Biuletyn BBB - Jan Czochralski

Biuletyn
Roku Czochralskiego
Biuletyn Społecznego Komitetu Roku Czochralskiego
Wrocław
9 grudnia 2013 r.
numer
41/50
*****************************************************************************************************************
Mały jubileusz
To już 50. numer „Biuletynu Roku Czochralskiego”. Biuletyn ukazuje się od lipca 2012 r.,
a więc rozpoczęliśmy działalność jeszcze przed uchwaleniem przez Sejm RP, w grudniu
2012 r., „Roku Jana Czochralskiego”. Dziękujemy wszystkim współpracownikom, którzy
żywo reagowali na zamieszczone teksty i informacje oraz dostarczali nowych informacji
o działaniach w Roku Czochralskiego. Dziękujemy za wszelkie impulsy do nowych działań
i badań nad życiem i twórczością prof. Jana Czochralskiego.
Uprzejmie prosimy wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób otrzymują „Biuletyn...”
(zwłaszcza tych, którzy nie są ujęci na pierwotnej liście mejlowej), o przesłanie krótkiego
mejla na adres: [email protected] Jesteśmy ciekawi jak wielki jest zasięg naszego biuletynu.
Przedłużamy Rok Czochralskiego!
Rok 2014 ogłoszony został przez UNESCO jako „Światowy Rok Krystalografii”. Ponieważ
duża część prac prof. Jana Czochralskiego związana jest mniej lub bardziej z krystalografią,
dlatego nadal będziemy propagować Profesora, ukazywać jego życie i działalność nie tylko
w kraju ale i poza jego granicami. W ten sposób... przedłużamy Rok Jana Czochralskiego
o kolejne 12 miesięcy!! I zapraszamy do współpracy! Jan Czochralski w pełni zasłużył na to,
by został poznany na całym świecie.
*******
Odkrycia
Spis utworów literackich prof. Jana Czochralskiego
Dużą niespodzianką była dla nas lista utworów literackich sporządzona w lipcu
1953 r., a więc trzy miesiące po śmierci Jana Czochralskiego. Za ten cenny dokument
dziękujemy serdecznie Maggie i Fredowi – wnukom Profesora. Spis pokazuje jak płodnym
1
pisarzem był Czochralski. Niestety, nie wiadomo, co stało się z większością z tych utworów;
na Florydzie dostaliśmy tylko te zaznaczone wytłuszczoną czcionką. Nie wiemy też co mogło
oznaczać „odfajkowane” niebieskim długopisem niektórych pozycji czy też zaznaczenie
znakiem zapytania innych pozycji. Czy dokonano tego w ramach przygotowań Cecylii do
emigracji w 1956 r.? Jeśli tak, to gdzie zaginęły niektóre pozycje?
Oryginalny spis utworów przeredagowałem do listy alfabetycznej (w nawiasie
podałem pozycje z oryginału):
„Ballada, Róże, Róże” - rękopis (2 zielone zeszyty) [poz. 9]
„Dom za Miastem” (szkic biograficzny) - rękopis (12 zeszytów, 17 stron maszynopisu,
ręką 52 strony) [poz. 7]
„Herezje” - maszynopis [poz. 20]
„Jesteś Aniołem” – wiersze - maszynopis [poz. 24]
„Lalki” - rękopisy (2 i 4 paczki maszynopisu) [poz. 18]
„Listy” - rękopis (62 strony na papierze z celi więziennej) [poz. 15]
„Miesiąc z Jednego Pamiętnika” (Roman à clef), całość - rękopis (7 zeszytów, 49 stron
maszynopisu [poz. 2]
„Mona Liza” - rękopis (1 zeszyt – 3 częściami) [poz. 5]
„Mój żywot i moje zwierzenia” - rękopis (2 zeszyty i 5 stron maszynopisu) [poz. 17]
„Nasze Dni” (dramat współczesny w 5-ciu aktach), całość - rękopis (1 czarny zeszycik)
[poz. 1] oraz „Nasze Dni” – do rąk Solange, zawinięte w zielony papier, P. 15 V
1945 r. - rękopis dramatu [poz. 11]
„Non possumus”; 3 strony z rysunkami – charaktery - rękopis (6 maszynowych stron 19)
[poz. 14]
„Pieśń o Bogu i Ziemi” - rękopis (2 zeszyty – wiersze) [poz. 12]
„Robronty i Cnota” - maszynopis i rękopis (10 stron) [poz. 22]
„Romans Jednego listu...”, całość - rękopis (w zeszycie i pięć paczek zeszytowych – 1945
r.) [poz. 4]
„Sielankowe Nowelisko” (wyjątki z Pamiętnika Pana Andrzeja 1949 r.), rękopis w 5-ciu
paczkach i 2 odpisy maszynowe: Pan Andrzej. U Siebie. Moc Szaleństwa), całość rękopis (notes 242 strony, paźdź. 1948) [poz. 3]
„Szlakiem Pałuk”, wiersze - maszynopis (156 stron – bez oprawy związanych – 1940 r.)
