Pobierz S.O.S. dla żuławskich domów podcieniowych

S.O.S. dla żuławskich domów
podcieniowych
Projekt zakłada udokumentowanie i zaprezentowanie szerokiemu gronu osób stanu zachowania architektury
wiejskiej Żuław (pogranicze województw: warmińsko-mazurskiego i pomorskiego). Utrwalimy w formie filmowej i
cyfrowej dla przyszłych pokoleń najciekawsze zabytkowe domy podcieniowe ulegające destrukcji, charakterystyczne
budownictwo Żuław oraz udostępnimy je współczesnym mieszkańcom regionu i internautom. Podejmiemy też
działania na rzecz ochrony i popularyzacji tego dziedzictwa: powstanie cyfrowa dokumentacja domów
podcieniowych, cykl filmów dokumentalnych, wydawnictwo, scenariusze lekcji dla szkół: podstawowej, gimnazjum i
ponadgimnazjalnej; mieszkańcy zabytków, samorządowcy, pracownicy sektorów: kultury, pozarządowego i
nauczyciele wezmą udział w spotkaniach i dyskusjach o ochronie i konserwacji architektury regionalnej oraz
promocji i edukacji w tej dziedzinie; dzieci i młodzież poznają domy podcieniowe, architekturę żuławską i jej
kontekst kulturowy.
Planowane zadania:
- organizacja konferencji prasowej, która przedstawi opinii publicznej problematykę objętą projektem i planowane działania
na rzecz ochrony domów podcieniowych oraz zabytkowej architektury wiejskiej na Żuławach
- dokonanie cyfrowej filmowej dokumentacji wybranych zabytkowych domów podcieniowych oraz przekazanie jej
instytucjom zajmującym się ochroną i konserwacją zabytków, muzeom i właścicielom domów;
- realizacja cyklu filmów dokumentalnych o charakterze edukacyjnym, publikacja ich w internecie i wydanie na DVD oraz
przekazanie kilkuset placówkom z całego kraju: szkołom, muzeom, ośrodkom kultury, bibliotekom; filmy zostaną także
zrealizowane w dodatkowej, osobnej wersji z napisami dla niesłyszących;
- cykl spotkań dla dzieci i młodzieży o domach podcieniowych, architekturze regionalnej Żuław na tle wielokulturowej
historii regionu i jego współczesnego krajobrazu kulturowego; spotkania z udziałem ekspertów będą połączone z dyskusjami
o ochronie domów podcieniowych oraz angażowaniu się młodych ludzi w działania na rzecz zabytków;
- cykl spotkań dla mieszkańców domów podcieniowych i innych zabytkowych budynków z terenu Żuław, przedstawicieli
samorządów, organizacji pozarządowych, sektora kultury i nauczycieli; spotkania z udziałem ekspertów będą połączone z
dyskusjami o ochronie, utrzymaniu i remontach zabytkowych budynków, ochronie krajobrazu kulturowego oraz promocji
architektury regionalnej i edukacji w tej dziedzinie;
- wydanie specjalnego wydawnictwa, także w formie e-publikacji;
- stworzenie scenariuszy lekcji dla szkół: podstawowej, gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej;
- spotkanie podsumowujące projekt, z udziałem ekspertów i moderatora, w formie "okrągłego stołu" na rzecz podjęcia
konkretnych działań w zakresie lepszej, niż dotąd, ochrony domów p odcieniowych i pejzażu kulturowego wsi żuławskiej;
- konferencja prasowa kończąca projekt.
Celem projektu jest przede wszystkim zwrócenie uwagi opinii publicznej na bardzo zły stan okazałych zabytkowych domów
podcieniowych - najciekawszych obiektów unikatowego krajobrazu wsi Żuław Wiślanych (pogranicze województw:
pomorskiego i warmińsko-mazurskiego). Resztki architektury regionalnej popadają w ruinę i wymagają podjęcia pilnych
działań: skutecznej ochrony i konserwacji. Potrzeba w tej sprawie zaangażowania lokalnych społeczności i nowych
pomysłów.
