ZARZĄD WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO STRATEGIA ROZWOJU

Transkrypt

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
SKRÓT DOKUMENTU
Lublin *październik * 2000
Spis treści
1.
2.
3.
4.
Podstawy metodyczne
Analiza SWOT
Wizja przyszłości
Cele i zasady strategicznego wprowadzania
WPROWADZENIE
Dokument strategii rozwoju województwa lubelskiego zawiera obszerny materiał merytoryczny charakteryzujący
nie tylko kierunki polityki rozwoju regionalnego lecz również jej uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne. Polityka
rozwoju regionalnego nabiera obecnie wielkiej wagi, głównie ze względu na przygotowania Polski do wstąpienia do Unii
Europejskiej. Politycy, intelektualiści, działacze społeczni i gospodarczy a także mieszkańcy regionu muszą poświęcać
coraz więcej uwagi kwestiom rozwoju regionalnego. Społeczność regionu powinna znać przynajmniej zasadnicze
elementy tej polityki sformułowanej i wdrażanej w życie przez samorząd województwa. Jej wyrazem jest właśnie
strategia rozwoju województwa. Trudno jest jednak rozpowszechnić tak obszerny dokument, wymagający często
dodatkowego komentarza. Proces popularyzacji strategii rozwoju województwa lubelskiego należy więc rozpocząć od
skróconej wersji dokumentu.
Skrót strategii rozwoju województwa lubelskiego zawiera jej najważniejsze elementy. Należą do nich:
•
•
•
•
elementy metodyczne z ich schematyczną ilustracją;
ważniejsze szanse i zagrożenia rozwoju województwa jako wynik diagnozy i analizy SWOT oraz podstawa wizji
przyszłości;
skrócona wizja przyszłego rozwoju zawierająca wariantowy opis zmian społeczno-gospodarczych w
scenariuszach szans i zagrożeń oraz opis spodziewanych efektów jako wynik wdrażania strategii;
misja strategii i cele strategicznego wspomagania rozwoju, w tym: cel generalny, priorytety rozwoju
województwa i cele wiodące w trzynastu dziedzinach strategicznych (pominięto tu obszerną listę celów
operacyjnych).
W przedstawionym skrócie pominięto wiele elementów zawartych w uchwalonym przez Sejmik Samorządowy
Województwa Lubelskiego pełnym dokumencie strategii. Pominięto pełny opis metodyczny strategii, opis uwarunkowań
polityki regionalnej państwa wynikających z Ustawy z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju
regionalnego (Dz. U. z dnia 14 czerwca 2000 roku) oraz wynikających z Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego
2001 - 2006 opracowanej w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w październiku 2000 roku. Pominięto
opisy narodowych strategii sektorowych i koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Pominięto wreszcie
opis poszczególnych funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych Unii Europejskiej, które są przeznaczone na
wspomaganie rozwoju krajów kandydujących do tej organizacji.
Skrót pomija także tytuły i opisy programów szczegółowych przewidzianych do realizacji na terenie województwa
lubelskiego w ramach strategii jego rozwoju. Przewidywane przedsięwzięcia będą w kolejnym etapie prac nad strategią
opracowane w formie wojewódzkich programów operacyjnych.
Prace nad strategią województwa trwają nadal zwłaszcza w części operacyjnej. Synteza strategii służy prezentacji
kierunków rozwoju województwa lubelskiego i umożliwia proces wzajemnego dostosowywania strategii rozwoju
regionalnego ze strategiami lokalnymi.
^I. PODSTAWY METODYCZNE
1.1. Istota i cechy strategii rozwoju województwa
Wspomaganie rozwoju województwa wymaga prowadzenia racjonalnej polityki rozwoju regionalnego. Jej
najważniejszym narzędziem jest długofalowa strategia rozwoju województwa określająca wybór kierunków i działań
wspomagających rozwój. Strategia zawiera hierarchicznie uporządkowany układ celów. Cele wyższego rzędu mają
charakter otwarty, długofalowy. Są zorientowane na około 15 lat. Podporządkowane są im cele operacyjne stanowiące
podstawę wyboru zadań określających konkretne przedsięwzięcia organizacyjne i inwestycyjne. Część celów
operacyjnych ma charakter otwarty, część zaś określa zamknięty zbiór zadań. Dzięki temu cały zbiór zadań zapisanych
w strategii może być dostosowywany do zmiennych uwarunkowań. Konieczne jest więc zachowanie ciągłości i
otwartości planowania strategicznego. Dokument strategii będzie aktualizowany w efekcie zmieniających się
obiektywnych uwarunkowań rozwoju regionalnego, a także w wyniku zmieniających się aspiracji rozwojowych
samorządu województwa. Aktualizacji podlegają nie tylko cele, lecz wszystkie elementy składające się na istotę strategii
rozwoju regionu.
1.2. Organizacja prac i proces uspołecznienia strategii
Z założeń do kontraktu wojewódzkiego i ustawy o samorządzie województwa wynika potrzeba szerokiej konsultacji
i współpracy w procesie tworzenia strategii rozwoju województwa. Współpraca ta powinna obejmować różnorodne
środowiska społeczne, w tym zawodowe, samorządowe i różne grupy interesów w regionie. Proces tworzenia strategii
rozwoju województwa lubelskiego jest szeroko uspołeczniony. Zaangażowane zostały do niego różne środowiska
społeczne, w tym zwłaszcza:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
środowisko samorządowe wszystkich szczebli w województwie;
wojewódzka administracja rządowa, ogólna i specjalna;
miejscowe środowisko naukowe różnych dyscyplin wiedzy;
środowisko przedsiębiorców;
organizacje pozarządowe funkcjonujące na terenie województwa;
środowisko ekologów;
społeczne środowisko kulturowe;
urbaniści z terenu województwa;
inne środowiska zawodowe i politycy.
Do prac nad strategią rozwoju województwa powołano kilka jednostek organizacyjnych, w tym:
•
•
•
•
zespół koordynujący prace opierający się w zasadniczej mierze na kadrze Wydziału Polityki Regionalnej
(dyrektor wydziału oraz zastępca dyrektora do spraw strategii rozwoju województwa i planowania
przestrzennego) z udziałem konsultanta zewnętrznego, nadzorowanego przez członka zarządu województwa;
trzynaście zespołów roboczych liczących po ok. 30 do 40 osób, przede wszystkim specjalistów w zakresie
wyodrębnionych dziedzin wspomagających rozwój. Na kierownika prac każdej grupy został powołany specjalista
- przedstawiciel środowiska naukowego, mający stopień lub tytuł naukowy. Zastępcą kierownika był wyznaczony
dyrektor odpowiedniego merytorycznie wydziału Urzędu Marszałkowskiego, a sekretarzem ds. organizacji prac
danej grupy pracownik tego wydziału. W każdej grupie roboczej pracowali specjaliści teoretycy i praktycy w
danej dziedzinie oraz radni Sejmiku Województwa Lubelskiego;
Radę Konsultacyjną składającą się z przedstawicieli samorządów lokalnych, powiatowych i organizacji
społeczno-zawodowych. Radzie przedstawiane były poszczególne opracowane części dokumentu celem
zebrania opinii i uwag. Uwagi przedstawicieli Rady wprowadzano do kolejnych wersji roboczych dokumentu;
Radę Ekspertów składającą się głównie ze specjalistów w określonych dziedzinach, w tym z przedstawicieli
środowiska naukowego województwa lubelskiego, często biorących również udział w pracach trzynastu grup
programowych. Ekspertom przedstawiano poszczególne części dokumentu i zbierano wnioski oraz uwagi.
1.3. Ogólny zarys metody
Istotnym celem opracowania strategii rozwoju województwa jest tworzenie podstaw merytorycznych, metodycznych
i organizacyjnych prowadzenia długofalowej polityki rozwoju regionalnego. Należy się spodziewać, że będzie to przede
wszystkim platforma aktywnej dyskusji i przedstawiania różnych opcji interesów rozwojowych. Ich identyfikacja i
porządkowanie jest podstawą, do określania układu celów rozwojowych, prowadząc w konsekwencji do uzyskania
także mechanizmy gospodarki rynkowej i inne istotne elementy ustrojowe wynikające z polityki państwa, jak też sytuację
społeczną oraz gospodarczą kraju, regionu i jego poszczególnych części.
Dokument strategii województwa lubelskiego składa się z sześciu szeregowo uporządkowanych części (etapów) prac.
Są to następujące etapy:
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO - UKŁAD DOKUMENTU
ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU
>>>
•
•
•
•
UWARUNKOWANIA PRAWNO-INSTYTUCJONALNE;
UNIA EUROPEJSKA - FUNDUSZE POMOCOWE;
WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA - EUROREGION BUG;
KRAJOWA POLITYKA ROZWOJU REGIONALNEGO
(STRATEGIE SEKTOROWE);
<<<
\/
DIAGNOZA PROSPEKTYWNA
•
>>>
•
•
BADANIA DZIEDZIN STRATEGICZNYCH
(czynniki endogeniczne)
BADANIA UWARUNKOWAŃ ZEWNĘTRZNYCH
(czynniki egzogeniczne)
MINITOROWANIE ZMIAN
<<<
\/
IDENTYFIKACJA MOCNYCH I SŁABYCH
STRON WOJEWÓDZTWA - ANALIZA SWOT
>>>
•
•
•
•
MOCNE STRONY (Strenghts)
SŁABE STRONY (Weaknesses)
SZANSE, MOŻLIWOŚCI (Opportunities)
ZAGROŻENIA (Threats)
<<<
PROJEKCJA ROZWOJU
>>>
•
•
•
SCENARIUSZ SZANS
SCENARIUSZ ZAGROŻEŃ
WIZJA PRZYSZŁEGO ROZWOJU
<<<
\/
CELE STRATEGICZNE
>>>
•
•
•
•
•
MISJA STRATEGII - CELE NADRZĘDNE
GENERALNY CEL STRATEGICZNY
PRIORYTETY ROZWOJU WOJEWÓDZTWA
CELE WIODĄCE W DZIEDZINACH STRATEGICZNYCH
CELE OPERACYJNE - ZADANIA
\/
DZIAŁANIA OPERACYJNE
•
•
•
PROGRAMY WOJEWÓDZKIE
PROGRAMY ELEMENTARNE
ORGANIZACJA I MONITOROWANIE WDROŻEŃ
<<<
opracowanie merytoryczne: J. Polski
1. podstawy metodyczne i instytucjonalno-prawne uwarunkowań zewnętrznych, stanowiące ramy całego
dokumentu. Jest to właśnie treść pierwszej części dokumentu. Część uwarunkowań zewnętrznych jest również
integralnym elementem wizji przyszłości. Stąd też jest umieszczona w części 4;
1
2. diagnoza stanu rzeczywistego, nazwana w pierwszej wersji "bilansem otwarcia" . W "bilansie..." opisano
osiem dziedzin życia społecznego i gospodarczego odpowiadających treścią trzynastu dziedzinom planowania
strategicznego. Ze względu na dostosowanie treści charakterystyki stanu rzeczywistego do potrzeb
planistycznych "bilans..." nazywany jest także diagnozą prospektywną. Tworzy podstawy do określenia mocnych
i
słabych
stron
województwa;
1
- "Bilans otwarcia" jest opublikowany w oddzielnym tomie: "Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego - Bilans Otwarcia"
3. identyfikacja i porządkowanie mocnych i słabych stron województwa, w tym szans i zagrożeń (analizy
SWOT), jako wyników diagnozy;
4. wizja przyszłości województwa uwzględniająca uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne rozwoju,
zawierające dwa alternatywne scenariusze przyszłości oparte odpowiednio na zagrożeniach i szansach,
określające też wizję przyszłego rozwoju, stanowiącą tło wyboru celów strategicznych;
PROJEKCJA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO - SCENARIUSZOWA WIZJA PRZYSZŁOŚCI
opracowanie merytoryczne: J. Polski; opracowanie graficzne: Z.B. Audi
5. misja strategii i cele strategiczne. Misja wyraża wartości, jakie należałoby w wyniku wdrażania strategii
osiągać, natomiast wieloszczeblowy układ celów strategicznych określa ogólną orientację działań
wspomagających rozwój (wybór drogi), kierunki rozwoju, dziedziny działań i zbiorcze zadania strategiczne
określone mianem celów operacyjnych oraz szczegółowe zasady wspierania rozwoju;
6. operacyjne elementy strategii, w tym programy wojewódzkie uporządkowane w trzynastu dziedzinach działań,
jako załącznik do strategii podlegający stałej aktualizacji
1.4. Zasady budowania i wdrażania strategii rozwoju województwa
Metodykę planowania strategicznego można ująć w kilku ogólnych prawidłowościach, traktowanych jako zasady
Wśród najważniejszych są:
1. zasada ciągłości i otwartości w procesie planowania strategicznego, popartego monitoringiem wdrażania
przedsięwzięć rozwojowych;
2. zasada elastyczności strategii rozwoju województwa wobec zmieniających się uwarunkowań rozwoju i kryteriów
ocen tych uwarunkowań;
3. zasada szerokiego partnerstwa wobec przyjętej strategii samorządów lokalnych i powiatowych oraz różnych
organizacji i ugrupowań społecznych;
4. zasada otwarcia strategii na nowe pomysły (innowacyjne) dotyczące przedsięwzięć o znaczeniu strategicznym;
5. zasada dostosowania celów strategii rozwoju województwa do zasad i celów polityki UE i narodowych strategii
rozwoju, a także do priorytetów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju;
6. zasada implikacji poszczególnych etapów planowania strategicznego, co oznacza oparcie treści etapów
następnych na poprzednich;
7. zasada cykliczności planowania strategicznego.
Wszelkie modyfikacje metody powinny spełniać te zasady. Przyszłe doskonalenie i aktualizacja dokumentu może
spowodować potrzebę wprowadzenia do nich uzupełnień.
1.5. Monitoring wdrażania strategii
Istota monitoringu polega na prowadzeniu stałych obserwacji, dokonywania ciągłych, systematycznych pomiarów,
określaniu narzędzi pomiarów przebiegu procesów, które nas interesują. Strategia województwa jest jednocześnie
narzędziem planowania i zarządzania przez wojewódzkie władze samorządowe, wspomaganiem rozwoju województwa.
Stosownie do tych dwóch funkcji strategii powstaje zasadne wyróżnienie dwóch sfer jej obserwacji i oceny. Jedną sferą
jest obserwacja strategii jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój z całą logiką uzasadniania tych
działań, drugą zaś jest obserwacja i ocena wdrażania zadań lub programów operacyjnych w życie.
Budowanie systemu monitorowania realizacji strategii i jej elementów operacyjnych będzie jednak łatwiejsze i
bardziej skuteczne w odwrotnej kolejności. Pierwotnym będzie monitoring wdrażania programów operacyjnych i
projektów przedsięwzięć o znaczeniu strategicznym. Wzorcem dla takiego monitoringu mogą być wskaźniki oceny
projektów finansowanych w ramach programu Phare - Spójność Społeczna i Gospodarcza. Wskaźniki te obejmują cztery
fazy wdrażania projektów. Są to:
Wskaźniki wkładu odnoszące się do zasobów (nakładów) mierzalnych zaangażowanych przez beneficjenta w trakcie
wdrażania projektu (kapitał, liczba osób zatrudnionych, liczba udziałowców finansujących przedsięwzięcie, inne);
Wskaźniki produktu opisujące rozmiar podejmowanych przedsięwzięć w ramach danego projektu, na przykład, długość
wybudowanej drogi o określonych parametrach użytkowych, ilość MŚP otrzymujących określoną pomoc, inne;
Wskaźniki rezultatu związane z bezpośrednimi i natychmiastowymi efektami przedsięwzięcia (projektu). Informują one
o zmianach, jakie nastąpiły tuż po wdrożeniu danego przedsięwzięcia. Efekty bezpośrednie mogą być mierzone
wartościowo i ilościowo, w tym przyrostem liczby miejsc pracy, wynikami ekonomicznymi firm itp.;
Wskaźniki oddziaływania opisujące efekty odległe w czasie lub efekty pośrednie nie ograniczające się do korzyści
beneficjentów (korzyści zewnętrzne). Pomiar tego typu efektów pośrednich jest tylko częściowo możliwy na wybranych
przykładach, dających się zidentyfikować i zmierzyć. Całość efektów pośrednich może nie być jednoznacznie określona,
może być jednak szacowana.
Dobierane wskaźniki monitorowania projektowanych przedsięwzięć powinny spełnić kilka podstawowych
warunków, przede wszystkim : powinny być trafnie dobrane, mierzalne umożliwiające porównania, wiarygodne i
dostępne.
Na przykładzie monitorowania projektów Phare 2000, 2001 będzie możliwe tworzenie warsztatu oceny wdrażania
innych projektowanych przedsięwzięć strategicznych. Stworzenie w miarę pełnego indeksu wskaźników monitorowania
projektów może stanowić podstawę do określenia monitorowania całej strategii rozwoju województwa. W strategii
wojewódzkiej powinny być monitorowane cele operacyjne a pośrednio również cele wyższego rzędu. Efekty wdrażania
projektowanych przedsięwzięć i programów operacyjnych powinny mieć wpływ na korekty układu celów strategicznych,
mocnych i słabych stron, w tym zagrożeń i szans zapisanych w dokumencie strategii. Innym polem monitorowania
strategii będzie obserwacja zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych rozwoju regionu. Będą to zmiany w polityce
regionalnej państwa i Unii Europejskiej. Będą to również innowacje zasługujące na uwzględnienie w strategii rozwoju
województwa.
