gry dydaktyczne

GRY
DYDAKTYCZNE W
NAUCZANIU
JĘZYKA OBCEGO
Opracowanie: Maria Weiss
1
Spis treści:
Lekcja 1. Czym są gry i dlaczego należy je stosować w pracy z dziećmi?................................ 3
1.1. Gry dydaktyczne: cechy i rodzaje ................................................................................... 3
Lekcja 2. Nauka języka angielskiego w zależności od wieku.................................................... 5
Lekcja 3. Gry w przedszkolu...................................................................................................... 7
3.1 Flashcards......................................................................................................................... 7
3.2. Piosenki ........................................................................................................................... 9
3.3. Reagowanie na polecenia .............................................................................................. 11
Lekcja 4. Gry w nauczaniu początkowym ............................................................................... 12
4.1. Tworzenie gier do przerabianego materiału.................................................................. 12
4.2. Gotowe gry do wykorzystania na zajęciach .................................................................. 13
Lekcja 5. Gry w klasach starszych ........................................................................................... 16
5.1. Projekty ......................................................................................................................... 16
5.2. Gry na ostatnie 5 minut lekcji ....................................................................................... 19
Bibliografia............................................................................................................................... 20
2
Lekcja 1. Czym są gry i dlaczego należy je stosować w pracy z dziećmi?
Gry to znane i popularne metody nauczania oraz wychowania, szeroko stosowane w praktyce
edukacyjnej od wielu lat. Podstawą gier dydaktycznych jest nabywanie nowej wiedzy oraz
kształtowanie pożądanych zachowań w atmosferze zabawy.
Kluczową w grach jest konieczność rozumienia reguł oraz respektowanie ich, a także dążenie
do ściśle określonego celu, jakim jest zwycięstwo. Umiejętność respektowania reguł gry jest
bardzo ważne z wychowawczego punktu widzenia. Dzieci uczą się poszanowania zasad i
norm, które przenoszą na życie społeczne. Korzystanie na zajęciach z dziećmi z gier uczy
zarówno wygrywania jak i przegrywania, co jest szczególnie istotne w wieku przedszkolnym
kiedy dzieci kierują się myśleniem egocentrycznym.
Gry dydaktyczne wymagające współpracy dzieci, w szczególności gry zespołowe, kształcą
dodatkowo umiejętność współpracy, poszanowania zdania innych, dochodzenia do
kompromisu. Dla dzieci młodszych jest to jedna z najtrudniejszych umiejętności.
W grupie gier wyróżnia się 3 grupy:
-
gry dydaktyczne, wymagające wysiłku intelektualnego
-
gry ruchowe, które opierają się na wysiłku fizycznym
-
gry terenowe, wymagające szczególnego przygotowania np. harcerskiego
1.1. Gry dydaktyczne: cechy i rodzaje
Gry dydaktyczne są grupą zabaw dla dzieci, zaplanowanych oraz moderowanych przez osoby
dorosłe, mające na celu rozwój określonych zachowań oraz nabycie konkretnych umiejętności
poprzez wysiłek intelektualny.
Gry symulacyjne rozwijają umiejętność rozwiązywania problemów poprzez ich analizę i
konfrontowanie wymyślonych rozwiązań ze schematami już dzieciom znanymi. Gry
symulacyjne odnoszą się do problemów spotykanych przez dzieci w rzeczywistym świecie.
3
Gry sytuacyjne mają za zadanie wdrażać dzieci do rozwiązywania problemów poprzez
zmaganie się z fikcyjnymi zagadnieniami stworzonymi na potrzeby gry. Uczą samodzielnego
rozwiązywania problemów, wymyślania nowych schematów działania lub dostosowywania
znanych schematów do nowych sytuacji.
Gry inscenizacyjne, to grupa gier których celem jest odtwarzanie przez dzieci zdarzeń
minionych bądź samodzielne tworzenie i prezentowanie sytuacji hipotetycznych. Zaletą tego
rodzaju gier jest możliwość przedstawienia przez dzieci problemów, z którymi się zmagają
bez świadomości dzielenia się nimi, a także nauka radzenia sobie z problemami, które mogą
napotkać w przyszłości.
