. Do szans i zagrożeń powiatu chełmskiego zaliczyć można: Szanse Zagrożenia - położenie na międzynarodowym szlaku małe zainteresowanie komunikacyjnym, zewnętrznych, - napływ kapitału na wschodnią granicę UE, inwestorów - wysoki poziom bezrobocia, - możliwość współpracy zarówno z partnerami - odpływ wykształconej młodzieży, unijnymi, jaki i za wschodniej granicy, - obecny stan rolnictwa w powiecie – - umiejscowienie w centralnym miejscu miasta rozdrobnienie, aktywizującego obszary rolnicze, - niska skłonność rolników do inwestowania w - rozwój przedsiębiorczości pozarolniczej, rozwój gospodarstw, - duże zasoby ludzkie i tania siła robocza, - brak aktywności w dziedzinie rozwoju przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich, - unowocześnienie rolnictwa, - duże możliwości ekologicznego, rozwoju rolnictwa - utworzenie grup producenckich w gminach, - rozwój turystyki, - bariery w wymianie z Ukrainą, ograniczone możliwości finansowe konieczne do korzystania z funduszy strukturalnych, - szybki ubożenie społeczeństwa, 47 3. KIERUNKI ROZWOJU I ZWIĄZANE Z TYM ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI W POWIECIE CHEŁMSKIM Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu chełmskiego był podstawą do określenia kierunków rozwoju. Jednakże przy ich identyfikacji uwzględnione zostały również możliwości finansowe powiatu. Głównym kierunkiem rozwoju powiatu chełmskiego będzie rozwój infrastruktury technicznej. Obejmuje ona inwestycje z zakresu: a) dróg: - budowa nowych odcinków dróg, - modernizacja istniejących, b) oświaty i sportu: - modernizacja bazy dydaktycznej i sportowej w powiecie, - podniesienie jakości kształcenia oraz poszerzenia oferty edukacyjnej, - rozwinięcie systemu doradztwa i doskonalenia zawodowego nauczycieli, - rozwój bibliotek szkolnych, - współpraca i wspieranie działających na terenie powiatu związków i stowarzyszeń sportowych (szkolne zespoły sportowe, szkolny związek sportowy), c) ochrony środowiska i gospodarki odpadami: - gospodarka wodno-ściekowa, - ochrona powietrza, - ochrona przed hałasem, - gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, d) komunikacji: - budowa lotnisk i przejść granicznych, - stworzenie nowoczesnego systemu przepływu informacji, e) rolnictwa i leśnictwa: - melioracja gruntów, - ewidencja gruntów, - zalesianie terenów, Drugim kierunkiem rozwoju, na który położony zostanie szczególny nacisk jest rozwój sfery społecznej powiatu, obejmującej: a) rynek pracy: - rozwijanie i promowanie aktywnej polityki rynku pracy, - tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój przedsiębiorczości, 48 - dostosowanie zasobów ludzkich do zmian zachodzących na rynku pracy, - promowanie rozwoju kapitału ludzkiego i uczenia się przez całe życie, - wyrównanie szans zatrudnienia kobiet i mężczyzn, - integracja i zwiększenie szans na rynku pracy dla osób znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, - zwiększenie skuteczności stosowanych instrumentów rynku pracy, - rozwój współpracy z partnerami rynku pracy, b) opiekę społeczną: - inwestycje rozszerzające zakres usług świadczonych przez domy pomocy społecznej, c) bezpieczeństwo publiczne, Kolejnym istotnym kierunkiem rozwoju to działania zmierzające do optymalnego wykorzystania dziedzictwa kulturowego i walorów środowiska naturalnego powiatu. Zaplanowano tutaj zadania z dziedziny: a) turystyki - wykorzystanie walorów przyrodniczo – krajobrazowych powiatu poprzez promocje i wspieranie organizacyjne samorządów gmin w dążeniu do rozwoju infrastruktury turystycznej, - promowanie istniejących gospodarstw agroturystycznych, organizacja cyklu szkoleń dla podmiotów zainteresowanych uruchamianiem nowych, b) dziedzictwa kulturowego: - wspieranie samorządów gminnych w działaniach zmierzających do pozyskiwania środków zewnętrznych na renowację zabytków, - upamiętnianie miejsc ważniejszych bitew zrywów narodowych, - dotowanie renowacji ważniejszych obiektów zabytkowych, - utrwalanie (poprzez wydawanie drukiem) spuścizny pisarskiej poetów i albumów twórców ludowych z terenu powiatu, 49 4. LISTA ZADAŃ PROWADZĄCYCH DO POPRAWY SYTUACJI W POWIECIE CHEŁMSKIM W OKRESIE 2004 - 2006 4.1 Infrastruktura techniczna 4.1.1 Drogi Lp. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Budowa drogi 1821L Ewopole – Kanie w tym: 1. roboty ziemne, podbudowa, nawierzchnia bitumiczna Budowa drogi Nr 1807L dr 12 - Chojno Siedliszcze - Bezek 2. Nowosiółki – Julianów w tym: roboty ziemne, podbudowa, nawierzchnia bitumiczna Budowa drogi Nr 1860L Wojsławice – Wólka Leszczańska na odcinku 3. Turowiec – Maziarnia w tym: roboty ziemne, podbudowa, nawierzchnia bitumiczna TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT Udział m-c i rok m-c i rok Ogółem dofinansowłasny rozpoczęcia zakończenia wanie z FS Starostwo Powiatowe w Chełmie 1,5 km czerwiec 2005 listopad 2006 1200 900 300 Starostwo Powiatowe w Chełmie 3,7 km czerwiec 2005 grudzień 2006 3700 2775 925 Starostwo Powiatowe w Chełmie 2,2 km 2500 1875 625 lipiec 2005 50 grudzień 2006 Budowa drogi Nr 1801L Bekiesza – Bakus Wanda 4. w tym: roboty ziemne, podbudowa, nawierzchnia bitumiczna 5. Budowa drogi Nr 1819L Sawin – Krobonosz Starostwo Powiatowe w Chełmie 3,7 km Starostwo Powiatowe w Chełmie 2,0 km czerwiec 2005 grudzień 2006 lipiec 2005 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 51 grudzień 2006 3700 2775 925 2000 1500 500 3 275 4.1.2 Sport i edukacja Lp. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT Udział m-c i rok m-c i rok Ogółem dofinansowłasny rozpoczęcia zakończenia wanie z FS Docieplenie budynku sali Starostwo gimnastycznej wraz z Powiatowe w 1. łącznikiem przy szkole Chełmie L.O. w Dubience Obniżenie kosztów ogrzewania budynku 01.2005 12.2006 180 80 100 Przebudowa sali 2. gimnastycznej przy L.O. w Siedliszczu Poprawa funkcjonalności użytkowej budynku i warunków edukacyjnych 01.2006 10.2007 600 450 150 Obniżenie kosztów ogrzewania obiektów 01.2005 10.2005 300 210 90 Obniżenie kosztów ogrzewania oraz poprawa stanu technicznego budynku 03.2006 10.2006 300 210 90 Obniżenie kosztów ogrzewania budynku 04.2005 10.2005 350 250 100 Starostwo Powiatowe w Chełmie Przebudowa systemu cieplnego zespołu Starostwo obiektów Zespołu Szkół Powiatowe w 3. Rolniczych CKU w Chełmie Okszowie Docieplenie budynku sali gimnastycznej wraz z Starostwo wykonaniem remontu Powiatowe w 4. oraz wejścia awaryjnego Chełmie Z Sz. Rol. CKU w Okszowie Termomodernizacja Starostwo 5. obiektu Specjalnego Ośr. Powiatowe w Szk.- Wych. w Dorohusku Chełmie 52 Budowa ogrodzenia terenu Specjalnego Ośr. 6. Szk.