[poz. 8], także: mały „notes”; większy nieoprawiony notatnik („Requiem”) o różnej
numeracji (13 związanych sznurkiem + ... stron luźnych) [kserokopie tych pozycji
otrzymałem przed laty od Cecylii] [poz. 8]
„ŚWIAT poza MATERIĄ” - (rękopis i szyfr) [poz. 26]
rękopis - (14 paczuszek – z podróży do Szwecji) [poz. 6]
rękopis - (listy z więzienia do Adys) zebrane w oprawce Chopina [poz. 10]
rękopis - (1 zeszyt – wiersze) [poz. 16]
rękopis - (żółty zeszyt) ? [poz. 19]
rękopis - (19 stron – wiersze) – [poz. 21]
rękopisy zebrane [poz. 23]
(list spadkowy – AUTORA) [poz. 13]
3 paczki fotodruku – patent Stop „B” [poz. 25]
W październiku 2013 r. podczas wizyty u dzieci Cecylii otrzymałem także rękopisy
nie wymienione (jak się zdaje) w powyższym spisie:
- okładka z tytułem „Ni....yt”
- pamiętnik? - zeszycik pisany w G. w dniach 18 X 19.. – 19 X 19.. (czyżby chodziło o
rok 1900?)
2
W powyższym zestawieniu brakuje tłumaczenia podstawowej książki Profesora pt.
„Metaloznawstwo współczesne” przygotowanego w 1951 r.
W moich zbiorach są też trzy inne przedwojenne zbiory wierszy:
„Wiersz o rajskiej gonitwie” (1936 r.)
„Refleksje i wspomnienia” (1936 r.)
„I zawsze zapomniem” (1937 r.).
Należy przypomnieć, że Oficyna Wydawnicza ATUT opublikowała w 2012 r.
najstarszy znany zbiór wierszy pt. Maja. Powieść miłosna.
********
Fizyk czy chemik?
Oto kolejny głos w dyskusji. Tym razem zaglądamy do życiorysu napisanego po
wojnie przez samego Jana Czochralskiego. Fragmenty świadczą raczej o zainteresowaniach
fizyką. Nic tu nie ma o doświadczeniach chemicznych.
Marzyłem o aparacie fotograficznym. Jednego dnia „camera obscura”, wprawdzie
bezsoczewkowa, stanęła jako dzieło mojej ręki w mojej mansardzie. Statyw oczywiście, duże
skrzyneczki rozsuwające się, brzeg uszczelniony aksamitem, czarno matowo lakierowane.
Płytę fotograficzną wkładano przedtem do środka. Jaką płytę? Płytę żelatynową mojej roboty.
Wywoływacz przeze mnie spreparowany. Utrwalacz, kopiarka i papier do kopiowania.
Zdjęcie z okienka mansardy się udało. Płyta była lepsza od papieru. Nie były to dzieła sztuki
nadające się na wystawę – ale koni było mnóstwo na obrazku. Pod oknami, raczej okienku
moim odbywał się właśnie tego dnia „Jarmark” koni. Zdjęcie było „niby” z lotu ptaka.
Zdumiewała mnie wąskość łba i szyi i przody tych dumnych stworzeń w stosunku do tułowia.
Dużo, dużo zabiegów uświęciło ten, w moim mniemaniu nadzwyczajny, wyczyn. W moim
podręczniku „Weber Lehrbuch der Physik” napisane było: płukać w płynącej wodzie. Więc
operacje odbywały się w źródełku za miastem.
