Ryzyko w audycie wewn trznym

5
Agnieszka Wał ga
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Ryzyko w audycie wewn trznym
1. Wprowadzenie
Audyt wewn trzny to poj cie, które w Polsce nabrało szczególnego znaczenia po nowelizacji w 2001 r. ustawy o finansach publicznych1. Od 1 stycznia
2002 r. jednostki sektora finansów publicznych s zobligowane do prowadzenia
kontroli finansowej i audytu wewn trznego2. Potrzeba wprowadzenia tego ro1
Nowelizacja Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz.
1014 z pón. zm.) – Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych,
ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministra finansów,
ustawy o działalnoci administracji rzdowej oraz ustawy o słubie cywilnej (Dz.U. nr 102, poz.
1116). Powysza ustawa obowizywała do dnia 31 grudnia 2005 r. Od 1 stycznia 2006 r. weszły
w ycie przepisy znowelizowanej Ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych
(Dz.U. nr 249, poz. 2104 z pón. zm.).
2
Minister finansów okrelił próg dla obligatoryjnego audytu dla jednostek z sektora finansów
publicznych (Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie okrelenia
kwot przychodów oraz wydatków rodków publicznych dokonywanych w cigu roku kalendarzowego, których przekroczenie powoduje obowizek prowadzenia audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów publicznych – Dz.U. nr 234, poz. 1970. Rozporzdzenie weszło w ycie
14 stycznia 2003 r.). Do koca 2005 r. próg przychodów lub wydatków w cigu roku, po przekroczeniu którego jednostka powinna przeprowadza audyt wewntrzny, wynosił 35 mln zł. Z dniem
1 lipca 2006 r. weszło w ycie rozporzdzenie okrelajce nowy próg przychodów lub wydatków,
który obecnie wynosi 40 mln zł. Jednostka, która przekroczyła kwoty okrelone w rozporzdzeniu
Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2002 r. (Dz.U. nr 234, poz. 1970), a której łczna kwota
rodków publicznych gromadzonych w cigu 2005 r. lub wydatków i rozchodów rodków publicznych, dokonywanych w cigu tego roku nie przekroczyła kwot okrelonych w nowym rozporzdzeniu, powinna prowadzi audyt wewntrzny w terminie nie krótszym ni do dnia 31 marca
2007 r. (Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 24 czerwca 2006 r. w sprawie kwot, których
przekroczenie powoduje obowizek prowadzenia audytu wewntrznego w jednostkach sektora
finansów publicznych – Dz.U. nr 112, poz. 763).
206
Agnieszka Wał ga
dzaju rozwiza prawnych uzasadniona była koniecznoci wypełnienia zobowiza negocjacyjnych z Uni Europejsk, wynikaj cych z ustale rozdziału 28
pt. „Kontrole finansowe”3, nakładajcego na wszystkie kraje kandyduj ce obowizek zbudowania systemu zapewniajcego poprawno i efektywno procesów gromadzenia i wydatkowania rodków publicznych. Polska zobowizała si
do uregulowania działa maj cych na celu usystematyzowanie kontroli wewn trznej (w tym kontroli finansowej) i audytu wewn trznego w celu poprawy
skutecznoci oraz przejrzystoci funkcjonowania administracji publicznej, a co
za tym idzie, lepszego wykorzystania publicznych rodków finansowych, w tym
funduszy pochodzcych ze wspólnego budetu Unii Europejskiej. Efektem procesu integracji Polski z Uni Europejsk było powstanie Publicznej Wewn trznej
Kontroli Finansowej (PWKF) oraz zintegrowanego systemu gwarancji właciwego funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych. Rol koordynatora tych działa pełni minister finansów, który wykonuje je przy pomocy tzw.
centralnej jednostki harmonizuj cej – CJH. Funkcje CJH w Polsce zostały przypisane Głównemu Inspektorowi Audytu Wewn trznego (GIAW) oraz Departamentowi Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewn trznego usytuowanego w strukturze Ministerstwa Finansów. Oczekuje si , e komórki audytu
b d nie tylko zapewniały niezalen ocen zdarze gospodarczych i funkcjonowania kontroli wewn trznej, ale b d równie pełniły rol wewn trznego
konsultanta i partnera w sprawach ryzyka i kontroli wewn trznej.
Osoby wprowadzaj ce w Polsce audyt wewn trzny ze wzgl du na brak literatury na ten temat czerpały z wzorców w zakresie audytu zewn trznego i kontroli wewn trznej. W audycie wewn trznym stosuje si jednak procedury odbiegaj ce od procedur maj cych zastosowanie w audycie zewn trznym i kontroli
wewn trznej. Najcz ciej audyt wewn trzny utosamiany jest z kontrol wewn trzn (instytucjonaln)4. Zwizki mi dzy audytem wewn trznym i kontrol
wewn trzn wynikaj ze zbienoci zakresów przedmiotowych. Mona przyj pogld, e w ramach audytu wewn trznego sprawdza si funkcjonowanie i skuteczno rozwiza kontroli wewn trznej5.
W artykule, po ogólnym wprowadzeniu dotyczcym istoty audytu wewn trznego w jednostkach sektora finansów publicznych, zaprezentowano problem ryzyka w audycie wewn trznym, omówiono sposoby szacowania obszarów
i poziomu ryzyka w działalnoci jednostek, a take podano charakterystyk podstawowych metod analizy ryzyka.
3
F. van de Boel, Organizacja i koordynacja systemu kontroli finansowej i audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2003, nr 1, s. 83.
4
B.R. Kuc, Audyt wewntrzny. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Menederskie PTM, Warszawa 2002, s. 73.
5
K. Winiarska, Teoretyczne i praktyczne aspekty audytu wewntrznego, Difin, Warszawa
2005, s. 22.
Ryzyko w audycie wewn trznym
207
2. Zakres i procedura przeprowadzania audytu
wewn trznego
Audyt wewn trzny w sektorze publicznym jest zdecentralizowanym systemem funkcjonujcym w poszczególnych (niektórych) jednostkach sektora finansów publicznych. Zgodnie z art. 35c6 ustawy o finansach publicznych audytem
wewn trznym jest ogół działa , przez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywn i niezalen ocen funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod wzgl dem legalnoci, gospodarnoci, celowoci, rzetelnoci, a take
przejrzystoci i jawnoci. Czynnoci przeprowadzane w ramach audytu wewn trznego obejmuj w szczególnoci:
– badanie dowodów ksi gowych oraz zapisów w ksi gach rachunkowych,
– ocen systemu gromadzenia rodków publicznych i dysponowania nimi
oraz systemu gospodarowania mieniem,
– ocen efektywnoci i gospodarnoci zarzdzania finansowego.
