Tadeusz Sendzimir –wynalazca i racjonalizator (4)

Przemówienie wygłoszone podczas uroczystego posiedzenia dr Maria Korzec – OHTzM
Senatu AGH z okazji Dnia Hutnika przez prof. Tadeusza Słom- Tadeusz Sendzimir
kę Prorektora ds. Ogólnych AGH
– wynalazca
Szanowni Państwo,
Czuję się zaszczycony, mogąc przywitać
w murach AGH tak szacownych gości.
Od wielu lat, właśnie w maju w naszej Uczelni świętujemy Dzień Hutnika i zwołujemy uroczyste posiedzenie Senatu. Jest to związane
nie tylko z hołdowaniem tradycji Uczelni, ale też
z faktem, że właśnie Akademia Górniczo-Hutnicza jako jedna z nielicznych uczelni w Polsce
i w Europie kształci od 1923 roku wysokiej klasy
specjalistów i prowadzi z sukcesem badania
naukowe w tej niezwykle ważnej dziedzinie gospodarki.
Proszę Państwa
Ślady produkcji żelaza na ziemiach polskich
pochodzą z VI wieku p.n.e. Hutnictwo świętokrzyskie z okresu między I a V wiekiem n.e. zalicza się do największych w Europie. Istniało też
wiele mniejszych ośrodków hutnictwa żelaza,
m.in. na terenie Wielkopolski, Śląska i w Karpatach. W XVI wieku głównym okręgiem hutniczym
było Zagłębie Staropolskie. Pierwszy wielki piec
zbudowano w początkach XVII wieku koło Kielc.
W końcu XVIII wieku było już w Polsce około 50
wielkich pieców. Najsilniejszy rozwój Zagłębia
Staropolskiego nastąpił (dzięki inicjatywie S.
Staszica patrona naszej Uczelni) w I połowie XIX
wieku. Rozbudowano zwłaszcza zakłady wzdłuż
rzeki Kamiennej. Z chwilą zastosowania koksu
do wytopu żelaza nowe huty lokalizowano w pobliżu kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Pierwszy wielki piec opalany koksem (zbudowany przez Szkota J. Baildona) uruchomiono
w 1796 roku w Gliwicach i był to pierwszy tego
typu piec na kontynencie europejskim. W założonej w 1802 roku Hucie Królewskiej (Huta Kościuszko) zastosowano po raz pierwszy do
dmuchu maszynę parową. Większość istniejących obecnie w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym hut powstała w XIX wieku. W okresie
międzywojennym hutnictwo polskie rozwijało
się w kierunku produkcji stali jakościowych i stopów metali. Dużym osiągnięciem walcownictwa
było zbudowanie w latach 1933-34 przez T. Sendzimira w Hucie „Pokój” walcarki do walcowania
blach na zimno. W czasie okupacji hitlerowskiej
hutnictwo polskie poniosło dotkliwe straty. Po
wyzwoleniu nastąpił intensywny rozwój. Odbudowano, rozbudowano i zmodernizowano
wszystkie stare huty, zbudowano nowe.
Ale hutnictwo to nie tylko żelazo – Hutnictwo
ołowiu i srebra również może poszczycić się
wielowiekowymi tradycjami – znane było na ziemiach polskich w rejonie Bytomia już w XII wieku; rozwijało się w okolicach Olkusza i Chęcin;
w XVI wieku głównym ośrodkiem wydobycia rud
cynkowo-ołowiowych były Tarnowskie Góry.
W końcu XVIII wieku produkcja cynku miała
większe znaczenie niż produkcja ołowiu i srebra. Zagłębie Górnośląskie stało się w XIX wieku największym producentem cynku na świecie. W okresie powojennym nastąpił olbrzymi
rozwój hutnictwa metali nieżelaznych. Rozbu-
4
dowano istniejące przed 1939 rokiem huty cynku i ołowiu oraz zbudowano nowe np. Zakłady
Górniczo-Hutnicze „Bolesław” w Bukowinie
k. Olkusza, Hutę Cynku „Miasteczko Śląskie”
i wiele innych. Ważną dziedziną jest hutnictwo
miedzi. W Polsce istniejące od około XV wieku
na początku nie miało większego znaczenia
z uwagi na niewielkie złoża o małej zawartości
metalu w rudzie. Po II wojnie światowej odkryto
nowe złoża rud miedzi, co zaowocowało budową nowych ośrodków w utworzonym w 1970 roku Kombinacie Górniczo-Hutniczym Miedzi,
w skład którego wchodzą: Huta Miedzi „Głogów” w Żukowicach i Huta Miedzi „Legnica”
w Legnicy. Tę listę uzupełnia produkcja aluminium podjęta w Polsce dopiero po II wojnie
światowej w wybudowanych hutach aluminium
w Skawinie i Koninie.
