BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 5/2011 r.

BIULETYN INFORMACYJNY WPHI
ANKARA 5/2011 r.
2011-05-23 10:46:12
2
POLITYKA I GOSPODARKA: Zdaniem części ekspertów, w nadchodzących wyborach parlamentarnych w Turcji
(12.06.2011 r.), istotną rolę odegrają strategie gospodarcze głównych partii politycznych.
POLITYKA I GOSPODARKA: Zdaniem części ekspertów, w nadchodzących wyborach parlamentarnych w Turcji
(12.06.2011 r.), istotną rolę odegrają strategie gospodarcze głównych partii politycznych. Na system partyjny w
Turcji składa się kilka głównych i szereg małych partii. Po wyborach w 2007 r., w parlamencie reprezentowane
są: rządząca Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), główna partia opozycyjna – Republikańska Partia Ludowa
(CHP) oraz trzecia pod względem wielkości – Partia Ruchu Narodowego (MHP). Przedstawione poniżej wyniki
badań przeprowadzonych przez turecki miesięcznik „Infomag” prezentują strategie gospodarcze, jakie liczące się
partie polityczne zamierzają wykorzystać w walce o uzyskanie poparcia w wyborach:
AKP
CHP
MHP
Najważniejszy
problem
gospodarczy
- integracja z krajami
regionu- reformy w skali
makro i mikro
- zależność od
zewn. źródeł
energiibezrobociekonkurencyjność
gosp.
- bezrobociebrak równowagi
pomiędzy
bogatymi a
biednymi
Bezrobocie
7%
6% do 2023 r.
7,5% w ciągu 3
lat
Podatki
- walka z oszustwami
podatkowymi- reformy
podatku dochodowego
- uproszczenie
systemu
podatkowegowalka z
nadużyciami
podatkow. przy
wykorzys-taniu
technologii
- obniżone stawki
pod. dla
działalności
produkcyjnej
3
Polityka
kursowa /
Eksport
- kurs płynny- do 2016 r.
eksport na poziomie 250
mld USD
- kurs płynny- do
2023 r. eksport
na poziomie 667
mld USD
- kurs
konkurencyjnydo 2016 r.
eksport na
poziomie 200
mld USD
Prywatyzacja
- kontynuacja obecnej
polityki prywatyzacjigwarancja zatrudnienia
po prywatyzacji
- pierwszeństwo
dla tureckich
inwestorów przy
zakupie akcji przejrzystość
procesów
prywatyzacyjnych
- kontynuacja
prywatyza- cji z
wyłączeniem
przeds.
strategicznych
Rolnictwo i
hodowla
- produkcja żywności
będzie strategicznym
zadaniem- rozwój
produktywności
rolnictwa- scalanie
gruntów
- obniżenie
kosztów
produkcji- nowe
giełdy dla prod.
rolniczychkoncepcja
rolnictwa
ekologicznego
- integracja
rolnictwa z
przetwórórstwem
żywn.- scalanie
gruntówobniżenie
kosztów
produkcjipromocja
hodowli bydła
Bankowość i
finanse
- wzmocnienie rynków
kapitałowych- Stambuł
jako centrum finansowewsparcie dla banków
rozwoju i projektów
- ogranicz. do
40% udziału zagr.
inwestorów zrównania podat.
pod-miotów zagr.
z tureckimi
- ograniczenia
dla zagr.
inwestorów
Rozwój
gospodarczy
pow. 5%
7%
7%
4
BIZ
- wzmocnienie rynków
kapitałowych dla
przyciągnięcia
inwestorów zagr.
- długoterminowa
strategia
- wspieranie
napływu BIZ
Źródło: Miesięcznik „Infomag” (Kwiecień 2011, Nr:11)
GOSPODARKA: W ostatnim dniu marca TurkStat opublikował komunikat zawierający wyniki gospodarki
tureckiej w 2010 r. Zgodnie z wstępnymi szacunkami, wzrost PKB wyniósł w ub.r. 8,9% w porównaniu do 2009 r.
(9,2% w ostatnim kw. ub.r.), znacznie powyżej 6,8% założonych w programie średnio-okresowym rządu. PKB
Turcji za ub.r., liczony w cenach bieżących, osiągnął poziom 1,1 bln TL (735,8 mld USD). Dochód per capita
zwiększył się w ub.r. do 15.138 TL (10.079 USD). W ocenie ekonomistów, Turcja zawdzięcza ubiegłoroczne
przyspieszenie w 91% inwestycjom sektora prywatnego (164,3 mld TL, kontrybucja rzędu 54% do wzrostu) oraz
konsumpcji krajowej (47%). Największy wzrost w 2010 r. odnotowały sektory: budownictwa (17,1%),
rybołówstwa (14,2%), produkcji przemysłowej (13,6%), handlu detalicznego (13,3%), transportu i komunikacji
(po 10,5%). Poważne obawy wzbudza wzrost deficytu rachunku bieżącego (CAD) na przestrzeni 2010 r. o
247,1% i jego poziom zbliżony 48,6 mld USD, tj. 9,5 mld USD powyżej założeń rządu. (TODAY’S Zaman 1.04.2011
r.)