^ II. ANALIZA SWOT
NAJWAŻNIEJSZE SŁABE I MOCNE STRONY, ZAGROŻENIA I SZANSE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA W
TRZYNASTU DZIEDZINACH DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH
WPROWADZENIE
Analiza mocnych i słabych stron poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego i stanu środowiska przyrodniczego
(analiza SWOT) jest podstawą tworzenia koncepcyjnej części strategii. Podstawą wskazania mocnych i słabych stron
województwa jest diagnoza sytuacji społecznej, środowiska przyrodniczego i gospodarki województwa lubelskiego oraz
ocena rzeczywistości oparta na opinii specjalistów różnych dziedzin uznanych za istotne w planowaniu strategicznym.
Analizę SWOT oparto na układzie wyodrębnionych trzynastu dziedzin działań wspomagających rozwój województwa.
Treść analizy jest z natury szersza niż treść działań objętych programami operacyjnymi. Obejmuje ona nie tylko pola
działań wspomagających rozwój lecz również pola efektów tych działań, na przykład stan gospodarki rynkowej, a w tym
poziom rozwoju przedsiębiorczości, której w zasadzie bezpośrednio nie można planować z pozycji władzy publicznej.
Przyjęcie w analizie SWOT podobnego układu dziedzin, jak w układzie celów i programów, może być czynnikiem
ułatwiającym w przyszłości wzajemne wewnętrzne dostosowania treści strategii do określonych mocnych i słabych stron.
Mocne strony województwa, w trzech wymienionych sferach, są cechami pozytywnymi z punktu widzenia
możliwości przyszłego rozwoju. Należą do nich wszelkie czynniki rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniające
także jakość środowiska przyrodniczego oraz możliwości jego dalszej poprawy. Rozwój traktowany jest tu jako wszelkie
pozytywne zmiany gospodarcze i społeczne z punktu widzenia poprawy poziomu życia mieszkańców, zamożności
działających na terenie województwa podmiotów gospodarczych, ochrony i powiększania różnorakich powszechnie
uznanych wartości. W analizie SWOT uwzględniono najważniejsze mocne strony województwa, podobnie jak też jego
słabe strony.
Słabe strony województwa są w istocie problemami jego funkcjonowania zarówno w sferze społecznogospodarczej jak i przyrodniczej. Problemy te mogą być różnie oceniane. Mogą to być ograniczenia progowe rozwoju,
łatwe lub trudne do pokonania. Mogą to być ostre ograniczenia lub nawet bariery rozwoju. Obejmują one całe
województwo, jego wybrane części lub miejsca.
Mocne i słabe strony województwa stanowią bezpośrednią podstawę do wnioskowania szans i zagrożeń rozwoju.
Niektóre zjawiska oceniane jako mocne bądź słabe strony mogą wywierać wpływ na rozwój województwa w sposób
odpowiednio pozytywny (szanse) bądź negatywny (zagrożenia). Zagrożenia mają zawsze charakter obiektywny,
wymagający działań zapobiegawczych. Szanse mogą być również obiektywne, jednakże poprzez strategię należy je
planowo i świadomie powiększać.
Wnioskowanie szans i zagrożeń w tej części dokumentu jest oparte na kombinacji wielu mocnych i słabych stron.
Innymi słowy, szanse i zagrożenia stanowią pochodną wielu czynników. Są też obciążone pewnym subiektywnym
podejściem do oceny, co zawsze jest nieuniknione w warunkach istnienia wielu kryteriów oceny.
Zespół programowy 1:
Rozwój gospodarczy - infrastruktura ekonomiczna
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ciągle istniejące zasoby Kadry praktycznie kwalifikowanej, w tym specjalistów z wielkiego przemysłu;
wysoki ogólny poziom wykształcenia społeczeństwa, w tym potencjał kadr technicznych i menedżerskich,
mieszkających głównie w większych miastach;
dostatecznie rozwinięta baza przemysłu, którą można jeszcze rewitalizować poprzez unowocześnienie
technologii.
dobrze rozwinięty strukturalnie przemysł spożywczy.
dobrze rozwinięty i utrzymujący swoją witalność przemysł spółdzielczy.
województwo jest zasobne w niektóre surowce dla rozwoju przetwórstwa przemysłowego.
istnieje dobra baza wyjściowa dla rozwoju ruchu innowacyjnego na terenie województwa. Struktura zaplecza
naukowo-badawczego i struktura działowo-gałęziowa gospodarki są między sobą korzystnie ukształtowane.
istnieją pierwsze zwiastuny nowoczesnych form infrastruktury ekonomicznej.
stosunkowo prężne są fundacje wspomagające rozwój przedsiębiorczości,
•
znaczącym potencjałem rozwoju gospodarki rynkowej, zwłaszcza małej i średniej przedsiębiorczości, jest
rozwijający się handel z krajami Europy Wschodniej, głównie z Ukrainą.
Szanse na bliższą i dalszą przyszłość
•
•
•
•
•
otwarcie i wzrost chłonności rynków wschodnich,
upowszechnianie nowoczesnych form infrastruktury wspomagającej przedsiębiorczość,
duże zasoby i dalszy rozwój kadr menedżerskich oraz technicznych dla gospodarki;
możliwość integracji przemysłu i innych działów gospodarki z nauką na rzecz badań i wdrożeń innowacyjnych
oraz zastosowań innowacyjnych w gospodarce;
tworzenie zaplecza bazy materialnej wielkiego handlu między Wschodem a Zachodem
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ogólnie niski poziom rozwoju gospodarczego regionu, niska produktywność sfery rynkowej (13 miejsce w PKB/1
mieszk.), niskie wpływy do budżetów lokalnych ze źródeł własnych, niskie dochody ludności,
niski poziom rozwoju drobnej i średniej przedsiębiorczości oraz przeciętnie niska produktywność firm na tle kraju;
przestarzała struktura gałęziowa przemysłu, o czym świadczy wysoki udział gałęzi tradycyjnych,
wysoki udział dużych podupadających i restrukturyzujących się zakładów przemysłowych w zatrudnieniu w
sferze rynkowej,
niski poziom nowoczesności technologicznej przemysłu,
niski udział kapitału zagranicznego w sferze rynkowej i niska atrakcyjność inwestycyjna województwa dla tego
kapitału;
niski poziom ruchu inwestycyjnego, zarówno w zakupach, jak i w budownictwie sfery rynkowej;
niski poziom wyposażenia województwa w infrastrukturę obsługującą bezpośrednio rozwój małej i średniej
przedsiębiorczości.
brak rozwiniętej sieci kapitału zabezpieczającego przedsiębiorców przed ryzykiem inwestycyjnym;
brak zintegrowanych systemów informacji rynkowej dla przedsiębiorców i konsumentów. Niski poziom rozwoju
działalności marketingowej w firmach i niedostatek jednostek obsługujących firmy w tym zakresie;
utrzymująca się a nawet pogłębiająca luka technologiczna między sferą produkcyjną w regionie, zwłaszcza w
przemyśle, a światowymi osiągnięciami w tym zakresie;
niski poziom ruchu innowacyjnego i brak współpracy nauki z produkcją w regionie;
brak rozwiniętego zaplecza badań i wdrożeń innowacyjnych w sferze produkcyjnej (pionowy postęp techniczny)
oraz niska aktywność importu nowoczesnych technologii (poziomy postęp techniczny);
brak zaplecza materialnego wielkiego handlu, w tym targów i wystaw handlowych, mających znaczenie krajowe i
międzynarodowe;
kurcząca się baza rodzimych banków, mających swoje centrale w regionie.
Zagrożenia
•
niski poziom zainwestowania województwa w sferze wszelkiej przedsiębiorczości i relatywnie niski poziom
nasycenia kapitałem po stronie producentów i konsumentów.
Restrukturyzacja rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
wysoki udział terenów o dobrych i bardzo dobrych glebach, zwłaszcza na Wyżynie Lubelskiej;
wysoki potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych, gotowych do rozwoju produkcji towarowej;
tworząca się nowoczesna infrastruktura zbytu produktów rolnych,
obecnie wystarczający jeszcze potencjał demograficzny wsi do rozwoju dużych, efektywnych gospodarstw
rolnych;
istniejący duży potencjał bazy naukowo-badawczej i innowacyjnej dla rolnictwa,
stosunkowo czyste środowisko przyrodnicze z punktu widzenia możliwości rozwoju produkcji tzw. zdrowej
żywności i możliwości ekologizacji produkcji rolnej;
•
istniejący wielostronnie rozwinięty potencjał przetwórstwa przemysłowego płodów rolnych na terenie
Lubelszczyzny.
Szanse
•
•
•
•
budowanej Giełdzie Rolno-Ogrodniczej koło Lublina;
otwarciu i aktywizacji wschodnich rynków zbytu żywności;
tworzeniu marketingu branżowego w rolnictwie i organizacji grup producenckich;
gotowości instytutów naukowych i uczelni regionu do działań innowacyjnych w rolnictwie.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
duże rozdrobnienie gospodarstw;
wysokie przeludnienie agrarne;
niska zamożność gospodarstw rolnych oraz niska skłonność do inwestowania i wdrażania innowacji w produkcji
rolnej;
wyjątkowe trudności w zbycie produktów rolnych;
niski poziom i niska skłonność do przedsiębiorczości wokół rolnictwa;
niski poziom wykształcenia rolników;
niski poziom obsługi wsi, w tym zarówno rolnictwa jak i gospodarstw domowych;
przeciętnie niska zamożność mieszkańców wsi, niezależnie od stopnia ich związania z rolnictwem;
niska dostępność ludności wiejskiej do lokalnych usług,
niski poziom urbanizacji wsi i niski poziom urozmaicenia znamion tej urbanizacji;
przeciętnie dalekie odległości do miast i do skoncentrowanych tam usług;
niska dostępność do pozarolniczych miejsc pracy dla ludności wiejskiej.
Zagrożenia
•
•
•
•
brak nadziei na szybkie przełamanie "zaklętego kręgu" dekoniunktury na produkty rolne i produkty przetworzone
pochodzenia rolniczego,
postępujące ubożenie wsi, brak dochodów ze źródeł pozarolniczych;
niekorzystne zmiany demograficzne na wsi.
niekorzystne zjawiska socjologiczne, w znacznym stopniu utrwalone historycznie. Jest to przede wszystkim niski
poziom wykształcenia i niewiara w pozytywne znaczenie postaw obywatelskich, niedocenianie roli
samoorganizacji mieszkańców gminy na rzecz rozwoju lokalnego, nie przejawianie skłonności do jakichkolwiek
inicjatyw w gospodarstwach rolnych, przedsiębiorczości pozarolniczej.
Zatrudnienie i rozwój zasobów ludzkich
Mocne strony
•
•
•
•
relatywnie wysoki udział ludności z wyższym wykształceniem i rozwój usług dydaktycznych w szkołach
prywatnych na poziomie licencjackim;
ożywiony ruch na rzecz masowego kształcenia młodzieży, zwłaszcza na poziomie szkół wyższych licencjackich.
znaczące zasoby kadr kwalifikowanych w sferze oświaty, kultury, służby zdrowia, w kulturze fizycznej;
znaczące zasoby bazy materialnej, zwłaszcza obiektów, we wszystkich dziedzinach usług publicznych,
Szanse
•
•
dynamicznym rozwoju kształcenia kadr oraz rozwoju infrastruktury oświatowej, głównie na poziomie szkół
wyższych i licencjackich publicznych oraz niepublicznych.
zasoby kadrowe i sieć obiektów.
Słabe strony
Rynek pracy
•
•
•
•
•
•
wysokie bezrobocie,
zbyt mocno rozproszone rynki przez niski poziom urbanizacji województwa;
wysoki poziom bezrobocia kadr z wyższym wykształceniem w regionie i niskie dostosowanie strukturalne
wykształcenia do możliwości aktywizacji w zawodach mających szanse we współczesnej gospodarce rynkowej
ciągle niskie efekty ruchu na rzecz przekwalifikowania kadr,
zbyt niska skłonność przedsiębiorców do rozwoju firm,
niska skłonność ludności, zwłaszcza młodzieży, do zakładania własnych drobnych firm oraz brak edukacji
nowych przedsiębiorców i inkubacji przedsiębiorczości.
Infrastruktura społeczna
•
•
•
•
•
•
•
niska efektywność systemu pomocy społecznej w regionie,
słabe dostosowanie systemu kształcenia zawodowego do potrzeb przełamywania bariery niskiej podaży miejsc
pracy;
małe wykorzystanie zaplecza materialno-kadrowego i usług w dziedzinach: kultury i kultury fizycznej, w tym
sportu wyczynowego i masowego;
niska sprawność funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w województwie i niska jakość obsługi pacjentów w
leczeniu doraźnym;
niski poziom zainwestowania klinik Akademii Medycznej w Lublinie i szpitali specjalistycznych, jak też szpitali
powiatowych;
nieskuteczny system bezpieczeństwa publicznego i walki z wszelkimi przejawami patologii społecznej,
kryzys ekonomiczny kraju najbardziej obciąża publiczne funkcje obsługi społecznej w tym służbę zdrowia i
oświatę.
Zagrożenia
•
•
•
•
•
•
•
brak wyraźnej dynamiki wzrostu miejsc pracy,
brak zainteresowania inwestorów zewnętrznych alokacją kapitału,
brak efektywnego wspomagania młodych początkujących przedsiębiorców w organizowaniu nowych, zwłaszcza
drobnych i średnich, firm;
brak wyraźnej perspektywy na wzrost strumieni finansowania usług publicznych, zarówno przez państwo, jak i
przez samorządy,
niewystarczający system wszechstronnej opieki nad niepełnosprawnymi i brak możliwości aktywizacji miejsc
pracy chronionej;
niska aktywność sportowa młodzieży, niski stopień wykorzystania obiektów sportowych, brak ruchu
inwestycyjnego w rozwoju bazy materialnej sportu;
nasilająca się przestępczość, zwłaszcza wśród młodzieży.
Nauka i szkolnictwo wyższe
Mocne strony
•
•
•
•
wysoki udział ludzi z wyższym wykształceniem w regionie,
znaczący potencjał szkół wyższych państwowych i prywatnych;
dobrze rozwinięte zaplecze naukowo-badawcze na rzecz rolnictwa;
wyraźna zgodność strukturalna między potencjałem naukowo - badawczym, a rozwiniętymi w regionie
dziedzinami gospodarki, co umożliwia w przyszłości integrację na rzecz rozwoju innowacji.
Szanse
•
•
•
duże zainteresowanie kształceniem w Lublinie obywateli krajów Europy Wschodniej,
rozwój współpracy lubelskich uczelni z placówkami naukowymi za granicą;
wymieniona w mocnych stronach zgodność strukturalna zaplecza badawczego regionu ze znaczącymi
•
dziedzinami działalności gospodarczej.
duże zainteresowanie w środowisku naukowym Lubelszczyzny strategią rozwoju województwa i wysoka
aktywność świata nauki w procesie wspierania rozwoju regionu;
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
jednostronnie rozwinięta struktura tradycyjnych kierunków kształcenia w szkołach wyższych
wieloletni brak aktywności inwestycyjnej państwa w rozwoju zaplecza materialnego szkół wyższych;
brak na Lubelszczyźnie sieci pozauczelnianych placówek naukowo-badawczych z wyjątkiem nauk rolniczych i
medycznych;
brak infrastruktury badań i wdrożeń innowacji, w tym brak efektywnego popytu ze strony podmiotów
gospodarczych na rodzime innowacje;
bardzo niska kondycja finansowa wszelkich państwowych jednostek naukowych;
brak wielu specjalistycznych szkół wyższych w regionie, zwłaszcza w dziedzinach kultury i kultury fizycznej.
Zagrożenia
•
•
•
narastająca luka pokoleniowa w sferze kadr naukowych,
brak dopływu kapitału do państwowych instytucji naukowych,
brak pomostu między sferą produkcyjną a nauką w regionie w sferze rozwoju innowacji.
Turystyka
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, łączące dolinę środkowego Wieprza z doliną Bugu, sąsiadujące po
wschodniej stronie Bugu z Pojezierzem Szackim;
Roztocze wypełniające bogato urzeźbionym krajobrazem,
dolina Wisły Środkowej i przylegające do niej obszary o bogatym urzeźbieniu, zwłaszcza w okolicach Kazimierza
Dolnego;
dolina Bugu na całym odcinku stanowiącym wschodnią i północną granicę województwa;
dolina Wieprza od źródeł aż do ujścia oraz doliny wielu mniejszych rzek na terenie regionu, w tym Tanwi,
Bystrzycy, Ciemięgi, Tyśmienicy, Krzny, innych;
znaczące w skali ponadkrajowej zespoły zabytkowej architektury i urbanistyki w tym: stare miasta Lublina,
Zamościa, Kazimierza Dolnego i wiele innych zespołów oraz obiektów rozproszonych po całym terenie
województwa; tradycje rękodzieła ludowego i artystycznego, wymagające jednak pewnego wspomagania w
rozwoju;
zabytki kultury żydowskiej i miejsca pamięci.
Szanse
•
otwarcie europejskie regionu i rozwój platformy współpracy na obszarze regionu między Europą Zachodnią a
Europą Wschodnią.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
mała popularność turystyczna regionu, zwłaszcza na tle innych regionów kraju;
niedostateczne zagospodarowanie terenów rekreacyjnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego i niektórych
terenów Roztocza z punktu widzenia atrakcyjności turystycznej - nieład przestrzenny nad jeziorami i w innych
atrakcyjnych obszarach;
powszechny brak właściwej bazy obsługi turystów, w tym bazy hotelowo-gastronomicznej, systemu
informacyjnego, imprez kulturalnych i rozrywki;
słabo rozwinięte szlaki wędrówek turystycznych;
niewystarczające dla ruchu turystycznego otwarcie komunikacyjne regionu;
brak marketingu turystycznego i niska aktywność na krajowych oraz międzynarodowych targach turystycznych;
•
•
•
brak infrastruktury ekonomicznej wspomagającej rozwój przedsiębiorczości w sferze obsługi turystyki;
bariera kapitałowa w dziedzinie rewaloryzacji kulturowych dóbr turystycznych i przygotowania ich dla turystów;
niewystarczająco rozwinięta działalność społeczna w regionie, wspierająca ruch turystyczny (imprezy kulturalne i
handlowe, konferencje naukowe i inne).
