Programy Specjalne Zestawienie uwag do programów specjalnych

MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
Departament Rynku Pracy
Programy Specjalne
Zestawienie uwag do programów specjalnych zgłoszonych w
ramach konkursu ogłoszonego przez Ministra Pracy i
Polityki Społecznej w 2011 r.
Warszawa, wrzesień 2011 r.
PODSTAWA PRAWNA:
1.
-
-
2.
Przepisy regulujące zasady organizacji i realizacji programów specjalnych:
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) – art. 2 pkt. 27b i 36a oraz Rozdział 13a, zwana
dalej „ustawą”;
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2009 r. w sprawie
programów specjalnych (Dz. U. Nr 50, poz. 401), zwane dalej „rozporządzeniem”.
Zasady ubiegania się o dodatkowe środki Funduszu Pracy z rezerwy Ministra Pracy
i Polityki Społecznej na finansowanie/dofinansowanie programów specjalnych
w 2011r.
SPIS TREŚCI:
I. ETAP POPRZEDZAJĄCY PRZYGOTOWANIE PROGRAMU SPECJALNEGO
1. Analiza służąca sporządzeniu charakterystyki lokalnego rynku pracy i zidentyfikowaniu
jego głównych problemów (§ 2 rozporządzenia).
2. Wyłonienie i dobór uczestników programu specjalnego oraz zakres i formy niezbędnego
wsparcia (§ 3 i 4 rozporządzenia).
II. PROJEKT PROGRAMU SPECJALNEGO (§ 5 ROZPORZĄDZENIA)
1. Cel i uzasadnienie programu specjalnego.
2. Charakterystyka uczestników programu specjalnego i kryteria ich doboru.
3. Działania łączące usługi rynku pracy, instrumenty rynku pracy i opis specyficznych
elementów wspierających zatrudnienie.
4. Wykaz podmiotów współpracujących przy realizacji programu specjalnego na podstawie
porozumienia.
5. Kalkulacja planowanych kosztów realizacji programu specjalnego oraz źródła
finansowania ogółem i odrębnie dla każdego zadania, w tym wydatki na specyficzne
elementy wspierające zatrudnienie, które mogą obejmować w szczególności zakup
środków trwałych, materiałów i usług, niezbędnych w procesie aktywizacji zawodowej lub
utrzymaniu miejsc pracy.
6. Harmonogram realizacji poszczególnych zadań oraz wydatkowania środków.
7. Przewidywane efekty realizacji programu specjalnego, z podaniem mierników i trybu
dokonywania oceny.
8. Opis prowadzenia kontroli programu specjalnego i zakres monitorowania jego realizacji.
9. Propozycja działań w przypadku wystąpienia zagrożenia realizacji programu specjalnego.
III. ZAŁĄCZNIKI DO WNIOSKU
1. Opinia powiatowej rady zatrudnienia, o której mowa w art. 22. ust. 6 ustawy
2. Kopia porozumienia w przypadku realizacji programu specjalnego we współpracy
z innym powiatowym urzędem pracy, podmiotami zajmującymi się problematyką
rynku pracy lub z pracodawcami
IV. PRZYKŁADY WYBRANYCH SPECYFICZNYCH ELEMENTÓW WSPIERAJĄCYCH
ZATRUDNIENIE POJAWIAJĄCYCH SIĘ W PROGRAMACH SPECJALNYCH
ZAPROJEKTOWANYCH PRZEZ POWIATOWE URZĘDY PRACY
2
3
I. ETAP POPRZEDZAJĄCY PRZYGOTOWANIE PROGRAMU SPECJALNEGO
1.
Analiza służąca sporządzeniu charakterystyki lokalnego rynku pracy i zidentyfikowaniu
jego głównych problemów (§ 2 rozporządzenia).
Opracowanie programu specjalnego poprzedza się przeprowadzeniem analizy w wyniku,
której urząd pracy powinien otrzymać informacje pozwalające zaplanować działania
odpowiadające rzeczywistym potrzebom i możliwościom lokalnego rynku pracy.