Tak zdefiniowany audyt wewn trzny bywał odnoszony do wsko pojmowanej gospodarki finansowej i utosamiano go z kontrol finansow. Tymczasem
rol audytu wewn trznego jest dostarczanie kierownikowi jednostki informacji
o całym systemie zarzdzania i kontroli w jednostce. W celu właciwego zrozumienia i wykorzystania funkcji audytu wewn trznego ustawodawca w nowej
ustawie o finansach publicznych definiuje audyt wewn trzny jako ogół działa
obejmuj cych niezalene badanie systemów zarzdzania i kontroli w jednostce,
w tym procedur kontroli finansowej, w wyniku których kierownik jednostki uzyskuje obiektywn i niezalen ocen adekwatnoci, efektywnoci i skutecznoci
tych systemów. Obejmuje on równie czynnoci doradcze, w tym składanie
wniosków, maj ce na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki7.
Dzi ki tej zmianie podkrelono doradcz rol komórek audytu wewn trznego wyraaj c si wnoszeniem wartoci dodanej do działalnoci jednostki. Wpisane w definicj audytu czynnoci doradcze s nierozerwalnie zwizane z prowadzeniem audytu wewn trznego, a ich wyrazem jest przedstawianie przez
audytora zalece dotyczcych usprawnienia działalnoci jednostki. W efekcie
komórka audytu wewn trznego wspiera jednostk , w szczególnoci poprzez
rozpoznawanie i ocen znaczcego ryzyka. Przyczynia si take do usprawnienia systemu zarzdzania ryzykiem poprzez doradztwo w tym zakresie. Czynnoci wykonywane w ramach audytu s ukierunkowane na obszary kluczowe dla
6
Art. 35c ust. 1 Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155,
poz. 1014 z pón. zm.).
7
Art. 48 ust. 1 Ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz.
2104 z pón. zm.).
208
Agnieszka Wał ga
realizacji zada jednostki. W zwizku z powyszym audyt przyczynia si równie do utrzymywania i doskonalenia w jednostce skutecznych mechanizmów
kontroli8.
Audyt wewn trzny wykonuje si na podstawie rocznego planu audytu. Podstawow zasad realizacji audytu jest planowo jego wykonywania. Najcz ciej
plan opracowuje si na okres jednego roku. Przygotowanie takiego planu powinno si opiera na analizie ryzyka w perspektywie wieloletniej, której wyniki
powinny by modyfikowane w efekcie kolejnych audytów9. Wynika to z rónych powodów. Po pierwsze, zły dobór obszarów ryzyka i zada audytowych
skutkowa moe tym, e audytor b dzie zajmował si obszarami, które w danym
momencie nie wymagaj interwencji, natomiast obszary charakteryzuj ce si
wysokim ryzykiem zostan pomini te. Po drugie, ocena ryzyka na etapie planowania pozwala audytorowi uwzgl dni posiadane zasoby ludzkie, rzeczowe
i finansowe w taki sposób, aby jak najefektywniej wypełniał on swoje zadania10.
Ograniczenie ryzyka w działalnoci jednostki jest podstawowym celem audytu
wewn trznego, zatem ryzyko powinno by oceniane na kadym etapie pracy
audytora11.
Zasada ogólnego planowania audytu oznacza, e naley dy do12:
– wyboru obszarów poddawanych audytowi na podstawie udokumentowanej analizy ryzyka,
– poddania audytowi w moliwie krótkim okresie (2–3 lata) wszystkich systemów zarzdzania i kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych,
– stosowania metod próbkowania operacji przeznaczonych do badania
w przypadku systemów, których zbadanie nie jest moliwe ze wzgl du na ich
wielko,
– jak najrzadszego i racjonalnie uzasadnionego wykonywania audytów poza
planem – naley liczy si z negatywn ocen Głównego Inspektora Audytu
Wewn trznego takiej strategii, w której plan audytów tworzony jest wyłcznie
pro forma, a w rzeczywistoci dominuj audyty dora ne.
Plan audytu wewn trznego przygotowuje audytor wewn trzny – kierownik
komórki audytu wewn trznego w porozumieniu z kierownikiem jednostki.
W celu przygotowania planu audytor dokonuje identyfikacji i analizy obszarów
ryzyka (procesów, zjawisk lub problemów wymagaj cych przeprowadzenia auInformacja na temat kontroli finansowej i audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, Ministerstwo Finansów, Główny Inspektor Audytu Wewntrznego, www.mf.gov.pl.
9
Zasady wdra ania systemu kontroli finansowej i audytu wewntrznego w polskiej administracji publicznej, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2003, s. 16.
10
M. Wolska-Hertman, Jak ocenia ryzyko, „Gazeta Prawna” 2004, nr 242, s. 10.
11
K. Winiarska, Teoretyczne…, s. 151.
12
Zasady wdra ania…, s. 16.
8
Ryzyko w audycie wewn trznym
209
dytu) w zakresie działania jednostki według własnej zawodowej oceny. Zalecane
jest przygotowanie planu obejmujcego obszary pracy komórki audytu wewn trznego w perspektywie rednio- i długookresowej. Chodzi o to, aby w okresie, którego dotyczy plan strategiczny, przynajmniej raz obj audytem wszystkie podstawowe obszary działalnoci jednostki sektora finansów publicznych.
Audyt wewn trzny pełni funkcj prewencyjn, detekcyjn i korekcyjn w systemie zapobiegania i zwalczania oszustw. Wród działa komórki audytu
wewn trznego mo na wymieni: przeprowadzanie analizy ryzyka, ocen systemu kontroli wewn trznej, prowadzenie audytów i dochodze w przypadku podejrzenia oszustwa. Do zakresu czynnoci tej komórki zalicza si równie przedkładanie raportów zawierajcych rekomendacje zmierzaj ce do zapobiegania
oszustwom13.