Teraz jeszcze luneta, aby być Kopernik lub co najmniej Keplerem. Luneta się znalazła
i łaziłem z nią jak kura z zdobytym kawałkiem mięsa, a kury towarzysz pędem za mną. Nie
było się można ich pozbyć. A mnie zależało na spokojnej „uczonej” obserwacji. Skąd lunetę
nabyłem, nie pamiętam. Kosztowała mnie coś ponad pół talara. A to było dużo pieniędzy.
Sporo bułek z mego śniadania musiałem tanio w szkole odsprzedać, aby grosze te zgromadzić.
Prawdopodobnie któryś z kolegów musiał „buchnąć” ją swemu ojcu.
Pamiętam, pewnej nocy obserwowałem niebo aż do świtu. W pewnej chwili zaczęły mi
się w oczach wszystkie gwiazdy kręcić i dwoić. Wrażenie było piorunujące. Stałem pod
wrażeniem Katastrofy Kosmicznej. Uspokoiłem się dopiero gdy zawrót głowy ustąpił.
Niewiele tam zresztą widziałem. Półsierp Wenery wydawał mi się piękną zabaweczką,
pyłkowej wielkości księżyce Jowisza, delikatne koronki wzgórz księżycowych – może
i mgławice Oriona. Coś tam wyczytałem z niemieckiego „Realbuchu”.
W końcu zrobił sobie planetarium!
*******
3
Niezawodne Ministerstwo
Czytelników „Biuletynu...” zapewne zainteresuje informacja o kolejnym wkładzie
niezawodnego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w obchody Roku
Czochralskiego. Oto, co napisano z ITME:
W tym roku, podobnie jak w latach poprzednich Minister odmówiła dofinansowania
działalności Laboratorium im. Jana Czochralskiego w Instytucie Technologii Materiałów
Elektronicznych w Warszawie. Laboratorium powstało dokładnie 20 lat temu dzięki decyzji
śp. Profesora Witolda Karczewskiego, ówczesnego Przewodniczącego Komitetu Badań
Naukowych. Utrzymuje się nadal dzięki realizacji projektów badawczych realizowanych
wspólnie z czołowymi ośrodkami naukowymi w Polsce, m. in. INTiBS PAN we Wrocławiu
i środków własnych Instytutu. W Laboratorium powstały wszystkie kryształy eksponowane
obecnie na szeregu wystaw jakie mają miejsce w tam roku (m. in. Muzeum Marii
Skłodowskiej-Curie, Politechnice Warszawskiej, Kcyni,...).
ITME ma więc ogromny żal do Ministerstwa. I trudno się dziwić.
******
Informacje prasowe i internetowe
♦ 11 lutego – Michał Płociński – Od rajstop do Doliny Krzemowej – Meritum - Polonijna
Gazeta Internetowa – www.meritum.us/2013/02/11/od-rajstop-do-doliny-krzemowej/
oraz: Rzeczpospolita – www.rp.pl/artykul/979511.html [wywiad z Robertem
Firmhoferem, dyrektorem Centrum Nauki Kopernik]
♦ 9 maja – jarekland – Jeden z największych polskich naukowców – Racjonalista,
www.racjonalista.pl/forum.php/s,564363
♦ 23 maja – [Rada Upowszechniania Nauki PAN] – Zapomniany uczony –
www.run.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=512%3Azapomnian
y-uczony&catid=32%3Az-ostatniej-chwili&Itemid=46&lang=pl
♦ 17 czerwca – M. Bazelak – Prof. Jan Czochralski z Kcyni – twórca metody otrzymywania
monokryształów –
www.kuratorium.bydgoszcz.uw.gov.pl/main.php?menu=1&item=5460 [A]
♦ 13 lipca – Jan Migielicz [admin] – Rok 2013 Rokiem Juliana Tuwima, Rokiem Jana
Czochralskiego i Rokiem Witolda Lutosławskiego – http://migielicz.pl/rok-2013-rokiemjuliana-tuwima-rokiem-jana-czochralskiego-i-rokiem-witolda-lutoslawskiego/