Wnioski końcowe powinny wskazywać zarówno najistotniejsze problemy dotyczące klientów
urzędów pracy jak również obszary generujące miejsca pracy, zarówno u pracodawców, przy
jednoczesnym zdiagnozowaniu ich potrzeb i pożądanego profilu pracowników (zawody,
specjalności), jak również potencjalne nisze dla podejmowania działalności gospodarczej, ze
wskazaniem na pożądany rodzaj tej działalności.
Pomocnym narzędziem, pozwalającym zaplanować i w konsekwencji realizować działania
prowadzące do wysokiej efektywności, metodologia wskazana w opracowaniach: M. Góra,
U. Sztanderska, Wprowadzenie do analizy lokalnego rynku pracy. Przewodnik, MPiPS,
Warszawa 2006 (do pobrania na stronie http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=1005) oraz
Podręcznikiem użytkownika metod, narzędzi i procedur diagnozowania zapotrzebowania na
kwalifikacje i umiejętności na regionalnym i lokalnym rynku pracy. Podręcznik dla urzędów
pracy, pod red. Elżbiety Kryńskiej, MPiPS, Warszawa 2010 (do pobrania na stronie
http://www.crzl.gov.pl/images/projekt_1_4/podrcznik_uytkownika.pdf).
Analizy lokalnego rynku pracy poddawane ocenie wielokrotnie nie pozwalały jednoznacznie
stwierdzić, że opisywane zjawiska stanowią, w ocenie autorów tych analiz, lokalny problem,
który wymaga interwencji w formule programu specjalnego, po drugie zaprojektowane
działania nie miały umocowania w tychże analizach.
Z analiz nie wynikało, jakie obszary stwarzają możliwości ulokowania w zatrudnieniu bądź
podjęcia własnej działalności gospodarczej.
Nierzadko, był to zbiór danych statystycznych pozostawionych bez komentarza, co nie
pozwalało na ustosunkowanie się nie tylko do uzasadnienia realizacji programu specjalnego,
ale przede wszystkim do oceny trafności zaprojektowanych działań.
Wielokrotnie załączone analizy zawierały tylko syntetyczne informacje o trudnej sytuacji w
regionie, nie zawierając jednocześnie żadnych konstruktywnych wniosków dotyczących
sposobu uzyskania zamierzonych celów.
Bardzo często zarówno z analiz dołączanych do wniosków, jak i z uzasadnień programów nie
wynikało, jaki rodzaj działań ma szanse na powodzenie realizacji w regionie.
Sporadycznie przedstawiano w analizach zdiagnozowane bariery zatrudnieniowe dotykające
grupy, planowane do objęcia programem.
Wielokrotnie analizy nie wskazywały jednoznacznie, do której z grup zaadresowane powinny
być działania, co w bezpośredni sposób skutkowało przypadkowym doborem uczestników do
programu. Świadczyło to o nieprzemyślanym doborze uczestników i projektowaniu działań
pod ich możliwości i potrzeby rynku pracy.
4
2.
Wyłonienie i dobór uczestników programu specjalnego oraz zakres i formy niezbędnego
wsparcia (§ 3 i 4 rozporządzenia).
Inicjator programu specjalnego powinien, na podstawie analizy i prognoz lokalnego
rynku pracy oraz informacji przekazanych w szczególności przez pracowników
kluczowych powiatowego urzędu pracy, wyłonić i dokonać doboru uczestników
programu specjalnego oraz zakresu i form niezbędnego wsparcia.
Odpowiedni dobór uczestników do programu specjalnego, dokonany z uwzględnieniem
wszystkich istotnych informacji o kliencie tj. predyspozycje psychofizyczne,
kwalifikacje, umiejętności, dotychczasowe doświadczenie zawodowe, a także rozpoznane
bariery utrudniające znalezienie zatrudnienia lub utrzymanie zdobytego miejsca pracy,
powinien mieć bezpośredni wpływ na zaprojektowanie koniecznych do zastosowania
działań.
Analizie powinny zostać również poddane przyczyny, dla których usługi i instrumenty
rynku pracy stosowane uprzednio wobec przewidywanych do programu klientów,
okazały się niewystarczające do ich powrotu na rynek pracy bądź utrzymania miejsc
pracy.
Formuła programu specjalnego zakłada łączenie usług i instrumentów rynku pracy ze
specyficznymi elementami wspierającymi zatrudnienie.