W przypadku podejrzenia oszustwa rol audytora jest zabezpieczenie dowodów wskazuj cych, e te podejrzenia s uzasadnione. W jednostkach sektora
finansów publicznych standardy nakładaj na audytora obowizek powiadomienia
organów skarbowych w przypadku stwierdzenia przest pstwa lub wykroczenia
karnoskarbowego. Podejmuj c decyzj , kogo naley poinformowa o podejrzeniu popełnienia oszustwa, audytor powinien rozway wszystkie konsekwencje
oszustwa. W szczególnoci powinien on oceni prawdopodobie stwo zaanga14
owania w oszustwo kierownictwa jednostki audytowanej .
Komórka audytu wewn trznego, monitorujc zmiany w otoczeniu oraz w wewn trznych procesach, wpływa na system kontroli, dostarczajc kierownictwu
wniosków i rekomendacji co do istniejcego poziomu ryzyka w organizacji oraz
mo liwych rodków kontroli. Decyzje kierownictwa dotyczce zastosowania
okrelonych rodków kontroli bd rezygnacji z ich stosowania staj si decyzjami z zakresu zarzdzania ryzykiem. Audytor wewn trzny dostarcza w tym
procesie informacji, wniosków i rekomendacji, pozostawiajc decyzj zarzdowi. Jednoczenie komórka audytu wewn trznego nie ponosi odpowiedzialnoci
za system kontroli wewn trznej i jego funkcjonowanie, co pozwala jej w dalszej
kolejnoci ocenia ten system w sposób niezaleny i z zachowaniem obiektywizmu15.
Ogólnie komórka audytu moe by odpowiedzialna za16:
– wsparcie organizacji w zdefiniowaniu, czym jest ryzyko, i okreleniu typowych rodzajów ryzyka ponoszonych w działalnoci operacyjnej,
13
Zob. K. Czerwiski, H. Grocholski, Podstawy audytu wewntrznego, LINK, Szczecin 2003,
s. 265.
14
Ibidem, s. 268.
K. Janicki, Ryzyko jako przedmiot działa audytu wewntrznego, „Nasz Rynek Kapitałowy”
2004, nr 8, s. 36.
16
B. Jasiołek, Elementy metodyki zarzdzania ryzykiem, „Monitor Rachunkowoci i Finansów” 2001, nr 6, s. 60.
15
210
Agnieszka Wał ga
– wsparcie jednostek biznesowych w identyfikacji głównych procesów i rodzajów ryzyka, którymi zarzdzaj, poprzez przygotowanie i przeprowadzenie
procesu samooceny w zakresie ryzyka i kontroli,
– konsolidacj danych uzyskanych w procesie samooceny i prezentacji dla
zarzdu w formie mapy ryzyka,
– wykorzystanie mapy ryzyka do okrelenia obszaru audytu, tj. zdefiniowania jednostek organizacyjnych i procesów, które powinny zosta obj te audytem
w celu dostarczenia niezalenej informacji zwrotnej na temat ryzyka, oraz skutecznoci mechanizmów łagodzcych ryzyko.
Audytorzy wewn trzni zajmuj wyj tkow pozycj w organizacji i mog
wnosi znaczcy wkład do procesu zarzdzania ryzykiem. Wykonuj c badania
i analizy w trakcie audytów, tworz oni unikatowe informacje dla zarzdzania
ryzykiem. Nie oznacza to, e audytorzy wewn trzni zarzdzaj ryzykiem w organizacji, stanowi oni jedynie element w całym procesie17.
3. Audyt wewn trzny a ryzyko w sektorze publicznym
Obecnie jednostki sektora finansów publicznych, a zwłaszcza jednostki samorzdu terytorialnego, dzi ki swojej samorzdnoci i pewnej samodzielnoci
finansowej nawizuj coraz wi cej kontaktów z partnerami spoza społecznoci
lokalnej. W coraz wi kszym stopniu poddane s zatem wpływom rodowiska
zewn trznego i w zwizku z tym naraone s na due ryzyko18. Unijne standardy
kontroli wewn trznej zalecaj systematyczne dokonywanie analizy ryzyka zwizanego z działalnoci jednostki. Wskazana jest przynajmniej coroczna analiza
ryzyka dotyczcego głównych obszarów działania oraz sporzdzanie planu zarzdzania zidentyfikowanym ryzykiem, w którym rozdzielona byłaby pomi dzy
pracowników odpowiedzialno za uj te w nim działania ostronociowo-monitorujce19.
Działanie w warunkach ryzyka jest nieodłcznym atrybutem kadej gospodarki. Stale zwi kszajcemu si tempu zmian organizacyjnych oraz coraz bardziej złoonym operacjom towarzyszy rosncy poziom ryzyka w prowadzeniu
działalnoci gospodarczej. Kada decyzja jest zwizana z przewidywaniem
okrelonego stanu w przyszłoci. Nigdy jednak nie mo na absolutnie ustali, jak
17
K. Janicki, Nowe oblicze audytora wewntrznego, „Monitor Rachunkowoci i Finansów”
2002, nr 4, s. 8.
18
F. van de Boel, Czy w obecnym ustroju realne jest ycie bez kontroli finansowej i audytu
wewntrznego?, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2004, nr 10, s. 41.
19
B. Wieliczko, Unijne standardy kontroli wewntrznej, „Rachunkowo Budetowa” 2004,
nr 7, s. 5–7.
Ryzyko w audycie wewn trznym
211
ukształtuj si w przyszłoci poszczególne czynniki stanowice podstaw biecej decyzji. Natur ryzyka kształtuje bowiem horyzont czasu20.
Przez ryzyko w sektorze finansów publicznych rozumie si kade działanie
lub zaniechanie, które moe doprowadzi do nieosigni cia celów okrelonych
dla danej jednostki. Cele takie w zalenoci od typu jednostki mog wynika
wprost lub porednio z przepisów prawa, zarzdze wewn trznych oraz polece
kierownictwa i organów wyszego stopnia.
„Ryzyko jest terminem uywanym do wyraenia niepewnoci co do zdarze
i (lub) ich skutków, które mogłyby mie istotny wpływ na cele organizacji”21.
Definicja ta obejmuje zarzdcze i strategiczne elementy ryzyka.
Konieczno badania ryzyka przez audytorów zwizana jest z decyduj cym
wpływem ryzyka na realizacj celów działania danej organizacji. Ryzyko dotyczy zarówno funkcjonowania całej jednostki, jak i samej działalnoci audytorskiej. Wyraa si ona w prawdopodobie stwie, e jakie zdarzenie lub czynno
wywrze negatywny wpływ na dan operacj .