- Wych. w Dorohusku Budowa drogi dojazdowej wewnętrznej na terenie 7. Specjalnego Ośr. Szk. – Wych. w Dorohusku Przebudowa ogrodzenia terenu szkoły i 8. utwardzenie dojazdu i placu przy budynku ZSRCKU w Okszowie Starostwo Powiatowe w Chełmie Poprawa estetyki terenu ośrodka 03.2006 07.2007 65 40 15 Starostwo Powiatowe w Chełmie Poprawa warunków dojścia i dojazdu do budynku wraz z poprawą estetyki 03.2006 07.2007 20 14 6 04.2006 09.2006 175 131 44 Starostwo Powiatowe w Chełmie - poprawa estetyki terenu szkoły, - przebudowa 200m ogrodzenia, - utwardzenie 1500m2 terenu Zwiększenie oferty szkół 9. w zakresie nauki języków Szkoły Powiatowe obcych poprawa znajomości języków obcych u młodziezy kończącej szkoły IX 2005 VI 2006 100 75 25 Dostosowanie programów nauczania do wymogów 10. Szkoły Powiatowe rynku pracy i integracji z Unią Europejską zwiększenie szansy na uzyskanie miejsc pracy dla absolwentów IX 2004 VI 2006 120 120 - 53 Podejmowanie działań zmierzających do 11. wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży wiejskiej Wyposażenie placówek oświatowych w nowoczesne pracownie 12. przedmiotowe, pomoce dydaktyczne i sprzęt komputerowy Tworzenie szerokiej oferty zajęć 13. pozaszkolnych i kół zainteresowań Starostwo Powiatowe w Chełmie i Szkoły Powiatowe podniesienie poziomu wykształcenia młodzieży wiejskiej zwiększenie dla niej dostępu do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym IV 2004 XII 2006 2.000 2.000 - Starostwo Powiatowe w Chełmie -rozwój społeczeństwa informacyjnego -poprawa jakości kształcenia młodzieży I 2005 XII 2006 323 323 - Starostwo Powiatowe w Chełmie realizacja zainteresowań młodzieży, zmniejszenie zjawisk patologicznych wśród młodzieży IX 2005 VI 2006 50 37.5 12,5 umożliwienie młodzieży odbycia stażu zagranicznego i wspólnego wypoczynku. VI 2005 XII 2006 100 75 25 Poszerzenie międzynarodowych 14. kontaktów z młodzieżą Szkoły Powiatowe ( szczególnie z młodzieżą powiatów partnerskich) 54 Rozwinięcie systemu doradztwa i doskonalenia zawodowego nauczycieli: - promowanie nowoczesnych metod nauczania, Starostwo - - organizowanie Powiatowe w 15. szkoleń i kursów Chełmie odpowiadających potrzebom środowisk nauczycielskich Rozwój bibliotek szkolnych : - zwiększenie stanu księgozbioru 16. bibliotek w szkole, - komputeryzacja bibliotek Współpraca i wspieranie działających na terenie powiatu związków i 17. stowarzyszeń sportowych ( szkolny związek sportowy, uczniowskie kluby sportowe ) 18.* Laboratoria lotnicze poprawa przygotowania zawodowego kadry nauczycielskiej i jakości kształcenia młodzieży uczęszczającej do szkół powiatowych I 2005 XII 2006 30 22,5 7,5 Starostwo Powiatowe w Chełmie poprawa jakości kształcenia I 2005 XII 2006 82 82 - Starostwo Powiatowe w Chełmie poprawa sprawności fizycznej młodzieży wiejskiej I 2005 XII 2006 10 7,5 2,5 06. 2005 10. 2006 4.000 3.000 1.000 PWSZ powstanie laboratoriów dla potrzeb Instytutu Nauk PWSZ 55 19.* Obiekt dydaktyczny Instytutu Nauk Technicznych (kierunki lotnicze) PWSZ powstanie budynku o powierzchni 400m2 wraz z wierzą obserwacyjną 04. 2006 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM * Zadania powiązane z zadaniem „Budowa lotniska uczelnianego” przez PWSZ i NOSG. 56 10. 2006 2.000 1.500 500 623,5 4.1.3 Ochrona środowiska i gospodarka odpadami Lp. 1. 2. 4. 5. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT m-c i rok m-c i rok Udział Ogółem dofinansorozpoczęcia zakończenia własny wanie z FS Edukacja mieszkańców w Staroswto zmniejszenie zakresie możliwości i konieczności Powiatowe, Urząd zuzycia wody styczeń 2005 grudzień 2006 Miasta i Urzędy ochrona zasobów oszczędzania wody w gospodarstwach Gmin wód podziemnych domowych Budowa przydomowych Urzędy Gmin,, oczyszczalni ścieków na poprawa jakości terenach wiejskich przedsiębiorstwa wód wodnostyczeń 2005 grudzień 2006 powiatu lub o zabudowie powierzchniowych i rozproszonej i w kanalizacyjne, podziemnych prywatni inwestorzy aglomeracjach o RLM mniejszej niż 2000 Budowa sieci Urząd Gminy wodociągowej w msc. j.w. styczeń 2005 grudzień 2006 Grobelki, Kol. Białopole Raciborowice Modernizacja i rozbudowa ujęcia wody w Urząd Gminy Chełm j.w. styczeń 2006 Okszowie 57 100 100 0 10 000 7 500 2 500 350 262,5 87,5 500 375 125 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12 Budowa sieci wodociągowej w msc. Urząd Gminy Chełm niezwodociągowanych na terenie gminy Budowa sieci kanalizacyjnej w msc. Pokrówka, Strupin Urząd Gminy Chełm Łanowy, Strupin Duży, Strupin Mały, Żółtańce, Żóltańce Kolonia Budowa sieci Urząd Gminy wodociągowej i przyłączy w Dubience, Radziejów, Dubienka Skryhiczyn Modernizacja Urząd Gminy oczyszczalni ścieków w Dubience, rozbudowa Dubienka sieci kanalizacyjnej Budowa sieci Urząd Gminy kanalizacyjnej w msc. Kamień nieskanalizowanych Budowa sieci Urząd Gminy wodociągowej Kamien Strachosław - Kamień Budowa zbiornika małej retencji w Natalinie Budowa oczyszczalni 13. ścieków i kanalizacji w Sielcu j.w. 2004 r. grudzień 2006 4 000 3 000 1 000 3 000 2 250 750 styczeń 2005 grudzień 2006 600 450 150 poprawa jakości wód podziemnych i styczeń 2005 grudzień 2006 powierzchniowych 900 675 225 poprawa jakości wód podziemnych i styczeń 2004 grudzień 2006 powierzchniowych 800 600 200 styczeń 2006 1500 1 125 375 Urząd Gminy Kamien zwiększenie retencji wodnej, poprawa styczeń 2006 stosunków wodnych 600 450 150 Urząd Gminy Leśniowice porawa jakości wód powierzchniowych i styczeń 2005 podziemnych 7 400 5 550 1 850 poprawa jakości wód styczeń 2006 powierzchniowych i podziemnych poprawa jakości wody pitnej poprawa jakości wody pitnej 58 Budowa zbiornika małej 14. retencji wodnej w Horodysku 15. Urząd Gminy Leśniowice Urząd Gminy Modernizacja ujęcia wody Rejowiec Fabryczny w Wólce Kańskiej Budowa nowej sieci Urząd Gminy 16. wodociągowej w Kolonii Rejowiec Fabryczny Wólka Kańska i Liszno Budowa ujęcia wody w msc. Czułczyce oraz sieci Urząd Gminy Sawin 17. wodociągowej w Czułczycach, Sajczycach i Przysiółku Budowa sieci wodociągowej w Sawinie 18. Urząd Gminy Sawin ul. Lubelska , Podgrabowa Budowa zbiornika małej 19. retencji wodnej NIWA Budowa sieci wodociągowej w msc. Chylin, Chylin Mały i 20. Wielki, Busówno, Pniówno, Kamienna Góra modernizacja ujęcia wody w Wierzbicy zwiększenie retencji wodnej, poprawa czerwiec 2004 grudzień 2005 stosunków wodnych 1 125 375 poprawa jakości wody pitnej styczeń 2006 30 22,5 7,5 poprawa jakości wody pitnej styczeń 2004 grudzień 2005 50 37,5 12,5 poprawa jakości wody pitnej czerwiec 2004 grudzień 2006 1 600 1 200 400 poprawa jakości wody pitnej styczeń 2005 grudzień 2005 350 262,5 87,5 8 500 6 375 2 125 3 200 2 400 800 zwiększenie retencji Urząd Gminy Sawin wodnej, poprawa styczeń 2005 stosunków wodnych Urząd Gminy