BUDŻET: Po 25% redukcji w 2010 r. (do poziomu 39,6 mld USD), w I kw. br. turecki deficyt budżetowy ponownie
odnotował spadek - o 63,6% w porównaniu do okresu styczeń-marzec ub.r. (11,3 mld TL w 2010 r. wobec 4,1 mld
USD w 2011 r.). W analizowanym okresie wpływy budżetowe były o 20,5% wyższe niż w I kw. 2010 r. i osiągnęły
poziom 68,7 mld TL, wpływy z podatków wzrosły o 19,9% rdr. W tym samym okresie wydatki budżetowe
zwiększyły się o 6,6% rdr (do 72,9 mld TL). Wg analityków, dobre wyniki budżetu stanowią potwierdzenie
przyjęcia realistycznych celów na 2011 r. oraz utrzymywania przez rząd dyscypliny finansowej pomimo
zbliżających się wyborów parlamentarnych. Komunikat pojawił się tuż po ogłoszeniu wyników wzrostu PKB za
ub.r. – ostatecznie przyspieszenie w skali całego roku wyniosło 8,9% w stosunku do 2009 r. (TODAY’S Zaman
16.04.2011 r.)
INFLACJA: Zgodnie z komunikatem TurkStat z 4 kwietnia br., w marcu ceny detaliczne wzrosły w Turcji o 0,42%
w stosunku do lutego, doprowadzając stopę inflacji rocznej do poziomu 3,99%, tj. poniżej historycznego
minimum (w okresie ub. 41 lat) odnotowanego w grudniu 2010 r. Jednocześnie, pomimo braku ryzyka
znaczącego wzrostu inflacji, rząd ostrzega, że na skutek czynników zewnętrznych, takich jak gwałtownie rosnące
ceny ropy naftowej (spowodowane m.in. przeciągającym się kryzysem w Libii, odpowiadającej za zaledwie 2%
światowej produkcji) oraz żywności na rynkach globalnych, należy liczyć się z fluktuacjami stopy inflacji na
przestrzeni br. oraz jej wzrostem powyżej prognoz na koniec roku (5,3% wg założeń CBT). Niespotykanym
zjawiskiem w gospodarce tureckiej jest pogłębianie się różnicy pomiędzy indeksem cen detalicznych (CPI) i
indeksem cen producenckich/fabrycznych (PPI), która obecnie przekracza 6 pp. Analitycy przypisują te sytuację
skutkom globalizacji oraz efektom dobrze zakorzenionej gospodarki rynkowej, które zwiększają poziom
konkurencji pomiędzy producentami. (TODAY’S Zaman 6 i 8.04.2011 r.)
PROGNOZY: Jak podaje raport PriceWaterhouseCoopers „The World in 2050”[1], w 2050 r. Turcja, którą w
rankingu 2009 r. sklasyfikowano na 15 pozycji, osiągnie poziom PKB równy 5298 mld USD, a pod względem
wielkości PKB mierzonego wg parytetu siły nabywczej (PPP) znajdzie się na 12. miejscu na świecie (za Chinami,
Indiami, USA, Brazylią, Japonią, Rosją, Meksykiem, Indonezją, Niemcami, Wlk. Brytanią i Francją), wyprzedzając w
grupie 20 największych gospodarek na świecie m.in. Włochy, Kanadę, Koreę Płd., Hiszpanię i Argentynę. W
latach 2009-2050 tempo wzrostu tureckiego PKB wyniesie średnio 5,1% rocznie, stawiając Turcję na 6. pozycji
wśród 22 najszybciej rosnących gospodarek na świecie, za Wietnamem, Indiami, Nigerią, Chinami i Indonezją. Jak
sugeruje raport, grupa E7, obejmująca 7 największych gospodarek wschodzących (Chiny, Indie, Brazylia, Rosja,
Indonezja, Meksyk i Turcja) ok. 2020 r. prześcignie kraje grupy G7, a w latach 2020 – 2030 prognozowany dla E7
5
PKB mierzony wg PPP będzie dwukrotnie wyższy niż dla G7. (Portal PWC http://www.pwc.com/ , raport „The
World in 2050”, styczeń 2011 r.)
Wg prognozy IMF, wzrost gospodarczy Turcji wyniesie w br. 4,6% i 4,5% w 2012 r., co oznacza kontynuację
zapoczątkowanego w 2010 r. (8,2% wg IMF) szybkiego tempa wychodzenia Turcji z recesji. Indeks cen
detalicznych, który w skali całego ub.r. odnotował wzrost o 8,6% w 2011 r., wg prognoz wzrośnie w 2011 r. o
5,7% i o 6% w 2012 r. Raport IMF podaje, że o ile relacja salda rachunku bieżącego do PKB w 2010 r.
ukształtowała się na poziomie minus 6,5%, to w br. relacja ta wyniesie dla Turcji minus 8% oraz minus 8,2% w
2012 r. Stopa bezrobocia – na poziomie 11,9% w ub.r. – będzie umiarkowanie spadać, do 11,4% w 2011 r. i 11%
w roku następnym. Raport zauważa, że powolne tempo wzrostu gospodarczego w krajach rozwiniętych powoduje
utrzymywanie się poziomu bezrobocia na relatywnie wysokim poziomie, podczas gdy w krajach rozwijających się,
silny wzrost gospodarczy przynosi obniżenie poziomu bezrobocia. Dla gospodarek dojrzałych prognozowany
przez IMF wzrost PKB wyniesie 2,4% w br. i 2,6% w 2012 r. W krajach rozwijających się, tempo wzrostu wyniesie
średnio 6,5% rocznie. (EDI Fortnightly 13.04.2011 r., za agencją ANA 11.04)
INWESTYCJE: Wg prognoz YASED (International Investors Association), w ciągu najbliższych 6 mies.
bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) w Turcji wzrosną o 8%, w szczególności w sektorach energetyki,
motoryzacji i usług finansowych. Przewiduje się ponadto wzrost BIZ w branży B+R oraz szybko zużywalnych dóbr
konsumpcyjnych (FMCG). Inwestycje w Turcji w nadchodzącym okresie planuje 45% członków YASED
uczestniczących w badaniu (wobec 37% w poprzedniej edycji). U podstaw ostrożności leżą obawy inwestorów
dot. nadejścia kolejnej fali światowego kryzysu finansowego, możliwych fluktuacji na rynku krajowym i
ewentualnej destabilizacji sytuacji politycznej w Turcji. W 2010 r. odnotowano 40% wzrost zakupów
nieruchomości w Turcji przez cudzoziemców, a wartość tych sprzedaży osiągnęła 2,5 mld USD. Wg raportu
tureckiego Real Estete Investing Partners Association (GYODER), w latach 2006-2009 wartość nieruchomości
nabywanych w Turcji przez obcokrajowców zbliżyła sie do poziomu 3 mld USD rocznie, a na fail kryzysu
światowego spadła w 2009 r. do ok. 1,8 mld USD, po czym w ub.r. nastąpiło wyraźne odbicie. Liderem na rynku
pozostaje Stambuł. Dzięki zagranicznym inwestycjom w zakupy nieruchomości, turecki sektor budowlany
odnotował w 2010 r. blisko 18% wzrost. Czynnikiem hamującym sprzedaż nieruchomości w Turcji
obcokrajowcom jest zasada wzajemności obowiązująca w relacjach dwustronnych Turcji z niektórymi krajami, a
po zniesieniu tych przeszkód, możliwy jest wzrost wartości transakcji do poziomu 5 mld USD. (TODAY’S Zaman
6.04.2011 r.)
EKSPORT: Wg danych Unii Eksporterów Tureckich (TIM), pomimo załamania wywozu do obszaru MENA (kraje
Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej), turecki eksport w I kw. br. wzrósł o 20,7% w stosunku do tego samego
okresu 2010 r., a jego wolumen osiągnął poziom 31,39 mld USD. Szczególnie dynamiczny wzrost eksportu
odnotowano w marcu – o 22,8% wobec marca ub.r., osiągając rekordowo wysoki poziom miesięczny 7,3 mld
USD. Czołówka krajów przeznaczenia tureckiego eksportu w omawianym okresie nie uległa zmianie, pierwsze 3
miejsca zajmują w niej tradycyjnie Niemcy, Włochy i Wlk. Brytania. Warto zauważyć, że pomimo spadku eksportu
do Libii, Egiptu i Tunezji, rosnące tendencje utrzymują się w wywozie tureckim do ZEA, Iraku, Arabii Saudyjskiej.
(TODAY’S Zaman 2.04.2011 r.)
SEKTOR ROPY I GAZU: Wg informacji tureckiej agencji informacyjnej Anatolia (AA), w trakcie wizyty premiera
Turcji R.T. Erdogana w Iraku końcem marca br. uzgodniono, że turecki państwowy koncern zarządzający –
operator sieci rurociągów służących do tranzytu ropy naftowej i gazu ziemnego gazowych na terytorium Turcji –
udzieli pomocy Irakowi w realizacji planów budowy 2 lub 3 nitek ropociągu do transportu ropy naftowej
wydobywanej w porcie Basra na wybrzeżu Zatoki Perskiej, przez Turcję do jej portu Ceyhan nad M.
Śródziemnym, a stamtąd – drogą morską do europejskich odbiorców irackiej ropy. W trakcie wizyty Turcję
poproszono również o pomoc w naprawie uszkodzonej linii rurociągu Kirkuk-Ceyhan o rocznej przepustowości 70
mln t. BOTAS jest od 1977 r. operatorem tureckiego odcinka tego ropociągu. (gazeta „Yeni Safak”, za agencją
AA, 03.04.2011 r.)
ENERGETYKA: Enerji S.A. – spółka grupy energetycznej należącej do Sabanci Holding – oraz jej austriacki
partner Verbund podpisały z Uni-Credit (Mediolan), WestLB AG (Dusseldorf) i Międzynarodową Korporacją
6
Finansową (IFC) umowę pożyczkową, na podstawie której turecko-austriackie konsorcjum otrzyma pożyczkę w
wysokości 992 mln USD (700 mln Euro) na sfinansowanie planowanych inwestycji w tureckim sektorze
energetycznym. Środki zostaną wykorzystane m.in. na sfinansowanie budowy elektrowni na gaz ziemny w
Bandirma, wiatrowni w Mersin oraz 2 hydroelektrowni w Dogancay i Yamanli. Łączny koszt budowy ww. zakładów
wyniesie 1,43 mld USD, a ich moc – ogółem 1100 MW. Turecki rynek energetyczny uważany jest za wysoce
konkurencyjny, a jednocześnie korzystny dla inwestycji. Enerji S.A. odpowiada obecnie za 7% ogółu obrotów
Sabanci Holding, a dzięki planowanym inwestycjom, do 2015 r. udział ten ma się zwiększyć do 15%. (TODAY’S
Zaman 7.04.2011 r.)
Zapotrzebowanie Turcji na energię, które w 2010 r. szacowano na 99 mln ton równoważnych spalaniu ropy
naftowej, do 2020 r. wzrośnie prawdopodobnie do 218 mln t. 75% obecnego zapotrzebowania pokrywa import
surowców energetycznych. Wg danych OECD, kontrybucja Turcji do ogółu energii wytwarzanej w krajach OECD
wynosi zaledwie 2%, podczas gdy licząca ponad 74 mln populacja turecka odpowiada 6% ogółu ludności
zamieszkałej w krajach członkowskich OECD. W przeliczeniu na każde 1 tys. USD wartości zużywanej energii, na
głowę mieszkańca krajów OECD przypada 0,18 t. równoważnych spalaniu ropy, podczas gdy w Turcji – 0,28 t.
Średni poziom samowystarczalności energetycznej w krajach OECD kształtuje się na poziomie 71%, dla Turcji
natomiast wynosi 27,5%.