Czynniki ryzyka wyst puj ce w działalnoci administracji publicznej mona
podzieli na zewn trzne i wewn trzne. Czynniki zewn trzne to: zmiany w systemie prawnopolitycznym pa stwa, sytuacja gospodarcza pa stwa i regionu, dost pno rodków pomocowych. Wród wewn trznych czynników ryzyka w administracji samorzdowej mo na wymieni22:
– układ społeczno-polityczny organu stanowicego jednostki samorzdu terytorialnego,
– wadliw organizacj pracy zarzdu jednostki skutkuj c nieprawidłowym
funkcjonowaniem urz du tej jednostki,
– niewykonanie planu dochodów,
– nadmierny wzrost kosztów jednostek gospodarki komunalnej obsługujcych mieszka ców,
– powstanie nadmiernych zobowiza w jednostkach organizacyjnych powoduj cych konieczno zwi kszenia rodków na wydatki,
– niewłaciwe wykonywanie obowizków na poszczególnych stanowiskach
w urz dzie,
– ryzyko kontroli.
Nie istniej rozwizania, z którymi nie wie si adne ryzyko. Pewien poziom ryzyka w kadym działaniu nie jest moliwy do wyeliminowania – jest to
tzw. ryzyko nieodłczne. Wynika ono z zaangaowania przez kierownictwo za20
W. Tarczyski, M. Mojsiewicz, Zarzdzanie ryzykiem. Podstawowe zagadnienia, PWE,
Warszawa 2001, s. 11.
21
D. McNamee, G. Selim, Zarzdzanie ryzykiem. Ewolucja funkcji audytora wewntrznego,
„Monitor Rachunkowoci i Finansów” 2001, nr 5, s. 70.
22
K. Winiarska, A.J. Wołoszyn, Rachunkowo bud etowa, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
2002, s. 356–357.
212
Agnieszka Wał ga
sobów w okrelone działanie oraz z istoty samego działania. Podstawowym warunkiem powodzenia jest jednak okrelenie dopuszczalnego poziomu ryzyka,
który jest podstaw doboru rónorodnych mechanizmów pozwalajcych to ryzyko ograniczy23. Zarzdzanie ryzykiem to proces okrelania, jaki poziom poszczególnych rodzajów ryzyka jest akceptowalny i jakie w zwizku z tym powinny by podj te działania24.
Pomi dzy audytem wewn trznym a zarzdzaniem ryzykiem zachodzi relacja
dwustronna. Zarzdzanie ryzykiem poprzez czynnoci wst pnej identyfikacji
i oceny ryzyka wspomaga audyt wewn trzny. Audyt wewn trzny natomiast poprawia efektywno procesów zarzdzania ryzykiem. Audytorzy wewn trzni
powinni zatem odnosi wszystkie swoje czynnoci – poczwszy od planowania
audytu, a sko czywszy na weryfikowaniu wdroenia zalece pokontrolnych
– do ryzyka b dcego przedmiotem bada audytorskich25. Ocena ryzyka powinna by zatem obecna na kadym etapie pracy audytora, poczwszy od sporzdzenia rocznego planu audytu, a do sporzdzenia sprawozdania z przeprowadzenia audytu.
4. Ocena poziomu ryzyka
W przypadku pojawienia si ryzyka bardzo wane jest jego wczesne rozpoznanie i oszacowanie. Ocena poziomu ryzyka jest podstaw zarzdzania nim
i polega na identyfikacji i analizie ryzyka przeprowadzonej w celu zwi kszenia
prawdopodobie stwa wykonania zada operacyjnych, finansowych, ustawowych
i innych26. Szacowanie ryzyka przeprowadza si na poziomie27:
– strategicznym – w tworzeniu planu strategicznego powinno si bra pod
uwag okres 3–5 lat i w takim horyzoncie czasowym wskazywa potencjalne
ryzyko i dokona jego analizy,
– rocznym – przy tworzeniu planu działalnoci na przyszły rok,
– danego zadania, procesu, projektu – nawet ten sam proces w rónym okresie moe wiza si z inn ocen ryzyka, dlatego ryzyko w tych procesach powinno by stale monitorowane,
– kadego zadania – ryzyko wystpienia nieprawidłowoci musi szacowa
i nim zarzdza kady pracownik i jego przełoony.
23
M. Aforystek, Audyt informatyczny, InfoAudit, Warszawa 2005, s. 14.
K. Janicki, Ryzyko…, s. 37.
25
J. Leski, Identyfikacja i ocena ryzyka podstaw audytu wewntrznego, „Monitor Rachunkowoci i Finansów” 2001, nr 7–8, s. 98.
26
K. Czerwiski, Audyt wewntrzny, InfoAudit, Warszawa 2005, s. 117.
27
Na podstawie: ibidem.
24
Ryzyko w audycie wewn trznym
213
Czas pracy pracowników komórki audytu wewn trznego jest ograniczony.
Podstawowe znaczenie ma zatem takie wykorzystanie czasu, które przynosi
najwi ksze korzyci danej jednostce. Aby zaplanowa efektywne wykorzystanie
umiej tnoci i czasu pracy audytorów wewn trznych oraz materiałów potrzebnych do wykonania zadania audytowego, audytor wewn trzny dokonuje oceny
ryzyka. Podstawowe znaczenie dla właciwego wykorzystania zasobów komórki
audytu wewn trznego ma ustalenie kolejnoci, w jakiej zidentyfikowane obszary
ryzyka zostan poddane audytowi. Planowanie prac w komórkach audytu wewn trznego powinno opiera si na ocenie wystpienia potencjalnych zagroe
w obszarach poddanych audytowi, według kryterium istotnoci i ryzyka. Zatem ocena ryzyka stanowi technik stosowan do wyboru potencjalnych zada
audytu.
Audytor przeprowadza równie ocen dotyczc rodowiska audytu. Moe
on wykorzysta wiele metod oceny ryzyka, np. ustali jego znaczenie wyłcznie
na podstawie opisu ryzyka, tworzy matryce oceny operujce wieloma kryteriami, do których przypisana jest odpowiednia waga (lub punktacja)28.
Poszczególne czynnoci w analizie ryzyka obejmuj29:
1. Okrelenie celów strategicznych i operacyjnych organizacji.
2. Ustalenie kategorii i czynników ryzyka.
3. Okrelenie ryzyka, na jakie naraone s główne procesy.
4. Zdefiniowanie włacicieli poszczególnych rodzajów ryzyka.
5. Okrelenie poziomu ryzyka akceptowanego przez kierownictwo.
6. Zapoznanie si z matematycznymi i szacunkowymi metodami oceny
ryzyka.