4
Lekcja 2. Nauka języka angielskiego w zależności od wieku
Naukę języka, zarówno ojczystego jak i obcego najlepiej rozpocząć możliwie najwcześniej.
Należy jednak pamiętać, jakie są możliwości dzieci i dostosować metody nauki do ich wieku.
Rozpoczęcie w wieku przedszkolnym daje możliwość nauki najpoprawniejszej wymowy. Po
ukończeniu 10 roku życia język nie jest w stanie nauczyć się modulowania nowych głosek, na
przykład angielskiego „th”. Choć języka nauczyć się można zawsze, u osób które rozpoczęły
naukę w wieku starszym będzie można usłyszeć akcent.
Dzieci w wieku przedszkolnym uczą się przez słuch. Stosowanie w ich nauce książek,
zwłaszcza zawierających napisy nie ma sensu. Naukę języka należy zacząć od nauki
wyłącznie słowa mówionego. W ten sposób można dzieci nauczyć wielu słów, reagowania na
polecenia czy śpiewania piosenek. To doskonały wstęp do nauki aktywnego słuchania ze
zrozumieniem. Wierszyki i rymowanki są równie pomocne. Dzieci uczą się słówek, nawet
jeżeli nie wszystkie rozumieją lub poprawnie wymawiają to zapamiętują ich wydźwięk.
W klasie pierwszej szkoły podstawowej dzieci zaczynają korzystać z książek. Uczą się czytać
i pisać i z tych umiejętności warto korzystać w nauce języków obcych. Zaczynając od
najprostszych przykładów należy uczyć czytania ze zrozumieniem. Ważne aby do tekstów w
języku obcym nie zadawać pytań po polsku. Umiejętność tłumaczenia tekstu jest bowiem
mniej istotna niż umiejętność rozumienia języka. A mieszanie języków prowadzi do
„myślenia po polsku”, kiedy dzieci zamiast wypowiadać się po angielsku odpowiadają
nauczycielowi po polsku.
W edukacji dzieci starszych należy pamiętać, że język to przede wszystkim mowa, a
umiejętność mówienia w języku obcym jest znacznie istotniejsza niż czytanie, pisanie i
gramatyka, czego dzieci i tak uczą się z podręczników. Najlepiej kiedy zajęcia z języka
obcego w całości odbywają się w tym języku. Począwszy od sprawdzania obecności a
skończywszy na tłumaczeniu zadania domowego. Z samych wypowiedzi nauczyciela dzieci
wynoszą bardzo wiele, ucząc się słów wielokrotnie powtarzanych, komend nauczyciela i
odpowiedzi.
Dzieci w szkole podstawowej należy również uczyć samodzielnego uczenia się. Warto
wybierać materiały pozwalające dzieciom na samodzielną naukę i powtarzanie materiału.
5
Wiele podręczników oferuje sekcje self-assessment, a niektóre wydawnictwa oferują
platformy językowe gdzie za pośrednictwem internetu uczniowie rozwiązują zadania, a
nauczyciel otrzymuje raporty z ich postępu. Bardzo ważną umiejętnością, a niestety nader
często zaniedbywaną jest umiejętność korzystania ze słownika. Dzieci w szkole podstawowej
są w stanie z nich korzystać i należy je do tego zachęcać, nawet mimo rozwoju
technologicznego i szerokiego dostępu do słowników on-line. Umiejętność ta przyda się
również przy korzystaniu z encyklopedii.
6
Lekcja 3. Gry w przedszkolu
W wieku przedszkolnym dzieci uczą się przez słuch i obserwację. Ponieważ nie potrafią
czytać ani pisać przedstawianie im materiałów z opisami nie ma sensu, a dodatkowo może
dzieci zniechęcać, jako zbyt trudny.
3.1 Flashcards
W okresie przedszkolnym dzieci cechuje myślenie konkretno – obrazowe, nie potrafią jeszcze
tworzyć pojęć, a do pracy potrzebują materiału rzeczowego. Dlatego w tym okresie doskonale
sprawdzają się wszelkiego rodzaju flashcards, czyli fiszki lub obrazki.