W świetle powyższych faktów, Turcja zdecydowała się na przyspieszenie działań w obszarze energetyki
związanych z zastosowaniem programów badawczo-rozwojowych (B+R) oraz technologii innowacyjnych dla
racjonalizacji produkcji energii i podniesienia efektywności energetycznej. Powołano Grupę Studyjną ds.
Opracowania Narodowej Strategii Energii, Badań i Rozwoju oraz Innowacyjności (National Energy, R&D and
Innovation Strategy Study Group), w skład której – obok Tureckiej Rady ds. Badań Naukowo-Technologicznych
TUBITAK – weszli przedstawiciele politechniki ODTU (Middle Eastern Technical Uniwersity) i Zarządu
Państwowych Przedsiębiorstw Wodnych (DSI). Celem interdyscyplinarnych badań jest w szczególności pełne
wykorzystanie przez Turcję jej potencjału w zakresie OZE i tranzytu energii, w powiązaniu z zapewnieniem
bezpieczeństwa narodowego oraz międzynarodowej konkurencyjności Turcji.
Wg TUBITAK, efektywne funkcjonowanie systemu B+R i innowacyjności w Turcji zależy od kilku czynników:
uruchomienia zachęt dla sektora prywatnego na rzecz prowadzenia działalności eksperymentalnej, pozyskiwania
wiedzy i przedsiębiorczości, wypracowania polityki innowacyjności i B+R, wykreowania rynku dla nowych
produktów i usług oraz zdolności do mobilizacji zasobów kapitału ludzkiego, infrastruktury i środków
finansowych. Po ratyfikacji Protokołu z Kyoto, w celu spełnienia jego kryteriów, do 2012 r. Turcja zobowiązana
jest do redukcji poziomów emisji gazów cieplarnianych poprzez wprowadzenie technologii nisko-emisyjnych. Do
celów przyjętych do osiągnięcia na stulecie republiki (2023 r.), należy zwiększenie do 30% udziału OZE w bilansie
energetycznym Turcji. Do kategorii OZE zalicza się również opracowanie technologii spalania wodoru oraz
pozyskiwania wodoru ze źródeł odnawialnych. Badania obejmą ponadto technologie poprawiające wydajność
systemu wytwarzania i magazynowania energii, zwłaszcza energii produkowanej w oparciu o źródła odnawialne.
W ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych znaczącą rolę odegra energetyka atomowa, która korzystać będzie z
nowoczesnych i bezpiecznych technologii.Przykładowo, TUBITAK opracował wspólnie ze stambulską politechniką
Yildiz Technical University (YTU) projekt recyklingu i wykorzystania do celów grzewczych energii uwalnianej do
atmosfery w procesie produkcji energii elektrycznej w 14 elektrowniach opalanych paliwami kopalnymi. Jak się
ocenia, realizacja projektu przyniesie oszczędności rzędu 660 mln USD rocznie, umożliwi ogrzewanie i dostawę
ciepłej wody do ok. 100 tys. mieszkań, z jednoczesnym ograniczeniem emisji CO2 i siarki. (TODAY’S Zaman 12 i
13.04.2011 r.)
ENERGETYKA NUKLEARNA: Turcja i Japonia postanowiły zawiesić na czas nieokreślony rozmowy w sprawie
budowy przez japońskich specjalistów 2. elektrowni atomowej w Turcji (pierwszą z nich zbuduje w Mersin-Akkuyu
konsorcjum rosyjskie). Japońska energetyka atomowa boryka się nadal z opanowaniem następstw trzęsienia
ziemi i tsunami, a proces ten może potrwać nawet 10 lat. Turcja, która również położona jest w rejonie wysokiej
aktywności sejsmicznej i poprzecinana licznymi uskokami tektonicznymi (słabe wstrząsy występują nagminnie,
trzęsienie ziemi o sile 7,4 stopni w skali Richtera zabiło w 1999 r. ponad 20 tys. osób) ), nie zamierza rezygnować
7
z planów budowy co najmniej 3 elektrowni atomowych w okresie najbliższych 20 lat, przywiązuje jednakże
bardzo dużą wagę do kwestii bezpieczeństwa i zabezpieczeń.
Równocześnie, oprócz rozwoju energetyki atomowej, Turcja prowadzi wraz z zagranicznymi partnerami
(Norwegia, Brazylia, USA) intensywne poszukiwania własnych źródeł ropy naftowej i gazu ziemnego (u wybrzeży
mórz Czarnego i Śródziemnego), które w ostatnim okresiue przyniosły pierwsze obiecujące rezultaty. Złoża ropy
naftowej w tureckiej strefie przybrzeżnej M. Czarnego szacowane są na ok. 10 mld baryłek. (TODAY’S Zaman
11.04.2011 r.)
PRYWATYZACJA: W przetargu prywatyzacyjnym na zakup przedsiębiorstwa przewozów promowych Istanbul
Ferry Lines (IDO) zwyciężyła spółka JV Tepe-Akfen-Souter-Sera (Sera – 10% udziałów, Tepe-Akfen i Souter
posiadają po 30% udziałów), która zaoferowała najwyższą kwotę – 861 mln USD. Transakcję musi jeszcze
zatwierdzić Turecki Urząd ds. Konkurencji (RK). Oprócz zwyciężcy, w przetargu wzięły udział: Global Liman
Isletmeleri, Yildirim Holding, Dewiz Truizm Yatirimlari, Stena Yatirim Holding i Torunlar Gida. IDO to dobrze
upozycjonowana firma przewozowa, która posiada wysoki potencjał w odniesieniu do sposobności rozszerzenia
zakresu usług transportowych, rozwoju nowych tras i ekspansji. Spółka Tepe-Akfen-Souter-Sera sfinansuje 25%
zaoferowanej ceny z własnych środków, pozostałe 75% pochodzić będzie z kredytów. Początkowo przewidywano,
że transakcja przyniesie dla Skarbu Państwa od 700 mln doi 1 mld USD, ale w obecnej sytuacji ekonomicznej
wynik przetargu uznano za sukces. IDO osiąga roczne przychody rzędu 247 mln USD i dochód na poziomie 47
mln USD, przewiozło dotąd ok. 100 mln pasażerów. Flotylla IDO obejmuje 10 szybkich promów pasażerskosamochodowych, 25 pasażerskich autobusów wodnych i 17 promów konwencjonalnych. (TODAY’S Zaman
9.04.2011 r.)