Na Żuławach zachowało się kilkadziesiąt domów podcieniowych. Pochodzą głównie z XVIII i XIX wieku, najstarsze z I poł.
XVIII wieku. Nie wszystkie zostały wpisane do rejestru zabytków. Z roku na rok ich ubywa, popadają w ruinę, są rozbierane,
przebudowywane. W przeważającej większości przypadków są one w złym lub bardzo złym stanie. W większości mieszkają
ludzie niezamożni, którzy nie są w stanie w odpowiedni sposób zatroszczyć się o zabytki, dbać o bieżące utrzymanie,
niezbędne naprawy, konserwację.
Dotychczas nie udało się wypracować form systemowej pomocy ani dla domów podcieniowych, ani dla ich mieszkańców, by
wesprzeć ich w sprawowaniu roli opiekunów zabytków i zabezpieczyć resztki architektury regionalnej Żuław przed
destrukcją. Współcześnie na ocalenie, pełną konserwację domów podcieniowych, które w większości należą wszak do
prywatnych właścicieli, których nie stać na kosztowne prace pod nadzorem konserwatorskim, najpewniej nie znajdą się
pieniądze. Potrzeba by na to ogromnych środków.
Dlatego zamierzamy udokumentować, zarchiwizować i utrwalić dla przyszłych pokoleń aktualny stan domów podcieniowych
i spopularyzować ten ważny element dziedzictwa kultury ludowej. Istotnym celem jest pokazanie wartości tego dziedz ictwa,
zarówno w odniesieniu do krajobrazu kulturowego północno-wschodniej Polski, jak i budowania tożsamości lokalnej oraz
regionalnej współczesnych mieszkańców regionu objętego projektem.
Projekt ma charakter interdyscyplinarny. Zakłada także szereg dalszych działań o charakterze dokumentacyjnym,
edukacyjnym, informacyjnym i popularyzatorskim. W porozumieniu i we współpracy z ekspertami z całego regionu
wykonana zostanie filmowa dokumentacja wybranych najciekawszych, najważniejszych, najbardziej zagrożony ch domów
podcieniowych. Pozwoli to zachować cenne obiekty w formie cyfrowej, utrwalić je w ich obecnym stanie. M ateriał filmowy
zostanie zrealizowany w taki sposób, że będzie mógł być wykorzystany dla potrzeb przyszłych prac konserwatorskich,
naukowych i edukacyjnych.
Stworzenie w ramach projektu cyklu filmów dokumentalnych o domach podcieniowych, architekturze regionalnej Żuław, a
także dziedzictwie kultury ludowej materialnym i niematerialnym, o wieloetnicznej historii i krajobrazie kulturowym
północno-wschodniej Polski, pozwoli w formie atrakcyjnej dla współczesnego odbiorcy przedstawić problematykę ochrony
architektury regionalnej. Temat ten rzadko gości w mediach.
Panuje potoczne przekonanie, że ochrona zabytków spoczywa wyłącznie na urzędnikach powołanych w tym celu instytucji
państwowych. A pieniądze, zamiast na konserwację istniejących obiektów zabytkowych, lepiej jest wydawać na inne
inwestycje. Rzadko mówi się o potrzebie zmiany podejścia do opieki i ochrony dziedzictwa, o dobrych praktykach,
przykładach pozytywnych działań, lokalnych, społecznych koalicjach na rzecz zabytków.
Filmy dokumentalne, które podejmą także te wątki, jak również organizacja konferencji prasowych, pozwolą podjąć temat
ochrony architektury regionalnej w nowym kontekście. Pozwolą spojrzeć nań jako na wyzwanie stojące przed wciąż
kształtującym się społeczeństwem obywatelskim i lokalnymi wspólnotami, które budują własną tożsamość, a także na
możliwości podjęcia szeroko zakrojonych działań w ramach finansowego wsparcia Unii Europejskiej.