7. Wybranie metody obliczania ryzyka.
8. Przeprowadzenie analizy ryzyka.
9. Dokonanie interpretacji uzyskanych wyników.
10. Wykonanie analizy uytecznoci zastosowanego modelu.
11. Monitorowanie ryzyka.
Pierwsz czynnoci, jak naley wykona przeprowadzajc analiz ryzyka,
jest jego identyfikacja. Audytor wewn trzny identyfikuje obszary ryzyka według
własnej zawodowej wiedzy. Nie istnieje uniwersalny zbiór obszarów ryzyka, ich
rozpoznanie zawsze b dzie zalee od wiedzy i intuicji audytora. Bardzo wany
dla audytora jest dost p do istotnych ródeł informacji na temat badanej jednostki. Konieczne jest ledzenie wszystkich zmian w organizacji jednostki. Najwaniejszym jednak ródłem informacji mog w praktyce okaza si rozmowy
Standardy audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, Komunikat
nr 11 Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie „Standardów audytu wewntrznego
w jednostkach sektora finansów publicznych”, s. 23.
29
K. Czerwiski, op. cit., s. 91.
28
214
Agnieszka Wał ga
z pracownikami jednostki. Naley pami ta, e pracownicy jednostki na ogół
wiedz wi cej ni audytor o okrelonym problemie i mog zaproponowa rozwizanie. Identyfikujc obszary ryzyka audytor bierze pod uwag w szczególnoci30:
– cele i zadania jednostki,
– przepisy prawne dotyczce działalnoci jednostki,
– terminy i wyniki wczeniej przeprowadzonego audytu lub kontroli,
– wyniki wczeniej dokonanej oceny adekwatnoci, efektywnoci i skutecznoci systemów kontroli, w tym kontroli finansowej,
– wewn trzne i zewn trzne czynniki ryzyka maj ce wpływ na realizacj celów jednostki,
– uwagi pracowników jednostki,
– liczb , rodzaj i wielko dokonywanych operacji finansowych,
– moliwo dysponowania przez jednostk rodkami pochodzcymi ze ródeł zagranicznych, niepodlegaj cych zwrotowi, ze szczególnym uwzgl dnieniem
wymogów dawcy,
– liczb i kwalifikacje pracowników jednostki,
– działania jednostki, które mog mie wpływ na opini publiczn,
– sprawozdania finansowe oraz sprawozdania z wykonania budetu.
Zarzdzanie ryzykiem jest najbardziej efektywne, jeli własno poszczególnych rodzajów ryzyka zostanie przypisana konkretnym osobom. Bez przypisania ryzyka włacicielom trudno jest oczekiwa, e odpowiedzialno za poszczególne kontrole b dzie łatwa do rozpoznania.
Dokonuj c analizy napływaj cych informacji, audytor zwraca uwag na
wraliwe punkty zwizane z działalnoci jednostki. Kierownik komórki audytu
wewn trznego powinien opracowa ujednolicone wytyczne dotyczce ocen ryzyka i nadawania znaczenia poszczególnym obszarom ryzyka. Opinia kierownika komórki audytu wewn trznego decyduje o tym, który czynnik b dzie miał
znaczcy wpływ na wybór audytowanego obszaru działalnoci jednostki. Audytorzy wewn trzni przedstawiaj propozycje oceny wanoci ryzyka w obszarach,
którymi si zajmuj, i ostatecznie dokonuj oceny wanoci ryzyka, korzystajc
z ujednoliconych kryteriów (wag) przedstawionych im przez kierownika komórki audytu wewn trznego.
Zasadniczym celem analizy ryzyka jest wskazanie tych obszarów, gdzie ryzyko jest najwi ksze. Aby przystpi do oceny ryzyka, naley najpierw wybra
odpowiedni metod . Celem zastosowania okrelonego modelu jest moliwo
porównywania rezultatów analizy ryzyka zarówno poprzez badanie ryzyka poszczególnych projektów, jak i porównanie wyników analizy ryzyka w kolejnych
okresach.
30
Art. 9 ust.1 Rozporzdzenia Ministra Finansów z dnia 24 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewntrznego (Dz.U. nr 112, poz. 765).
Ryzyko w audycie wewn trznym
215
Budowanie modelu analizy ryzyka nale y rozpocz od przegldu wszystkich obszarów działalno ci, aby uzyska wystarczaj ce przekonanie, które
z nich stanowi najwi kszy poziom ryzyka dla organizacji. Podej cia oparte na
ryzyku to31:
– spojrzenie z góry,
– prosty model,
– pragmatyczne podejcie,
– uzgadnianie obrazu ryzyka z kierownikami i specjalistami w danym obszarze.
Model analizy ryzyka mo e słuy jedynie jako cz zawodowego podejcia do audytu wewn trznego, które wymaga od audytora właciwego procesu
planowania, pedagogicznego podejcia, dobrej współpracy z kierownikami i specjalistami oraz duej dozy pragmatyzmu32.
Decyzj dotyczc wyboru metody podejmuje audytor. W praktyce nie istnieje jedna skuteczna metoda analizy ryzyka. Due znaczenie ma dostosowanie
okrelonej metody do specyfiki danej organizacji. Bezzasadne jest stosowanie
skomplikowanych metod w przypadku niewielkich organizacji, gdy mo na
wtedy, zamiast uproci system, jeszcze bardziej go skomplikowa. Istotne znaczenie maj take posiadane przez audytora kwalifikacje. Nawet w duej instytucji, gdy audytor nie posiada odpowiedniego zaplecza informatycznego, nie
b dzie on w stanie stworzy rozbudowanego do potrzeb jednostki modelu. Jeli
rezultaty analizy ryzyka s niezrozumiałe dla osoby dobrze znaj cej organizacj ,
naley zmieni lub skorygowa stosowan metod . Jeeli audytor decyduje si
na zastosowanie gotowego modelu, musi bra pod uwag , e kada organizacja
jest inna i dlatego naley wprowadzi do wybranego modelu takie zmiany, które
uwzgl dni te rónice.
Wród metod prowadzenia analizy ryzyka moemy wyróni metody szacunkowe i metody matematyczne (numeryczne). W przypadku metody szacunkowej ryzyko oceniane jest przez audytora na podstawie jego dowiadczenia.