Zagrożenia
•
•
•
•
•
spadek rangi turystycznej regionu,
brak ruchu w drobnych przedsięwzięciach inwestycyjnych,
dalsze chaotyczne zabudowywanie i żywiołowe, bezładne zagospodarowanie obszarów turystycznych,
zubażanie dóbr turystycznych: przyrodniczych i kulturowych,
bariera kapitałowa regionu, która nie tylko nie pomnaża oferty dóbr i usług lecz także ogranicza popyt i
możliwości działań marketingowych na jego rozszerzenie.
Kultura i dziedzictwo narodowe
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
bogactwo obiektów i całych zespołów dziedzictwa kulturowego,
wielokulturowy charakter dziedzictwa kulturowego
różnorodna i bogata oferta kulturalna.
działalność licznej grupy teatrów alternatywnych, z których wiele zyskało sobie renomę europejską lub wręcz
światową.
Towarzystwo Muzyczne w Lublinie jest organizatorem Międzynarodowego Konkursu Młodych Skrzypków im. K.
Lipińskiego i H. Wieniawskiego oraz Ogólnopolskiego Konkursu Skrzypcowego im. St. Serwaczyńskiego.
wielki potencjał społecznego ruchu kulturalnego w województwie.
prawdziwe "zagłębie" folkloru polskiego.
Lublin jako jeden z największych w kraju ośrodków wydawniczych,
prężne kulturalnie środowisko akademickie oraz znaczący ośrodek prasowy,
Szanse
•
•
•
bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego stanowi oparcie dla rozwoju turystyki.
zasoby i walory dziedzictwa kulturowego, odpowiednio promowane, mogą być czynnikiem podnoszącym rangę
regionu;
wiele nowych inicjatyw współpracy kulturalnej między lubelskimi instytucjami kultury a ich odpowiednikami w
kraju i za granicą,
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
brak sal koncertowych we wszystkich większych miastach województwa,
brak w stolicy regionu bazy, spowodowanego trudnościami w zakończeniu "historycznej" już budowy Teatru i
Filharmonii;
niekorzystna perspektywa przełamania braków w innych ośrodkach;
brak profesjonalnej instytucji zajmującej się promocją kulturalną Lubelszczyzny,
niepokojący stan zaplecza technicznego i wyposażenia placówek kultury,
poczucie niepewności co do dalszego istnienia placówek kultury;
utrudnienie wypełniania podstawowych zadań samorządów, związanych z realizacją mecenatu nad kulturą;
brak sprzyjających warunków prowadzenia mecenatu nad kulturą przez rodziny i firmy;
nikłe możliwości zachowania na obecnym poziomie ochrony krajobrazu kulturowego
brak dostatecznych środków finansowych na remonty i konserwacje zabytków
Zagrożenia
•
coraz wyższa dekapitalizacja bazy materialnej aż do jej utraty;
•
•
zanik kadry, na której oparta jest działalność kulturalna;
zmniejszanie się liczby instytucji i organizacji prowadzących działalność kulturalną.
Ochrona środowiska
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
czyste powietrze atmosferyczne;
znaczne zasoby wód podziemnych bardzo dobrej jakości,
zachowany względnie naturalny stan trzech największych dolin rzek regionu: Wisły, Bugu i Wieprza;
zakwalifikowanie doliny Bugu do Europejskiego Systemu Korytarzy Ekologicznych,
dobre i bardzo dobre warunki glebowe na Wyżynie Lubelskiej i na Roztoczu;
stosunkowo dobry stan znacznej części lasów państwowych;
zachowane jeszcze dość liczne ostoje rzadkich gatunków fauny i flory,
wysoka przydatność środowiska przyrodniczego dla rozwoju turystyki, lecznictwa uzdrowiskowego i produkcji
zdrowej żywności;
wysoki potencjał intelektualny i naukowo-badawczy Lublina ze specjalistycznymi studiami w zakresie ochrony
środowiska.
Szanse
•
•
•
•
•
•
poprawa stanu niektórych komponentów środowiska, zwłaszcza flory, poprzez zaplanowane inwestycje
proekologiczne;
sukcesywne zwiększanie powierzchni leśnej i poprawa struktury ekologicznej lasów,
renaturalizacja niektórych zdegradowanych ekosystemów;
upowszechnianie ekologicznych form rolnictwa i produkcji zdrowej żywności;
uprawa ziół oraz rozwój funkcji agroturystycznej i dydaktycznej na wielu obszarach;
rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska w ramach Euroregionu Bug i w przyszłej
zjednoczonej Europie.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
transgraniczny napływ zanieczyszczonego powietrza,
na ogół małe zasoby wody i niska jakość wód podziemnych,
rzadka sieć i małe zasoby wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie ich w zdecydowanej większości;
degradacja struktury ekologicznej dużej części cieków,
duży udział (ok. 40%) lasów prywatnych w ogólnej powierzchni lasów oraz na ogół słaby ich stan ekologiczny;
brak skutecznej ochrony prawnej wielu unikatowych ostoi flory i fauny,
słabo rozwinięty system oszczędności surowców i energii oraz gospodarki odpadami;
nasilająca się chaotyczna zabudowa wielu terenów o bardzo wysokich walorach przyrodniczych i
krajobrazowych,
Zagrożenia
•
•
•
•
•
•
żywiołowość zabudowy, zwłaszcza wokół Lublina i innych średnich miast oraz przy trasach komunikacyjnych,
ciągle intensyfikujący się ruch komunikacyjny bez towarzyszących temu działań łagodzących i
rekompensujących ujemne tego następstwa.
ciągły brak radykalnych rozwiązań techniczno-organizacyjnych w zakresie gospodarki odpadami z
zastosowaniem ich recyklingu;
zbyt powolny rozwój infrastruktury technicznej ochrony środowiska;
zbyt słabe zabezpieczenie gleb przed erozją;
niedoinwestowanie nauki i szkolnictwa jako dziedzin,
Rozwój dróg i komunikacji
Mocne strony
Sieć drogowa
•
Nadgraniczne położenie województwa na faktycznie (a tym bardziej potencjalnie) ważnych szlakach
komunikacyjnych nadaje krajową rangę niektórym odcinkom dróg.
Kolej
•
•
•
•
•
•
•
•
Na terenie naszego województwa działają obecnie jednostki organizacyjne Generalnej Dyrekcji Kolei
Państwowych,
Przez województwo lubelskie przebiegają:
europejski korytarz transportowy na kierunku: Berlin - Warszawa - Mińsk Białoruski - Moskwa.
linia kolejowa Gdynia/Gdańsk- Warszawa - Lublin - Dorohusk/Jagodin - Kowel - Odessa jako fragment ważnego
połączenia europejskiego łączącego Morze Bałtyckie (porty Gdynia/ Gdańsk) z Morzem Czarnym (port w
Odessie).
linia LHS (Linia Hutniczo - Siarkowa), która jest linią kolejową o prześwicie 1520 mm tj. o prześwicie, który jest
standardowy dla sieci kolejowej Ukrainy i krajów WNP. Stanowi ona ważne połączenie między Polską a Ukrainą.
przez teren województwa lubelskiego przebiega 5 linii o znaczeniu krajowym o łącznej długości 780,0 km.
na terenie województwa położone są także linie kolejowe o znaczeniu lokalnym.
Ogółem długość linii kolejowych na terenie województwa wynosi 1056,0 km i to jest istotny potencjał
infrastruktury
komunikacyjnej.
Przejścia graniczne
Potencjałem są istniejące przejścia graniczne.
Komunikacja lotnicza
•
tradycja tej działalności w regionie, wyszkolona kadra pilotów i obsługi technicznej, jak też istniejąca
infrastruktura techniczna.
Szanse
•
•
współpraca z państwami Europy w wyniku przystąpienia RP do Unii oraz przynależność do Euroregionu Bug
Szlaki komunikacyjne tworzą szansę dla regionu jako międzynarodowego węzła komunikacyjnego.
Słabe strony
Sieć drogowa
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
brak dróg szybkiego ruchu - na zakwalifikowanych 563,8 km dotychczas żadna z dróg nie posiada parametrów
drogi ruchu szybkiego;
brak obwodnic miast i miejscowości,
niedostosowane do potrzeb ruchu układy komunikacyjne większych miast;
brak parkingów strategicznych na obrzeżach miast;
niedostosowany do potrzeb ruchu tranzytowego układ komunikacyjny miasta Lublina, przez teren którego
przebiegają główne ciągi komunikacyjne;
niedostosowane parametry geometryczne dróg do wymagań ruchu;
duża liczba wypadków drogowych;
brak dostatecznej nośności konstrukcji nawierzchni. Na sieci dróg krajowych ok.50% dróg posiada konstrukcje
nawierzchni niedostosowaną do nacisków 100kN/oś;
nienormatywne obiekty mostowe (z uwagi na nośność i skrajnię);
powszechnie pogarszający się od kilku lat stan techniczny nawierzchni;
pogarszający się stan techniczny obiektów mostowych;
zbyt mała ilość przepraw przez duże rzeki,
•
•
•
•
•
•
•
geometria wielu skrzyżowań niedostosowana jest do potrzeb wzrastającego ruchu;
ograniczona dostępność do sieci powiatowych i gminnych dróg o nawierzchni twardej;
opóźnienia w stosunku do potrzeb w zakresie: budowy i modernizacji ciągów pieszych, przebudowy zatok
autobusowych, budowy kanalizacji burzowej,
zbyt mała liczba miejsc obsługi podróżnych ( MOP ).
w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat obserwuje się systematyczny spadek udziału transportu kolejowego w
ogólnych przewozach.
kolej przeżywa okres poważnych braków finansowych,
wiele odcinków linii kolejowej na terenie województwa przeżywa głęboki kryzys rentowności.
•
•
•
brak stosownych umów ze stroną białoruską i ukraińską w zakresie rozbudowy przejść istniejących oraz
otwierania nowych;
niezadowalający stan techniczny dróg dojazdowych, zarówno po stronie województwa lubelskiego, jak i po
stronie graniczących państw;
niedostatecznie rozwinięta infrastruktura funkcjonujących drogowych przejść granicznych.
•
•
brak lotniska pasażerskiego oraz brak skutecznych działań w celu dostosowania istniejących lotnisk
specjalistycznych do potrzeb wielofunkcyjnego transportu lotniczego (Świdnik, Radawiec, Biała Podlaska).
brak środków finansowych lub inwestora poważnie zainteresowanego budową lotniska regionalnego w
aglomeracji lubelskiej i budową lotniska typu Cargo w Białej Podlaskiej.
Zagrożenia
Sieć drogowa
•
•
•
•
zwiększają się potrzeby remontowe w grupie zabiegów droższych.
największa ilość nawierzchni dróg wojewódzkich w stanie złym i niezadowalającym występuje na drogach o
obciążeniu ruchem średnim i ciężkim,
Drogi powiatowe także w 60% są w złym stanie technicznym,
wiele dróg gminnych posiada nawierzchnię nieutwardzoną.
Kolej
•
dekapitalizacji majątku trwałego,
•
Opóźnienia budowy i rozbudowy przejść granicznych,
•
Długotrwałe opóźnienia budowy lotniska dla aglomeracji lubelskiej
Rozwój energetyki
Mocne strony
•
•
krajowy system energetyczny, w tym źródła energii elektrycznej funkcjonujące w sąsiedztwie województwa
lubelskiego,
większość głównych ośrodków osadnictwa w województwie zasilana jest dwustronnie, a istniejące sieci
•
•
•
•
przesyłowe zapewniają pełny dostęp do energii elektrycznej. Sieć przesyłowa 220kV i 110kV oraz stacje
transformatorowe 110/SN posiadają rezerwy mocy elektrycznej;
duże zasoby węgla kamiennego (kopalnia Bogdanka) oraz wysokoprężne rurociągi gazu ziemnego na terenie
województwa,
istnieje możliwość powstania na obszarze województwa źródeł energii produkowanej w skojarzeniu,
województwo lubelskie jest zasilane z dwu stron przez wysokoprężne gazociągi,
lubelski ośrodek akademicki wykształcił liczne kadry na poziomie wyższym dla wszystkich sfer działalności
gospodarczej, w tym specjalistów dla energetyki.
Szanse
•
•
•
•
bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów węgla kamiennego w Lubelskim Zagłębiu Węglowym, z
rozważeniem możliwości budowy elektrowni konwencjonalnej;
zagospodarowanie złóż gazu ziemnego z okolic Lublina;
wykorzystanie możliwości uprawy roślin energetycznych głównie w dolinach rzek, w tym wierzby, na opał;
wykorzystanie gazociągów magistralnych, przebiegających przez województwo, do bardziej powszechnego
zaopatrzenia województwa w gaz.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
niższe niż w innych dziedzinach urynkowienie firm produkcji i dystrybucji energii;
słabe wyposażenie województwa w gaz przewodowy,
brak bloku gazowego w elektrociepłowni Lublin Wrotków i tym bardziej w innych elektrociepłowniach;
brak elektrowni zawodowej na terenie województwa,
brak rezerw w sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego napięcia mogących sprostać zwiększonemu
poborowi energii.
niejednolitość podporządkowania administracyjnego poszczególnych branż zaopatrzenia energetycznego.
Zagrożenia
•
•
•
•
•
braku na terenie województwa elektrowni zawodowej,
wysokiej dekapitalizacji i niesprawności linii średnich i niskich napięć
braku sieci rozprowadzającej gaz po całym obszarze województwa;
braku bloków gazowych w elektrociepłowniach lokalnych,
braku infrastruktury zapewniającej substytucję poszczególnych mediów zaopatrzenia energetycznego, co
pogarsza ekonomikę zaopatrzenia energetycznego odbiorców.
Współpraca transgraniczna
Mocne strony:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
dalsza poprawa stanu środowiska przyrodniczego, charakteryzującego się wysokimi walorami ekologicznymi i
użytkowymi;
udostępnianie atrakcyjnych dóbr turystycznych, szczególnie przyrodniczych i kulturowych do rozwoju turystyki;
przygotowanie infrastruktury transgranicznego ruchu turystycznego po wszystkich stronach granicy;
duża aktywność samorządów po polskiej stronie granicy w rozwoju współpracy transgranicznej;
możliwość usprawnienia istniejącego już rusztu komunikacji międzynarodowej i lokalnej poprzez polską granicę
wschodnią;
umacnianie bliskości kulturowej z Ukrainą i Białorusią;
istnienie Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie,
istnienie bazy naukowej, w tym intelektualnej i dydaktycznej po stronie polskiej, nastawionej na kontakty ze
Wschodem;
zaawansowany stan infrastruktury ekonomicznej po stronie polskiej, tworzący bazę współpracy rynkowej z
możliwością wspomagania podstaw rozwoju przedsiębiorczości u wschodnich sąsiadów.
Szanse
•
•
•
dotychczasowa trójstronna aktywność środowisk administracyjnych i naukowych, przygotowująca integrację
transgraniczną EB;
gotowość społeczna Lubelszczyzny do współpracy z mieszkańcami Ukrainy i Białorusi
przygotowywanie infrastruktury naukowej do współpracy, w tym: podejmowanie starań o założenie Uniwersytetu
Polsko-Ukraińskiego i aktywność lubelskiego Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej we współpracy społecznej.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ciągła dominacja wizyt oficjalnych przedstawicieli władz nad roboczymi kontaktami fachowców i zintegrowanego
organizacyjnie lobby biznesu;
trudne warunki odpraw celnych na poszczególnych przejściach granicznych,
różnice w prawie celnym i niezadowalające polsko-ukraińskie porozumienia celne,
niedostateczna tzw. drożność gospodarcza i ruch pieszy poprzez granicę.
brak lokalnych przejść granicznych jest w Hrubieszowie i we Włodawie,
liczne niedogodności natury technicznej. Pierwszym jest słabo urządzona sieć komunikacyjna, w tym brak dróg
szybkiego ruchu i brak lotniska międzynarodowego w województwie lubelskim,
niedostateczny rozwój sieci telekomunikacyjnej i teleinformacyjnej na Ukrainie,
zbyt wolno następujące przemiany ustrojowe, w tym budowanie systemu rynkowego u wschodnich sąsiadów,
niski poziom infrastruktury technicznej przejść granicznych i dróg dojazdowych do przejść po stronie ukraińskiej;
nie uregulowany sposób finansowania Euroregionu Bug;
niewielkie zainteresowanie strony wschodniej projektami wymagającymi współfinansowania;
niezadowalający stan bezpieczeństwa publicznego u wschodnich sąsiadów;
Zagrożenia
Opóźnienia w podejmowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie:
•
•
•
•
•
•
ochrony środowiska (czysty Bug, Roztocze, inne);
przygotowania infrastruktury komunikacyjnej po wschodniej stronie granicy;
przygotowania systemu transgranicznej współpracy bankowej;
przygotowania systemu współpracy handlowej i przemysłowej;
przygotowania infrastruktury ruchu turystycznego;
uruchomienia współpracy naukowo-badawczej.