Wierzbica 1 500 porawa jakości wody pitnej 59 styczeń 2004 grudzień 2006 Modernizacja oczyszczalni ścieków w Busównie, budowa 21. kanalizaji sanitarnej w Wierzbicy oraz msc. Staszyce Urząd Gminy Wierzbica Modernizacja gminnych ujęć wody Urząd Gminy Wojsławice poprawa jakości wody pitnej Urząd Gminy Żmudź poprawa jakości wody pitnej Urząd Gminy Żmudź porawa jakości wody pitnej Urząd Gminy Żmudź 22. Budowa sieci 23. wodociągowej w Pobołowicach 24. Modernizacja ujęcia wody w Klesztowie Budowa sieci wodociągowej w Pobołowicach Kol. i msc. 25. Wołkowiany , modernizacja stacji wodociągowej Budowa sieci 26. wodociągowej w Leszczanach 27. Modernizacja ujęcia wody w Klesztowie poprawa jakości wód styczeń 2004 grudzień 2006 powierzchniowych i podziemnych 1 700 1 275 425 300 225 75 542 406,5 135,5 styczeń 2006 grudzień 2006 100 75 25 poprawa jakości wody pitnej styczeń 2005 grudzień 2005 1 300 975 325 Urząd Gminy Żmudź poprawa jakości wody pitnej styczeń 2006 1 120 840 280 Urząd Gminy Żmudź porawa jakości wody pitnej styczeń 2006 grudzień 2006 100 75 25 60 styczeń 2005 grudzień 2006 2004 r. Budowa sieci 30. kanalizacyjnej w Wólce Leszczańskiej Urząd Gminy Żmudź poprawa jakości wód styczeń 2005 grudzień 2005 powierzchniowych i podziemnych 600 450 150 200 150 50 300 225 75 1 700 1 275 425 ograniczenie niskiej styczeń 2005 emisji 700 525 175 Urząd Gminy zmniejszenie niskiej styczeń 2006 Rejowiec Fabryczny emisji 150 112,5 37,5 zmniejszenie niskiej emisji styczeń 2005 zanieczyszczeń do atmosfery 200 150 50 Doposażenie stacji diagnostycznych w zakresie przyrządów ograniczenie emisji 31. pomiarowych właściciele stacji styczeń 2005 grudzień 2006 komunikacyjnej umożliwiających pomiar emisji zanieczyszczeń w spalinach Modernizacja kotłowni węglowych w szkołach zmniejszenie niskiej styczeń 2005 33. Urząd Gminy Chełm podstawowych w Stawie i emisji Nowosiółkach Kolonii 34. 35. ograniczenie niskiej Gazyfikacja miejscowości Urząd Gminy Chełm styczeń 2006r. Okszów emisji Gazyfikacja miejscowości Krasne, Pawłów Modernizacja kotłowni 36. węglowej w Szkole w Lisznie Zmiana systemu 37. grzewczego w Kaniem – Stacja Bloki Urząd Gminy Rejowiec Fabryczny, inwestorzy indywidualni inwestorzy indywidualni 61 Modernizacja kotłowni węglowych w budynku Gminnego Ośrodka 38. Zdrowia w Sawinie i Urząd Gminy Sawin budynku administracyjnym Urzędu Gminy Modernizacja kotłowni węglowych w budynku Urząd Gminy 40. UG Szkole Podstawowej Żmudź w Leszczanach i Wólce Leszczańskiej Budowa ścieżki Urząd Gmin Żmudź, 41. rowerowej przy drodze Kamień, Białopole Chełm – Hrubieszów 42. Budowa ścieżek rowerowych Budowa Zakładu 43. Przetwarzania Odpadów regionu Chełma Rekultywacja gminnych składowisk odpadów w: Srebryszcze, Pawłów, 44. Strzelce, Dubienka, Strachosław, Leśniowice, Władysławów, Wojsławice, Żmudź. Urząd Gminy Wojsławice zmniejszenie niskiej emisji styczeń 2004 grudzień 2006 zanieczyszczeń do atmosfery 70 52,5 17,5 zmniejszenie niskiej emisji, adrwazanie styczeń 2006 grudzień 2006 ekologicznych źródeł ciepła 250 187,5 62,5 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń styczeń 2005 grudzień 2006 komunikacyjnych 5 400 4 050 1 350 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń styczeń 2005 grudzień 2006 komunikacyjnych 100 75 25 uporządkowanie Związek Komunalny systemu gospodarki Gmin Ziemi odpadami na terenie Chełmskiej dwóch powiatów Wójtowie gmin, Burmistrz Miasta, Prezydent Miasta uporządkowanie systemu składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych 62 01.2005 12.2007 35 867 26 900 8 967 01.2006 12.2007 21 868 17 494 4 374 Stworzenie ziemnej sieci elektroenergetycznej i węzła kanalizacyjnego 45. wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 843 do miejscowości Depułtycze Królewskie Budowa sztucznego zbiornika wodnego w 46. okolicach miejscowości Wierzbica - stworzenie węzła medialnego wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 843, - poprawa stanu środowiska naturalnego, a w szczególności rzeki Uherki, - ułatwienie powstania infrastruktury lotniska uczelnianego 03.2006 10.2006 3 350 2 962,5 387,5 - osuszenie terenów, -wzrost atrakcyjności inwestycyjnej, Partnerstwo puliczno-prywatne - możliwość rozwoju bazy agroturystycznej i zmniejszenie bezrobocia, 04.2006 11.2008 95 47,5 47,5 gmina Chełm 63 Opracowanie planu inwentaryzacji odpadów zawierających azbest, Starostwo sporządzanie Powiatowe, 47. harmonogramu usuwania Powiatowy Nadzór azbestu, przeprowadzenie Budowlany, Gminy pilotażowego programu usunięcia pokryć dachowych z azbestem - zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska azbestem 01.2005 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 64 12.2006 340 255 85 0 4.1.4 Komunikacja Lp. 1. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Budowa lotniska uczelnianego Modernizacja i rozwój sytemu informatycznego Starostwa Powiatowego w Chełmie w tym: - modernizacja sprzętu 2. komputerowego, - modernizacja sieci internetowej, - modernizacja oprogramowania, Stworzenie elektronicznego obiegu 3. dokumentów i elektronicznego systemu archiwizacji dokumentów TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT Udział m-c i rok m-c i rok Ogółem dofinansowłasny rozpoczęcia zakończenia wanie z FS wybudowanie lotniska z pasem trawiastym o długości 900m i szerokości 80m (z możliwością budowy pasa sztucznego) 06. 2005 10. 2006 20.000 - 20.000 (w tym udział NOSG 10.000) Starostwo Powiatowe w Chełmie utworzenie nowoczesnego systemu informatycznego 01.2006 12.2006 80 60 20 Starostwo Powiatowe w Chełmie utworzenie systemu usprawniającego przepływ informacji w urzędzie 01.2006 12.2006 140 95 45 PWSZ i Nadbużański Oddział Straży Granicznej 65 Przedsiębiorstwo Rozbudowa stacji kontroli Wielobranżowe 4. pojazdów w Brzeźnie „MECHANIK” w Brzeźnie 5. Radiowa informatyzacja gmin powiatu Związek celowy gmin Powiatu Chełmskiego utworzenie stacji okręgowej 04.2005 10.2006 150 100 50 stworzenie dostępu dla urzędów do sieci teleinformatycznej umożliwiającej szybki transfer informacji 05.2006 09.2010 3 192,832 2 394,624 798, 208 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 66 65 4.2 Rolnictwo i Leśnictwo Lp. 1. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Modernizacja ewidencji gruntów i założenie ewidencji budynków TERMIN REALIZACJI PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT m-c i rok m-c i rok Udział Ogółem dofinansorozpoczęcia zakończenia własny wanie z FS Starostwo Powiatowe w Chełmie Objęcie ewidencją 600 ha 2005 Zwiększenie lesistości powiatu o marzec 2005 50 ha - nawiązanie współpracy z Budowa wytwórni wód Aqua East Sp. z o.o. rolnikami: mineralnych, 3. Kontraktacja i 22-100 Ruda Huta kontraktacje i 01.2005 budowa rynku, konfekcjonowanie płodów ul. Niepodległości 2 rolnych - zatrudnienie docelowe 30 osób 2. Zalesianie WARTOŚĆ [tys. PLN] Starostwo Powiatowe WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 67 2006 90 67,5 22,5 październik 2006 180 180 - 12.2005 1 400 560 840 22,5 4.3 Rynek pracy Lp. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Opracowanie i realizacja 2 projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu 1. Społecznego, którymi objęte zostaną osoby bezrobotne młode do 25 roku życia. Opracowanie i realizacja 2 projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu 2. Społecznego , którymi objęte zostaną osoby zarejestrowane w PUP powyżej 12 miesięcy. TERMIN REALIZACJI PODMIOT REALIZUJĄCY OCZEKIWANY REZULTAT WARTOŚĆ [tys. PLN] m-c i rok m-c i rok Ogółem rozpoczęcia zakończenia Oczekiwane dofinansowanie z FS Udział własny - odbycie stażu przez 200 osób, - subsydiowanie zatrudnienia dla 15 osób, - dotacje dla 15 osób, - przeszkolenie 280 osób 07.2005 12.2006 1 691,960 1 184,372 507,588 (fundusz pracy) - zorganizowanie przygotowania Powiatowy Urząd zawodowego dla 130 Pracy w Chełmie osób, – Dział - subsydiowanie Instrumentów zatrudnienia dla 40 Rynku Pracy, osób, Dział Usług - dotacje dla 30 osób, Rynku Pracy - przeszkolenie 265 osób 07.2005 12.2006 1 637,112 1 145, 978 491,134 (fundusz pracy) Powiatowy Urząd Pracy w Chełmie – Dział Instrumentów Rynku Pracy, Dział Usług Rynku Pracy 68 doradztwo zawodowe i psychologiczne dla 50 kobiet w tym: Opracowanie programu aktywizacji zawodowej Powiatowy Urząd - szkolenia dla 40 kobiet ( środki Pracy w Chełmie kobiet, Funduszu Pracy lub 3. – Dział - subsydiowanie Europejskiego Instrumentów zatrudnienia dla 5 Funduszu Rynku Pracy kobiet, Społecznego). - przygotowanie zawodowe lub staż dla 30 kobiet 07.2005 06.2006 300 240 60 - poradnictwo zawodowe i psychologiczne oraz warsztaty grupowe dla 150 osób, - przeszkolenie 100 osób, - subsydiowanie zatrudnienia dla 10 osób, - przygotowanie zawodowe lub staż dla 90 osób 03.2005 02.2007 1 200 960 240 Przygotowanie i realizowanie programu finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego lub Powiatowy Urząd Funduszu Pracy 4. dotyczącego Pracy w Chełmie aktywizacji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych zagrożonych wykluczeniem społecznym. WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 69 1 298,722 4.4 Opieka społeczna Lp. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES TERMIN REALIZACJI PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT m-c i rok m-c i rok Udział Ogółem dofinansorozpoczęcia zakończenia własny wanie z FS Powiatowe Centrum Przeszkolenie 70 Szkolenie specjalistyczne Pomocy Rodzinie osób przygotowanych do osób dorosłych dla Organizacje pożytku 1. potrzeb pomocy pracy z osobą publicznego starszą społecznej Wyższe uczelnie niepełnosprawną Warsztaty powiązane z nauką umożliwiające 2. teoretyczną i praktyczną naukę nowego zawodu WARTOŚĆ [tys. PLN] Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Organizacje pożytku przeszkolenie 125 osób publicznego Powiatowy Urząd Pracy 70 III 2005 XII 2006 63 47 16 III 2005 XII 2006 50 37,5 12,5 Realizacja programów naprawczych: -Dom Pomocy Społecznej w Nowinach -wyłożenie chodników, placów, dróg dojazdowych kostką brukową Domy Pomocy podniesienie jakości -zainstalowanie windy dla Społecznej Powiatu usług świadczonych chełmskiego 3. potrzeb mieszkańców przez domy pomocy domu społecznej -docieplenie obiektu Dom Pomocy Społecznej w Chojnie Nowym: -modernizacja budynku Dom Pomocy Społecznej w Kaniem: -utwardzenie terenu wokół budynku 71 I 2005 720 540 180 72 54 18 180 135 45 XII 2006 jednostki samorządu pozyskanie miejsc Adaptacja pomieszczeń na terytorialnego gminy dla dzieci z rodzin i powiatu 4. dom dziecka i pogotowie niewydolnych opiekuńcze Powiatowe Centrum wychowawczo Pomocy Rodzinie III 2005 XII 2006 250 187,5 62,5 pozyskanie mieszkań dla jednostki samorządu wychowanków Adaptacja pomieszczeń na terytorialnego gminy opuszczających 5. i powiatu mieszkania chronione placówki opiekuńczowychowawcze i rodziny zastępcze III 2005 XII 2006 210 157,5 52,5 6. Wspieranie wolontariatu jednostki samorządu utworzenie grupy terytorialnego gminy wolontariatu i powiatu IV 2005 XII 2006 12 9 3 Szkolenie kadry dla 7. potrzeb Centrum Integracji Społecznej Powiatowe Centrum przeszkolenie grupy Pomocy Rodzinie, 50 osób Urząd Pracy IV 2005 IV 2006 30 22,5 7,5 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 72 397 4.5 Turystyka TERMIN WARTOŚĆ [tys. PLN] TYTUŁ PROJEKTU REALIZACJI / ZADANIA PODMIOT OCZEKIWANY Lp. Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT ORAZ JEGO Udział m-c i rok m-c i rok Ogółem dofinansoZAKRES własny rozpoczęcia zakończenia wanie z FS Wykorzystanie walorów przyrodniczokrajobrazowych powiatu Starostwo poprzez promocję i Powiatowe w 1. wspieranie organizacyjne Chełmie samorządów gmin w dążeniu do rozwoju infrastruktury turystycznej - zwiększenie liczby turystów odwiedzających region, -rozwój bazy noclegowej i żywieniowej -rozwój nowych miejsc pracy przez samozatrudnienie, -uzyskanie dodatkowych dochodów gospodarstw rolnych IV 2005 XII 2006 12 9 3 Promowanie istniejących gospodarstw Starostwo agroturystycznych, 2. organizacja szkoleń dla Powiatowe w podmiotów Chełmie zainteresowanych uruchamianiem nowych - zwiększenie liczby gospodarstw agroturystycznych wpłynie -podniesienie dochodów mieszkańców terenów wiejskich III 2005 XII 2006 6 4,5 1,5 73 - Rozwój turystyki w gminie Wojsławice i okolicach. - Remont Stowarzyszenie zaniedbanych i Remont nieużytkowanego Panorama Kultur, niszczejących 3. zespołu cerkiewnego oraz Ul.Rynek 59 obiektów zabytkowego domu przy zabytkowych. Rynku i zaadaptowanie 22-120 Wojsławice - Ożywienie ich na muzeum z salą społecznokoncertową oraz siedzibę kulturalne w Ośrodka Turystyki społeczeństwie Kulturowej) lokalnym Ośrodek Turystyki Kulturowej i Muzeum Wielokulturowe w Wojsławicach V 2005 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 74 X 2008 1 500 1 000 500 4,5 4.6 Dziedzictwo kulturowe Lp. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Wspieranie samorządów w działaniach zmierzających do 1. pozyskiwania Środków zewnętrznych na renowację zabytków Upamiętnianie miejsc 2. ważniejszych bitew i zrywów narodowych TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT Udział m-c i rok m-c i rok Ogółem dofinansowłasny rozpoczęcia zakończenia wanie z FS Starostwo Powiatowe w Chełmie - większe zainteresowanie turystów dziedzictwem kulturowym powiatu - poprawa bazy dla działających i możliwość powołania nowych placówek kultury, dając mieszkańcom wsi możlioścć rozwijania zainteresowań II 2005 XII 2006 20 15 5 Starostwo Powiatowe w Chełmie - utrwalanie i popularyzowanie wśród mieszkańców powiatu lokalnych wydarzeń historycznych, -podnoszenie świadomości patriotycznej XI 2004 XII 2006 16 10 6 75 Dotowanie renowacji 3. ważniejszych obiektów zabytkowych Utrwalanie poprzez wydawanie drukiem spuścizny pisarskiej 4. poetów i albumów twórców ludowych z terenu powiatu chełmskiego Starostwo Powiatowe w Chełmie działanie to pozwoli na zachowanie wartościowych obiektów dla przyszłych pokoleń X 2004 XII 2006 24 18 6 Starostwo Powiatowe w Chełmie wydany zostanie album promujący sztukę ludową i zespoły ludowe z powiatu chełmskiego oraz słownik biograficzny twórców , wydawnictwa te będą utrwalały oryginalną autentyczną kulturę ludową naszego powiatu dla przyszłych pokoleń, służyć będzie promocji dziedzictwa kulturalnego X 2004 XII 2006 40 30 10 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 76 27 4.7 Bezpieczeństwo publiczne Lp. 1. 2. 3. TYTUŁ PROJEKTU / ZADANIA ORAZ JEGO ZAKRES Budowa systemu informacji GIS oraz modernizacja infrastruktury informatycznej Budowa i wyposażenie CPR Zakup i wyposażenie środków transportu sanitarnego TERMIN REALIZACJI WARTOŚĆ [tys. PLN] PODMIOT OCZEKIWANY Oczekiwane REALIZUJĄCY REZULTAT m-c i rok m-c i rok Udział Ogółem dofinansorozpoczęcia zakończenia własny wanie z FS Starostwo Powiatowe w Chełmie przy udziale: Starostwo Powiatowe w Krasnystawie Miasto Chełm Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Chełmie Stacji Ratownictwa MedycznegoSP ZOZ w Chełmie na podstawie zawartego porozumienia usprawnienie działania służb oraz skrócenie czasu reakcji na zdarzenia kryzysowe Poprawa jakości, dostępności i skuteczności działania ratownictwa medycznego 2005 2006 260 195 65 2004 2006 400 300 100 2004 2006 1200 900 300 WKŁAD WŁASNY STAROSTWA RAZEM 77 55 5. OCZEKIWANE LOKALNEGO WSKAŹNIKI Kierunek Rozwoju Zadania z zakresu modernizacji i budowy dróg Zadania z zakresu sportu i edukacji Zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami Zadania z zakresu komunikacji Zadania z zakresu rolnictwa i leśnictwa Zadania z zakresu rynku pracy OŚIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU Wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego - liczba nowo wybudowanych kilometrów dróg, - liczba kilometrów zmodernizowanych dróg, - zwiększona nośność, - skrócenia czasu przejazdu, - liczba przewiezionych towarów i usług, - zwiększone bezpieczeństwo ruchu drogowego, - wzrost aktywności gospodarczej w pobliżu nowych i zmodernizowanych dróg, - liczba wyremontowanych obiektów edukacyjnych, - liczba wyremontowanych obiektów sportowych, - liczba nowych obiektów edukacyjnych, - liczba nowych obiektów sportowych, - zwiększenie liczby absolwentów szkół znających więcej niż jeden język obcy, - podniesienie poziomu wykształcenia młodzieży wiejskiej zwiększenie dla niej dostępu do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym, - rozwój społeczeństwa informacyjnego, - zmniejszenie liczby zjawisk patologicznych wśród młodzieży, - liczba uczniów odbywająca staże/praktyki zagraniczne, - poprawa sprawności fizycznej młodzieży wiejskiej, - zwiększenie liczby nauczycieli stale zwiększających kwalifikacje zawodowe, - zmniejszenie zużycia wody, - poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, - poprawa jakości wody pitnej, - poprawa jakości powietrza, - ograniczenie emisji komunikacyjnej, - zmniejszenie niskiej emisji, - wzrost wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, - liczba i długość nowo-powstałych pasów startowych, - powstanie nowoczesnego systemu informatycznego, - liczba osób korzystających z elektronicznego obiegu dokumentów, - liczba interesantów korzystających z internetu, - zwiększenie efektywności działania poszczególnych wydziałów, - liczba zarchiwizowanych dokumentów, - liczba powstałych stacji obsługi transportu kołowego, - liczba hektarów zewidencjonowanych gruntów, - liczba zewidencjonowanych budynków, - zalesiona powierzchnia, - spadek liczby bezrobotnych ogółem, - spadek liczby bezrobotnych kobiet, - spadek liczby bezrobotnych długotrwale, 78 Zadania z zakresu opieki społecznej Zadania z zakresu turystyki Zadania z zakresu dziedzictwa kulturowego Zadania z zakresu bezpieczeństwa publicznego - liczba osób podejmujących pracę, - liczba utworzonych mikroprzedsiębiorstw, - liczba przeszkolonych bezrobotnych, - liczba partnerów rynku pracy, - liczba projektów opracowanych przez partnerów rynku pracy, - liczba przeszkolonych osób, - ilość zmodernizowanych obiektów, - zmniejszenie kosztów eksploatacji obiektów, - wzrost atrakcyjności zmodernizowanych budynków, - wzrost atrakcyjności oferty domów pomocy społecznej, - liczba osób korzystająca z obiektów pomocy społecznej, - zwiększenie liczby usług świadczonych przez domy pomocy społecznej, - liczba utworzonych mieszkań chronionych, - liczba wolontariuszy współpracujących z PCPR - zwiększenie liczby turystów odwiedzających region, - rozwój bazy noclegowej i żywieniowej - rozwój nowych miejsc pracy przez samozatrudnienie, - uzyskanie dodatkowych dochodów gospodarstw rolnych, - zwiększenie liczby gospodarstw agroturystycznych, - liczba remontowanych budowli zabytkowych, - liczba wydawnictw dotyczących dziedzictw kulturowego, - poprawa bazy dla działających i możliwość powołania nowych placówek kultury, - skrócenia czasu reakcji na zdarzenia kryzysowe, - liczba nowych środków transportu, - liczba nowych urządzeń wykorzystywanych w ratownictwie medycznym, - wzrost efektywności służb. 79 6. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 - 2006 6.1 Możliwości finansowe powiatu chełmskiego Zakres i rodzaj powierzonych powiatowi zadań oraz kształt systemu finansowego określają zakres jego samodzielności w tym samodzielności finansowej. Samodzielność ta związana jest z uprawnieniami do otrzymywania dochodów własnych (samodzielność dochodowa) i swobodnego ich wydatkowania (samodzielność wydatkowa), przy czym bardzo istotne jest dostosowanie dochodów powiatu do wydatków, które musi on ponosić na realizację powierzonych zadań. W tabeli 11 zestawiono budżet powiatu chełmskiego za lata 2003-2006 oraz pokazano jego dynamikę. 