Takie podejście daje szansę na elastyczne reagowanie na potrzeby klienta oraz
uwarunkowania zmieniającego się rynku pracy, a także niwelowanie występujących
barier zatrudnieniowych, w tym również sygnalizowanych przez pracodawców.
W nadesłanych programach specjalnych występowały nieodosobnione przypadki,
projektowania działań, które nie oddawały rzeczywistych potrzeb odpowiadających
specyfice grupy/grup docelowych wyłonionych w drodze analizy, natomiast bazowały na
najbardziej popularnych i wysoko kosztowych formach wsparcia.
Przykład 1.
Grupę wyłonioną w drodze analizy stanowiły m.in. osoby długotrwale bezrobotne, do
25 roku życia, kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bez
wykształcenia średniego, bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego,
zamieszkałe na wsi.
W programie zaprojektowano 3 bloki działań obejmujących:
a) Rozpoczęcie działalności gospodarczej: w module tym przewidziano usługi
pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego / opracowanie i realizowanie IPD /
przyznanie jednorazowych środków na działalność gospodarczą oraz zastosowanie
specyficznego elementu w postaci sfinansowania kosztów ubezpieczeń.
W module dotyczącym podjęcia działalności gospodarczej nie zakładano żadnych
szkoleń.
b) Organizację staży: moduł obejmował usługi pośrednictwa pracy i poradnictwa
zawodowego / opracowanie i realizowanie IPD / 5-miesięczne staże / zatrudnienie po
stażu dla części uczestników / oraz zastosowanie specyficznych elementów w postaci
częściowego zwrotu kosztów wynagrodzenia w przypadku kontynuowania
zatrudnienia po stażu; premii motywacyjnej za samodzielne znalezienie pracy oraz
refundacji kosztów opieki nad dzieckiem.
5
c) Szkolenia pod potrzeby pracodawcy: moduł obejmuje usługi pośrednictwa pracy
i poradnictwa zawodowego / opracowanie i realizowanie IPD / szkolenia
podwyższające kwalifikacje zawodowe, które uprawdopodabniają zatrudnienie oraz
zastosowanie specyficznych elementów w postaci częściowego zwrotu kosztów
wynagrodzenia w przypadku kontynuowania zatrudnienia po stażu; premii
motywacyjnej za samodzielne znalezienie pracy
Analiza dołączona do programu nie pozwala w sposób jednoznaczny wywnioskować,
jakie są bariery zatrudnieniowe poszczególnych grup wskazanych przez
wnioskodawcę, jako grupy problemowe, a także nie pokazywała, w jakich obszarach
pojawiły się możliwości ulokowania na rynku pracy bezrobotnych objętych
programem.
Z treści programu nie wynikało, do których grup adresowane są poszczególne bloki
działań, co ma bezpośrednie powiązanie z pkt. 4 i 5 wniosku charakterystyka
uczestników i kryteria doboru.
Trudno, zatem ocenić trafność doboru uczestników do programu, poprzez pryzmat
zaprojektowanych działań.
Zarówno z analizy dołączonej do wniosku jak i uzasadnienia programu nie wynika
również, jaki rodzaj działalności ma szanse na zaistnienie i rozwój w regionie. Podaje
się jedynie, że preferowane będą wnioski dotyczące m.in. „zawodów niszowych”,
przy czym analiza na te zawody nie wskazuje.
Uzasadnieniem dla zaprojektowania modułu dotyczącego podejmowania działalności
gospodarczej, w ocenie urzędu pracy, jest mała ilości ofert pracy oraz duża ilości
składanych wniosków. W świetle powyższego należy wskazać, że blok ten nie został
dostatecznie przemyślany, a uzasadnienie nie dowodzi, że zaplanowanie tego
wysokoefektywnego instrumentu znajduje odzwierciedlenie w faktycznych
potrzebach szeroko rozumianego lokalnego rynku pracy, a tylko w przedstawionych
potrzebach urzędu.