Instytucjonalne przygotowanie regionu lubelskiego
do integracji z Unią Europejską
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
organy rządowej i samorządowej administracji wojewódzkiej działają w sposób skoordynowany na rzecz
integracji europejskiej.
instytucje publiczne działające na obszarze obecnego województwa lubelskiego dysponują już pewnym
doświadczeniem związanym z absorpcją środków pomocowych wdrażaniem polityki integracyjnej, współpracą
międzynarodową i wymianą kulturalną
w województwie wykrystalizowały się silne struktury mogące ułatwiać i stymulować kontakty z Unią Europejską
oraz krajami do niej należącymi.
w województwie istnieje już stosunkowo dobrze ukształtowana sieć organizacji pozarządowych, które mogą
aktywnie włączyć się w proces kształcenia unijnego i szerzenia idei społeczeństwa obywatelskiego;
na obszarze województwa działają obiekty infrastrukturalne o znaczeniu ponadregionalnym,
istnieje ścisła i wielostronna współpraca zagraniczna pomiędzy jednostkami samorządu szczebla regionalnego i
lokalnego z partnerami z krajów Unii Europejskiej.
województwo lubelskie dysponuje wieloma walorami przyrodniczymi i kulturowymi, mogącymi stanowić ważny
czynnik jego atrakcyjności (np. turystycznej) dla mieszkańców państw Europy Zachodniej;
silne związki i szereg elementów kultury wspólnych z pobliskimi terenami należącymi do Białorusi i Ukrainy
(język mówiony, zwyczaje itd.) oraz uczestnictwo w największym pod względem obszaru Euroregionu Bug,
ułatwi nie tylko integrację transgraniczną,
Szanse
•
•
•
przyszłe położenie województwa lubelskiego na granicy Unii Europejskiej może skłonić władze Unii do
szczególnie intensywnego wspierania rozwoju i funkcjonowania tego obszaru,
problemy i możliwości obszaru województwa są dobrze znane w strukturach UE.
aktywność regionalnych animatorów rozwoju i "unionizacji" województwa ma już istotny i ciągle pomnażany
bagaż doświadczeń we współpracy z instytucjami UE.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
obawa znacznych grup społeczeństwa województwa lubelskiego, głównie mieszkańców wsi, przed nieznanymi
skutkami integracji z Unią Europejską
brak zintegrowanego programu kształcenia i upowszechniania wiedzy o Unii Europejskiej w regionie,
koordynowanego przez instytucję na poziomie województwa;
wciąż niedostatecznie rozwinięta promocja regionu lubelskiego,
wysoce niezadowalające przygotowanie sektora produkcyjnego w regionie (rolnictwa oraz małych i średnich
przedsiębiorstw) do funkcjonowania na rynkach unijnych;
słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna,
słaba dostępność komunikacyjna województwa lubelskiego przede wszystkim od strony państw Europy
Zachodniej,
słabe wyposażenie i niedostateczna przepustowość większości przejść granicznych,
Zagrożenia
•
•
•
•
•
•
•
•
przegrywanie konkurencji międzyregionalnej z regionami bogatszymi w zdobywaniu środków pomocowych z UE,
brak jasno określonych kryteriów, procedur prawnych i w pełni uporządkowanych procedur administracyjnych,
służących do integracji z Unią Europejską,
daleko idąca centralizacja przyznawania województwom środków z funduszy pomocowych, pozostająca w gestii
różnych resortów.
jak dotychczas brak wiedzy o mechanizmach finansowania programów rozwoju regionalnego z budżetu
centralnego.
duża niepewność co do rozwoju sytuacji politycznej na wschodzie Europy,
niestabilność gospodarki naszych wschodnich sąsiadów.
poczucie zagrożenia państw sąsiadujących z Lubelszczyzną - Ukrainy i Białorusi -procesem integracji Polski z
UE. Wprowadzenie przez Polskę silniejszej kontroli granicy wschodniej może doprowadzić do wzrostu utrudnień
w ruchu przygranicznym, a w rezultacie do załamania się wymiany społeczno-gospodarczej;
poczucie zagrożenia mieszkańców Lubelszczyzny przystąpieniem do Unii,
Rozwój lokalny i regionalny
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
szlaki komunikacyjne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym z planowaną budową nowych dróg szybkiego
ruchu;
położenie większości miast na tych szlakach lub w ich pobliżu, co
obsługa przeważającej części transgranicznego ruchu komunikacyjnego, skierowanego na Ukrainę i na Białoruś.
obecnie ukształtowana sieć miast, umożliwiająca budowanie policentrycznego układu przestrzennego ośrodków
generujących rozwój obszaru,
znaczące w gospodarce kraju surowce mineralne,
stosunkowo niski stopień zniszczenia walorów krajobrazowych ich zabudową na obszarach turystycznie
najcenniejszych,
stosunkowo niski stopień obciążenia środowiska przyrodniczego wszelkimi zanieczyszczeniami, zwłaszcza
•
powietrza.
ruszt osadniczo-komunikacyjny oraz niezbyt wysoka gęstość zaludnienia całego obszaru.
Szanse
•
•
•
•
•
możliwość kształtowania rozwoju Lublina w formie wielocentrycznej w oparciu o najbliżej istniejące i promieniście
rozłożone ośrodki miejskie,
terenowe możliwości rozwoju byłych trzech miast wojewódzkich i Puław do poziomu miast stutysięcznych.
Wynika to z potrzeb tworzenia przeciwwagi dla Lublina w zakresie dostępu z każdego miejsca rozległego
województwa do usług wyższego rzędu, w tym do nauki, kultury, imprez sportowych i innych;
budowę nowych transeuropejskich szlaków komunikacyjnych "kanalizujących ruch nie tylko międzynarodowy i
krajowy lecz również większą niż dotychczas część ruchu wewnątrzregionalnego;
znaczny potencjał demograficzny wsi, który może stanowić w przyszłości masę imigrantów do pobliskich miast.
absorpcja osadnictwa w miastach, która może ułatwić w dłuższym okresie czasu porządkowanie struktury
osadniczej na terenach wiejskich. Jest to szansa zwłaszcza dla poprawy krajobrazu i możliwości opanowania
rozproszonej emisji wszelkich zanieczyszczeń środowiska.
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zapóźnienia cywilizacyjne we wszystkich dziedzinach życia,
najrzadsza w Polsce sieć miast.
niski poziom rozwoju bazy ekonomicznej miast w działach pozarolniczych oraz nadmierne rozdrobnienie
rolnictwa i przeludnienie agrarne na wsi;
zbyt niski poziom rozwoju bazy ekonomicznej oraz zbyt uboga struktura funkcji usługowych w poszczególnych
miastach i na terenach wiejskich;
jaskrawe dysproporcje między wielkością Lubelskiego Zespołu Miejskiego (Lublin + Świdnik) liczącego 400 tys.
mieszkańców a pozostałymi miastami, z których tylko cztery przekracza poziom 50 tys. mieszkańców.
nieuporządkowany w sensie funkcjonalno-przestrzennym rozwój miast regionu oparty na żywiołowej,
nieuporządkowanej zabudowie okolic miasta.
niski udział ludności miast w ogólnej liczbie ludności województwa, wynoszący tylko 46.7%;
duże powierzchnie województwa słabo obsługiwane przez miasta.
słaba drożność komunikacyjna województwa zdeterminowana niskimi standardami technicznymi dróg,
stanowiących ponadregionalne szlaki komunikacyjne i dróg o znaczeniu wewnątrzregionalnym.
niskie standardy powiązań komunikacyjnych między miastami oraz wsią,
żywiołowo rozwijające się budownictwo mieszkaniowe na terenach wiejskich, wzmagające chaos w strukturze
przestrzennej tych terenów,
powszechne kojarzenie obszaru województwa z wszelkimi negatywnymi cechami peryferyjności położenia.
Zagrożenia
•
•
•
•
•
•
niski stopień zainteresowania inwestorów zewnętrznych alokacją kapitału na tym terenie;
nieprzerwanie niski popyt wewnętrzny w regionie na dobra i usługi komercyjne;
niskie tempo pomnażania kapitału w słabo rozwiniętej sferze rynkowej;
ciągły brak środków własnych samorządów na inwestycje publiczne,
ubożenie miast i terenów wiejskich,
żywiołowość w budownictwie mieszkaniowym i biznesowym, powodująca pogorszenie estetyki krajobrazu,
Marketing regionalny
Mocne strony
•
•
możliwa do osiągania w przyszłości przez różne podmioty "renta" nadgranicznego położenia województwa z
ważnymi szlakami komunikacyjnymi;
znaczące zasoby kadry przeważnie wykształconej w lubelskim ośrodku naukowym i potencjał kształcenia na
poziomie szkół średnich oraz wyższych;
•
•
•
•
•
•
•
istniejący niedostatecznie wykorzystany majątek produkcyjny i infrastrukturalny,
znaczący potencjał produkcyjny rolnictwa, mający swoje oparcie w zasobach ludzkich i w rolniczej przestrzeni
produkcyjnej;
duże terenowe i infrastrukturalne możliwości rozwoju miast,
znaczący potencjał kulturowych i przyrodniczych dóbr turystycznych;
mało obciążone środowisko przyrodnicze;
potencjał kadrowy i organizacyjny rozwoju działalności kulturalnej;
funkcjonująca struktura organizacyjna Euroregionu Bug.
Szanse
•
Szanse na wdrażanie praktyki marketingowej w strategii województwa opierają się na wszystkich wymienionych i
nie wymienionych potencjałach. Ponadto ważną szansę stanowi kadra Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie i
związanych z nim osób, organizacji i instytucji, które wyrażają gotowość podejmowania pracy nad systemem
marketingowym województwa.
Słabe strony
•
•
•
•
w woj. lubelskim nie jest przygotowany odpowiednio atrakcyjny tzw. "produkt marketingowy" dla inwestorów
rynkowych, instytucji niezależnych od administracji terenowej - publicznej, dla turystów i dla ludności
wybierającej w regionie miejsce zamieszkania;
woj. lubelskie charakteryzuje się niskimi standardami wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej,
przejawem niskiej jakości produktu marketingowego jest zbyt niski stopień urbanizacji województwa. Udział
ludności wiejskiej wynosi tu ponad 53% ogółu mieszkańców. Niski jest też udział miast średnich i dużych w
liczbie miast województwa,
problemem marketingowym jest też struktura i znaczenie funkcji metropolitarnych Lublina. Poziom rozwoju
działalności kulturalnej, ponadwojewódzkich instytucji administracyjnych, sportu wyczynowego, obsługi turystyki
jest widziany na ogół niekorzystnie.
Zagrożenia
•
•
•
•
Największym zagrożeniem dla skutecznego marketingu województwa jest niski poziom współpracy Polski i
Europy Zachodniej jak i Wschodniej,
zagrożeniem rozwoju województwa lubelskiego jest utrzymujący się dystans w poziomie rozwoju do większości
województw w kraju,
ważnym zagrożeniem jest głęboki i długotrwały kryzys na rynku pracy,
Ostatecznie zagrożeniem może okazać się powszechny brak wiary w celowość i skuteczność praktyki
marketingowej.
Przegląd mocnych i słabych stron, w tym szans i zagrożeń województwa na rozwój i dostosowanie do warunków
integracji Polski z Unią Europejską nasuwa wnioski o kluczowym znaczeniu dla orientacji strategii. Województwo
lubelskie nie ma na tyle mocnych potencjałów endogenicznych (wewnątrzregionalnych), aby obrać drogę rozwoju przede
wszystkim "własnymi siłami". Mogą one okazać się jednak na tyle znaczące, aby tworzyć dogodną sytuację dla
wykorzystania potencjałów egzogenicznych (pochodzących spoza województwa). Warunkiem uruchomienia tych
potencjałów jest sprzyjająca województwu przyszła krajowa polityka regionalna (interregionalna) i realna pomoc Unii
Europejskiej. Jest to warunek konieczny zmiany wizerunku województwa lubelskiego z regionu peryferyjnego na region
transeuropejski. Możliwość połączenia potencjałów zewnętrznych (egzogenicznych) z wewnętrznymi (endogenicznymi)
stworzy z pewnością korzyści dodatkowe, traktowane jako tzw. "efekty synergiczne". Potencjały zewnętrzne jako
czynniki przyszłej aktywizacji regionu są oczekiwane w:
•
•
•
•
•
pomocy państwa w ramach wyrównywania szans rozwojowych między regionami,
dostępności do funduszy pomocowych Unii Europejskiej, do której Polska zamierza przystąpić;
dopływie prywatnego kapitału krajowego i zagranicznego,
możliwościach ekspansji gospodarki Lubelszczyzny na rynki wschodnie
zainteresowaniu turystów regionem lubelskim.
Przypływający do regionu kapitał z wymienionych źródeł będzie musiał być efektywnie lokowany. Alokacja kapitału
prywatnego nie jest problemem strategii rozwoju województwa. Przedsiębiorstwa kierują się motywem maksymalizacji
zysku i działają zgodnie z obiektywnymi warunkami ekonomicznymi. Kwestia efektywności ekonomicznej dotyczy
kapitału lokowanego głównie w sferze publicznej. Jest ona jednym z najważniejszych wyzwań strategii rozwoju
województwa. Wymaga uświadomienia podmiotom polityki regionalnej kolejności i obszaru działań, czyli sekwencyjnego
podejścia do wdrażania programów wojewódzkich oraz elementarnych. Propozycją kolejności usuwania problemów i
uaktywniania potencjałów rozwojowych może być wizja przyszłości województwa, szczególnie jej scenariusz szans.
^ III. WIZJA PRZYSZŁOŚCI
3.1. Uwagi wprowadzające
Wizja przyszłości jest opisem przyszłego wizerunku społeczno-gospodarczego województwa, jaki powinien być
osiągnięty dzięki wdrażanej strategii rozwoju. Podstawą formułowania wizji są ważniejsze uwarunkowania wynikające z
cech przyrodniczych, społecznych i gospodarczych województwa. Są to uwarunkowania wewnątrzregionalne.
Syntetycznie są scharakteryzowane przez szanse i zagrożenia w analizie SWOT. Druga grupa uwarunkowań wynika z
cech położenia województwa w układzie krajowym i międzynarodowym, stanu prawno-ustrojowego państwa, krajowej
polityki rozwoju, akcesji Polski do Unii Europejskiej oraz struktury organizacyjno-prawnej współpracy transgranicznej z
krajami Europy Wschodniej. Są to uwarunkowania zewnętrzne. Wizja ukazuje tendencje zjawisk społecznogospodarczych wynikające z mechanizmów ekonomicznych, uwzględniające zmiany polityczne ale także opiera się na
oczekiwanych efektach działań strategicznych. Wizja pokazuje, do czego dążymy w rozwoju województwa. Stanowi tło
doboru i oceny zasadności przyjętych celów strategicznych.
3.2. Ważniejsze uwarunkowania zewnętrzne
Najważniejszymi zewnętrznymi uwarunkowaniami strategicznego wspomagania rozwoju województwa lubelskiego są:
1. cechy
i
znaczenie
położenia
województwa
w
układzie
krajowym
i międzynarodowym, w tym istniejące i planowane szlaki komunikacyjne, przejścia graniczne, umowy
międzypaństwowe dotyczące Euroregionu Bug, potencjały rozwoju współpracy transgranicznej, inne;
2. wiodące uwarunkowania prawne, w tym: ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa ( Dz.
U. RP z dnia 18 lipca 1998 r.) i ustawa z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regionalnego
(Dz. U. RP z dnia 14 czerwca 2000 r.);
3. dokumenty rządowe określające politykę rozwoju regionalnego, takie jak:
• Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Kraju do roku 2015, opracowana przez Rządowe
Centrum Studiów Strategicznych (RCSS);
• Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2000 - 2006 ( opracowana w Ministerstwie Rozwoju
Regionalnego i Budownictwa )oraz Wstępny Narodowy Plan Rozwoju, przygotowany przez Ministerstwo
Gospodarki, które opracowało także Program Zwiększenia Innowacyjności Gospodarki w Polsce do
2006 roku;
• Narodowa Strategia Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich, opracowana w Ministerstwie Pracy i
Polityki Socjalnej;
• Narodowa Strategia Rozwoju Transportu na lata 2000-2006, opracowana w Ministerstwie Transportu i
Gospodarki Morskiej;
• Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa, opracowana w Ministerstwie
Rolnictwa i Rozwoju Wsi;
• Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, przygotowana przez RCSS;
• Polityka Ekologiczna Państwa, opracowana w Ministerstwie Środowiska;
4. polityka Unii Europejskiej dotycząca integracji Polski z tą organizacją;
5. polityka Polski w zakresie kształtowania stosunków wzajemnych z krajami Europy Wschodniej, z którymi
współpraca może być oparta na działaniach i infrastrukturze rozwijanej na obszarze województwa lubelskiego.
Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju województwa lubelskiego nie są stabilne we wszystkich wymienionych wyżej
grupach. Nie jest stabilne także znaczenie położenia województwa. Ale to właśnie uwarunkowania zewnętrzne będą
miały zasadniczy wpływ na przyszły rozwój regionu.
3.3. Założenia brzegowe
1. Procesy dostosowawcze Polski do członkostwa w Unii Europejskiej będą intensyfikowane. Należy zakładać, że
wstąpienie Polski do tej organizacji nastąpi między rokiem 2003 a 2006. W okresie przedakcesyjnym
województwo lubelskie będzie mogło więc korzystać z trzech funduszy tej organizacji w tym z: PHARE, ISPA i
SAPARD, a w okresie akcesyjnym z funduszy strukturalnych dla regionów celu 1.
2. Zakłada się stały rozwój współpracy transgranicznej między stronami: polską, białoruską i ukraińską w ramach
Euroregionu Bug, obejmującego województwo lubelskie i obwody: Brzeski na Białorusi oraz Wołyński na
Ukrainie.
3. Powiązania województwa lubelskiego z Europą Zachodnią poprzez akcesję Polski do UE oraz jednoczesna
poprawa warunków instytucjonalno-prawnych i ożywienia współpracy Polski z Ukrainą i Białorusią mogą
polepszyć warunki eksportowe Polski, w tym Lubelszczyzny na Wschód.
4. Ożywienie eksportu zależeć będzie jednak od zainteresowania zjednoczonej Europy i Ameryki rynkami
wschodnimi. Jest to warunek konieczny pojawienia się istotnych efektów takiego ożywienia. Pewną ofertę
inwestycyjną mogą także przygotować firmy z Lubelszczyzny. Będzie to początek tworzenia platformy
współpracy między krajami zjednoczonej Europy, w tym Polski a krajami Europy Wschodniej.