80 Tabela 11. Budżet powiatu chełmskiego (w tys. złotych) i jego dynamika za lata 2003-2006. Dynamika w % 2003 2004 2005 2006 2004/2003 Dochody Dochody własne Subwencje ogólne Dotacje celowe Wydatki Rolnictwo i łowiectwo Leśnictwo Transport i łączność Turystyka Gospodarka mieszkaniowa Działalność usługowa Administracja publiczna Bezpieczeństwo publiczne Obsługa długu Oświata i wychowanie Ochrona zdrowia Pomoc społeczna Pozostałe zadania w zakr. polit. społ. Edukacyjna opieka wychow. Kultura i ochrona dziedzictwa nar. Kultura fizyczna i sport 2005/2004 wykonanie 26 230,6 3 050,6 11 621,3 11 558,7 26 322,6 22,7 plan 29 699,3 5 083,5 14 501,5 10 114,3 29 130,6 508,0 prognoza 28 786,6 5 220,1 13 845,4 9 721,1 30 194,3 1 010,0 prognoza 30 786,6 5 572,4 15 395,9 9 818,3 32 306,0 1 040,3 113,2 166,6 124,8 87,5 110,7 2 237,9 96,9 102,7 95,5 96,1 103,6 198,8 134,1 2 737,2 220,0 3 012,4 231,5 3 067,4 238,4 4 567,4 164,1 110,1 105,2 101,8 2,0 54,9 2,0 63,0 3,0 105,0 3,0 108,2 100,0 114,8 150,0 166,7 232,9 3 815,7 19,9 337,1 3 712,1 25,0 299,2 3 626,3 33,0 308,2 3 735,1 55 144,7 97,3 125,6 88,8 97,7 132,0 153,1 4 484,4 153,7 4 972,9 30,0 4 950,0 85 5 086,0 100,4 110,9 19,5 99,5 1 445,0 9 030,2 1 535,7 1 598,5 9 704,2 1 664,9 1 591,0 10 575,6 1 601,4 1 638,4 10 862,9 1 641,4 110,6 107,5 108,4 99,5 108,9 96,2 2 564,4 3 055,2 2 974,9 2 839,7 119,1 97,4 71,0 82,8 75,0 76 116,6 82,8 19,4 18,8 21,0 21 96,9 111,7 2006/2005 106,9 106,7 111,2 101,0 107,0 103,0 103,0 148,9 100,0 103,0 103,0 103,0 166,7 283,3 102,7 103,0 102,7 102,5 95,4 101,3 100,0 81 W celu zobrazowania źródeł dochodów oraz kierunków wydatkowania środków w tabeli 12 przedstawiono procentowy udział poszczególnych składników w ogólnej kwocie dochodów i wydatków. Tabela 12. Źródła dochodów budżetu powiatu oraz kierunki wydatkowania środków. Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 wykonanie plan prognoza prognoza Dochody Dochody własne Subwencje ogólne Dotacje celowe 100 % 11,6 % 44,3 % 44,1 % 100 % 17,1 % 48,8 % 34,1 % 100 % 18,1 % 48,1 % 33,8 % 100 % 18,1 % 50,0 % 31,9 % Wydatki Rolnictwo i łowiectwo Leśnictwo Transport i łączność Turystyka Gospodarka mieszkaniowa Działalność usługowa Administracja publiczna Bezpieczeństwo publiczne Obsługa długu Oświata i wychowanie Ochrona zdrowia Pomoc społeczna Pozostałe zadania w zakr. polit. społ. Edukacyjna opieka wychow. Kultura i ochrona dziedzictwa nar. Kultura fizyczna i sport 100 % 100 % 100 % 100 % 0,1 % 0,5 % 1,7 % 0,8 % 3,3 % 0,8 % 3,2 % 0,7 % 10,4 % 0,0 % 10,3 % 0,0 % 10,2 % 0,0 % 14,1 % 0,0 % 0,2 % 0,2 % 0,3 % 0,3 % 0,9 % 1,2 % 1,0 % 0,9 % 14,5 % 12,7 % 12,0 % 11,6 % 0,1 % 0,6 % 0,1 % 0,5 % 0,1 % 0,1 % 0,2 % 0,3 % 17,0 % 5,5 % 34,3 % 17,1 % 5,5 % 33,3 % 16,4 % 5,3 % 35,0 % 15,7 % 5,1 % 33,6 % 5,8 % 5,7 % 5,3 % 5,1 % 9,7 % 10,5 % 9,8 % 8,8 % 0,3 % 0,3 % 0,3 % 0,3 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % 82 Z analizy struktury dochodów budżetowych wynika, że od 2004 roku dochody własne wykazują tendencję wzrostową. W wyniku wprowadzenia ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zasadniczym sposobem finansowania powiatu stały się dochody własne i subwencja ogólna, zaś dotacje celowe spełniają rolę uzupełniającą. Nastąpiło zatem zwiększenie samodzielności powiatu w dysponowaniu środkami finansowymi. Zmiana struktury dochodów nie wykazała znacznych zmian w strukturze wydatków. Wzrost udziału wydatków na transport i łączność w 2006 roku związany jest z planowanymi do realizacji zadaniami inwestycyjnymi. Struktura wydatków w poszczególnych latach jest podobna. Największy udział w budżecie na 2004 rok mają wydatki na pomoc społeczną (33 %), oświatę i wychowanie wraz z edukacyjną opieką wychowawczą (27,6 %), administracją publiczną (12,7 %) oraz transport (10,3 %). Znaczny udział wydatków na opiekę społeczną jest uwarunkowany przez obowiązek prowadzenia domów pomocy społecznej i finansowaniem świadczeń na rzecz rodzin zastępczych. Podsumowując, 60 % budżetu przeznacza się na pomoc społeczną oraz oświatę i wychowanie, pozostałe 40 % można wykorzystać na inne dziedziny. Przedstawiony plan finansowy powiatu chełmskiego obejmuje lata 2004-2006, przy czym dane na rok 2005 są zgodne z projektem budżetu zaś rok 2006 opiera się na prognozie opracowanej przez Skarbnika Powiatu. 83 6.2 Analiza źródeł finansowania zadań inwestycyjnych powiatu chełmskiego Podstawą realizacji postawionych przed powiatem zadań są dochody. To one wyznaczają potencjalne możliwości wykonania zadań o charakterze obligatoryjnym, zwłaszcza wpływają na ich jakość i zakres. Dochody również są podstawą finansowania zadań majątkowych w tym inwestycji. Ten obszar jest szczególnie istotny w kreowaniu rozwoju społeczności lokalnych, które swoim oddziaływaniem obejmuje powiat. O rozwoju będzie świadczyć m.in. lepsza jakość wykonywanych zadań, zmiany ilościowo – jakościowe w infrastrukturze technicznej, zwiększające się nakłady inwestycyjne w czasie, wpływające na jakość oraz zakres realizowanych zadań. Powiat chełmski ze względu na kompetencje i wielkość dochodów nie ma większych możliwości na realizację inwestycji. Niemniej jednak racjonalne wydatkowanie środków na realizację zadań bieżących oraz korzystanie ze środków zwrotnych (kredytów i pożyczek) daje możliwości inwestowania również w przypadku powiatu chełmskiego. Dokonując analizy możliwości finansowych powiatu chełmskiego oparto się na globalnych kwotach dochodów ogółem, wydatków bieżących oraz kwoty środków dostępnych na inwestycje i obsługę zadłużenia. Określono także wartości przychodów i rozchodów. Tabela 13. Zestawienie kwot dochodów i wydatków oraz zestawienie wartości przychodów i rozchodów budżetu powiatu (w tys. złotych). Prognoza finansowa jst Wykonanie budżetu na 31.12.2003 2004 2003 26 230,6 29 699,3 Lp. Wyszczególnienie A DOCHODY OGÓŁEM 1. B Dochody związane z realizacją zadań wł. 22 912,4 Dochody związane z realizacją zadań zleconych 3 318,2 PRZYCHODY OGÓŁEM 685,4 1. 2. Kredyty i pożyczki Inne źródła 2. 581,0 104,4 84 2005 2006 28 786,6 30 786,6 27 030,6 25 594,8 27 499,0 2 668,7 27,1 3 191,8 1 671,5 3 287,6 1 969,9 27,1 1 351,4 320,1 1 969,9 0 C WYDATKI OGÓŁEM 1. Wydatki związane z realizacją zadań własnych a) b) D majątkowe bieżące w tym obsługa zadłużenia (odsetki od kredytów i pożyczki) pozostałe wydatki Wydatki związane z realizacją zadań administracji rządowej ROZCHODY OGÓŁEM 1. Spłaty kredytów i pożyczki 2. 