Ponadto urząd pracy nie zaplanował przygotowania bezrobotnych do podjęcia
i prowadzenia działalności gospodarczej, poprzez objęcie ich kompleksowymi
działaniami, w tym niezbędnymi szkoleniami. Uznano za wystarczające, że to
doradca zawodowy w IPD określi predyspozycje bezrobotnego do prowadzenia
działalności. Predyspozycje oraz wniosek dotyczący podjęcia działalności
w zawodach niszowych lub produkcji bądź usługach stanowić będzie podstawą do
zakwalifikowania osoby do programu.
Podobna sytuacja dotyczy pozostałych 2 bloków, w których jako główne działania
będą realizowane staże i szkolenia pod potrzeby pracodawców. Grupa docelowa nie
została zdefiniowana na starcie, ale zaplanowano jej wyłonienie w trakcie realizacji
programu – przy czym nie wiadomo, na jakiej zasadzie?
Brak szerszych informacji o uczestnikach powoduje wątpliwości w ocenie
zaprojektowanych specyficznych elementów wspierających zatrudnienie.
Opisany wyżej przykład jest jednym z wielu obrazujących podstawowe błędy popełniane
przy projektowaniu działań.
Wyłonienie uczestników, analiza barier zatrudnieniowych oraz dobór odpowiednich
działań aktywizacyjnych, uwzględniających możliwości jakie stwarza lokalny rynek
pracy, a także adekwatny do indywidualnych potrzeb dobór specyficznych instrumentów
6
wspierających zatrudnienie, stanowią niezwykle istotny etap dotyczący przygotowania
programu specjalnego, decydujący o wysokiej bądź niskiej jego skuteczności.
II. PROJEKT PROGRAMU SPECJALNEGO (§ 5 ROZPORZĄDZENIA)
1.
Cel i uzasadnienie programu specjalnego.
Cel/cele i uzasadnienie do realizacji programu specjalnego powinny wynikać wprost
z przeprowadzonej analizy, służącej zarówno sporządzeniu charakterystyki lokalnego
rynku pracy, jak również zidentyfikowaniu jego głównych problemów.
Wielokrotnie opisy programów nie pozwalały odczytać intencji autorów. Problemy
w ocenie wynikały: z jakości przygotowanych analiz (uwagi jak wyżej), sposobu
wyłonienia i dobru uczestników (uwagi jak wyżej) oraz racjonalności zaprojektowanego
zakresu i form wsparcia.
Podstawowe uwagi w tym zakresie dotyczyły braku spójności uzasadnienia programu
z analizą dołączoną do wniosków.
Uzasadnienia nie wskazywały na przyczyny wyłonienia takich, a nie innych grup docelowych,
na konieczność zastosowania w stosunku do nich zaprojektowanych form wsparcia, w tym
specyficznych elementów wspierających zatrudnienie, w odniesieniu do lokalnych
możliwości ulokowania w zatrudnieniu bądź podjęcia własnej działalności gospodarczej.
2.
Charakterystyka uczestników programu specjalnego i kryteria ich doboru.
Przypominając etap wyłaniania grup problemowych i doboru uczestników do programu,
należy raz jeszcze wskazać na kilka istotnych kwestii.
Źródłami podstawowych informacji są: analiza i prognozy lokalnego rynku pracy, dane
o klientach zawarte w kartach rejestracyjnych, szczególnie dotyczące przedstawianych
uprzednio form pomocy określonych w ustawie, które pozwalają zdiagnozować m.in.
bariery zatrudnieniowe, w tym występujące po stronie pracodawców.
Dokonując doboru uczestników programu specjalnego, należy brać pod uwagę
w szczególności predyspozycje, kwalifikacje i dotychczasowe doświadczenie zawodowe
oraz posiadane umiejętności. Wszystkie te informacje powinny być wykorzystane
w kolejnym etapie jakim jest wybór odpowiednich form wsparcia.
Grupa docelowa powinna być wyselekcjonowana i możliwie jednorodna pod kątem
barier, które tym osobom utrudniają znalezienie pracy. Takie podejście umożliwi spójne
zbudowanie schematu działań, którymi te osoby mają być objęte. Odnoszenie programu
specjalnego do ogółu osób będących w trudnej sytuacji na rynku pracy (art. 49 ustawy)
nie nosi znamion jakiejkolwiek selekcji, gdyż w strukturze bezrobotnych ta grupa
stanowi zdecydowaną większość zarejestrowanych bezrobotnych.