SEKTOR OBRONNY: Raport szwedzkiego Peace Research Institute (SIPRI) wskazuje, że dzięki ograniczeniom
budżetów narodowych spowodowanym kryzysem finansowym, w 2010 r. zaobserwowano spowolnienie tempa
wzrostu wydatków na uzbrojenie i sprzęt wojskowy na świecie, do zaledwie 1,3% rdr. Do czołówki 5. krajów, w
których budżety wydatków na cele wojskowe pozostawały najwyższe w ub.r. należały: USA (698 mld USD), Chiny
(119 mld USD), Wlk. Brytania (59,6 mld USD), Francja (59,3 mld USD) i Rosja (58,7 mld USD). Na kolejnych
miejscach znalazły się: Japonia, Arabia Saudyjska, Niemcy, Indie i Włochy. Największy wzrost wydatków na
uzbrojenie odnotowano dla regionu Ameryki Płd. (o 5,8% rdr), gdzie na czele listy znalazła się Brazylia. Turcja,
która w 2009 r. wydała na cele wojskowe ogółem 16,3 mld USD, w ub.r. zredukowała nakłady na ten cel o 4% do poziomu 15,6 mld USD. (TODAY’S Zaman 12.04.2011 r., za agencją AP)
Jak podaje serwis prasowy Sikorsky Aircraft Corporation, Komitet Wykonawczy ds. Przemysłu Obronnego (DIEC)
wybrał firmę Sikorsky na wykonawcę kontraktu na dostawę 109 śmigłowców wielozadaniowych pochodnych
modelu BLACK HAWK dla rządu tureckiego. Szczegółowe ustalenia dot. kontraktu zostaną sfinalizowane przez
firmę Sikorsky z Podsekretariatem ds. Przemysłu Obronnego (znanym w Turcji jako SSM) i czołową turecką
korporacją lotniczą branży obronnej - Turkish Aerospace Industries (TAI). Śmigłowce zostaną zmiontowane w
Turcji przez TAI, który będzie głównym wykonawcą, z wykorzystaniem zespołów dostarczonych przez firmę
Sikorsky oraz inne amerykańskie i tureckie firmy sektora obronnego. Wg informacji DIEC, wartość kontraktu
wynosi ogółem 3,5 mld USD, łącznie z zakresem prac realizowanych przez firmę Sikorsky i innych partnerów. W
ramach kontraktu, Sikorsky zainwestuje w rozwój zdolności wytwórczych w zakresie komponentów/zespołów
napędu wirnika głównego firmy Alp Aviation, która w 50% należy do Sikorsky. Dodatkowo, propozycja
industrializacji umożliwi tureckim firmom dostęp do globalnego łańcucha dostaw firmy Sikorsky, w tym sprzedaż
śmigłowców wyprodukowanych w Turcji przyszłym międzynarodowym klientom firmy Sikorsky.
Jak szacuje DIEC, potencjał eksportowy w połączeniu z przyszłym zapotrzebowaniem Turcji może wynieść ogółem
600 szt. śmigłowców. Przewidywany kontrakt 10-letni obejmować ma również wsparcie/serwis posprzedażny, w
tym szkolenie i obsługę techniczną, a w konsekwencji doprowadzi do rozbudowy istniejącej infrastruktury obsługi
technicznej firmy Sikorsky i firm tureckich w kierunku rozszerzenia pakietu oferowanych usług o dostawy części i
zespołów zamiennych oraz świadczenie usług klientom na całym świecie. (EDI Fortnightly 27.04.2011 r., na
podst. Sikorsky Aircraft Corp. 26.04)
8
Szef francuskiej firmy produkującej pociski i systemy rakietowe MBDA wysoko ocenił inwestycje dokonane w
ostatnim okresie w tureckim sektorze obronnym i zapowiedział rozszerzenie kooperacji z firmami tureckimi
sektora. MBDA jest jedną z 5 firm międzynarodowych ubiegających się o kontrakt o wartości 4 mld USD na
dostawę dla Turcji systemów obrony rakietowej (T-LOR-AMIDS). Termin rozstrzygnięcia przetargu przesunięto po
raz kolejny na koniec br. Firma MBDA podpisała umowy ramowe z czołowymi firmami tureckiego sektora
obronnego dot. współpracy w zakresie produkcji systemów broni rakietowej – ASELSAN, ROKETSAN i AYESAS.
(TODAY’S Zaman 6.04.2011 r.)