2. E F G a) b) H a) b) Inne ŁĄCZNA KWOTA DŁUGU NA KONIEC ROKU ŁĄCZNA KWOTA PRZYPADAJĄCYCH DO SPŁATY W DANYM ROKU KREDYTÓW I POŻYCZEK WRAZ Z NALEŻNYMI ODSETKAMI w tym odsetki od kredytów i pożyczek WSKAŹNIK SPŁATY ZADŁUŻENIA W DANYM ROKU do dochodów ogółem do dochodów związanych z realizacją zadań własnych WSKAŹNIK DŁUGU do dochodów ogółem do dochodów związanych z realizacją zadań wł. 26 322,6 29 130,6 30 194,2 32 306,0 23 004,4 622,6 22 381,8 26 461,9 1 732,3 24 729,6 27 002,4 1 054,4 25 948,0 29 018,4 2 551,5 26 466,9 152,7 22 229,1 153,7 24 575,9 30,0 25 918,0 85,0 26 381,9 3 318,2 546,3 2 668,7 595,8 3 191,8 263,8 3 287,6 450,5 546,3 0 595,8 0 263,8 0 450,5 0 1 098,5 503,8 1 591,4 3 110,8 699,4 749,5 293,8 535,5 153,1 153,7 30,0 85,0 2,67 % 2,52 % 1,02 % 1,74 % 3,05 % 2,77 % 1,15 % 1,95 % 4,19 % 1,70 % 5,53 % 10,1 % 4,79 % 1,86 % 6,22 % 11,3 % 85 Ważnym elementem potwierdzającym zdolność finansową powiatu chełmskiego do wdrożenia Planu Rozwoju Lokalnego jest jego bieżąca sytuacja finansowa. Bowiem jak wyżej wspomniano warunkiem wygenerowania środków na inwestycje jest także możliwość zadłużenia się tego powiatu w latach przyszłych. Korzystanie ze zwrotnych źródeł przychodów obwarowane jest szeregiem ograniczeń. Ze względów bezpieczeństwa finansowego wyznaczono górną granicę dla spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Przepisy wymagają, aby łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku kredytów i pożyczek, potencjalnych spłat kwot poręczeń wraz z należnymi odsetkami od tych kredytów i pożyczek oraz przypadających w danym roku wykupów papierów wartościowych wyemitowanych przez powiat nie przekroczyła 15 % planowanych dochodów budżetu powiatu. Kolejnym ograniczeniem wynikającym z ustawy o finansach publicznych jest to, że poziom zadłużenia powiatu nie może przekroczyć 29 % planowanych rocznych dochodów. Analiza budżetu powiatu chełmskiego pozwala stwierdzić, że wskaźniki obu wymienionych ograniczeń są dalekie od ustawowych granic. Zdolność do regulacji zobowiązań z tytułu zaciągniętego długu oraz odpowiednie jego monitorowanie pozwoli na utrzymanie bezpieczeństwa finansowego powiatu. Powiat chełmski należy do jednostek samorządu terytorialnego o stabilnym i niezagrożonym budżecie, w związku z czym nie istnieje żadne zagrożenie dla realizacji Planu Rozwoju Lokalnego wynikające z utraty jego płynności finansowej. Przedstawiona prognoza dochodów i wydatków pokazuje także kształtowanie się środków na wydatki inwestycyjne. Kwota ta określa możliwości działań inwestycyjnych powiatu i jest miernikiem finansowego potencjału tej jednostki samorządu. Skorzystanie z kredytów bądź innych instrumentów dłużnych pozwoli przesunąć w czasie ów potencjał i szybciej zrealizować zadania inwestycyjne. Korzystanie z tego rodzaju źródła jest ograniczone terminem jego zwrotu i pułapu wskazanego w ustawie o finansach publicznych. Należy także pamiętać, że wnoszący kapitał obcy mają prawo do wynagrodzenia w postaci odsetek i prowizji co dla jednostek samorządu terytorialnego generuje dodatkowe koszty. 86 Analiza źródeł finansowania zadań inwestycyjnych powiatu chełmskiego w 2005 roku (w złotych) Lp. 1. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 11. Nazwa zadania 2. Docieplenie budynku sali gimnastycznej wraz z łącznikiem przy LO w Dubience Przebudowa systemu cieplnego zespołu obiektów Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Okszowie Termomodernizacja obiektu Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Dorohusku Informatyzacja Starostwa Powiatowego w Chełmie Budowa nowych dróg Wyłożenie chodników, placów, dróg dojazdowych kostką brukową w Domu Pomocy Społecznej w Nowinach Zainstalowanie windy dla potrzeb mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Nowinach Modernizacja pomieszczeń Domu Pomocy Społecznej w Chojnie Nowym Utwardzenie terenu wokół budynku Domu Pomocy Społecznej w Kaniem Adaptacja pomieszczeń na dom dziecka i pogotowie opiekuńcze Wyposażenie Centrum Zarządzania Kryzysowego RAZEM 87 Udział własny 3. 2005 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Środki pomocowe Środki UE Inne krajowe 4. 5. 6. Razem koszty 7. 100 000 zł 80 000 zł 50 000 zł 210 000 zł 40 000 zł 300 000 zł 100 000 zł 10 000 zł 500 000 zł 250 000 zł 182 413 zł 532 413 zł 10 000 zł 2 000 000 zł 62 500 zł 150 000 zł 100 000 zł 1 400 000 zł 37 500 zł 50 000 zł 15 000 zł 18 000 zł 29 500 zł 62 500 zł 45 000 zł 54 000 zł 88 500 zł 187 500 zł 922 500 zł 12 000 zł 112 000 zł 180 000 zł 2 365 000 zł 284 913 zł 60 000 zł 72 000 zł 118 000 zł 250 000 zł 12 000 zł 3 684 413 zł Analiza źródeł finansowania zadań inwestycyjnych powiatu chełmskiego w 2006 roku (w złotych) Lp. 1. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Nazwa zadania Udział własny 3. 100 000 zł 2. Przebudowa sali gimnastycznej przy LO w Siedliszczu Docieplenie budynku sali gimnastycznej wraz z wykonaniem remontu oraz wejścia awaryjnego Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Okszowie Budowa ogrodzenia terenu Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Dorohusku Przebudowa ogrodzenia terenu szkoły Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Okszowie Budowa drogi dojazdowej wewnętrznej na terenie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Dorohusku Informatyzacja Starostwa Powiatowego w Chełmie Budowa nowych dróg Budowa i wyposażenie CPR Docieplenie budynku Domu Pomocy Społecznej w Nowinach 2006 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Środki pomocowe Środki UE Inne krajowe 4. 5. 6. 450 000 zł 50 000 zł 210 000 zł 300 000 zł 15 000 zł 45 000 zł 60 000 zł 44 000 zł 131 000 zł 175 000 zł 6 000 zł 65 000 zł 2 000 000 zł 55 000 zł 14 000 zł 155 000 zł 8 125 000 zł 300 000 zł 20 000 zł 220 000 zł 11 100 000 zł 400 000 zł 15 500 zł 33 500 zł 2 551 500 zł 88 7. 600 000 zł 90 000 zł 200 000 zł 127 500 zł Utwardzenie terenu wokół budynku Domu Pomocy Społecznej w Kaniem Adaptacja pomieszczeń na mieszkania chronione RAZEM Razem koszty 19 000 zł 219 000 zł 775 000 zł 45 000 zł 382 500 zł 510 000 zł 46 500 zł 157 500 zł 9 885 500 zł 62 000 zł 210 000 zł 13 526 000 zł 870 000 zł Powyżej przedstawione zostały źródła finansowania w kolejnych dwóch latach zadania inwestycyjne. Należy jeszcze przedstawić źródła finansowania zadań nieinwestycyjnych powiatu chełmskiego ujętych w Planie Rozwoju Lokalnego. Wkład własny konieczny do uzyskania dofinansowania z funduszy strukturalnych dla tego typu zadań pochodził będzie z budżetu powiatu – z wydatków bieżących wydziałów realizujących zadania. W świetle przedstawionej analizy w kolejnych latach programowania stwierdzić należy, że powiat dysponuje środkami niezbędnymi do realizacji założonych zadań, przynajmniej w zakresie wkładu własnego. Należy zatem skorzystać z dofinansowania funduszami Unii Europejskiej, jest to bowiem szansa na finansowanie inwestycji prorozwojowych. 