Na tle powyższego należy wskazać, że niejednokrotnie uzasadnienia do programów
specjalnych oraz charakterystyka uczestników programów i kryteria ich doboru nie były
spójne.
7
Dotyczyło to w szczególności wyboru grup docelowych. Informacje na temat
uczestników były niepełne, bądź wskazywano grupę/grupy o różnorodnych cechach
bezrobocia, a ich wybór nie był w żaden sposób uzasadniany.
Nie określano wszystkich kryteriów, jakimi kierowano się przy doborze uczestników
programów specjalnych. Bardzo często jedyne zdefiniowane kryterium odnosiło się do
zastosowania wobec uczestników usług i instrumentów rynku pracy, które okazały się
niewystarczające do powrotu na rynek pracy bądź utrzymania miejsc pracy, przy czym
różnorodność cech bezrobotnych wskazywanych w tabl. 4 projektu programu
specjalnego, potwierdzała brak pomysłu na zdefiniowanie głównej grupy problemowej.
3.
Działania łączące usługi rynku pracy, instrumenty rynku pracy i opis specyficznych
elementów wspierających zatrudnienie.
Wszyscy uczestnicy programu specjalnego powinni być objęci łącznie:
a) usługami rynku pracy,
b) instrumentami rynku pracy,
c) specyficznymi elementami wspierającymi zatrudnienie.
Programy specjalne powinny uwzględniać specyfikę lokalnego rynku pracy i potrzeby
klientów, przy czym powinny zawierać szerokie spektrum form aktywizujących, a nie
tylko forować te formy, które dla urzędu są najbardziej efektywne.
Zdarzały się programy, w których poszczególne moduły nie obejmowały wszystkich,
wymaganych w programach specjalnych elementów. Konfigurowano działania w oparciu
o 2 z 3 elementów np. usługi ze specyficznymi elementami wspierającymi zatrudnienie,
usługi i instrumenty rynku pracy, z wyłączeniem specyficznych form wsparcia.
Innym istotnym uchybieniem był brak kompleksowości podejmowanych wobec
beneficjentów działań, np. propozycje projektów aktywizacji zawodowej nie
przewidywały oferowania uczestnikom projektu szkoleń poprzedzających skierowanie
uczestników na subsydiowane miejsca pracy do pracodawców lub przyznanie wsparcia
na rozpoczęcie działalności gospodarczej, co mogło oznaczać, iż dotacje zostaną
przyznane osobom, które nie będą dostatecznie przygotowane do prowadzenia własnej
firmy, a co za tym idzie stawiało to pod znakiem zapytania powodzenie całości
przedsięwzięcia.
W wielu przypadkach oceniający spotkali się z sytuacją, w której grupa docelowa, objęta
programem specjalnym była potraktowana bardzo szeroko np. osoby bezrobotne. Wydaje
się kluczowym, aby grupy docelowe, obejmowane programem specjalnym były jak
najbardziej jednorodne i możliwie najdokładniej wyspecyfikowane np. długotrwale
bezrobotne kobiety, zamieszkujące na terenach wiejskich, z grupy wiekowej 50+, bez
wykształcenia zawodowego. Takie podejście pozwoliłoby bardziej ukierunkować
i zintensyfikować działania wobec grupy, co jest z kolei niemożliwe przy grupie bardziej
różnorodnej. Tematyka szkoleń, czy warsztatów jest wtedy niejako sztucznie
rozszerzana, a przez to rozmywa się jej przesłanie i oczekiwany efekt. Jako przykład
można podać chociażby szkolenie komputerowe, przy którym jasnym jest, że pojęcie
o obsłudze komputera osoby bezrobotnej w wieku 30-, zamieszkującej w mieście będzie
zgoła inne od osoby w wieku 50+, zamieszkującej na wsi.
Podkreślić należy również, że zastosowanie w programach specjalnych specyficznych
elementów wspierających zatrudnienie powinno być poparte uzasadnieniem potrzeby ich
zastosowania i przewidywanych skutków dla zatrudnienia. Częstym uchybieniem ze
8
strony autorów programów był całkowity brak uzasadnienia lub uzasadnienie, które nie
wskazywało na rolę specyficznego elementu w procesie aktywizacji.