Zastosowanie rysunków jest praktyką szeroko stosowaną w nauce dzieci przedszkolnych, nie
tylko na zajęciach językowych. Pozwalają one dotrzeć do dziecka w najbardziej zrozumiały
dla niego sposób. Karty mogą zawierać zarówno rysunki jak i zdjęcia. Można je wykonać
samodzielnie lub pobrać z internetu. Istnieje wiele stron, które za darmo udostępniają karty do
7
pobrania i wydrukowania. Aby karty nie uległy zniszczeniu warto je wydrukować na
grubszym papierze lub zalaminować.
Gry bazujące na flashcards nie mają żadnych ograniczeń, a ich zastosowanie zależy
wyłącznie od inwencji osoby prowadzącej zajęcia. Przy wprowadzaniu nowego słownictwa
karty należy dzieciom pokazywać, aby wiedziały o jakie słowo chodzi. Lepiej zrozumieją
słowo wypowiedziane w języku angielskim i połączone z obrazkiem niż tłumaczone na
polski.
Mając zestaw kart dotyczących na przykład zwierzątek należy dostosować ilość słówek do
wieku dzieci. Podczas półgodzinnych zajęć (standardowy czas zajęć językowych w polskich
przedszkolach) dzieci trzyletnie są w stanie zapamiętać do 5 słówek, natomiast dzieci
pięcioletnie nawet dwukrotnie więcej. W grupie pięciolatków warto zastosować karty z
podpisami, jako że dzieci te niebawem rozpoczną naukę szkolną opartą na słowie pisanym.
8
Z zestawem kart można robić wiele różnych rzeczy. Przykładowe gry do zastosowania
flashcards to:
1. Nazwij kartę. Nauczyciel pokazuje kolejne karty, a dzieci nazywają to co widzą.
Dziecko które zgłosi się jako pierwsze należy nagrodzić. Może ono zdobyć umowny
punkt lub dostać pieczątkę. Należy jednak pamiętać, że przedszkolaki są bardzo
wrażliwe na punkcie nagradzania. Najlepiej przeprowadzić zajęcia w taki sposób, aby
na koniec każdy uczestnik miał taką samą liczbę punktów lub pieczątek.
2. Znikająca karta. Nauczyciel przedstawia dzieciom zestaw kart. Wspólnie nazywają je,
następnie dzieci zamykają oczy a nauczyciel chowa jedną z kart. Po otwarciu oczu
zadaniem dzieci jest powiedzenie jakiej karty brakuje.
3. Ukryte słowa. Dzieci zamykają oczy a nauczyciel chowa w różnych miejscach sali
karty z obrazkami. Należy pamiętać, że dzieci nie znajdą kart ukrytych na górnej półce
szafki i dostosować ułożenie do ich wzrostu. Trzeba również działać szybko,
ponieważ maluchy mają bardzo ograniczoną cierpliwość i nie będą w stanie siedzieć z
zamkniętymi oczami zbyt długo. Po otwarciu oczu dzieci odnajdują karty i nazywają
przedmiot, który znalazły.
4. Kto pierwszy ten lepszy. Dzieci stoją w jednym miejscu, na przykład na środku
dywanu, a nauczyciel na jego narożnikach umieszcza karty. Zadaniem dzieci jest
podbiec do właściwej karty po wypowiedzeniu nazwy przedmiotu przez nauczyciela.
Grę można przeprowadzić również rozkładając karty na stołach, wszystko zależy od
warunków lokalowych.
5. Pomieszane karty. Nauczyciel układa na dywanie rząd kart i wspólnie z dziećmi
powtarza nazwy znajdujących się tam przedmiotów na przykład horse, cat, pig, dog.
Następnie dzieci zamykają oczy a nauczyciel zmienia kolejność ułożenia kart. Po
otwarciu oczu zadaniem dzieci jest ułożenie kart we właściwej kolejności.