5. Polska nie może pozostawać w tyle za innymi krajami Europy Zachodniej w rozszerzaniu współpracy
gospodarczej z naszymi wschodnimi sąsiadami. Poza eksportem towarów i usług konieczne będzie lokowanie
polskiego kapitału w tych krajach. Lubelszczyzna, podobnie jak inne województwa wschodniej Polski, może
stanowić dla Unii Europejskiej bazę wypadową firm zachodnich na wschód.
3.4. Ważniejsze dziedziny oczekiwanych efektów wspomagania rozwoju
Wizja przyszłego rozwoju województwa jest, stworzonym z wysokim poczuciem realizmu, obrazem efektów w
sferze społecznej, gospodarczej i przyrodniczej możliwym do osiągnięcia, przez rozwijające się społeczeństwo, w
warunkach wolnego rynku i integracji z Unią Europejską. Zakłada się, że w polityce rozwoju regionalnego państwa
będzie obowiązywała zasada subsydiarności, co oznacza stopniowe racjonalne przekazywanie kompetencji i środków ze
szczebla centralnego, prowadzącego politykę interregionalną (międzyregionalną), na wojewódzki szczebel
samorządowy, realizujący coraz bardziej kompetentnie politykę intraregionalną (wewnątrzregionalną).
W takich ramach ustrojowych wybrane działania strategiczne wspomagające rozwój województwa będą
uwzględniały system prawny i realnie funkcjonujący mechanizm wolnego rynku. Będą czynnikiem poprawiającym
warunki wypełniania obowiązków przez poszczególne szczeble władzy publicznej (państwowej i samorządowej). Będą
też stymulować mechanizmy wolnego rynku w poszczególnych obszarach pobudzające rozwój gospodarczy.
Wizja jest podstawą wyboru celów, a poprzez nie także proponowanych działań. Obejmuje trzynaście dziedzin
życia społeczno-gospodarczego opisując efekty pozytywne, jakie mogą być osiągnięte bezpośrednio lub pośrednio przez
działania wspomagające rozwój. Są to takie dziedziny jak:
1. baza ekonomiczna regionu, w tym jej najistotniejsza część - przedsiębiorczość oraz warunki w jakich właśnie ta
dziedzina powinna rozwijać się, z możliwie najwyższą efektywnością;
2. rolnictwo i uzależnione od jego przyszłego stanu warunki życia na terenach wiejskich;
3. zasoby ludzkie w kontekście rynku pracy, kwalifikacji zawodowych i efektywności pracy, jak też w kontekście
warunków życia obecnych i przyszłych mieszkańców województwa ;
4. nauka, w tym powszechny dostęp do kształcenia na poziomie szkół wyższych oraz zdolność bazy badawczej do
tworzenia innowacji, które mogą być wdrażane w gospodarce;
5. turystyka jako składnik modelu życia, w tym konsumpcji oraz jako coraz ważniejszy składnik bazy ekonomicznej
województwa;
6. kultura, w tym rozwój działalności kulturalnej i ochrona dziedzictwa narodowego również jako czynnik
podnoszenia atrakcyjności województwa;
7. ochrona środowiska uwzględniająca poprawę kondycji ekologicznej i racjonalne wykorzystanie gospodarcze
dóbr przyrody;
8. system komunikacyjny obejmujący transport drogowy, kolejowy i lotniczy, a także przejścia graniczne;
9. system energetyczny, uwzględniający istotne dla gospodarki województwa źródła i formy zaopatrzenia w
energię, z możliwością ich substytucji;
10. współpraca transgraniczna poprzez wschodnią granicę państwa przebiegającą przez województwo lubelskie
oraz obsługa współpracy międzynarodowej prowadzonej w wymiarze krajowym i europejskim;
11. tworzenie instytucji europejskich na obszarze województwa lubelskiego i edukacja społeczeństwa w zakresie
norm, standardów i praw wynikających z przyszłej integracji Polski z Unią Europejską;
12. przedsięwzięcia gospodarcze związane z przekształceniami przestrzeni gospodarczej na terenie województwa i
wspieranie konkretnych miejsc;
13. marketing regionalny, wzmacniający atrakcyjność regionu dla różnych zainteresowanych nim podmiotów, w tym
potencjalnych inwestorów w sferach : rynkowej, instytucjonalnej, ale też adresowany do przyszłych
mieszkańców,
rozważających
możliwość
osiedlenia
się
w
regionie.
Efekty działań, wspomagających rozwój w tych właśnie dziedzinach, powinny we wszystkich sferach wzmocnić
potencjał rozwojowy województwa. Podejmowane konkretne działania mogą być selektywne, lecz powinna je
cechować wysoka efektywność.
3.5. Projekcja rozwoju dziedzin strategicznych
1. Gospodarka rynkowa i otoczenie biznesu
Zakładając scenariusz optymistyczny można spodziewać się, że zostanie poprawiona pozycja ekonomiczna
województwa lubelskiego na tle kraju , pod względem zamożności i efektywności ekonomicznej gospodarki.
Województwo lubelskie powinno osiągnąć miejsce właściwe jego potencjałowi ludzkiemu, najpierw ilościowemu, a
następnie jakościowemu (kwalifikacjom). Województwo powinno osiągnąć co najmniej ósmą pozycję w kraju pod
względem produktu krajowego brutto, przypadającego na jednego mieszkańca. Jest to pozycja odpowiadająca jego
obecnemu potencjałowi demograficznemu.
Bazę ekonomiczną regionu stanowić będą drobne i średnie firmy z różnych działów gałęzi i branż gospodarki. Będą
się one lepiej rozwijały w miastach, ale będą także coraz liczniejsze terenach wiejskich. Będzie to warunkowało
wielofunkcyjny rozwój wsi. Struktura rodzajowa przedsiębiorczości obejmie o wiele więcej działów, gałęzi i branż, niż
obecnie.
Współpraca między przedsiębiorcami z Europy Zachodniej i Wschodniej będzie tworzyła wyraźną platformę
właśnie na Lubelszczyźnie. Efektem tej współpracy może być wzrost liczby firm, mających swoje zaplecze handlowe i
produkcyjne w regionie lubelskim. Firmy będą przynosiły znaczące korzyści lokalne i regionalne, w tym na rynku pracy i
w zakresie kooperacji z innymi firmami w regionie. Wzrośnie zasobność kapitałowa podmiotów gospodarczych i dochody
mieszkańców regionu. Przedsiębiorstwa będą zainteresowane wdrażaniem innowacji, aby móc poprawiać swoją
konkurencyjność.
Rozwojowi urozmaiconych form przedsiębiorczości będzie towarzyszył rozwinięty system obsługi, jako tzw.
otoczenie biznesu. Będą to m.in. rozwinięte sieci inkubacji przedsiębiorczości, głównie w ośrodkach powiatowych.
Należy również spodziewać się rozwoju systemu obsługi kapitałowej firm oraz obsługi informacyjnej rynków
sektorowych, w tym rynku konsumpcyjnego i eksportu. Ważnym elementem rozwoju rynkowych przedsięwzięć
gospodarczych będzie rozwijający się system zaopatrzenia firm w innowacje gotowe do wdrożenia i towarzyszący im
kapitał zabezpieczający przed ryzykiem przedsięwzięć innowacyjnych.
2. Rolnictwo i obszary wiejskie
Rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury ekonomicznej obejmie nie tylko miasta i pozarolniczą działalność
gospodarczą. Obejmie także rolnictwo, działy towarzyszące rolnictwu , ale też sferę gospodarczą częściowo niezależną
od samej produkcji rolnej i jej obsługi. Zakłada się, że na wsi rozwiną się funkcje rekreacyjne, w tym agroturystyka, na
terenach atrakcyjnych zarówno turystycznie jak i rolniczo.
Rolnictwo przejdzie gruntowne przeobrażenia strukturalne. Część użytków rolnych, zwłaszcza na słabych glebach,
wypadnie z użytkowania rolniczego. Będą to tereny w zasadniczej mierze przeznaczone do dolesień, osadnictwa oraz
budownictwa infrastrukturalnego (ciągi komunikacyjne, zbiorniki wodne, itp.). Północna część województwa powinna być
szczególnie wspomagana w zakresie funkcji alternatywnych wobec rolnictwa i dolesień na gruntach nieprzydatnych dla
rolnictwa.
Na wyżynie Lubelskiej obejmującej tereny dobrych i bardzo dobrych gleb dominować będzie rolnictwo. Na tym
obszarze należy liczyć się z urządzaniem intensywnej infrastruktury technicznej i ekonomicznej rolnictwa, w formach
podobnych do tej, która ma obsługiwać przedsiębiorczość pozarolniczą. Ważnym jej składnikiem będzie system edukacji
ludności wiejskiej, obejmujący kształcenie menedżerskie oraz nowoczesne formy technologiczno-organizacyjne
produkcji rolnej.
Wystąpią warunki dla powrotu różnych form spółdzielczości wiejskiej, która w ostatnim okresie praktycznie zanikła.
W spółdzielczości wiejskiej, być może, będą skupiały się wiodące funkcje obsługi komercyjnej wsi i rolnictwa (np. grupy
producenckie).
Trudne do osiągnięcia będzie zapewnienie wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Konieczna na terenach wiejskich
wielofunkcyjność może ewaluować w dwu zasadniczych kierunkach. Pierwszym będzie niewątpliwie rozwój drobnej
przedsiębiorczości pazarolniczej, zwłaszcza we wsiach położonych przy szlakach komunikacyjnych oraz w większych
miejscowościach, w tym w ośrodkach gminnych. Drugi kierunek rozwoju wielofunkcyjnego wsi należy traktować jako
dogodny dostęp mieszkańców wsi do struktur miejskich. Stąd też będzie potrzebne umocnienie wielofunkcyjności miast i
dostępności do nich z terenów wiejskich, zwłaszcza do rynku pracy.
Niezależnie od celowości utrzymania i wspierania osadnictwa wiejskiego, województwo lubelskie powinno w
zmienić niekorzystne proporcje ludności wiejskiej i miejskiej. Odsetek ludności zamieszkującej tereny wiejskie nie
powinien przekraczać 30% ludności województwa ( obecnie 53,3% ). Nie będzie to z pewnością wiązać się z
nadmiernym wyludnieniem terenów wiejskich. Gospodarstwa rolne będą mogły znacznie powiększyć powierzchnię
użytkowanych gruntów, a wieś- zachować zasoby ludzkie warunkujące jej wielofunkcyjność.
3. Zatrudnienie i rozwój zasobów ludzkich
Wielostronnie rozwinięta infrastruktura oświaty, szkolnictwa wyższego, obsługi rynku pracy oraz rozwój gospodarki
rynkowej jako podstawy bazy ekonomicznej województwa, znacznie zwiększy poziom aktywności zawodowej. Podaż
miejsc pracy będzie tworzyła głównie mała i średnia przedsiębiorczość oraz szeroko rozumiana sfera usług. Zakłada się
spadek bezrobocia do poziomu 4-6%.
Poza szkolnictwem średnim i wyższym rozwinie się infrastruktura praktycznych kwalifikacji zawodowych w
specjalnościach poszukiwanych przez firmy i instytucje. Wzrost miejsc pracy będzie wyraźnie skorelowany z
osadnictwem miejskim. Najwyższą dynamiką wzrostu zatrudnienia będą charakteryzowały się miasta obecnie liczące
powyżej 10-ciu tys. mieszkańców, a położone przy szlakach komunikacyjnych. Zakładając wysoką skuteczność działań
strategicznych w zakresie aktywizacji rynku pracy, największych przyrostów bezwzględnych zatrudnienia należy
spodziewać się w byłych miastach wojewódzkich (Zamość, Chełm i Biała Podlaska, a także w Puławach).
Wzrostem kwalifikacji zawodowych i ich zmianą będą w większym stopniu zajmowały się zainteresowane jednostki
gospodarcze (potencjalni i faktyczni pracodawcy). Będą one wspomagane w tym zakresie funduszami zewnętrznymi.
Jakość czynnika pracy zależy w znacznej mierze od poziomu życia ludności zainteresowanej pracą. Stąd też w
miejscach wysokiej aktywności rynku pracy powinny być tworzone wysokie standardy życia, nie tylko w zakresie obsługi
rynkowej, lecz również w zakresie warunków otoczenia zamieszkania i pracy. Atrakcyjnymi będą ośrodki, mające
dogodne warunki budownictwa mieszkaniowego, gdzie cena ziemi nie będzie barierą w osiągnięciu własnego
mieszkania w atrakcyjnie urządzonych osiedlach. Ważne staną się standardy urbanistyczne tych osiedli, w tym
urządzona zieleń, krajobraz, tereny wspólne - otwarte, wyposażenie ich w usługi lokalne i urządzenia rekreacji. Ważna
też będzie dostępność do szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia lub lekarzy oraz do urządzeń sportowych.
Atrakcyjność regionu będzie kojarzona z niskim poziomem problemów społecznych. Źródeł tych problemów nie da
się całkowicie wyeliminować, jednakże korzystny wizerunek regionu w aspekcie społecznym warunkowany jest także
wielostronnymi udogodnieniami życia ludności niepełnosprawnej, m.in. dostępnością do miejsc pracy, dostosowaniem
ergonomicznym mieszkań i pomocą socjalną. Ponadto, właściwa polityka społeczna w regionie doprowadzi do obniżenia
poziomu wszelkich przejawów patologii społecznej, głównie alkoholizmu i narkomanii oraz przestępczości. Innym
przejawem takiej polityki będzie skuteczna pomoc rodzinom dysfunkcyjnym, w efekcie zapobiegająca ich pauperyzacji.
Należy spodziewać się podniesienia poziomu obsługi mieszkańców regionu w zakresie opieki zdrowotnej.
Wiodącym ośrodkiem pozostanie Lublin z wieloma lepiej niż obecnie wyposażonymi szpitalami klinicznymi. W
standardach obsługi leczniczej wiodącą rolę odgrywać będą ośrodki i przychodnie z lekarzami pierwszego kontaktu, jak
też szpitale powiatowe i specjalistyczne. Miejsca o szczególnie korzystnym mikroklimacie będą wykorzystane do rozwoju
i poprawy standardów lecznictwa sanatoryjnego (Nałęczów, Wąwolnica i Krasnobród).
Ważnym uzupełnieniem korzystnego wizerunku województwa lubelskiego będzie istotne podniesienie aktywności
społecznej w dziedzinie sportu wyczynowego i amatorskiego. W tym zakresie spodziewana jest poprawa stanu bazy
sportowo-rekreacyjnej. Kultura fizyczna powinna zająć poważniejsze niż dotychczas miejsce w życiu społecznym
mieszkańców województwa.
4. Nauka i szkolnictwo wyższe
Struktura kierunków kształcenia i sieć szkół wyższych w regionie będzie znacznie bogatsza. Wzbogacenie
kierunków kształcenia może być realne w Lublinie jako wiodącym ośrodku akademickim regionu i całej Polski
Wschodniej. Przewiduje się rozwój nowych ośrodków akademickich, zwłaszcza w oparciu o już istniejącą kadrę (Puławy)
i tradycje historyczne (Zamość). W Lublinie powinny powstawać nowe wyższe uczelnie, w tym skupiające kulturę
fizyczną, a także turystykę. Zakłada się utworzenie Kolegium Polsko-Ukraińskiego, przekształconego następnie w
Uniwersytet Środkowoeuropejski, tzw. "Viadrina Wschodu" z filią w Zamościu, reaktywowana może być także Akademia
Zamojska, skupiająca różne kierunki studiów. Uniwersytety w Lublinie utworzą wiele punktów dydaktycznych w
niektórych miastach powiatowych. W dalszym ciągu może upowszechniać się sieć uczelni licencjackich zwłaszcza w
większych ośrodkach powiatowych, liczących co najmniej 30,0 tys. mieszkańców.
W efekcie dalszego rozwoju szkolnictwa wyższego województwo lubelskie będzie miało szanse utrzymać się w
czołówce krajowej i europejskiej pod względem współczynnika scholaryzacji. Jest to ważne z punku widzenia penetracji
rynku usług szkolnictwa wyższego na Ukrainie, Białorusi i na Litwie. Będzie więc szansa umacniania także takiej
międzynarodowej platformy współpracy pomiędzy Polską a tymi krajami.
Tworzone będą parki technologiczne, stymulujące rozwój przedsiębiorczości wdrażającej innowacje. Ich
współpraca z innymi jednostkami otoczenia biznesu będzie dogodnym punktem startu do utworzenia regionalnego
technopolu. Warunkiem koniecznym jest urządzenie regionalnego centrum badań naukowych w Lublinie w oparciu o
istniejące i rozwijające się zaplecze badawcze. Filie takiego centrum mogą być utworzone np. w Puławach i w Zamościu,
a następnie w dwóch pozostałych byłych miastach wojewódzkich. Przemysł, poprzez sieć parków technologicznych i
innych jednostek otoczenia biznesu, będzie mógł łatwiej współpracować z jednostkami badawczymi.
Nowoczesne technologie są obecnie najbardziej efektywnym czynnikiem wzrostu ekonomicznego i rozwoju
gospodarczego.
5. Turystyka
W województwie lubelskim istnieją warunki do stworzenia atrakcyjnych produktów markowych polskiej turystyki.
Istnieje możliwość ich oparcia na bogatym dziedzictwie kulturowym (starówki: zamojska i lubelska, Kazimierz Dolny,
twierdze: Brześcia i Dęblina, obiekty trzech kultur we Włodawie i wiele innych). Taką możliwość dają też walory
przyrodnicze Roztocza, Polesia, doliny Bugu i Wisły oraz innych o istotnym potencjale turystycznym (Biała Podlaska,
Stoczek Łukowski). Udostępnienie dóbr turystycznych wymienionych ośrodków i stref turystycznych będzie wymagało
stworzenia infrastruktury obsługi ruchu turystycznego. Strefy turystyczne Roztocza i Polesia tworzą pasma biegnące
poprzez granicę polsko-ukraińską, a dolina Bugu łączy polską część obszarów turystycznych z ukraińską i białoruską.