Zgodnie z przepisami ustawy za specyficzne elementy wspierające zatrudnienie należy
uznać finansowanie z Funduszu Pracy racjonalnych wydatków innych niż usługi
i instrumenty rynku pracy, niezbędnych do realizacji działań dostosowanych do
indywidualnych potrzeb uczestników programu specjalnego, adekwatnych do
uwarunkowań lokalnego rynku pracy. Biorąc pod uwagę powyższe najczęściej
pojawiającymi się błędami było planowanie we wnioskach wydatków na specyficzne
elementy wspierające zatrudnienie, które nie zawsze były zgodne z wymogami
ustawowymi.
Przykładem są wydatki związane z promocją programu, z organizacją mini targów pracy,
wynajęciem sali na zajęcia aktywizacyjne, finansowanie działań doradczopsychologicznych realizowanych przez pracowników urzędów pracy, zakup art.
biurowych, tj. teczek, długopisów, markerów itp.
Przykłady zaprojektowanych przez powiatowe urzędy pracy specyficznych elementów
wspierających zatrudnienie przedstawiamy po uwagach.
4.
Wykaz podmiotów współpracujących przy realizacji programu specjalnego na
podstawie porozumienia.
Wykaz podmiotów współpracujących przy realizacji programów specjalnych
przedstawiony przez wnioskodawcę nie znajdował odzwierciedlenia w dołączonych do
programu porozumieniach.
5.
Kalkulacja planowanych kosztów realizacji programu specjalnego oraz źródła
finansowania ogółem i odrębnie dla każdego zadania, w tym wydatki na specyficzne
elementy wspierające zatrudnienie, które mogą obejmować w szczególności zakup
środków trwałych, materiałów i usług, niezbędnych w procesie aktywizacji zawodowej
lub utrzymaniu miejsc pracy.
Wyliczenia finansowe przedstawiane przez powiatowe urzędy pracy we wnioskach
powinny być przygotowane bezbłędnie.
Pojawiające się błędy miały charakter rachunkowy, w przedstawianych kalkulacjach
finansowych błędnie wyliczano kwoty, kwota ogółem wynikająca z wniosku różniła się
od kwoty faktycznie wnioskowanej, wysokość podawanych kwot różniła się
w poszczególnych tabelach wniosku, nie podawano w tabelach budżetowych źródeł
finansowania, w wielu przypadkach wnioskowana kwota rezerwy FP nie była
zaokrąglana do setek złotych.
6.
Harmonogram realizacji poszczególnych zadań oraz wydatkowania środków.
W ocenianych programach specjalnych pojawiały się nieścisłości wynikające z analizy
części opisowych programów i tabel zawierających harmonogram realizacji zadań oraz
wydatkowania środków.
Nierzadko wszystkie zaplanowane działania przewidziane były do realizacji w tych
samych ramach czasowych.
9
7.
Przewidywane efekty realizacji programu specjalnego, z podaniem mierników i trybu
dokonywania oceny.
Efektywność ocenianych programów specjalnych utrzymana została na poziomie
założonym w zasadach konkursowych tj. na poziomie 70%. Brak było uchybień w tej
materii.
8.
Opis prowadzenia kontroli programu specjalnego i zakres monitorowania jego
realizacji.
W wielu przypadkach opis prowadzenia kontroli przedstawiany był w bardzo ogólny
sposób. Z przedstawionych opisów nie wynikało jasno kto i w jakim zakresie odpowiada
za kontrolę i monitorowanie realizacji programów specjalnych.
Zdarzały się przypadki, w których urzędy pracy do kontroli i monitorowania przebiegu
realizacji programu specjalnego zamierzały zatrudnić niezależne instytucje zewnętrzne
(audytorów, kontrolerów). W opinii oceniających nie było to uznawane za błąd, jednakże
mnożenie komórek kontrolnych w przypadku programu specjalnego, gdzie monitoring
musi się wiązać z szybką reakcją na niepożądane efekty, nie znajduje uzasadnienia.
9.
Propozycja działań w przypadku wystąpienia zagrożenia realizacji programu
specjalnego.