♦ 19 października – PAP – Technologia, która zmieniła świat – Gość Niedzielny, .................. ;
http://gosc.pl/doc/1745970.Technologia-ktora-zmienila-swiat
♦ 21 października – al – Włączamy, świecimy! Flash mob dla wybitnego uczonego –
http://m.bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1,106506,14817057,Wlaczamy__swiecimy__Fl
ash_mob_dla_wybitnego_uczonego.html
♦ 22 października – Aleksander Kiszniewski – 128 rocznica urodzin Jana Czochralskiego uczcij wybitnego polskiego uczonego – http://technowinki.onet.pl/nauka/128-rocznicaurodzin-jana-czochralskiego-uczcij-wybitnego-polskiego-uczonego/lx7gv
♦ 23 października – df (TVP Bydgoszcz) – 128 lat temu urodził się prof. Jan Czochralski –
www.tvp.pl/tvp-regionalna/aktualnosci/spoleczenstwo/128-lat-temu-urodzil-sie-profjan-czochralski/12792156
4
♦ 23 października – Ł.R. – Kcynia dumna z wielkiego naukowca – Nakielski;
www.portalkujawski.pl/index.php/component/k2/item/2652-kcynia-dumna-z-wielkiegonaukowca
♦ 23 października – Piotr Polak – www.warsawsummit.pl/statement/158105-piotr-polak/
[wypowiedź na posiedzeniu nr 52 Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej VII kadencji]
♦ 26 października – Łukasz Zaręba – Rok Jana Czochralskiego –
http://biznesmazowiecki.pl/2013/10/26/rok-jana-czochralskiego/
♦ 29 października – Aneta Bodura – Dzień Patrona w Gimnazjum im. Przyrodników Polskich
w Budzisławiu Kościelnym – www.edukacja.kleczew.pl/content.php?cms_id=3673
&lang=pl&gr=0
♦ Andrzej Manasterski – Kto się boi Czochralskiego? – felieton –
www.pierwszyzbrzegu.pl/felietony/andrzej-manasterski/400mostwolnoscibrzegdolny.html
♦ 4 listopada – [Redaktor] – Profesor Jan Czochralski - krystalograf i wynalazca –
http://www.uwb.edu.pl/news.php?n=1309
♦ listopad – Powiew nowoczesności w starych młynach – www.torun.pl/pl/powiewnowoczesnosci-w-starych-mlynach
♦ 17 listopada – Anna Duda-Nowicka – Rok Czochralskiego dobiega końca –
www.kcynia24.pl/Rok_Czochralskiego_dobiega_konca,12187.html
♦ Anna Duda-Nowicka – Warszawskie uroczystości w ramach zamknięcia Roku Jana
Czochralskiego – www.kurier-nakielski.pl/?a=15433&id=6
♦ 19 listopada – (ms) [Maja Stankiewicz ?] – Hucznie zakończą Rok Czochralskiego w Kcyni
– www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20131119/
BYDGOSZCZ02/131119036
♦ 22 listopada – Zbigwie (bloger) – Rok ojca światowej elektroniki prof. Jana Czochralskiego
– http://blogpublika.com/2013/11/22/rok-ojca-swiatowej-elektroniki-prof-janaczochralskiego/
♦ 22 listopada – Łukasz Walczyk – O prof. Janie Czochralskim w bibliotece www.biblioteka-naklo.pl/aktualnosc-2664o_prof_janie_czochralskim_w_bibliotece.html
♦ 27 listopada – Andrzej Królikowski – Wkład Jana Czochralskiego w rozwój inżynierii
korozyjnej – Ochrona przed Korozją, rok 56, nr 11, str. 474-477
♦ 30 listopada – Anna Duda-Nowicka – Uczniowie gminnych szkół oglądają film o Janie
Czochralskim - zobacz i ty! – projekcja filmu w SP Palmierowo –
www.kcynia.pl/aktualnosci/453e30934ae7a48d4a97532e333e5033.html?ng_cat=1
♦ 30 listopada – film o prof. Janie Czochralskim – http://spdobieszewo.pl/film-o-prof-janieczochralskim,166.html [galeria fotografii]
*******
Paweł Tomaszewski
INTiBS PAN
5