Może to być dodatkową atrakcją dla ruchu turystycznego.
Przyszły marketing turystyczny będzie tworzył nowe produkty, łącząc je z już istniejącymi. Oferta turystyczna na
terenach otwartych powinna być powiązana funkcjonalnie z ofertą turystyki miejskiej i biznesowej. Stąd też imprezy
kulturalne i targowo-wystawowe będą mogły w przyszłości przynosić dodatkowe efekty w skojarzeniu ich z ofertą
turystyki na terenach otwartych (wiejskich i zalesionych).
Potrzebne będzie utworzenie kilku regionalnych centrów turystyki, w tym np. w Lublinie dla aglomeracji lubelskiej,
Kazimierzu Dolnym dla terenów nadwiślańskich, w Zamościu lub Zwierzyńcu dla Roztocza, we Włodawie dla Pojezierza
Łęczyńsko-Włodawskiego, (połączonego nowym przejściem granicznym z Pojezierzem Szackim na Ukrainie), oraz w
innych o istotnym potencjale turystycznym (Biała Podlaska, Chełm, Janów Lubelski, Janów Podlaski, Stoczek Łukowski).
6. Kultura i dziedzictwo narodowe
Działalność kulturalna i dziedzictwo narodowe będą stanowiły w przyszłości ważny czynnik konkurencyjności
regionów. Zakłada się, że Lubelszczyzna zwiększy istniejące potencjały, umacniając tym samym regionalne środowisko
kulturowe. Centrum kulturalnym i kulturowym Polski Wschodniej może być niewątpliwie Lublin. Efektów oczekuje się w
rozwoju licznych form działalności teatralnej, muzycznej, licznych festiwalach i konkursach, akademickich zespołach
regionalnych pieśni i tańca, działalności literackiej, badaniach historycznych, rozwoju folkloru oraz popularyzacji styku
trzech różnych kultur : łacińskiej, prawosławnej i żydowskiej.
Niezbędny będzie marketing rozwoju kultury, stymulujący rozwój i upowszechnianie nowych form życia
kulturalnego, tworzący warunki rozwoju ośrodków, skupiających aktywność społeczną w dziedzinie kultury i tworzący
atrakcyjność turystyczną oraz wspomagający życie intelektualne w regionie.
7. Ochrona środowiska
Dotychczas stosunkowo niewiele obciążone czynnikami antropogenicznymi środowisko przyrodnicze
Lubelszczyzny jest pod wieloma względami mocno zaniedbane. Spodziewana jest przede wszystkim radykalna poprawa
stanu czystości wód i poprawa wodozasobności. Poprawa czystości wód będzie wymagała kompleksowego
zabezpieczenia przed nieczystościami zlewni Bugu, Wieprza i Wisły. Poprawa stosunków wodnych może nastąpić po
wybudowaniu sieci zbiorników retencyjnych, co będzie miało istotne znaczenie dla poprawy mikroklimatu, walorów
rolniczej przestrzeni produkcyjnej i różnorodności biologicznej.
Zmniejszenie powierzchni użytków rolnych będzie wiązało się z istotnym powiększeniem terenów leśnych w
województwie, zwłaszcza na gruntach o niskiej przydatności do upraw. Zwiększy się lesistość północnej części
województwa. Na Wyżynie Lubelskiej powinny pozostać pasma zieleni śródpolnej dla poprawy mikroklimatu, w tym
wilgotności gleb.
Trzeci kierunek poprawy stanu środowiska będzie skoncentrowany na radykalnej poprawie gospodarki odpadami.
Zakłada się wprowadzenie nowych technologii segregacji i utylizacji odpadów. Mniejsza masa odpadów powinna trafiać
na wysypiska. Trzeba będzie je zabezpieczać przed wszelkimi negatywnymi skutkami w środowisku, w tym także przed
infiltracją nieczystości do gruntu.
Nieco mniejsze znaczenie będzie miało zanieczyszczenie powietrza. Nowe technologie przemysłowe, w tym
produkcja lokalna energii już obecnie nie stanowi poważnego zagrożenia środowiska. Utrzymanie obecnych tendencji
zmniejszania emisji zanieczyszczeń powietrza jest wystarczającą szansą na poprawę sytuacji w tym zakresie.
Warunkiem znacznej poprawy stanu środowiska jest kształtowanie racjonalnych ekologicznie układów
osadniczych. Niekorzystne jest nadmierne rozproszenie zabudowy i sieci komunikacyjnej. Niekorzystna jest również
nadmierna koncentracja w tym zakresie. Lublin nie powinien istotnie zwiększać liczby mieszkańców. Koncentracja
ludności i działalności gospodarczej, lokalnie powiązanej z Lublinem, może być oparta na sześciu wyznaczonych
ośrodkach satelitarnych. Przyszłe migracje ludności ze wsi do miast powinny zasilić większość ośrodków powiatowych,
głównie tych, gdzie nie ma szczególnie ostrych ekologicznych ograniczeń rozwoju.
8. Sieć komunikacyjna
Przewiduje się, że system komunikacyjny województwa będzie oparty na istniejącej, zmodernizowanej sieci
kolejowej, nowej sieci dróg szybkiego ruchu, połączonej z drogami o znaczeniu wojewódzkim i lokalnym oraz na
komunikacji lotniczej, ważnej zwłaszcza w połączeniach międzynarodowych.
Ważnymi szlakami kolejowymi Lubelszczyzny będą istniejące odcinki łączące:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Warszawę z Kijowem przez Lublin, Chełm i Dorohusk;
Warszawę ze Lwowem i Odessą przez Lublin, Zamość i Hrebenne;
Warszawę z Mińskiem i Moskwą przez Łuków, Międzyrzec Podl., Białą Podlaską i Terespol;
Lublin z Radomiem i zachodnią częścią kraju przez Dęblin;
Linia Hutniczo-Siarkowa.
Wymienione odcinki kolei będą musiały przejść gruntowną modernizację.
Znacznie ważniejsze znaczenie dla aktywności społeczno-gospodarczej województwa będą miały odcinki dróg
przebiegających przez województwo, stanowiących części szlaków międzynarodowych. Do tych dróg zalicza się:
Autostradę transeuropejską A-2 z Warszawy do Mińska i Moskwy;
Trasy ekspresowe brane pod uwagę w krajowym programie budowy dróg i autostrad, w tym:
Szlak Via Intermare z Gdańska przez Warszawę, Lublin, Lwów do Odessy (S-17);
Szlak kijowski z Warszawy przez Lublin, Chełm, Dorohusk do Kijowa (S-82);
•
•
•
•
•
•
Szlak południkowy z Białegostoku przez Lublin do Rzeszowa (S-19).
Strategicznie ważnymi dla województwa lubelskiego szlakami szybkiego ruchu będą odcinki:
z Lublina przez Puławy do Radomia i Łodzi;
z Lublina do Kielc i Krakowa przez Ostrowiec Świętokrzyski z przeprawą mostową na Wiśle w okolicach
Kamienia;
ze Stalowej Woli przez Janów Lub., Frampol, Szczebrzeszyn, Zamość do Hrubieszowa i do Łucka;
trasa nadbużańska łącząca przejścia graniczne.
Pozostałe odcinki sieci drogowej będą miały znaczenie wewnątrzregionalne.
Trzecim rodzajem połączeń komunikacyjnych o znaczeniu perspektywicznie pierwszoplanowym będzie transport
lotniczy. Aglomeracja lubelska powinna mieć lotnisko z połączeniami międzynarodowymi na kontynencie europejskim i z
odległymi ośrodkami regionalnymi w kraju. Lotnisko powinno być traktowane jako standard współczesnego ośrodka
centralnego regionu.
W systemie komunikacyjnym regionu ważna jest rozbudowa sieci przejść granicznych i modernizacja istniejących.
W Terespolu należy liczyć się z potrzebą budowy przejścia pieszego dla mieszkańców po obydwu stronach granicy.
Nowe przejścia turystyczne będą potrzebne we Włodawie i w Zbereżu (gm. Wola Uhruska) oraz w Uśmierzu. Drożność
komunikacyjna poprzez granicę wschodnią będzie wymagała rozbudowy przejść drogowych w Dorohusku i w
Hrebennem i Zosinie.
Przyszły układ komunikacyjny warunkuje otwarcie gospodarcze i społeczne regionu. Warunkuje także możliwość
koncentracji ludności w miastach.
9. Energetyka
Aspiracją województwa jest osiągnięcie samowystarczalności energetycznej i wysokiego stopnia zamienności
mediów energetycznych. Poprawa zaopatrzenia energetycznego regionu może być urzeczywistniona poprzez:
•
•
•
•
wykorzystanie odnawialnych surowców energetycznych, w tym wody, wiatru i surowców organicznych;
rozbudowa sieci zaopatrzenia w gaz przewodowy;
systemu usprawniającego zamienność źródeł energii;
budowa modernizacja rozdzielczej sieci elektroenergetycznej, szczególnie na terenach wiejskich.
Ponadto kwestią przyszłych rozstrzygnięć zaopatrzenia energetycznego regionu będzie zagospodarowanie złóż
węgla kamiennego. Być może potrzebna będzie budowa konwencjonalnej elektrowni, o ile taryfy opłat za zużycie energii
będą uzależnione od odległości odbiorców od źródeł.
10. Współpraca transgraniczna
Rozwój współpracy transgranicznej województwa lubelskiego będzie miał dwa zasadnicze wymiary. Jednym
będzie współpraca województwa lubelskiego z Obwodem Wołyńskim na Ukrainie i z Obwodem Brzeskim na Białorusi.
Drugi wymiar obejmuje przyszłą obsługę szerokiej współpracy między Europą Zachodnią a Wschodnią, prowadzonej z
terenu województwa lubelskiego. W tym wymiarze znajdzie się wyraźnie przyszła oferta województwa dla potencjalnych
rynków państw Europy Wschodniej.
Podstawowymi kierunkami współpracy będą:
•
•
•
•
•
•
•
wymiana handlowa, w tym imprezy targowe i tworzenie infrastruktury handlu na obszarze Euroregionu Bug;
wspomaganie rozwoju przedsiębiorczości i ekspansja inwestycyjna firm z województwa lubelskiego na
wschodzie;
tworzenie baz dla firm spoza regionu, współpracujących z krajami Europy Wschodniej;
tworzenie systemów infrastruktury technicznej i ekonomicznej, obsługującej współpracę w sferze rynkowej;
wspólne przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska, w tym Roztocza, Polesia i zlewni Bugu;
ruch kulturalny i turystyczny, wywołujący aktywność transgranicznych kontaktów społecznych;
umacnianie społeczno-instytucjonalne Euroregionu Bug;
•
usprawnianie infrastruktury transportowej na obszarze przygranicznym oraz usprawnianie sieci przejść
granicznych z kompleksową infrastrukturą towarzyszącą obsłudze tych przejść.
Szczególnym kierunkiem współpracy może być wymiana naukowa i kulturalna, której podstawą może stać się
przyszły uniwersytet polsko-ukraiński, być może w dalszej przyszłości oparty na szerszym układzie partnerskim
zainteresowanych nim krajów.
Współpraca transgraniczna i jej efektywność dla regionu uzależniona będzie od stopnia zainteresowania kapitału
zachodniego inwestycjami na Ukrainie, Białorusi, a głównie w Rosji.
11. Budowanie potencjału instytucji integrujących region z Unią Europejską
Polska jako państwo w pełni zintegrowane w ramach Unii Europejskiej będzie musiała wprowadzić we wszystkich
regionach, w tym w województwie lubelskim, pełny układ instytucjonalno-organizacyjny warunkujący prawidłowe
funkcjonowanie życia społecznego i gospodarczego w ramach tej organizacji. Pojawią się różnorodne jednostki
organizacyjne i ewentualnie ich sieci pełniące takie funkcje jak:
•
•
•
•
•
krzewienie wiedzy o instytucjach UE i funduszach pomocowych oraz o prawach obywateli w obszarze UE;
nauka języków obcych;
krzewienie wiedzy o rynkach i warunkach ekonomiczno-prawnych rozwoju przedsiębiorczości w UE;
upowszechnianie umiejętności korzystania z nowoczesnych technik elektronicznego przetwarzania,
przechowywania, przenoszenia i poszukiwania informacji;
umiejętność dostarczania partnerom z różnych krajów UE wiedzy o naszym regionie, w szczególności o wizji
korzyści jakie mogliby osiągać, prowadząc działalność na terenie Lubelszczyzny.
Lista instytucji i organizacji usprawniających proces dostosowania regionu do funkcjonowania w ramach UE, jest
niekompletna. W przyszłości należy rozszerzać listę programowanych przedsięwzięć w odniesieniu do różnych dziedzin
życia.
12. Rozwój regionalny i lokalny
Trzonem tego rozwoju będzie przyszły układ przestrzenny ośrodków (węzłów) rozwoju, pasm komunikacyjnych i
stref funkcjonalnych.
W układzie osadniczo-gospodarczym przewiduje się wspomaganie rozwoju:
•
•
•
•
aglomeracji lubelskiej opartej na wielofunkcyjnym ośrodku centralnym (Lublin + Świdnik) z sześcioma dobrze
połączonymi z nim ośrodkami satelitarnymi (Lubartów, Łęczna, Piaski, Bychawa, Bełżyce i zespół osadniczy
Kurów - Markuszów - Garbów);
miast pełniących funkcje ośrodków regionalnych i zwiększających w przyszłości liczbę mieszkańców do ponad
100 tys. Są to cztery miasta: Zamość, Chełm, Biała Podlaska i Puławy;
miast powiatowych jako subregionalnych ośrodków rozwoju. Poza istniejącymi miastami powiatowymi do tej
grupy należy doliczyć Międzyrzec Podlaski i Terespol;
małych miast i ośrodków gminnych, zapewniających obszarom wiejskim wielofunkcyjny rozwój.
Pasma rozwoju będą oparte na wymienionych w pozycji 8 szlakach komunikacji drogowej. Natomiast strefy
względnie jednorodnych funkcji gospodarczych będą oparte głównie na czterech rodzajach działalności w tym na:
•
•
•
•
rozwoju rolnictwa i wielofunkcyjności wsi;
rozwoju turystyki: obszary wymienione w p-cie 5.6.;
dolesieniach obszarów nieatrakcyjnych dla rolnictwa;
właściwym zagospodarowaniu obszarów dolin rzecznych wymagających urządzenia korytarzy i węzłów
ekologicznych.
Zasadnicze znaczenie dla przyszłej aktywności społecznej oraz gospodarczej będzie miał układ miejskiej sieci
osadniczej i pasma komunikacyjne. Od tego układu będzie w dużym stopniu zależał rozwój terenów wiejskich.
13. Działalność marketingowa
Wszechstronne promowanie regionu będzie wymuszało rozwój i upowszechnianie kultury marketingowej. Naczelną i
powszechnie uznaną zasadą stanie się podwyższanie konkurencyjności regionu co wpłynie na zwiększanie jego
atrakcyjności. Znamionami tej atrakcyjności będą:
•
•
•
•
•
perspektywy zamożności i efektywności ekonomicznej działalności gospodarczej,
innowacyjność i łatwy dostęp do standardów cywilizacyjnych,
otwarcie komunikacyjne oraz gotowość do rozwoju, czyli przygotowanie warunków dla pozytywnych zmian
gospodarczych i społecznych;
urozmaicenie funkcjonalne i przestrzenne gospodarki oraz szerokie upowszechnienie pozytywnych skutków
zróżnicowania strukturalnego gospodarki regionu,
czystość środowiska przyrodniczego, ład przestrzenny, w tym atrakcyjność krajobrazu i bezpieczeństwo cywilne.
Te cechy regionu powinny być czynnikiem przyciągającym do regionu zarówno kapitał finansowy jak i kapitał ludzki.
W przyszłej kulturze marketingowej regionu ważne będzie kształtowanie czterech zasadniczych atrybutów, w tym:
•
•
•
•
jakości regionu rozumianej jako potencjał przyszłych korzyści dla lokowanego kapitału i atrakcyjnych warunków
życia mieszkańców;
dostępności kosztowej (cenowej) zasobów regionu;
wyrafinowanych form promocji regionu, szczególnie poza jego granicami;
kultury i jakości obsługi wszelkich podmiotów zainteresowanych regionem.
Działalność marketingowa będzie musiała być ukierunkowana na najważniejsze w danym czasie priorytety, m.in. na
inwestorów zewnętrznych, prestiżowych instytucji oraz ludzi mających wpływ na życie społeczne i gospodarcze,
przynajmniej w wymiarze lokalnym.
3.6. DZIEDZINY DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA WSPOMAGANIA ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA
Niezależnie od oparcia wizji na trzynastu dziedzinach działań wspomagających rozwój województwa lubelskiego
istnieje konieczność wyodrębnienia kilku dziedzin o szczególnym znaczeniu jako zasadniczych czynników rozwoju.
Nieco inaczej będzie wyglądał ich układ w bliskiej i dalszej perspektywie. W obydwu orientacjach czasowych należy
wskazać dwie podgrupy zagadnień. Jedne z nich powinny zapewnić wzrost zamożności województwa, głównie poprzez
rozwój i umacnianie się gospodarki rynkowej. Drugie zaś są dziedzinami niezbędnymi do zabezpieczenia województwa
przed ujemnymi następstwami żywiołowości rynku.
W bliższym okresie czasu najważniejszą kwestią jest rozwój dziedzin bezpośrednio wspomagających bazę
ekonomiczną województwa i warunków koniecznych dla tego rozwoju. Istotne dla wspomagania gospodarki rynkowej
będą następujące dziedziny:
•
•
•
•
rozwój systemów komunikacyjnych;
rozwój infrastruktury ekonomicznej (otoczenia biznesu);
przygotowanie rolnictwa do funkcjonowania w warunkach Unii Europejskiej;
kształcenie i szkolenie kadr dla sfery rynkowej i instytucjonalnej w warunkach Unii Europejskiej.