Na etapie projektowania działań należy przewidzieć wszystkie potencjalne zagrożenia,
które mogą utrudniać realizację programu specjalnego w zamierzonym kształcie.
Wieloletnie doświadczenia urzędów pracy wskazują na trudności wynikające z zachowań
osób objętych działaniami w ramach programów aktywizacji zawodowej, które rezygnują
z udziału, albo nie są zainteresowane daną formą aktywizacji, jak również trudności
bezpośrednio związane ze środowiskiem pracodawców. Pojawiają się również trudności
wynikające z niedoszacowania lub przeszacowania wydatków.
W większość przygotowanych programów ten obszar projektowania programu
specjalnego nie został w wystarczający sposób przemyślany i przygotowany.
Urzędy nie opisywały, bądź czyniły to w bardzo wąskim zakresie, okoliczności, które
mogłyby zagrozić realizacji programu, przy czym propozycje działań w przypadku
wystąpienia zagrożeń były przedstawione w sposób bardzo krótki i ogólny, a czasami
brak było alternatywnych rozwiązań.
Ilość zapytań kierowanych do MPiPS świadczy o tym, że ten obszar programu
specjalnego wymaga gruntownego przemyślenia na etapie projektowania działań.
Jak można wywnioskować z pytań, które odnośnie realizacji programów specjalnych
zadają urzędy pracy, nie udało się zidentyfikować wielu podstawowych zagrożeń
i ewentualności (np. możliwości modyfikacji czasu trwania stażu u pracodawcy
w przypadku chęci wcześniejszego zatrudnienia bezrobotnego na wyposażonym
/doposażonym stanowisku pracy), czy też niedoszacowania środków.
Urzędy nie do końca miały także jasność, jakie procedury obowiązują w przypadku
stwierdzenia zagrożeń realizacji programu specjalnego i kto powinien je wdrażać.
10
Efektem tego było wiele zapytań pisemnych, kierowanych do MPiPS, co jednocześnie
spowalniało wdrożenie niezbędnych zmian i modyfikacji, zaburzając tym samym
harmonogram realizacji.
Zgodnie z § 9 rozporządzenia wszelkich zmiany w realizacji programu specjalnego mogą
być przez starostę dokonane, jeżeli zachodzą przesłanki uzasadniające konieczność ich
wprowadzenia tj. są one niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych w programie celów.
Decyzja starosty podejmowana jest w oparciu o bieżące analizy rynku pracy oraz
monitoring przebiegu realizacji programu specjalnego. Starosta jest jednocześnie
zobowiązany uzgodnić te zmiany z podmiotami współpracującymi przy realizacji
programu.
Należy jednocześnie pamiętać, że art. 22 ust 6 pkt 2 ustawy zobowiązuje starostę do
uzyskania opinii powiatowej rady zatrudnienia w zakresie proponowanych zmian
w realizacji programów specjalnych.
III. ZAŁĄCZNIKI DO WNIOSKU
1.
Opinia powiatowej rady zatrudnienia, o której mowa w art. 22. ust. 6 ustawy
Powiatowe rady zatrudnienia opiniują programy specjalne w zakresie celowości ich
realizacji, biorąc pod uwagę w szczególności:
a) liczbę osób objętych programem, kryteria doboru tych osób,
b) zakładane rezultaty programu specjalnego, z podaniem mierników i trybu dokonania
oceny,
c) koszty realizacji programu specjalnego, w tym poszczególnych przedsięwzięć.
Powyższe elementy powinny zostać uwzględnione w treści opinii.
Jak wynika z przeglądu dołączonych do wniosków opinii, nierzadką praktyką rad było
powoływanie się jedynie na przepis art. 22. ust. 6 ustawy, nie odnoszono się w opiniach
do celowości realizacji programu, ani wskazanych w przepisie obszarów wymagających
opinii rady.
W nielicznych przypadkach do wniosków załączano jedynie wyciąg z protokołu
posiedzenia Powiatowej Rady Zatrudnienia. Opinie nie tylko nie spełniały wymogów,
o których mowa ww. art. 22 ust. 6 ustawy, ale zdarzało się, że zawierały informacje
różniące się od danych zawartych we wniosku.