ROLNICTWO: Na 2013 r. turecki Minister Stanu Cevdet Yilmaz zapowiedział zakończenie realizacji Projektu GAP
(Southeastern Anatolia Project), który poprzez nową regulację stosunków wodnych (budowa tam i elektrowni
wodnych, zbiorników retencyjnych i spiętrzających, itp.) ma zapewnić stworzenie w południowo-wschodniej
części tureckiej Anatolii (9 prowincji) obszar żyznych pól uprawnych o powierzchni 7-krotnie przekraczającej
obszar Cypru, gdzie w okresie 2-letnim mozliwe będą 5-krotne zbiory plonów. Realizację projektu podjęto w 1977
r. jako próbę rozwiązania problemów ekonomicznych, związanych głównie z wysokim poziomem bezrobocia i
niską produkcją żywności w regionie, poprzez przyciągnięcie inwestycji (region oferuje preferencyjne zachęty),
intensyfikację współpracy gospodarczej i wymiany handlowej z krajami ościennymi oraz stworzenie warunków
dla rozwoju produkcji rolnej. Do ważnych celów GAP należało ponadto wyrównywanie szans, dochodów i poziomu
życia mieszkańców w stosunku do innych regionów Turcji, a w ten sposób – przeciwdziałanie uczestnictwu w
organizacjach terrorystycznych zamieszkującej tereny przygraniczne ludności kurdyjskiej. Zakończenie realizacji,
przewidywane początkowo na 2012 r., zostało opóźnione przez wpływ skutków światowego kryzysu
gospodarczo-finansowego. Obecnie, po przezwyciężeniu recesji, rząd intensyfikuje nakłady – w przyszłym roku
planowane jest zakończenie budowy głównego kanału irygacyjnego o długości 1649 km. Na realizację GAP
wyasygnowano dotąd z budżetu kwotę łączną 33,6 mld TL. Obecnie, z systemu irygacyji stworzonego przez GAP
korzysta 29% obszaru przewidzianego do wykorzystania rolniczego (12% w 2002 r.). Szacuje się, że po
zakończeniu realizacji, Turcja zyska możliwość generowania przychodów z działalności rolniczej rzędu 2,1 mld
USD rocznie, a wartość eksportu produktów rolno-spożywczych może wzrosnąć z obecnych 12 do 112 mld USD.
GAP to także przedsięwzięcie z dziedziny energetyki – 10 elektrowni wodnych zbudowanych dotąd w ramach
projektu (74% planowanych inwestycji energetycznych) do końca ub.r. wyprodukowało ogółem 337,7 mld kWh
energii elektrycznej o wartości szacowanej na 20,3 mld USD. Dzięki realizacji projektu GAP poziom bezrobocia w
regionie płd.-wschodnim Turcji zredukowano z ponad 17% w 2009 r. do 12% w 2010 r. (ogółem dla Turcji –
11,4% w ub.r.). (TODAY’S Zaman 19.04.2011 r.)
Wg szacunków Stowarzyszenia Przedsiębiorców Rolnych Turcji (Agriculturalists’ Association of Turkey),
tegoroczna produkcja pszenicy w Turcja będzie o ok. 10% wyższa niż w 2010 r. i wyniesie 20-21 mln t. (19,6 mln
t. w ub.r.), a ponieważ roczna konsumpcja kształtuje się na poziomie ok. 19 mln t., o ile nie wystąpią
nieprzewidziane klęski żywiołowe, w br. Turcja nie będzie sprowadzać ziarna pszenicy z importu. Ubiegłoroczne
pożary lasów w Rosji, które doprowadziły do zniszczenia upraw zboż i wprowadzenia zakazu eksportu zbóż, miały
niewielki wpływ na turecki rynek zbożowy. Tym niemniej, w celu przeciwdziałania ewentualnym wzrostom cen
ziarna i mąki, w grudniu 2010 r. państwowa Agencja Produktów Rolnych (TMO) zezwoliła na bezcłowy import 1
mln t. pszenicy, oraz wprowadziła obowiązującą do 1 maja br. znaczną obniżkę 130% stawki celnej na import
pszenicy i owsa. Wg wstępnych danych, wyjątkowo zimne pierwsze 3,5 mies. br. spowodują nieco niższe plony
warzyw i owoców (pomidory, morele, winogrona, orzechy) i wyższe ceny. (TODAY’S Zaman 18.04.2011 r.)
SEKTOR MOTORYZACJI: Wg wstępnych danych Międzynarodowej Organizacji Producentów Pojazdów
Silnikowych (OICA) w 2010 r. wyprodukowano ogółem 1.094.557 szt. pojazdów, o 25,9% wiecej w porównaniu do
2009 r. W ww. liczbie, 603.394 stanowiły samochody osobowe, pozostałe 491.163 szt. – autobusy/autokary,
pojazdy dostawcze i ciężarowe. Turcja utrzymała dotychczasową 16. pozycję na liście największych producentów
pojazdów na świecie, z każdego 1000 pojazdów wyprodukowanych w 2010 r., 14 szt. pochodziło z Turcji.
Czołówkę producentów pojazdów w 2010 r. stanowiły Chiny (ponad 18,2 mln szt.), Japonia (9,6 mln szt.) i USA
(7,8 mln szt.). Największy spadek produkcji w ub.r. odnotowała Finlandia, gdzie wyprodukowano zaledwie 6500
pojazdów (spadek o 41% rdr.). (Gazeta Tureckiej Konfederacji Stowarzyszeń Pracodawców TISK, marzec 2011
r.)
9
INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA: Jak informuje turecka Generalna Dyrekcja Autostrad (KGM), 3. most
planowany nad Cieśniną Bosfor w Stambule będzie 2-poziomowy: górny pokład przeznaczony będzie dla ruchu
drogowego, natomiast pokład dolny – dla transportu kolejowego. Budowa mostu stanowi element projektu
autostrady Northern Marmara Highway, którego koszt przyjęto na poziomie ogółem 6,5 mld USD, przy czym
koszt budowy kolejnego mostu łączącego Azję z Europą (pomiędzy pod-stambulskimi miejscowościami Poyrazkoy
i Garipce) oszacowano na 950 mln – 1 mld USD. Decyzja o budowie połączenia kolejowego może podnieść koszt
budowy do poziomu 1,2 mld USD. Pociągi na tej trasie będą podróżować z prędkością 120 km/h. Przetargi na
realizację Northern Marmara Highway i oddzielny, na budowę 3. mostu odbędą się do końca br., w przyszłym
roku rozpocznie się ich realizacja. Dokumentację przetargową wykupiło już 6 firm budowlanych z Turcji oraz
japońska P.S. Mitsubishi Construction, swój udział w przetargu zapowiadają kolejne 22 firmy z Turcji, Japonii,
Austrii i Włoch. W związku z przewidywanym zaangażowaniem finansowym firm budowlanych przy ww. projekcie,
ogłoszenie przetargu na budowę mostu nad Cieśniną Dardanele przesunięto na 2013 r. (TODAY’S Zaman
6.04.2011 r.)