Działania zabezpieczające województwo przed negatywnymi następstwami żywiołowości rynku obejmują:
•
•
zabezpieczenia środowiska przyrodniczego przed najbardziej niebezpiecznymi dla tej sfery czynnikami
degradacji zasobów i walorów warunkujących kondycję ekologiczną i możliwość ich zabezpieczenia dla
przyszłych korzyści społecznych oraz gospodarczych;
stworzenie warunków instytucjonalno-prawnych kształtowania ładu przestrzennego, w szerokim rozumieniu tego
pojęcia.
W długim okresie czasu najważniejszymi dźwigniami rozwoju poprzez mechanizmy rynkowe będzie:
•
•
•
•
•
tworzenie zaplecza badań naukowych i innowacji dla wszystkich dziedzin gospodarki;
wspomaganie rozwoju urbanizacji województwa, w tym kształtowanie sieci miast dużych i średnich, atrakcyjnych
dla życia społecznego i gospodarczego;
kształtowanie wielofunkcyjności wsi;
zabezpieczenie samowystarczalności energetycznej województwa;
tworzenie warunków rozwoju urozmaiconych form turystyki międzynarodowej.
Przeciwwagą tych oczekiwanych zmian będzie kapitałochłonne wspomaganie środowiska przyrodniczego, głównie
poprzez wielkie przedsięwzięcia inwestycyjne w dolesieniach i w sferze zagospodarowania odpadów.
Realizm i skuteczność działań strategicznych w województwie lubelskim jest szczególnie uzależniony od przyszłych
uwarunkowań zewnętrznych.
^ IV. CELE I ZASADY STRATEGICZNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU
4.1. Wprowadzenie
Strategię rozwoju województwa określa czteroszczeblowy układ celów podporządkowanych misji
wspomagania rozwoju społecznego i gospodarczego. Cele misji i cele strategiczne są sformułowane w
następującym porządku:
•
•
•
•
•
•
misja strategii zawierając wartości jakie należy osiągać w zakresie wielostronnej poprawy warunków życia
mieszkańców, usprawnienia rozwoju społecznego i gospodarczego oraz zabezpieczenia wartości uniwersalnych,
dla których istotne będą działania wspomagające rozwój województwa;
generalny cel strategiczny określający zasadnicze działania konieczne dla uaktywnienia najważniejszych
potencjałów rozwojowych województwa w połączeniu ze specyficznym jego położeniem w kraju i w Europie;
priorytety rozwojowe województwa, uwzględniające potrzebę likwidacji najważniejszych słabych stron
województwa, w tym zagrożeń oraz efektywne wykorzystanie mocnych stron, z uwzględnieniem możliwości
wsparcia finansowego przez fundusze przedakcesyjne oraz strukturalne Unii Europejskiej, brytyjski Fundusz
Know-How, Bank Światowy itp. Wskazane priorytety warunkują osiąganie celu generalnego;
cele wiodące w trzynastu dziedzinach strategicznych, uzasadniające szczegółowy wybór kierunków działań
wspierających rozwój województwa i wskazujące wartości zasadnicze, jakie w ramach wdrażania strategii należy
osiągać;
cele operacyjne w wybranych dziedzinach określające zadania lub grupy zadań niezbędne dla rozwoju
województwa;
zasady wspomagania rozwoju województwa, które można określić jako reguły postępowania podmiotów
wdrażających strategię, w wyodrębnionych dziedzinach.
4.2. Misja strategii
Strategia rozwoju województwa winna wypełniać misję wspomagania rozwoju społeczno-gospodarczego określoną
celami nadrzędnymi. Cele te wskazują wartości, jakie można osiągać, powiększać lub umacniać na obszarze
województwa, dzięki działaniom strategicznym wspomagającym rozwój społeczny i gospodarczy. Można do nich
zaliczyć:
•
•
•
•
•
•
tworzenie jak najlepszych warunków rozwoju gospodarki i wzrostu zamożności mieszkańców regionu;
wszechstronną poprawę warunków życia człowieka w środowisku jego zamieszkania;
wzrost poziomu cywilizacyjnego społeczeństwa;
rozwój gospodarczy zrównoważony ekologicznie;
ochronę i pomnażanie wartości dziedzictwa kulturowego;
stałą poprawę ładu przestrzennego;
4.3. Generalny cel strategiczny
Za cel generalny Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego uznano:
osiąganie trwałego rozwoju społecznego i gospodarczego
poprzez wykorzystanie geograficznego położenia regionu jako
platformy współpracy krajów Europy Wschodniej i Zachodniej.
Osiąganie trwałego rozwoju społecznego i gospodarczego województwa lubelskiego wynika bezpośrednio z
celów określających misję strategii. Trwały rozwój gospodarczy oznacza systematyczne i pozytywne zmiany ilościowe
oraz jakościowe w gospodarce województwa. Zmiany ilościowe to powiększanie majątku wszelkich rodzajów
podmiotów gospodarczych, w tym powiększanie majątku publicznego (infrastruktura techniczna, ekonomiczna i
społeczna, również usługi publiczne) oraz prywatnego (podmioty gospodarki rynkowej i gospodarstwa domowe).
Oznaczają one także trwały wzrost kapitału pochodzącego z zewnątrz). Systematycznie wzrastająca zasobność kapitału
powinna z kolei prowadzić do dywersyfikacji (urozmaicenia) struktury gospodarczej województwa, co może być
korzystne ekonomicznie i społecznie ze względu na:
•
•
•
•
wyższy stopień komplementarności gospodarki;
pobudzanie nowych sektorów popytu i wzrost chłonności rynku w regionie;
większą możliwość wyboru modelu konsumpcji zarówno indywidualnej jak i zbiorowej;
większą dostępność miejsc pracy, zgodnych z indywidualnymi zainteresowaniami zawodowymi mieszkańców.
Dywersyfikacja struktury gospodarczej w regionie, zachodząca pod wpływem wzrostu jego zamożności, jest
szansą na wywoływanie zmian w strukturze społecznej. Rozwój zasobów ludzkich może być realny pod warunkiem
podniesienia poziomu wykształcenia, upowszechnienia praktycznej nauki zawodu w różnych dziedzinach (umiejętności),
wzrostu zamożności i wzbogacania modelu konsumpcji. Wiedza i umiejętności kadr kwalifikowanych będą tworzyły
dogodne warunki rozwoju innowacyjności gospodarki. Zmiany ilościowe będą miały wpływ na zmiany jakościowe.
Obydwa aspekty rozwoju regionu będą zachodziły równocześnie z zachowaniem zasady wzajemnego wspomagania się.
Dotychczasowy zastój gospodarczy regionu i trwała inercja społeczna nie mogą być przełamane wyłącznie
czynnikami endogenicznymi (wewnątrzregionalnymi) województwa. Będą wymagały silnego bodźca (czynnika)
zewnętrznego, o długofalowym działaniu. Bodźcem takim może być przypływ kapitału, informacji i innowacji oraz
intensyfikacja kontaktów międzynarodowych. Zasilanie regionu funduszami pomocowymi Unii Europejskiej i środkami
budżetowymi opartymi na kontrakcie wojewódzkim może prowadzić do międzyregionalnego wyrównywania szans.
Proces dochodzenia Lubelszczyzny do rangi regionu atrakcyjnego cywilizacyjnie i gospodarczo może być zbyt długi w
warunkach realnej konkurencji między regionami. Potrzebna jest skuteczna promocja regionu oferująca inwestorom
zewnętrznym, krajowym i zagranicznym, korzyści położenia przy przyszłej wschodniej granicy Unii Europejskiej i na
szlaku ważnych trasnseuropejskich szlaków komunikacyjnych.
Druga część celu generalnego: "wykorzystanie geograficznego położenia regionu jako platformy współpracy
krajów Europy Wschodniej i Zachodniej" może być skutecznym czynnikiem zewnętrznym uruchamiającym
aktywizację gospodarczą i społeczną. Podstawami budowania tej platformy będą w najbliższej przyszłości układy
infrastruktury międzynarodowej, krajowej i regionalnej, a nawet lokalnej. Będzie to infrastruktura komunikacyjna, sieć
miast, infrastruktura informacyjna, ekonomiczna i społeczna, w tym szczególnie obsługująca pobyt przyjezdnych oraz
różne bezpośrednie kontakty w innych dziedzinach życia.
Zainteresowany rynkami Europy Wschodniej kapitał zewnętrzny powinien mieć na Lubelszczyźnie dogodne
miejsce na tworzenie bazy współpracy ze Wschodem. Podobnie kraje Europy Wschodniej mogą też tworzyć tu swoją
bazę.
Firmy lokujące kapitał w województwie lubelskim, będą "automatycznie" tworzyły wielostronne korzyści
zewnętrzne (powstające poza firmą) o znaczeniu lokalnym i regionalnym. Będą to korzyści ekonomiczne i społeczne,
w tym miejsca pracy, upowszechnianie wiedzy i umiejętności, krzewienie kultury przedsiębiorczości i inne efekty
aktywizacyjne. W tych warunkach możliwe będzie łączenie kapitałowych i innowacyjnych czynników zewnętrznych
(egzogenicznych) z różnorodnymi potencjałami wewnętrznymi (endogenicznymi). Łączenie obydwu grup czynników
powinno tworzyć dodatkowe efekty umacniające aktywizację gospodarczą w województwie lubelskim. Będą to tzw.
efekty synergiczne.
Warunkiem lokowania obcego kapitału na terenie województwa lubelskiego jest tworzenie wizji realnych korzyści
dla inwestorów. Dlatego województwo musi być wystarczająco atrakcyjne, aby móc być partnerem skutecznej
konkurencji wśród regionów krajowych i europejskich. Niektóre atuty atrakcyjności trudne do osiągnięcia w województwie
lubelskim, będą aczkolwiek warunkiem koniecznym. Należą do nich:
•
•
wykorzystanie geograficznego położenia regionu jako platformy współpracy krajów Europy Wschodniej i
Zachodniej, jak też
osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego.
Drogę do osiągnięcia celu generalnego można nazwać wyzwaniem przyszłości. Do nich niewątpliwie należy zaliczyć:
•
•
•
możliwość zachowania otwarcia polskiej granicy wschodniej. Granica ta w warunkach integracji z Unią
Europejską powinna być kontrolowana lecz maksymalnie otwarta i przyjazna oraz bezpieczna. Wizerunek
społeczno-gospodarczy województwa lubelskiego w UE powinien być pozytywnym przykładem procesu
transformacyjnego regionu dostosowanego do standardów osiągniętych w jednoczącej się Europie;
konieczność przyspieszonego rozwoju innowacyjności regionu i pokonania głębokiej luki technologicznej w
gospodarce oraz luki w efektywnej współpracy sfery nauki i sfery praktyki gospodarczej. Innowacyjność musi być
ściśle związana z doskonaleniem wiedzy i kwalifikacji zawodowych potencjału ludzkiego oraz z rozwojem
przedsiębiorczości;
konieczność zdynamizowania urbanizacji województwa poprzez tworzenie warunków do migracji części
ludności ze wsi do miast i wieloośrodkowe powiększanie potencjału demograficznego. Rolnictwo może być przez
to odciążone z przeludnienia agrarnego a obciążenie środowiska przyrodniczego mniej uciążliwe.
4.4. Cele warunkujące osiąganie celu generalnego - priorytety rozwoju województwa
Generalny cel strategiczny opiera się na siedmiu wybranych priorytetach rozwoju wynikających ze wskazania najbardziej
znaczących słabych i mocnych stron oraz aspiracji rozwojowych województwa, uwzględniających wyzwania przyszłości.
Są to następujące priorytety:
•
•
•
•
•
•
•
tworzenie warunków restrukturyzacji rolnictwa oraz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich;
rozbudowa i modernizacja systemu komunikacyjnego i przejść granicznych;
tworzenie kompleksowych systemów infrastruktury ekonomicznej;
rozwój systemu przygotowania kadr;
poprawa kondycji ekologicznej środowiska;
tworzenie warunków racjonalnej i ekonomicznie efektywnej urbanizacji województwa;
ochrona i pomnażanie dziedzictwa kulturowego oraz jego wykorzystanie dla harmonijnego rozwoju społecznego.
Jednym z najważniejszych warunków trwałego oraz wielostronnie zrównoważonego rozwoju województwa
lubelskiego jest poprawa sytuacji ekonomicznej i społecznej na wsi, w tym głównie w rolnictwie. Jest to jeden z
najważniejszych działów gospodarki w regionie. Z rolnictwa i działów pokrewnych utrzymuje się 50,1% pracujących na
terenie województwa . Najżyźniejsze gleby klasy I-IIIb zajmują ok. 40% powierzchni województwa, głownie na Wyżynie
Lubelskiej i na Wyżynie Wołyńskiej . Gleby średniej jakości, klas IVa- IVb stanowią kolejne 36% powierzchni
województwa. Na gleby klas najniższych V-VI przypada pozostałe ok. 24% powierzchni województwa. Tak korzystnego
potencjału rolniczej przydatności gleb nie posiada żadne inne województwo w Polsce. Potencjał rolniczy opiera się także
na licznych gospodarstwach rolnych i wysokich zasobach demograficznych wsi. Na terenach wiejskich mieszka ok.
53,4% ludności województwa. Nie bez znaczenia jest także potencjał przetwórstwa rolno-spożywczego. W regionie
istnieją zakłady tej gałęzi reprezentujące niemalże wszystkie branże. Zarówno rolnictwo, jak też dziedziny z nim
powiązane są obecnie w głębokiej i długotrwałej recesji. Odbija się to na dekapitalizacji majątku produkcyjnego i
deformacjach demograficznych na wsi. Dziedzina ta nie ma szans na wyjście z kryzysu tzw. "własnymi siłami", bez
specjalnego wspomagania.
2
- Rocznik Statystyczny Województw 1999 rok. GUS Warszawa 1999, str. XLI tab. B.
- Por. Strategia rozwoju województwa lubelskiego. Raport, Bilans Otwarcia Zarząd Województwa Lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie,
Lublin 1999. str.37
3
Rolnictwo na Lubelszczyźnie nie może być zastąpione natychmiast w bazie ekonomicznej województwa rozwojem
innych działów gospodarki rynkowej. Potrzebne jest tym bardziej umieszczenie tego działu wśród priorytetów
strategicznych. Restrukturyzacja rolnictwa i wspomaganie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich jest więc
konieczne, zwłaszcza ze względu na warunki konkurencji jakie czekają Polskę na tzw. "zielonym rynku" europejskim.
Restrukturyzacja rolnictwa musi więc prowadzić do podniesienia konkurencyjności rodzimych produktów rolnych. Polska
produkcja rolna mogłaby być kierowana na eksport do Europy Wschodniej, zwłaszcza w korzystnych warunkach
współpracy z krajami tej części kontynentu. Zrestrukturyzowane rolnictwo Lubelszczyzny może więc stać się jednym z
elementów tworzonej platformy współpracy między Europą Zachodnią a Wschodnią.
Podstawą tworzenia platformy współpracy międzynarodowej na Lubelszczyźnie będzie z jednak nowoczesna
infrastruktura komunikacyjna. Sprawny przepływ ludzi, towarów i informacji oraz tworzenie wielostronnych kontaktów
społecznych jest warunkiem drożności wewnętrznej w regionie, ale też jego otwarcia zewnętrznego. Otwarcie takie jest
konieczne zarówno na inne regiony Polski, na kraje Zjednoczonej Europy i na kraje Europy Wschodniej. Konieczna
będzie opisana w wizji sieć dróg szybkiego ruchu, wysoka sprawność linii kolejowych, głównie na szlakach krajowych i
międzynarodowych. Niezbędne będzie także lotnisko międzynarodowe dla regionu zlokalizowane w obrębie planowanej
aglomeracji lubelskiej, skupiającej największy potencjał pasażerów i potrzeb szybkiego transportu towarowego.
Potrzebna będzie także sprawna obsługa przejść granicznych na granicach z Białorusią i Ukrainą. Rozbudowa i
modernizacja systemu komunikacyjnego oraz przejść granicznych jest warunkiem koniecznym rozwoju platformy
współpracy międzynarodowej, która powinna tworzyć korzyści dla innych dziedzin gospodarki na Lubelszczyźnie.
Rozwój sfery gospodarki rynkowej warunkuje pomnażanie kapitału, wewnętrznego województwa. Województwo
lubelskie ma aktualnie niekorzystne wskaźniki poziomu rozwoju przedsiębiorczości, w tym przemysłu, budownictwa, i
usług. Strategia rozwoju województwa lubelskiego uwzględnia wspomaganie przedsiębiorczości we wszelkich
możliwych jej formach, zwłaszcza na terenach głębokiej depresji gospodarczej. Wspomaganie także będzie możliwe za
pośrednictwem instytucji i organizacji infrastruktury ekonomicznej nazywanej inaczej otoczeniem biznesu. Muszą
być także rozwijane strefy przedsiębiorczości w tym techniczne ich uzbrojenie oraz baza materialno-organizacyjna
wielkiego handlu. Na rozwój infrastruktury ekonomicznej, w tym małej i średniej przedsiębiorczości, Unia Europejska
przewiduje środki wspomagania funduszem przedakcesyjnym Phare oraz funduszami strukturalnymi, w tym Europejskim
Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Socjalnym. Ostatni z wymienionych ma za zadanie
aktywizowanie rynku pracy szczególnie w zakresie wspomagania rozwoju przedsiębiorczości.