Cech tej metody jest wrodzona subiektywno kontrolujcego i dlatego wyniki
s łatwe do podwaenia. W przypadku metody matematycznej ocena ryzyka
przeprowadzana jest w oparciu o wzory matematyczne na ogół z zastosowaniem
arkuszy kalkulacyjnych33. Porównanie obydwu metod prezentuje tabela 1.
Zanim audytor podejmie decyzj , czy zastosowa metod szacunkow, matematyczn czy mieszan, powinien rozpozna i oceni procesy wyst pujce
w jednostce. Ma to na celu takie wkomponowanie modelu w organizacj , aby
dobrze harmonizował z zachodzcymi w niej procesami. Poza analiz procesów
31
K. Janicki, Ryzyko…, s. 38.
Ibidem.
33
K. Czerwiski, op. cit., s. 64.
32
216
Agnieszka Wał ga
wyst puj cych w jednostce audytor powinien wzi pod uwag take mo liwoci zastosowania danej metodologii przez zespół audytu. Bardzo wane jest dowiadczenie audytorów, ich liczba, a take posiadanie odpowiednich zasobów
rzeczowych i finansowych przez jednostk . W przypadku niespełnienia tych
wymaga nie jest moliwe zastosowanie bardziej skomplikowanych metod analizy ryzyka. Dobrze opracowana metoda opisowa oceny ryzyka dopasowana do
potrzeb jednostki moe okaza si skuteczniejsza od najbardziej wymylnego
i kosztownego modelu szacowania ryzyka. Najwaniejszym wyznacznikiem tego, czy jaka metoda jest dobra czy nie, jest jej uyteczno34.
Tabela 1. Zalety i wady szacunkowych i matematycznych metod analizy ryzyka
Metody szacunkowe
Metody matematyczne
Zalety
Moliwo przeprowadzenia we współpracy
z kierownictwem
Moliwo profesjonalnego dokumentowania
oceny ryzyka
Kwantyfikacja wyników oceny ryzyka
Obiektywizm procesu oceny ryzyka
Niezaleno audytu
Moliwo pomiaru trendów
Łatwo stosowania
Moliwo obrazowej prezentacji danych
Niski koszt stosowania (zarówno finansowy,
jak i czasowy)
Wady
Trudno w precyzyjnej ocenie ryzyka
Subiektywizm
Łatwo podwaenia wyników
Moliwo posdzenia audytora o brak profesjonalizmu
Mog nie uwzgldnia zmian zachodzcych
w organizacji
Brak moliwoci porównywania wyników
analizy przeprowadzonej w rónych okresach
przez rónych audytorów
Wysoki koszt
Czasochłonno
Wymóg stałego uaktualniania
Pozorny subiektywizm (ocena kocowa zaley
od doboru czsto subiektywnych czynników)
ródło: M. Wolska-Hertman, Metody oceny ryzyka, „Gazeta Prawna” 2004, nr 247, s. 12.
Skuteczne przeprowadzanie audytu przy uwzgl dnianiu ryzyka wymaga od
audytorów wewn trznych uszeregowania poszczególnych rodzajów ryzyka według hierarchii w sposób zrozumiały i akceptowalny dla wszystkich zainteresowanych. Przyj cie prostego modelu ryzyka pozwala kwantyfikowa i hierarchi34
J. Kopyto, Jaka metoda oceny ryzyka jest najlepsza, „Gazeta Prawna” 2004, nr 242, s. 10.
Ryzyko w audycie wewn trznym
217
zowa rodzaje ryzyka według wielkoci na potrzeby audytu wewn trznego, jak
równie umoliwia planowanie strategiczne i prawidłowe zarzdzanie ryzykiem.
Najprostsze modelowanie ustawia ryzyko obszarów działania jednostki w kategoriach wysokie, rednie i niskie35.
Naley zauway, e bezporedni pomiar ryzyka jest bardzo trudny. W celach identyfikacji i analizy ryzyka powszechnie posługujemy si czynnikami,
które to ryzyko warunkuj, oraz s zarówno obserwowalne, jak i mierzalne.
Przydatne jest opracowanie standardowego zestawu czynników i kryteriów ryzyka, który usprawni proces jego szacowania oraz ustalania hierarchii obszarów
według wielkoci ryzyka. Liczba czynników ryzyka nie powinna by zbyt dua,
aby nie zatrze czytelnoci wyników jego oceny. Jednoczenie czynniki te powinny obejmowa wszystkie najwaniejsze czynnoci i zdarzenia wyst pujce
w jednostce36.
Na etapie oceny ryzyka dokonuje si hierarchizacji zada , które b d przeprowadzone w kolejnym roku lub latach. W tym celu audytor musi nada wag
poszczególnym czynnikom ryzyka poprzez okrelenie wpływu, jaki dany czynnik mo e mie na wybór okrelonego zadania do przeprowadzenia audytu. Nast pnie na podstawie profesjonalnego osdu audytora naley przypisa warto
poszczególnym zadaniom audytowym. Po wymnoeniu tych wartoci otrzymuje
si ocen ryzyka dotyczc poszczególnych zada audytowych. Proces oceny
ryzyka ma na celu doprowadzenie do ustalenia priorytetów w zakresie harmonogramu prac audytorskich. Dlatego podczas dokonywania oceny ryzyka naley
bra równie pod uwag czynniki organizacyjne, takie jak: czas potrzebny na
przeprowadzenie czynnoci audytowych, prace organizacyjne, szkolenia, dost pne zasoby ludzkie i czasowe, koszty przeprowadzania audytu oraz rezerw
czasow na nieprzewidziane działania.
Po dokonaniu oceny ryzyka i ustaleniu harmonogramu prac audytowych
tworzy si roczny i strategiczny (wieloletni) plan audytu.
5. Mapa i macierz ryzyka
Narz dziem, które jest przydatne przy opracowywaniu programu zadania
audytowego, jest macierz ryzyka. Dla kadego obiektu audytu okrela si poziom ryzyka. Nast pnie ustala si wag kadego ryzyka i w zalenoci od uzyskanego rezultatu opracowuje si program testów. Macierz ryzyka jest narz dziem stosowanym na etapie planowania i realizacji zadania audytowego.