KONSEKWENCJE KRYZYSU ARABSKIEGO DLA GOSPODARKI TURECKIEJ: Tureckie banki postanowiły
zaoferować przedsiębiorcom tureckim, którzy ucierpieli wskutek kryzysu polityczno-ekonomicznego w krajach
arabskich, możliwość zrestrukturyzowania zadłużenia w postaci pożyczek i kredytów zaciągniętych na potrzeby
realizacji kontraktów, szczególnie kontraktów budowlanych w Libii. Zaangażowanie tureckich firm budowlanych
w Libii szacuje się na ogółem 23 mld USD, z czego 15 mld USD reprezentują wartość kontraktów w trakcie
realizacji, które zostały zawieszone w związku z działaniami wojennymi. Przedsiębiorcy nie są w stanie
kontynuować projektów ani wycofać zainwestowanych środków. Banki zmniejszą obciążenie finansowe dla firm,
które w wyniku tej sytuacji nie mogą spłacać zaciągniętych zobowiązań. W listopadzie 2009 r. Turcja i Libia
podpisały umowę o ochronie inwestycji wzajemnych, która umożliwi uzyskanie przez stronę turecką
rekompensaty w wysokości 3 mld USD na pokrycie strat (szczególnie na tureckich budowach w miastach
Benghazi i Darnah) spowodowanych starciami zbrojnymi. (TODAY’S Zaman 11.04.2011 r.)
Ambasador Egiptu w Ankarze poinformował turecką opinię publiczną o postępującej normalizacji gospodarki
egipskiej – w zakresie turystyki, inwestycji i działalności gospodarczej – po ustaniu protestów i stabilizacji sytuacji
politycznej. Do Egiptu powrócili również biznesmeni tureccy – w 70 miejscach w Egipcie działa ich obecnie ok.
300, a wartość tureckich inwestycji szacuje się na 1,5 mld USD. Tureckie firmy zatrudniają w Egipcie ok. 50 tys.
pracowników. W 2010 r. wolumen dwustronnych obrotów handlowych Turcja-Egipt wyniósł 3,2 mld USD,
natomiast zamieszki w pierwszych 2 mies. br. przyniosły 21% spadek tureckiego eksportu do Egiptu. Obie strony
oczekują, że uruchomienie w najbliższym czasie linii Ro-Ro pomiędzy tureckim portem Mersin i egipską
Aleksandrią (porozumienie w tej sprawie w formie memorandum podpisano w październiku ub.r.) przyniesie
szybki wzrost wymiany handlowej. (TODAY’S Zaman 8.04.2011 r.)
KONKURENCJA: Za złamanie art. 4 ustawy nr 4054 o ochronie konkurencji (zmowa cenowa – uzgadnianie cen
przed ich publikacją), turecki Urząd ds. Konkurencji (RK) nałożył na 15 firm sektora motoryzacyjnego karę
finansową w wysokości łącznej 277,4 mln TL (180 mln USD). Do ukaranych firm należały: Ford Otomotiv Sanami
A.S. (68,8 mln TL), Dogus Otomotiv (49,7 mln TL), TOFAS Turk Otomobil Fabrikasi A.S. (47,8 mln TL), Mais
Motorlu Araclar Imal ve Satis A.S. (26,6 mln TL), Peugeot Otomotiv Pazarlama A.S. (20,3 mln TL), Hyundai Asuan
Otomotiv Sanami ve Ticaret A.S. (15,8 mln TL), Toyota Pazarlama ve Satis A.S. (16,8 mln TL), Mercedes-Benz
Turk A.S. (10,4 mln TL). RK wszczął dochodzenie w tej sprawie we wrześniu 2009 r. Ukaranym firmom
przysługuje odwołanie do Rady Stanu. (TODAY’S Zaman 20.04.2011 r.)
MASZYNY BUDOWLANE: Podczas zwiedzania 28. Międzynarodowej Wystawy Maszyn Budowlanych SAMOTER,
organizowanej co 3 lata w Weronie (Włochy), Minister Przemysłu i Handlu Turcji Nihat Ergun podkreślił
doskonałe perspektywy dla inwestycji i współpracy z tureckim rynkiem. PKB Turcji – 6. pod względem wielkości
gospodarki w Europie i 16. na świecie – w ub.r. przekroczył poziom 800 mld USD (World Economic Outlook,
October 2010), a tempo wzrostu gospodarczego zapewnia tureckej gospodarce 3. (za Chinami i Indiami) miejsce
na świecie. Turcja uznawana jest za 5. najważniejszy rynek maszyn budowlanych w Europie i jeden z najbardziej
znaczących na świecie producentów maszyn dla branży budowlanej, co stanowi w równym stopniu pochodną
dynamiki tureckiej gospodarki i siły rynku krajowego, jak i położenia geograficznego Turcji w pobliżu rynkow
10
Europy, Azji Centralnej, Bliskiego Wschodu i Afryki. Minister poinformował o przyjęciu przez rząd startegii rozwoju
branży maszynowej (“Machinery Industry Strategy Document”), ktora już obecnie przynosi efekty – w 2010 r.
odnotowano wzrost eksportu tureckiego sektora maszyn budowlanych o 30% rdr (ok. 810 mln USD) oraz o 54%
w odniesieniu do importu (1,6 mld USD). Podczas spotkania z włoskim Ministrem Infrastruktury Altero Matteolim,
Ergun zaprosił włoskie firmy do zaangażowania w realizację ważnych projektów budowlanych w Turcji, takich jak
porty, autostrady i magistrale kolejowe. (Verona, 4/3/2011r.