3.2. Piosenki
Istnieje bardzo wiele piosenek wspierających naukę języka. Przewodniki metodyczne obfitują
w pomysły, jednak można znaleźć je również w innych źródłach. Wiele gwiazd nagrywa
klasyczne piosenki dla dzieci.
9
Najbogatszym źródłem piosenek jest oczywiście internet. Na różnych stronach istnieje wiele
możliwości odtworzenia lub pobrania piosenek, samego podkładu muzycznego, słów lub nut
czy chwytów gitarowych.
Nauczanie dzieci przedszkolnych opiera się wyłącznie na nauce ze słuchu. Dodatkowo można
dzieciom przekazać treść piosenki dla rodziców do nauki w domu, jednak nie należy
rozdawać jej dzieciom. Te bowiem, nawet jeżeli znają już litery i będą próbowały czytać,
będą to robić zgodnie z polskimi normami co przyniesie nam skutek odwrotny do
zamierzonego.
Piosenki w nauce języka można wykorzystywać wielorako. Po pierwsze do nauki nowych
słówek (wiele piosenek opisuje części ciała „Head and Shoulders” lub otoczenie „Old
MacDonald”), jak również do zaprezentowania osiągnięć dzieci podczas uroczystości
przedszkolnych. Maluchy chętnie uczą się piosenek, jednak aby najefektywniej zasymilowały
jej treść należy połączyć śpiew z inscenizacją ruchową. Wspomniana już piosenka „Head and
Shoulders” łączy słowa opisujące kolejne części ciała ze wskazywaniem ich na własnym
ciele. Nauczyciel powinien śpiewać piosenkę razem z dziećmi. To ważne, nawet jeżeli nie jest
się w tym zakresie wybitnie uzdolnionym, aby dzieci miały poczucie przynależności
nauczyciela do grupy.
Propozycje zabaw z wykorzystaniem piosenek:
1. Śpiewanie drużynowe. Nauczyciel dzieli grupę na drużyny wg własnego uznania
(względem płci, wzrostu, losowo), każda drużyna wykonuje piosenkę, a nauczyciel
wybiera zwycięzców.
2. Karaoke. Nauczyciel odtwarza piosenkę, a dzieci śpiewają. Grę można uatrakcyjnić
poprzez podział uczniów na grupy lub dodanie inscenizacji piosenki.
3. Tworzenie inscenizacji do piosenek. Dzieci poznają piosenkę i dokładnie zapoznają
się z jej treścią. Po kawałku proponują elementy inscenizacji jakie można wykorzystać
w piosence. Nauczyciel moderuje pracę dzieci tak, aby ruchy pasowały do melodii
oraz miały sens. Dzieci nieco starsze mogą tworzyć inscenizację w grupach i
prezentować swoje pomysły reszcie uczniów.
4. Ja śpiewam wy pokazujecie. Nauczyciel śpiewa lub odtwarza piosenkę a dzieci
skupiają się wyłącznie na pokazywaniu. Jest to dobry etap przejściowy pomiędzy
samym śpiewem a śpiewem połączonym z inscenizacją.
10
3.3. Reagowanie na polecenia
To jedna z ulubionych gier dzieci, nawet najmłodszych, wywołująca salwy śmiechu wśród
maluchów. Gra jest bardzo prosta, można ją prowadzić w dowolnym momencie zajęć jak
również jako rozgrzewkę do zajęć sportowych.
Nauczyciel musi najpierw nauczyć dzieci znaczenia poleceń. W zależności od potrzeb mogą
to być polecenia:
-
sit down
-
stand up
-
turn around
-
clap your hands
-
stamp your feet
-
jump.
Do nauki poleceń można wykorzystać karty flashcards.
Po nauczeniu dzieci poleceń, nauczyciel usadza dzieci na dywanie i wydaje kolejne polecenia.
Zadaniem dzieci jest właściwe reagowanie na polecenia. Uczniowie bardzo cieszą się podczas
tej gry, kiedy mogą same wybrać grę wiele wskazuje właśnie Polecenia jako ulubioną.