35
36
Na podstawie: K. Janicki, Ryzyko…
M. Wolska-Hertman, Metody…, s. 12.
218
Agnieszka Wał ga
W macierzy tej analizuje si potencjalne rodzaje ryzyka i ich moliwy wpływ na
organizacj . Macierze ryzyka mog przyjmowa wiele form. Naley pami ta,
e wszystkie czynnoci wykonywane w trakcie analizy ryzyka powinny by
udokumentowane. Ryzyko analizowane w macierzy nie jest na ogół tosame
z ryzykiem prezentowanym kierownictwu na mapie ryzyka37.
Mapa ryzyka zwykle stosowana jest na etapie przedstawiania wyników
audytu. Zawiera wykaz stwierdzonych w trakcie audytu rodzajów ryzyka wraz
z ocen ich wpływu na organizacj .
Skorzystanie w pełni z moliwoci, jakie daje audyt, wymaga stworzenia
mapy ryzyka b dcej wynikiem prac zarówno audytorów wewn trznych, jak
i kierownictwa jednostki. W mapie ryzyka klasyfikuje si obszary ryzyka według ich znaczenia i prawdopodobie stwa wystpienia w kadym obszarze niepodanych zdarze . Klasyfikacji ryzyka dokonuje si tu w formie matrycy. Naley zwróci szczególn uwag na t cz matrycy, w której uj te s procesy
o duym znaczeniu dla jednostki i gdzie zarazem wyst puje wysokie prawdopodobie stwo wystpienia bł dów i nieprawidłowoci. Tak opracowana mapa
powinna słuy nie tylko audytorom wewn trznym, lecz przede wszystkim kierownictwu jednostki jako narz dzie skutecznego ograniczania ryzyka. Przykładow map ryzyka prezentuje tabela 2.
Tabela 2. Przykładowa mapa ryzyka
niskie
Prawdopodobie stwo wyst pienia ryzyka
Znaczenie ryzyka
wysokie
niskie
wysokie
„minimalna kontrola” – nieznaczce
rodzaje ryzyka o niskim prawdopodobiestwie wystpienia. Wymagaj minimalnego monitoringu i kontroli, chyba e nastpna ocena ryzyka wykae, e
przeszły do innej kategorii
„wykryj i monitoruj” – znaczce rodzaje
ryzyka. Powinny by cyklicznie monitorowane, by upewni si, e prawdopodobiestwo ich wystpienia pozostanie niskie.
Powinno zastosowa si kontrole wykrywajce, by zapewni, e rodzaje ryzyka o duym znaczeniu bd wykryte zanim pojawi
si ich konsekwencje
„monitoruj” – rodzaje ryzyka o mniejszym znaczeniu, ale duym prawdopodobiestwie wystpienia. Powinny by
monitorowane, by zapewni, e s właciwie zarzdzane oraz e ich znaczenie
nie wzronie przy zmieniajcych si
warunkach
„zapobiegaj u ródła” – podstawowe i najwaniejsze rodzaje ryzyka. Zagraaj osigniciu celów organizacji. Powinny by
zredukowane lub wyeliminowane poprzez
zastosowanie kontroli zapobiegawczej
ródło: opracowanie własne na podstawie załcznika nr 5 do Ksigi procedur audytu wewntrznego
Urzdu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.
37
K. Czerwiski, op. cit., s. 83.
Ryzyko w audycie wewn trznym
219
Jedn z technik tworzenia map ryzyka jest samoocena ryzyka i kontroli wewn trznej. Zadaniem komórki audytu wewn trznego jest organizowanie i nadzorowanie czynnoci zwizanych z samoocen, tzn. stworzenie kierownictwu jednostki moliwoci wypowiedzenia si na temat istniejcych i potencjalnych
zagroe oraz metod ich kontrolowania, poprzez wypełnianie odpowiednich formularzy lub uczestnictwo w spotkaniach grupowych. Audytor wewn trzny mo e
równie wzi na siebie odpowiedzialno za opracowanie mapy ryzyka na podstawie informacji uzyskanych w trakcie procesu samooceny ryzyka i kontroli
wewn trznej. Stworzenie mapy ryzyka nie jest czynnoci jednorazow. Standardy zalecaj, aby ocena ryzyka odbywała si co najmniej raz w roku38.
Mapa ryzyka po krytycznej weryfikacji moe stanowi dla audytu wewn trznego podstaw do planowania jego zaangaowania zgodnie z zasad, e
priorytetem obj te s obszary o wysokim ryzyku. Celem zaanga owania audytu
jest niezalena weryfikacja samooceny przez okrelenie39:
– czy poszczególne rodzaje ryzyka zostały prawidłowo zdefiniowane,
– czy rodki ograniczaj ce ryzyko zostały naleycie zaprojektowane,
– czy rodki ograniczaj ce ryzyko s stosowane w praktyce.
Podstawowe korzyci, jakie płyn ze stosowania procesu samooceny i audytu wewn trznego, to40:
– stworzenie zintegrowanego systemu zarzdzania ryzykiem, w ramach którego zarzd, kierownictwo liniowe i audyt wewn trzny – kade w zakresie swoich obowizków – współpracuj w celu stworzenia podstaw do optymalizowania
wewn trznych procesów w kategoriach przychodów, kosztów i ryzyka,
– wi ksza wiadomo ryzyka i mo liwoci propagowania kultury kontroli
w organizacji,
– unikanie nieprzewidzianych strat i pełna realizacja celów ekonomicznych.
Komórka audytu wewn trznego przyjmuje zatem na siebie w sposób poredni odpowiedzialno za zarzdzanie jednostk. Wymaga to przyznania audytorom wewn trznym odpowiednich rodków oraz udzielenia im wsparcia przez
kierownictwo na wszystkich szczeblach zarzdzania.
6. Podsumowanie
Rozpocz te w 2003 r. prace nad projektem nowej ustawy o finansach publicznych zako czyły si 30 czerwca 2005 r. uchwaleniem przez Sejm RP tej
38
Zob. Midzynarodowe Standardy Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewntrznego nr 2010.A1
opracowane przez The Institute of Internal Auditors, www.iia.org.pl.
39
B. Jasiołek, op. cit., s. 62.
40
Ibidem, s. 63.
220
Agnieszka Wał ga
ustawy. Wprowadziła ona pewne zmiany w zakresie systemu PWKF. Do najistotniejszych z nich naley zaliczy jednoznaczne okrelenie roli komórki audytu wewn trznego w dostarczaniu kierownikowi jednostki informacji o całym
systemie zarzdzania jednostk i kontroli w jednostkach. Przyczyniła si do tego
równie bardziej wyczerpujca definicja audytu wewn trznego. Ustawa rozszerza grup jednostek sektora finansów publicznych (o jednostki samorzdu terytorialnego), których audytorzy wewn trzni b d obj ci ochron trwałoci stosunku pracy, oraz rozszerza katalog jednostek obj tych audytem wewn trznym
i pełn koordynacj ministra finansów.