89 7. SYSTEM WDRAŻANIA Zasady wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu chełmskiego na lata 2004 – 2006 oparte zostały na regulacjach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz na krajowych regulacjach dotyczących finansów publicznych. Problem wydatkowania funduszy Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zgodny w wyborach kierunków strategicznych z kierunkami określonymi w „Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2001-2006”, w zasadach wdrażania oparty został na regulacjach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz na krajowych regulacjach dotyczących finansów publicznych. Program operacyjny wykorzystania środków finansowych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w Polsce, czyli cele i metody dysponowania tymi unijnymi funduszami (pieniędzmi), przedstawiony został w dokumencie „Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – ZPORR”. Na etapie wdrażania ZPORR będzie zarządzany na poziomie krajowym przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (MGPiPS), co zapewni koordynację i jednolite stosowanie ustalonych reguł. Jednocześnie większość zadań realizacyjnych powierzona zostanie podmiotom regionalnym tj. Urzędom Marszałkowskim w zakresie identyfikacji projektów oraz Urzędom Wojewódzkim w zakresie kontroli, monitorowania, weryfikacji i potwierdzania płatności. Rozwiązanie takie ma charakter przejściowy, tzn. po nabyciu przez wszystkie podmioty doświadczeń i sprawności administracyjnej w realizacji działań współfinansowanych z funduszy strukturalnych w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, począwszy od roku 2004, nastąpi pełne przeniesienie odpowiedzialności za przygotowanie i realizację regionalnych programów rozwojowych na poziom samorządów wojewódzkich. Sformułowane w dokumencie projekty i zadania, z wyjątkiem kilku, winny zostać sfinansowane w ramach ZPORR: Sfinansować je można nawet w 75% z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Narzędziem pomocnym w uzyskaniu tych funduszy jest stworzenie planu działania w tym zakresie. Stąd też powyższy dokument jest niejako takim narzędziem, które będzie wykorzystywane do harmonizacji działań polegających na pozyskiwaniu i wydatkowaniu funduszy strukturalnych. 90 8. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ Najbardziej znanym i powszechnie stosowanym przez samorządy mechanizmem weryfikacji postępów wdrażania planów jest ich monitoring. Istota monitoringu polega na prowadzeniu stałych obserwacji i dokonywaniu systematycznych pomiarów przebiegu realizacji celów strategii. Ponieważ Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Chełmskiego na lata 2004-2006 jest zarówno narzędziem planowania, jak i wspomaganiem rozwoju powiatu, stosownie do tych dwóch funkcji Planu, zasadnym wydaje się wyróżnienie dwu płaszczyzn jego obserwacji i oceny. Pierwsza płaszczyzną monitoringu jest obserwacja Planu jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój z całą logiką uzasadnienia tych działań. W płaszczyźnie tej obserwacji należy prowadzić w trzech sferach: 1. w sferze zmieniającej się diagnozowanej rzeczywistości; 2. w sferze identyfikacji problemów; 3. w sferze planowania rozwoju lokalnego. Wymienione trzy sfery obserwacji dotyczą w istocie stopnia spójności z rzeczywistością i stopnia spójności z tymi uwarunkowaniami zewnętrznymi, którymi są osiągnięcia cywilizacyjne. Przypływ informacji o tych osiągnięciach wywołuje potrzebę ich adaptacji. Obserwacja Planu Rozwoju Lokalnego jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój winien być przeprowadzany co najmniej dwa razy na rok. Zmienność uwarunkowań wpływających na potrzeby korygowania Planu i względy organizacyjne służb planowania strategicznego mogą w przyszłości pokazać, jakie cykle czasu należy przyjąć. Drugą płaszczyzną monitoringu jest obserwacja i ocena wdrażania zadań lub programów operacyjnych w życie, w tym obserwacja realizacji zadań w sferze materialnej (głównie inwestycyjnej), jak i obserwacja wdrażania przedsięwzięć organizacyjnych. Niezwykle korzystną sytuacją dla monitoringu jest sytuacja, gdy Plan posiada zorganizowany podmiot koordynujący pracę nad jego wdrażaniem, informujący wszystkich partnerów o najbliższych zamierzeniach rozwojowych i przyjmujący od nich wszelkie inicjatywy w tym zakresie. Zarówno obserwacja Planu Rozwoju Lokalnego jak i obserwacja oraz ocena wdrażania zawartych w nim zadań lub programów operacyjnych – niezależnie od tego typu 91 działań podejmowanych przez pracowników merytorycznych – powinna być prowadzona przez jak najszersze kręgi społeczne. 92 9. POWIĄZANIE PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Z INNYMI DOKUMENTAMI ROZWOJU REGIONU Kierunki rozwoju powiatu chełmskiego założone w dokumencie Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Chełmskiego na lata 2004-2006 są zgodne z dokumentami określającymi kierunki rozwoju gospodarki narodowej, województwa lubelskiego oraz gmin wchodzących w skład powiatu chełmskiego. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Chełmskiego na lata 2004-2006 powstał przy uwzględnieniu następujących dokumentów i planów: 1. "Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006", 2. "Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich na lata 2004 - 2006", 3. "Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006", 4. "Sektorowy Program Operacyjny - Wzrost konkurencyjności gospodarki lata 2004-2006", 5. "Strategia rozwoju województwa lubelskiego", 6. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chełmskiego, 7. Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Chełmskiego, 8. Program Rozwoju Regionalnego w zakresie budowy i modernizacji dróg powiatowych na lata 2005-2010, 9. Powiatowy Program Przeciwdziałania Bezrobociu oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy na lata 2003 – 2008. 10. Plany Rozwoju Lokalnego gmin powiatu chełmskiego, 11. Strategie Rozwoju gmin powiatu chełmskiego. 93 10. PLANOWANE KIERUNKI ROZWOJU KOLEJNYM OKRESIE 2007-2013 POWIATU CHEŁMSKIEGO W Powyższy dokument jest planem obejmującym lata 2004 – 2006. Jest to niejako wstęp do kolejnego okresu planistycznego Unii Europejskiej obejmującego lata 2007-2013. W kolejnym okresie kierunki rozwoju powiatu chełmskiego będą pokrywały się z obecnie przyjętymi kierunkami i obejmowały będą one: 1. Infrastrukturę techniczną: a) drogi b) edukację c) ochronę środowiska i gospodarkę odpadami: d) szeroko rozumianą komunikację e) restrukturyzację rolnictwa i leśnictwa: 2. sferę społeczną powiatu: a) Rynek pracy, b) opiekę społeczną, c) bezpieczeństwo publiczne, 3. Turystykę 4. Dziedzictwo kulturowe 5. Rozwój przedsiębiorczości. Szczegółowe zestawienie zadań zaplanowanych w ramach powyższych kierunków, oraz harmonogram ich realizacji ujęte będą w kolejnym dokumencie – Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Chełmskiego na lata 2007-2013. Dokument ten taki jak obecny utworzony zostanie w porozumieniu z samorządami pozarządowymi i przedsiębiorcami z terenu powiatu chełmskiego. 94 gminnymi, organizacjami