Jako modyfikację gry można wprowadzić zasadę, że dziecko które się pomyli lub wykona
polecenie ostatnie odpada z gry. W ten sposób gra ma swój cel, dzieci już wyeliminowane
obserwują kolegów i wskazują osobę która się pomyliła, a całość kończy się zwycięstwem
jednego z dzieci. Podobnie jak w przypadku innych gier w przedszkolu, należy pamiętać, aby
nagrodzić nie tylko zwycięzcę gry, ale wszystkich jej uczestników.
11
Lekcja 4. Gry w nauczaniu początkowym
Rozpoczęcie przez dzieci nauki szkolnej jest momentem przełomowym lecz również jednym
z momentów krytycznych w życiu każdego dziecka. Poznaje ono nowych kolegów i
koleżanki, musi przyzwyczaić się do nowego, bardzie systematycznego trybu pracy oraz w
szybkim tempie nabyć wiele nieznanych dotychczas umiejętności: czytania, pisania, liczenia,
współpracy z innymi, ponoszenia porażek i samodzielnej nauki.
Zadaniem nauczyciela jest pomóc dzieciom w przejściu tego etapu edukacji w sposób
możliwie najłagodniejszy, zminimalizowanie szoku i osiąganie dobrych wyników. Wrażenie
jakie wywrze szkoła na uczniu w pierwszych latach nauki rzutuje bowiem na całą jego
edukację i chęć nauki w późniejszych latach. Dzieci, które lubią szkołę, osiągają dobre
wyniki, są chwalone i chodzą do szkoły chętnie będą na dalszych etapach nauczania uczyć się
chętnie, samodzielnie i nie będą zrażać się małymi porażkami. Jednak dzieci, które już na
początku edukacji odniosą porażkę nie będą cieszyć się z chodzenia do szkoły, a ich
niepowodzenia edukacyjne będą narastać.
Nauczyciel języka obcego musi mieć świadomość, że dzieci przychodzą do szkoły z różnym
bagażem doświadczeń. Choć język obcy jest obecnie w większości przedszkoli, to w klasie z
pewnością znajdą się dzieci które władają językiem obcym w bardzo wysokim stopniu,
ponieważ przyjechały z zagranicy lub chodziły na dodatkowe zajęcia, jak również dzieci które
dotychczas nie spotkały się z językiem obcym. Jednym z najtrudniejszych zadań jakimi
obciążony jest nauczyciel, jest takie dobranie poziomu nauki, aby wszystkie dzieci wyniosły z
zajęć jak najwięcej.
4.1. Tworzenie gier do przerabianego materiału
Każdy praktykujący nauczyciel zarzucany jest przez wydawnictwa mnóstwem dodatków do
podręczników z których korzysta. Twórcy podręczników oferują nauczycielom płyty z
nagraniami, plakaty, flashcards, słowniki, książeczki z zagadnieniami gramatycznymi, płyty
DVD, zestawy do diagnozy szkolnej oraz testy. Większość tych materiałów jest na zajęciach
bardzo przydatna, warto jednak pomyśleć o przygotowaniu własnych materiałów, które
uatrakcyjnią naukę oraz zachęcą dzieci do dalszego poznawania języka.
12
Przykładowe materiały do samodzielnego przygotowania:
1. Puzzle językowe. Na kolorowych kartkach napisz słowa po polsku i angielsku.
Następnie wytnij części. Postaraj się aby puzzle nie były ani zbyt łatwe ani zbyt
trudne. Każda para może mieć inne łączenia, kolor lub czcionkę. Zadaniem uczniów
jest połączenie słówek po polsku z ich odpowiednikami w języku obcym.
2. Zagadki. Do każdej tematyki można samodzielnie ułożyć zagadki. Ważne aby ich
treść była dostosowana do poziomu wiedzy uczniów. Przykładowa zagadka dotycząca
zwierząt dla uczniów II klasy szkoły podstawowej: „It’s big and grey. It has got big
ears and very long nose. It eats leaves. What is it? Do you know?” – “Elephant!”