Po zmianie ustawy i standardów profesjonalnej praktyki audytu wewn trznego analiza ryzyka zajmuje istotne miejsce w przeprowadzaniu audytu wewn trznego. Nie istnieje jednak uniwersalna metoda oceny ryzyka. Zastosowanie
danej metody zaley od charakteru jednostki. Pocztkowo audytor wewn trzny
mo e zastosowa jedn z ogólnie dost pnych metod, jednak z czasem musi j zmienia i dostosowywa do warunków i specyfiki działania jednostki. Due
znaczenie ma tutaj wiedza i profesjonalizm audytora oraz współpraca z kierownictwem jednostki. Bardzo wane jest, aby ocena ryzyka była dokonywana systematycznie, co najmniej raz w roku. Ocena ryzyka jest to umiej tno, której
posiadanie decyduje o klasie audytora. Audytor powinien zatem posiada właciwy zakres specjalistycznej wiedzy. Gwarancj wysokiego poziomu audytu
jest konieczno cigłej edukacji i podwyszania kwalifikacji przez audytora.
Nie mniej istotne jest zaangaowanie w prac oraz zawodowa pasja.
Naley pami ta, e komórka audytu wewn trznego nie jest odpowiedzialna
za zarzdzanie ryzykiem w jednostkach sektora finansów publicznych. Zadaniem
audytorów wewn trznych jest jedynie identyfikacja i analiza ryzyka wyst pujcego w funkcjonowaniu tych jednostek w celu oceny, czy istnieje odpowiedni system zarzdzania ryzykiem, a nast pnie wydanie zalece przyczyniaj cych si do
jego usprawnienia.
Z perspektywy minionego okresu naley stwierdzi, e kontrola finansowa
i audyt wewn trzny na trwałe wpisały si w polski porzdek organizacyjno-prawny. Stanowi one zintegrowany system ochrony finansów publicznych oraz
gwarancj prawidłowego funkcjonowania jednostek wydatkuj cych rodki publiczne.
Literatura
Aforystek M., Audyt informatyczny, InfoAudit, Warszawa 2005.
Boel F. van de, Czy w obecnym ustroju realne jest ycie bez kontroli finansowej i audytu wewntrznego?, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2004, nr 10.
Boel F. van de, Organizacja i koordynacja systemu kontroli finansowej i audytu wewntrznego
w jednostkach sektora finansów publicznych, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2003, nr 1.
Ryzyko w audycie wewn trznym
221
Czerwiski K., Audyt wewntrzny, InfoAudit, Warszawa 2005.
Czerwiski K., Grocholski H., Podstawy audytu wewntrznego, LINK, Szczecin 2003.
Informacja na temat kontroli finansowej i audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów
publicznych, Ministerstwo Finansów, Główny Inspektor Audyt Wewntrznego, www.mf.gov.pl.
Janicki K., Nowe oblicze audytora wewntrznego, „Monitor Rachunkowo ci i Finansów”
2002, nr 4.
Janicki K., Ryzyko jako przedmiot działa audytu wewntrznego, „Nasz Rynek Kapitałowy”
2004, nr 8.
Jasiołek B., Elementy metodyki zarzdzania ryzykiem, „Monitor Rachunkowoci i Finansów”
2001, nr 6.
Kopyto J., Jaka metoda oceny ryzyka jest najlepsza, „Gazeta Prawna” 2004, nr 242.
Kuc B.R., Audyt wewntrzny. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Menederskie PTM, Warszawa
2002.
Leski J., Identyfikacja i ocena ryzyka podstaw audytu wewntrznego, „Monitor Rachunkowoci
i Finansów” 2001, nr 7–8.
McNamee D., Selim G., Zarzdzanie ryzykiem. Ewolucja funkcji audytora wewntrznego,
„Monitor Rachunkowoci i Finansów” 2001, nr 5.
Midzynarodowe Standardy Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewntrznego nr 2010.A1,
www.iia.org.pl.
Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 24 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu
i trybu przeprowadzania audytu wewntrznego (Dz.U. nr 112, poz. 765).
Standardy audytu wewntrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, Komunikat nr 11
Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie „Standardów audytu wewntrznego
w jednostkach sektora finansów publicznych”.
Tarczyski W., Mojsiewicz M., Zarzdzanie ryzykiem. Podstawowe zagadnienia, PWE, Warszawa
2001.
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014 z pón. zm.).
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 z pón. zm.).
Wieliczko B., Unijne standardy kontroli wewntrznej, „Rachunkowo Budetowa” 2004, nr 7.
Winiarska K., Teoretyczne i praktyczne aspekty audytu wewntrznego, Difin, Warszawa 2005.
Winiarska K., Wołoszyn A.J., Rachunkowo bud etowa, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
2002.
Wolska-Hertman M., Jak ocenia ryzyko, „Gazeta Prawna” 2004, nr 242.
Wolska-Hertman M., Metody oceny ryzyka, „Gazeta Prawna” 2004, nr 247.
Zasady wdra ania systemu kontroli finansowej i audytu wewntrznego w polskiej administracji
publicznej, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2003.
Risk in the Internal Audit
The internal audit in the public sector is a tool for improving organisational management
structures and processes. It aims, among others, to present an independent risk assessment and to
offer assistance facilitating effective risk management. Risk assessment is inherent in the internal
audit. An audit is a source of unbiased information which is a prerequisite for managing an organisation and, in particular, for anticipating the scope of possible irregularities. The internal audit also
facilitates assessing the efficiency and adequacy of the functioning of the internal control system.
The auditor assesses the organisation’s risk in order to identify the weaknesses of financial, control
and management systems. An audit performs advisory functions; it identifies problems and proposes solutions, taking into account the errors which occur in the system.
222
Agnieszka Wał ga
Agnieszka Wał ga – magister, asystent w Katedrze Statystyki na Wydziale Zarzdzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Zainteresowania naukowo-badawcze: statystyka społeczna, statystyka pracy, statystyczna analiza
budetów gospodarstw domowych, aktywno ekonomiczna ludnoci, spójno ekonomiczna.
e-mail: [email protected]