Czwarty priorytet strategiczny obejmuje rozwój systemu przygotowania kadr kwalifikowanych. Kadry stanowią
jeden z najistotniejszych czynników aktywizacji rynku pracy. Wiedza i umiejętności wykorzystane w pracy są także
jednym z najważniejszych czynników rozwoju gospodarczego. Nowoczesne, wykwalifikowane kadry są potrzebne w
rozwoju różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego. Są niezbędne w sferze przedsiębiorczości warunkując
jakość produkcji, jej innowacyjność oraz wysoki poziom marketingu. Są potrzebne w instytucjach i organizacjach
pozarządowych dla sprawnego wspomagania rozwoju regionu. Są konieczne wreszcie w sferze publicznej ze względu
na jakość obsługi administracyjnej, aktywność w publicznej sferze rozwoju regionu i podnoszenie standardów
cywilizacyjnych. Jakość kadr w regionie będzie miała wpływ na sprawność współpracy międzynarodowej i na jakość
funkcjonowania samorządów.
Poziom życia mieszkańców i konkurencyjność regionu będzie zależała także od skuteczności ochrony
środowiska przyrodniczego. Coraz mniejsze jego obciążenie będzie traktowane jako czynnik atrakcyjności a w
konsekwencji, konkurencyjności regionu. Zadania związane z poprawą stanu środowiska są liczne i znaczące dla
wszystkich dziedzin życia. W województwie Lubelskim występują subregiony przyrodnicze o wysokich walorach
przyrodniczych i krajobrazowych. Dolina Bugu jest zaliczana do europejskiego systemu ECONET. Zapewnienie poprawy
czystości tej rzeki warunkuje współpraca międzynarodowa w ramach Euroregionu Bug. Współpraca w wymiarze
międzynarodowym jest także konieczna w zakresie ochrony przyrody i poprawy różnorodności biologicznej na obszarach
transgranicznych Polesia i Roztocza. Ochrona środowiska w województwie lubelskim jest jednym z najpilniejszych i
najbardziej realnych kierunków tworzenia przyszłej platformy współpracy między krajami Europy Zachodniej i
Wschodniej.
Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i efektywność gospodarki będzie w dużym stopniu uzależniona od
kształtu przyszłej sieci osadniczej. Najkorzystniejszy ekologicznie, społecznie i ekonomicznie może być policentryczny
układ umiarkowanej koncentracji osadnictwa miejskiego. Ośrodki miejskie regionu mogą stanowić czynnik
przyciągający ludność z terenów wiejskich. Taki proces będzie korzystny dla rolnictwa ze względu na odciążenie
demograficzne i ekonomiczne gospodarstw rolnych. Jednocześnie większe miasta będą w stanie tworzyć efektywniejszą
i bardziej wszechstronną, niż dotychczas, obsługę okolicznych terenów wiejskich. Będą koncentrowały przedsiębiorczość
i popyt na usługi. Możliwa będzie sprawna obsługa warunków bytowych, kształcenie młodzieży i przygotowanie jej do
zawodu. Miasta mają zwykle lepsze warunki rozwoju życia kulturalnego. Wreszcie ochrona środowiska może być
bardziej skuteczna ze względu na likwidację lub zmniejszenie wielu negatywnych następstw osadnictwa w formach
rozproszonych. Urbanizacja oparta na koncentracji ludności w ośrodkach powiatowych i niektórych miastach nie
będących siedzibami powiatów może być także czynnikiem efektywnego wykorzystania projektowanego układu
drogowych i kolejowych szlaków komunikacyjnych. Prawie wszystkie miasta powiatowe są położone na takim szlaku lub
mają do niego pośredni dostęp. W ten sposób potencjał społeczny i gospodarczy województwa może być efektywniej
wykorzystany poprzez włączenie go w platformę współpracy międzynarodowej.
Rozwój urbanizacji województwa jest jednocześnie warunkiem podniesienia w nim standardów cywilizacyjnych.
Kształcenie i szkolenie kadr, rozwój nauki i wdrażanie innowacji, ochrona środowiska przyrodniczego i umacnianie jego
walorów, rozwój i infrastruktury warunków komunikowania się mieszkańców regionu z resztą kraju i ze świata to czynniki
podnoszenia poziomu cywilizacyjnego regionu. Przejawem poprawy w tym zakresie będzie także ochrona i
pomnażanie dziedzictwa kulturowego oraz jego wykorzystanie dla harmonijnego rozwoju społecznego. Rozwój
szeroko rozumianej kultury, w tym materialnego dziedzictwa kulturowego, zaplecza działalności kulturalnej, różnych
dziedzin sztuki będzie stanowić zespół czynników determinujących atrakcyjność regionu dla mieszkańców. Będzie to
produkt turystyczny ale i jedna z ważniejszych części platformy współpracy międzynarodowej w naszym regionie.
Istniejąca baza wyjściowa stanowi poważny potencjał rozwoju niematerialnych i materialnych dóbr kultury a także kadr
artystycznych. Rozwój kultury w poszczególnych ośrodkach województwa może być ich czynnikiem miastotwórczym ale
też czynnikiem krzewienia kultury na terenach wiejskich.
Wymienione siedem wybranych priorytetów nie stanowi pełnego pola działań strategicznych wspomagających
rozwój województwa. W strategii wyodrębniono trzynaście dziedzin opisanych w części V dokumentu strategii. Priorytety
wskazują na potrzebę działań w szeroko rozumianej dziedzinie obsługi społecznej, nie tylko w zakresie przygotowania
kadr lecz również w sferze infrastruktury społecznej. Odrębnymi dziedzinami działań strategicznych są także:
szkolnictwo wyższe i badania naukowe, turystyka, kultura i dziedzictwo narodowe, energetyka, współpraca
transgraniczna i dostosowania regionu do funkcjonowania w ramach UE oraz nowa dziedzina jaką jest marketing
regionalny.
4.5. Ogólne zasady strategicznego wspomagania rozwoju województwa
Wymienione w strategii grupy zasad wspomagania rozwoju pełnią rolę uzupełniającą układ celów. Wytyczają
sposób postępowania w procesie budowania i wdrażania strategii. Odnoszą się także do oczekiwanego przebiegu
procesów rozwoju społecznego i gospodarczego. Przez to stają się jednocześnie kryteriami monitorowania i realizacji
strategii. Na etapie uruchamiania planowania i zarządzania rozwojem województwa nie jest praktycznie możliwe
stworzenie pełnego i doskonałego układu zasad wspomagania rozwoju województwa. Układ ten trzeba będzie stopniowo
uzupełniać i weryfikować. Strategia rozwoju województwa uwzględnia dwie grupy zasad ogólnych, to jest zasady
przystosowania województwa do sprawnego i partnerskiego funkcjonowania wśród regionów Unii Europejskiej oraz
zasady wewnątrzregionalnego wspomagania rozwoju.
Zasady dostosowania regionu do warunków UE to:
1. usprawnianie i upowszechnianie otwarcia komunikacyjnego, informacyjnego i gotowości adaptacji nowych
czynników rozwoju;
2. wzrost efektywności ekonomicznej rozwoju i ogólnej efektywności przedsięwzięć strategicznych
wspomagających rozwój;
3. upowszechnianie innowacyjności rozwoju (technologie, wartości użytkowe, pomysły organizacyjne, inne nowe
formy);
4. urozmaicenie strukturalne (dywersyfikacja) rozwoju w skali regionalnej i lokalnej;
5. ciągła poprawa czystości środowiska przyrodniczego, w tym środowiska życia człowieka i wielostronnego
bezpieczeństwa województwa;
6. wspomaganie konkurencyjności województwa;
7. wielostronne równoważenie rozwoju, w tym równoważenie proekologiczne i kulturowe.
Krajowe i regionalne wspomaganie rozwoju województwa uwzględnia zasady:
1. efektywnego wykorzystywania wpływów aktywizujących województwo przez czynniki wynikające z powiązań
tego obszaru jednocześnie z Unią Europejską i z Krajami Europy Wschodniej;
2. funkcjonalnego kojarzenia czynników rozwoju w celu osiągania tzw. efektów synergicznych (potencjały: zasoby
ludzkie, nauka i innowacje, kultura, urbanizacja, infrastruktura, walory turystyczne, bogactwa mineralne,
potencjał rolniczy, potencjał przemysłowy, inne);
3. wyrównywania szans gospodarczych i urbanizacyjnych między różnymi częściami województwa, wspieranie
rozwoju miast i wielofunkcyjności wsi;
4. metropolizacji stolicy województwa i innych dużych miast poprzez rozwój i dywersyfikację funkcji wyższego
rzędu;
5. poszukiwania specyficznych atutów województwa (regionu) na tle regionów krajowych i europejskich położenie
na skrzyżowaniach szlaków komunikacyjnych między Europą Wschodnią a Zachodnią, między krajami
nadbałtyckimi a bałkańskimi, oraz między portami mórz: Bałtyckiego i Czarnego.
Proces wdrażania strategii pozwoli na weryfikację i uzupełnienie zasad ogólnych i tych które sformułowano w trzynastu
dziedzinach strategicznych.
4.6. Cele wiodące i operacyjne w dziedzinach działań strategicznych
(w zespołach programowych)
ROZWÓJ GOSPODARCZY - INFRASTRUKTURA EKONOMICZNA
Pola działań:
•
•
•
•
Ekonomiczne instrumenty wspierania przedsiębiorczości,
System wspierania przedsiębiorczości,
Organizacja rynku,
Uwarunkowania techniczno-organizacyjne stref przedsiębiorczości.
Cele wiodące:
1. Wzrost udziału województwa w PKB co najmniej do poziomu odpowiadającego jego
potencjałowi demograficznemu;
2. Wzrost konkurencyjności rynkowej województwa na arenie krajowej i
międzynarodowej.
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Pola działań:
•
•
•
Modernizacja rolnictwa,
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich,
Edukacja mieszkańców wsi.
Cele wiodące:
1. Poprawa dochodowości gospodarstw rolniczych przez optymalne wykorzystanie
istniejącego potencjału produkcyjnego i zapewnienie konkurencyjności sektora
żywnościowego;
2. Poprawa dochodów mieszkańców wsi przez rozwój działalności pozarolniczej oraz
wykorzystywanie potencjału produkcyjnego na obszarach wiejskich;
3. Poprawa jakości życia mieszkańców wsi w warunkach wielostronnego równoważenia
procesów rozwojowych.
ZATRUDNIENIE I ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH
Pola działań:
•
•
•
•
•
•
Zatrudnienie,
Rozwój oświaty i wychowania,
Ochrona zdrowia,
Pomoc społeczna,
Kultura fizyczna,
Bezpieczeństwo publiczne.
Cele wiodące:
1. Kształtowanie nowoczesnego rynku pracy jako jednego z najważniejszych źródeł
równoważenia rozwoju społeczno-gospodarczego;
2. Tworzenie nowej jakości wiedzy i umiejętności oraz nowoczesnych form kształcenia;
3. Optymalizacja systemu opieki zdrowotnej, w tym bazy materialnej i kadrowej oraz
systemu organizacyjnego służby zdrowia pod względem jakości obsługi mieszkańców
regionu;
4. Zapewnienie osobom niepełnosprawnym podstawowych warunków równoprawnego,
samodzielnego, pełnego i czynnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym;
5. Tworzenie nowoczesnej i różnorodnej bazy sportowej oraz warunków ekonomicznoorganizacyjnych rozwoju systemu szkolenia młodzieży uzdolnionej sportowo;
6. Realny spadek zagrożenia bezpieczeństwa publicznego w województwie lubelskim i
wzrost poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.
NAUKA I SZKOLNICTWO WYŻSZE
Pola działań:
•
•
•
•
Szkoły wyższe państwowe,
Szkoły wyższe niepaństwowe,
Kształcenie nauczycieli,
Rozwój naukowo-badawczy
Cele wiodące:
1. Uzyskanie przez województwo lubelskie w perspektywie 10-letniej pierwszego
miejsca w kraju i czołowej pozycji wśród regionów zjednoczonej Europy pod
względem tzw. współczynnika scholaryzacji na poziomie szkół wyższych (procent
osób podejmujących naukę w stosunku do liczebności danego rocznika młodzieży);
2. Przejęcie przez Lublin roli wiodącego ośrodka uniwersyteckiego w Europie ŚrodkowoWschodniej w zakresie kształcenia przyszłych elit gospodarczych, politycznych i
kulturalnych Ukrainy, Białorusi i Litwy;
3. Stwarzanie warunków do kształcenia się na poziomie szkół wyższych oraz
upowszechnianie wyższego wykształcenia wśród mieszkańców województwa;
4. Utworzenie systemu wielostronnego kształcenia nauczycieli uwzględniającego
potrzeby edukacji w regionie;
5. Tworzenie sieci naukowo-badawczej oraz działań proinnowacyjnych w gospodarce
regionu - utworzenie systemu regionalnego technopolu (np. Krzemowa Dolina
Bystrzycy).
TURYSTYKA
Pola działań:
•
•
•
•
Turystyka na obszarach wiejskich i zalesionych,
Turystyka biznesowa, kulturowa i miejska,
Informacja turystyczna i marketing,
Infrastruktura turystyczna.
Cele wiodące:
1. Ukształtowanie wizerunku Lubelszczyzny jako obszaru atrakcyjnego turystycznie;
2. Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej w warunkach ochrony walorów
przyrodniczych i krajobrazowych;
3. Integrowanie działań kreujących wizerunek turystyczny regionu lubelskiego w kraju i
za granicą;
KULTURA I DZIEDZICTWO NARODOWE
Pola działań:
•
•
Dziedzictwo narodowe,
Działalność kulturalna.
Cele wiodące:
1. Tworzenie warunków ochrony i promowania dziedzictwa regionu jako platformy
spotkania dwóch najważniejszych tradycji kulturowych Europy łacińskiej i
bizantyjskiej;
2. Kształtowanie tożsamości mieszkańców regionu poprzez pielęgnowanie własnej
historii, tradycji i kultury ludowej;
3. Rozwój dóbr kultury i aktywności kulturalnej w regionie;
4. Tworzenie warunków powszechnej dostępności dóbr kultury, niezależnie od
środowiska społecznego i miejsca zamieszkania.
OCHRONA ŚRODOWISKA
Pola działań:
•
•
•
•
•
Redukcja zanieczyszczeń środowiska,
Ekosystemy,
Gospodarka wodna,
Gospodarka leśna,
Gospodarka surowcami mineralnymi
Cel wiodący:
Utrzymanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego poprzez konsekwentną realizację
ekologicznie zrównoważonego rozwoju.
ROZWÓJ DRÓG I KOMUNIKACJI
Pola działań:
•
•
•
•
Budowa i modernizacja dróg,
Komunikacja kolejowa,
Komunikacja lotnicza,
Sieć przejść granicznych.
Cel wiodący:
Zaspokojenie potrzeb transportowych gospodarki i społeczeństwa, stymulowanie wzrostu
gospodarczego województwa lubelskiego oraz zapewnienie warunków integracji gospodarczej
z innymi regionami kraju oraz z Unią Europejską.
ROZWÓJ ENERGETYKI
Pola działań:
•
•
•
•
Elektroenergetyka,
Energetyka cieplna,
Sieć gazociągowa,
Niekonwencjonalne źródła energii.
Cel wiodący:
Poprawa efektywności zaopatrzenia i zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu.
WSPÓŁPRACA TRANSRGANICZNA
Pola działań:
•
•
•
•
Środowisko przyrodnicze i turystyka,
Komunikacja i infrastruktura graniczna,
Infrastruktura ekonomiczna,
Nauka, kultura i sfera społeczna.
Cel wiodący:
Tworzenie warunków instytucjonalno-organizacyjnych, technicznych, społecznych i
ekonomicznych współpracy transgranicznej regionu z obwodami Wołyńskim na Ukrainie i
Brzeskim na Białorusi.
INSTYTUCJONALNE PRZYGOTOWANIE REGIONU DO INTEGRACJI Z UNIĄ
EUROPEJSKĄ
Pola działań:
•
•
•
•
•
System kształcenia i informowania w zakresie integracji z Unią Europejską,
Budowanie potencjału absorpcyjnego w zakresie pozyskiwania środków unijnych,
Informacja i promocja,
Przygotowanie obszarów wiejskich do funkcjonowania na rynku unijnym,
Przygotowanie przedsiębiorczości do funkcjonowania na rynkach unijnych..
Cel wiodący:
Stworzenie warunków instytucjonalnych i społecznych wykształcenia się jak największego
świadomego poparcia ludności Lubelszczyzny dla idei integracji Polski z Unią Europejską,
oraz dla pełnego wykorzystania wszystkich szans rozwojowych, jakie integracja europejska
może przynieść regionowi.
ROZWÓJ REGIONALNY I LOKALNY
Pola działań:
•
•
•
•
Struktura osadnicza województwa,
Obszary rozwojowe,
Obszary problemowe,
Polityka przestrzenna
Cel wiodący:
Poprawa jakości zagospodarowania regionu prowadząca do podnoszenia jego atrakcyjności
rozwojowej i jakości warunków życia.
MARKETING REGIONALNY
Pola działań:
•
•
•
Marketing wewnętrzny,
Marketing zewnętrzny,
Marketing w wybranych sferach gospodarki regionu.
Cel wiodący:
Wspomaganie wzrostu atrakcyjności województwa jako obszaru zamieszkania, rozwoju
urozmaiconych form życia społecznego i efektywnej ekonomicznie oraz korzystnej społecznie
działalności gospodarczej.

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO STRATEGIA ROZWOJU

Transkrypt

Podobne dokumenty

działanie 3.7 "wzrost konkurencyjności mśp"

935 - Warmińska- powołanie na dyrektora

NS Konsulting Sp. z o.o. ul. Skromna 5 20

Wojewódzki trening uruchomienia systemów alarmowych i ich pracy

Uchwała Nr XX/310/2016 z dnia 6 września 2016 r.

Środki na założenie działalności gospodarczej „Pomysł + dotacja

Plik źródłowy - Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w

PDFWygeneruj plik PDF z tej podstrony

1. Odwołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem stosunku pracy za