(http://www.samoter.com/en/stampa_news.%20asp?id=5064&sett=38)
TRANSPORT LOTNICZY: Narodowy przewoźnik powietrzny Turkish Airlines (THY) zamierza do 2023 r. znaleźć
się w gronie 10 największych linii lotniczych na świecie. W ostatnim okresie TY wyraził zainteresowanie 12
transakcjami typu M&A (fuzje i przejęcia) w odniesieniu do zagranicznych firm sektora/linii lotniczych, w tym w
szczególności w Rosji i w krajach afrykańskich (Tanzania). THY wpisuje się w politykę afrykańską rządu Turcji – o
ile w 2003 r. THY latał do 2 portów lotniczych w Afryce, w br. uruchomiono rejsy do kolejnych 17 stolic
afrykańskich. Plany przewidują dalszy wzrost liczby tras przelotu i obsługiwanych portów o kolejne 10
(szczególnie do nigeryjskich miast Lagos, Abuja i Kano). Zwiększeniu pasażerskiego ruchu lotniczego w lotach
THY do Afryki sprzyja obustronne znoszenie wiz w turystyce pomiedzy Turcją a krajami afrykańskimi
(przykładowo, z Syrią). THY zakupił m.in. samoloty pasażerskie Boeing B 777-300, na które zamówienia odwołały
inne kraje w związku z niedawnym kryzysem oraz podpisał z firmą Boeing umowę zakupu 15 samolotów B737
nowej generacji, w tym 10 szt. B737-800 i 5 szt. samolotów o przedłużonym zasięgu B737-900ER (Extended
Range). Wartość tego ostatniego zakupu określono na 1,2 mld USD. W ub.r. THY zakupił 20 samolotów tego typu.
Nowo zakupiony sprzęt ma służyć zwiększeniu liczby tras obsługiwanych przez THY i podwyższeniu komfortu
pasażerów. (TODAY’S Zaman 2 i 9.04.2011 r.)
RELACJE REGIONALNE: Od 16 kwietnia br. obowiązuje zniesienie obowiązku wizowego pomiędzy Turcja i
Rosją. Umowę tureckich ruchu bezwizowym podpisano podczas wizyty rosyjskiego prezydenta Medwiediewa w
Ankarze maju 2010 r., 21 lipca umowę ratyfikował turecki parlament (publikacja w monitorze/dzienniku ustaw
27.07. ub.r.). 18 stycznia 2011 r. podpisano w Moskwie obowiązkową w takich przypadkach umowę o readmisji.
Przemawiając na Turecko-Azerskim Forum Biznesu zorganizowanym przez Agencję Gospodarczych Relacji
Zagranicznych (DEIK), Minister Handlu Zagranicznego Turcji Afer Caglayan podkreślił oczekiwania zniesienia
obowiązku wizowego dla przedstawicieli tureckiego biznesu prowadzących interesy w Azerbejdżanie. W ub.r.
obroty handlowe Turcja-Azerbejdżan osiągnęły poziom 2,5 mld USD, a wobec rosnącej współpracy w dziedzinie
energetyki (Turcja kupuje azerski gaz ziemny), obroty te wkrótce mogą wzrosnąć do 10 mld USD. (TODAY’S
Zaman 16.04.2011 r.)
NOMINACJE: 14 kwietnia br. Prezydent Gul zatwierdził przedstawioną przez Premiera Erdogana kandydaturę
Erdema Basci na stanowisko prezesa Centralnego Banku Turcji (CBT). Następnego dnia po zatwierdzeniu
nominację opublikowano w dzienniku ustaw. Basci, pełniący od 2003 r. funkcję jednego z wiceprezesów CBT,
zastąpi na nowym stanowisku dotychczasowego prezesa Durmusa Yilmaza, któremu wygasła kadencja.Erem
Basci (ur. 1966 r.) ukończył studia inżynierskie na Politechnice Ankarskiej, a następnie uzyskał magisterium MBA
i z ekonomii oraz doktorat (Ph.D.) z ekonomii na ankarskim Uniwersytecie Bilkent, gdzie w latach 1995-2003
wykładał finanse, makroekonomię i matematykę, prowadził ponadto zajęcia na University of York (UK). (TODAY’S
Zaman 16.04.2011 r.)________________________________________________________________________________
Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze
Źródła: Strona internetowa PriceWaterhouseCoopers www.pwc.com, materiały udostępnione przez Delegaturę
KE/UE w Turcji dla wydziałów ekonomiczno-handlowych placówek dyplomatycznych krajów UE akredytowanych
w Ankarze ( http://www.avrupa.info.tr ), dziennik Today ‘s ZAMAN – kwiecień 2011 r., EDI Fortnightly (
http://www.atid-edi.com ), wyd. 16 i 27.04.2011 r., gazeta TISK marzec 2011 r., miesięcznik „Infomag”, nr 11,
kwiecień 2011 r.
[1] Raport PwC „The World in 2050”, aktualiz. styczeń 2011 r.,
http://www.pwc.com/en_GX/gx/world-2050/pdf/world-in-2050-jan-2011.pdf
11