Intensywny rozwój hutnictwa w Polsce związany jest ściśle z prowadzonymi badaniami naukowymi oraz kształceniem kadr hutniczych –
w 1922 utworzono na AGH wydział hutniczy
(obecnie Wydział Inżynierii Metali i Informatyki
Przemysłowej), a później siostrzane Wydziały:
Metali Nieżelaznych i Odlewnictwa. Poza AGH
istnieją także wydziały metalurgii w Politechnice
Śląskiej i Politechnice Częstochowskiej oraz
placówki naukowo-badawcze: Instytut Metalurgii Żelaza i Instytut Metali Nieżelaznych w Gliwicach, Instytut Odlewnictwa w Krakowie, Instytut
Obróbki Plastycznej w Poznaniu, oraz liczne instytuty na politechnikach i w PAN. Z wszystkimi
tymi ośrodkami efektywnie współpracujemy i liczymy na dalszą owocną współpracę.
Proszę Państwa
Stoimy dziś u progu nowej epoki – wspólnej
Europy i to jakie miejsce będzie miała w niej
Polska zależy właśnie od nas wszystkich – pamiętających o przeszłości i jednocześnie patrzących w przyszłość. Przed całą gospodarką
Polski, w tym szczególnie przed hutnictwem
stoją nowe wyzwania, które mogą być realizowane z sukcesem przy wzajemnej współpracy,
wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia
pomiędzy praktykami i teoretykami, pomiędzy
tymi którzy produkują i tymi którzy sposób produkcji unowocześniają. Wspólnie musimy dążyć do wszechstronnego rozwoju kształcenia,
badań naukowych i nowoczesnego hutnictwa.
i racjonalizator
Dzień Hutnika – 2006 w Muzeum AGH
W dniu 12 maja 2006 r. w Muzeum Historii
AGH i Techniki, otwarto nową wystawę zatytułowaną „Tadeusz Sendzimir – wynalazca i racjonalizator”. Ekspozycją tą postanowiliśmy uświetnić
tegoroczne obchody „Dnia Hutnika – 2006”, których głównym organizatorem w AGH był Wydział
Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej.
Unikalne dokumenty zaprezentowane w gablotach ofiarował Muzeum wybitny metalurg –
stypendysta Fundacji Sendzimira – prof. Andrzej Nowakowski.
Uroczystego otwarcia wystawy dokonał Prorektor ds. Ogólnych prof. Tadeusz Słomka przy
współudziale Władz Wydziału IMiIP oraz Ośrodka Historii Techniki. Do licznie zebranych gości,
wśród których znaleźli się nawet przedstawiciele
Rodziny Tadeusza Sendzimira, przemówił
prof. Janusz Łuksza (w zastępstwie chorego
prof. A. Nowakowskiego) przybliżając wszystkim postać wielkiego przemysłowca i wynalazcy
– Doktora Honoris Causa AGH, prawego człowieka i prawdziwego patrioty.
Uroczystość, połączona ze zwiedzaniem
Muzeum, przebiegała w miłej atmosferze, a liczne wpisy do księgi pamiątkowej świadczą
o życzliwej akceptacji i sympatii metalurgów do
uczelnianej placówki muzealnej, założonej
w 1960 r. przez ich wybitnego poprzednika –
prof. Mieczysława Radwana.
Raz jeszcze serdecznie dziękuję prof. Andrzejowi Nowakowskiemu i Władzom WIMiIP za
cenne materiały dotyczące życia i twórczości
Tadeusza Sendzimira, a tych z Państwa, którzy
nie mieli jeszcze okazji odwiedzić naszego Muzeum, zapraszam do obejrzenia nowej ekspozycji. Nasz adres: paw. C-2, Vp, dojazd windą
z paw. C-3, czynne pn–pt godz. 10–14.
Szanowni Państwo
Odwieczne tradycje tych uroczystych obchodów są dobrą okazją nie tylko do towarzyskich spotkań, ale także refleksji nad przyszłością polskiego hutnictwa. Życzę zatem całej
braci hutniczej, aby ta przyszłość owocowała
sukcesami i rozwojem, aby czas reform i przemian w Polsce sprzyjał także reformom hutnictwa. Życzę wszelkiej pomyślności i dozy optymizmu w codziennych, żmudnych dążeniach
do lepszej przyszłości tej jakże ważnej polskiej
gałęzi przemysłu.
Szczęść Boże
BIP 153 – maj 2006 r.