Realizacja w ramach projektu cyklu prowadzonych przez ekspertów spotkań dla dzieci, młodzieży i wybranych grup
dorosłych (mieszkańców domów podcieniowych i innych zabytkowych budynków z terenu Żuław, przedstawicieli
samorządów, organizacji pozarządowych, sektora kultury i nauczycieli), pozwoli przekazać zróżnicowanej i znaczącej grupie
osób niezbędną wiedzę o dziedzictwie kultury ludowej, w tym o architekturze regionalnej, ze szczególnym uwzględnieniem
domów podcieniowych. Bez wiedzy, bez informacji o potrzebie troski, osobistego zaangażowania się w działania w ochronę
krajobrazu kulturowego, architektury regionalnej i zabytków, bez wiadomości o dobrych praktykach i ciekawych
inicjatywach, nie można liczyć na poprawę sytuacji.
Jednym z celów spotkań, które zostaną zorganizowane w ramach projektu, jest stworzenie platformy porozumienia między
stronami, wymiana rzetelnej wiedzy i wiarygodnych informacji. Temu będzie służyło także podsumowujące projekt
spotkanie w formie "okrągłego stołu" na rzecz podjęcia konkretnych działań w zakresie lepszej, niż dotąd, ochrony domów
podcieniowych i pejzażu kulturowego wsi żuławskiej.
Celem projektu jest dotarcie z problematyką ochrony architektury regionalnej, w tym domów podcieniowych, do jak
najszerszego grona osób. Dlatego oprócz cyklu spotkań i filmów dokumentalnych, powstaną scenariusze lekcji dla trzech
typów szkół: podstawowej, gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej oraz specjalne wydawnictwo. Najbardziej wartościowe i
zagrożone destrukcją żuławskie domy podcieniowe zostaną udokumentowane i przedstawione w atrakcyjnej, przyjaznej dla
współczesnego uczestnika "kultury wizualnej", formie albumowej. W publikacji umieścimy także scenariusze lekcji
szkolnych. Wydawnictwo ukaże się drukiem i - w formie e-wydania – będzie dostępne w internecie. Wydawnictwo, wraz ze
scenariuszami lekcji szkolnych i filmami na płytach DVD, trafi do 200 szkół z terenu Żuław i województw: pomorskiego
oraz warmińsko-mazurskiego oraz 100 placówek muzeów, ośrodków kultury i bibliotek z całego kraju, wraz z zachętą do
organizacji spotkań o ochronie architektury regionalnej. Otrzymają je partnerzy projektu, mieszkańcy domów podcieniowych
objętych projektem, uczestnicy spotkań i konferencji prasowych.
Galeria z konferencji prasowej, inaugurującej projekt: http://swiatowid.elblag.pl/pl/galerie/sos-dla-u-awskich-domowpodcieniowych-konferencja-inauguruj-ca/
Relacja
z
konferencji
prasowej,
inaugurującej
projekt:http://eswiatowid.pl/Aktualno%C5%9Bci/tabid/158/ItemId/37819/btab/106/Default.aspx
Artykuł o działaniach projektowych: http://swiatowid.elblag.pl/pl/aktualnosci/inne/odkrywanie-u-aw/
Partnerzy: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Urzędy Ochrony Zabytków w Olsztynie, Gdańsku i Elblągu, M uzeum Narodowe
w Gdańsku, M uzeum Archeologiczno - Historyczne w Elblągu, Żuławski Park Historyczny w Nowym Dworze Gdańskim,
Stowarzyszenie M iłośników Nowego Dworu Gdańskiego Klub Nowodworski.
Realizacja: Centrum Spotkań Europejskich ŚWIATOWID i Stowarzyszenie Jantar
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorządu Województwa Warmińsko Mazurskiego