2. Kopia porozumienia w przypadku realizacji programu specjalnego we współpracy
z innym powiatowym urzędem pracy, podmiotami zajmującymi się problematyką
rynku pracy lub z pracodawcami
Zgodnie z obowiązującymi przepisami - § 6 w zw. z § 11 ust. 4 rozporządzenia
w przypadku realizacji programu specjalnego we współpracy z innymi podmiotami
11
zajmującymi się problematyką rynku pracy lub z pracodawcami starosta zawiera pisemne
porozumienie dotyczące realizacji programu specjalnego określające w szczególności:
1) zadania realizowane przez poszczególne podmioty lub pracodawców,
2) wysokość środków przeznaczonych na realizację poszczególnych zadań i źródła ich
finansowania.
Porozumienie to, w przypadku ubiegania się o dodatkowe Funduszu Pracy z rezerwy
będącej w dyspozycji ministra właściwego do spraw pracy dołącza się do wniosku.
Fakt, że podmioty podpisały dokument o nazwie „Porozumienie” z formalnego punktu
widzenia nie ma znaczenia, gdyż istotę porozumienia stanowi jego treść, której zakres
określają przepisy.
W każdym przypadku, w którym elementem programu specjalnego są instrumenty
adresowane do pracodawców, należy przyjąć, że na etapie przeprowadzania analiz,
diagnozowania potrzeb lokalnego rynku pracy, w tym potrzeb pracodawców
i projektowania działań, urząd pracy nawiązał współpracę z pracodawcami, którzy stają
się partnerem włączonym w proces doprowadzania uczestnika programu specjalnego do
zatrudnienia.
Na tą okoliczność strony podpisują porozumienie, w którym określają istotne warunki
współpracy, przy czym podstawowy zakres porozumienia określony został w § 6
rozporządzenia.
Najczęściej popełniane uchybienia dotyczyły braku porozumień ze wszystkimi
partnerami, o których mowa w § 11 ust 4 rozporządzenia, treści porozumień, których
zakres nie odpowiadał wymogom wynikającym z przepisów.
IV. PRZYKŁADY
WYBRANYCH
SPECYFICZNYCH
ELEMENTÓW
WSPIERAJĄCYCH
ZATRUDNIENIE
POJAWIAJĄCYCH
SIĘ
W
PROGRAMACH
SPECJALNYCH
ZAPROJEKTOWANYCH
PRZEZ
POWIATOWE URZĘDY PRACY
-
pokrycie kosztów zakupu odzieży / ubrania dla osób podejmujących zatrudnienie,
-
refundacja kosztów opieki nad dzieckiem dla uczestników nie spełniających warunków
ustawowych lub osobą zależną, w trakcie uczestnictwa w programie specjalnym,
-
wszelkiego rodzaju formy wsparcia mobilności osób, podlegających aktywizacji
zawodowej, poprzez finansowanie kosztów dojazdu, organizowanie busów przewożących
osoby z miejsca zamieszkania do miejsca pracy, zakupu roweru itp.,
-
jednorazowa premia motywacyjna dla osób, które po odbyciu stażu zostaną zatrudnione
na okres min. 12 m-cy, będąca formą zachęty do rzetelnego zdobywania umiejętności
praktycznych w celu uzyskania długotrwałego zatrudnienia,
-
opracowanie zawodowego portfolio, zawierającego m.in. CV, listy motywacyjne,
podania, będącego nowoczesną wizytówką wspierającą poszukiwanie pracy,
-
wsparcie psychologiczne w formie treningu kompetencji społecznych, ukierunkowane na
nabycie umiejętności radzenia sobie ze stresem, umiejętności interpersonalnych, pracy w
zespole, sztuki autoprezentacji oraz wzmocnienie motywacji do działania,
12
-
konsultacje w zakresie kreacji wizerunku, które mają na celu wypracowanie
w uczestnikach programu umiejętność stworzenia pozytywnego wrażenia na innych,
-
konsultacje psychologiczne,
-
usługi i konsultacje fryzjerskie bądź kosmetyczne,
-
zakup materiałów merytorycznych np. zbioru przepisów prawnych takich jak kodeks
pracy, kodeks postępowania administracyjnego dla osób podejmujących zatrudnienie w
pracach administracyjno-biurowych.
13