3. Happy Numbers. W zależności od ilości liczb znanych przez dzieci należy
przygotować plansze do bingo. Liczby mogą być wpisane przez nauczyciela lub
możemy pozostawić ich wpisanie dzieciom. Nauczyciel podaje liczby bezpośrednio
wymyślone lub losowane np. z kuli. Gra ćwiczy znajomość liczb w języku obcym, jest
bardzo elastyczna w dostosowaniu bazy liczb oraz rozwija dziecięcy refleks i
spostrzegawczość.
4.2. Gotowe gry do wykorzystania na zajęciach
Sklepy oferują bardzo szeroką gamę przeróżnych gier dla dzieci, zarówno młodszych jak i
starszych. Wiele z nich jest bardzo ciekawych, wpiera rozwój dzieci, więc warto je
wykorzystywać na zajęciach. Oprócz wykorzystania na zajęciach językowych, ale również na
zajęciach dodatkowych, dydaktyczno – wyrównawczych, rewalidacyjnych czy w świetlicy.
Gry pomagają rozwijać zasób słownictwa, ale przede wszystkim nie dają dzieciom odczuć, że
się uczą, przez co chętnie sięgają one po gry. Dodatkowym atutem gier jest możliwość
wykorzystania ich w czasie, który nauczyciel potrzebuje na wykonanie drobnych czynności i
potrzebuje „uwolnić się” od uczniów na kilka minut. Po nauczeniu dzieci zasad gier można
powierzyć im samodzielne granie.
Przykładowe gry dostępne w sklepach do nauki języków obcych:
1. MEMO – gra znana i lubiana przez dzieci. Większość dzieci już w przedszkolu zna
zasady grania w tą grę. Istnieje jej wiele wariantów od wyłącznie obrazkowych, w
13
których nauczyciel wypowiada nazwy przedmiotów na obrazkach, a dzieci powtarzają
ucząc się. Inną wersją, również stosunkowo prostą jest Memo z podpisami. Zadaniem
dzieci jest dobranie pary dwóch takich samych obrazków z podpisami. Najtrudniejszą
modyfikacją tej gry jest wersja, gdzie na jednej karcie znajduje się obrazek, a na
drugiej napis. Dzieci muszą wówczas rozumieć słowa zapisane na karteczkach i umieć
połączyć je z obrazkami. Gra Memo produkowana jest przez wiele firm i wielu
formach: kart, kartoników czy nawet w wersji elektronicznej na tablety czy smartfony.
Jest to bardzo ciekawa i wartościowa gra na wczesnym etapie nauki języka obcego.
2. DOMINO – to znana i popularna gra mająca wiele odmian, w tym również wersje do
nauki języka. Zazwyczaj należy je łączyć poprzez dobranie polskiego słowa i jego
odpowiednika w języku obcym. Wiele gier ma ułatwienia w postaci identycznego tła
na obu częściach lub napisów wykonanych taką samą czcionkę. Gra pozwala ćwiczyć
rozumienie słownictwa, a wykorzystać ją można na wiele sposobów. Można układać
domino na czas, wówczas każde dziecko otrzymuje swój zestaw i na komendę „start”
zaczynają układać. Wygrywa dziecko, które jako pierwsze ułoży całą grę.
3. BINGO – gra istniejąca w wielu wariantach, można kupić gotową lub stworzyć ją
samodzielnie, tak aby pasowała do przerabianego materiału. Gotowe gry bingo do
języków obcych najczęściej mają na planszy losowe dobrane słówka z zakresu
zwierząt, przedmiotów codziennego użytku i elementów otoczenia. Gra wymaga
refleksu i spostrzegawczości, dlatego też jest lubiana przez dzieci. Dla dzieci
młodszych warto wymawiając słowo pokazywać obrazek, aby dzieci miały pewność
czego szukają. Grając z uczniami starszymi można pokusić się o schowanie obrazków,
zwłaszcza jeżeli mamy pewność że dzieci poznały już słówka i chcemy sprawdzić ich
wiedzę.
4. SCRABBLE – to gra która choć wydaje się trudna nadaję się już dla dzieci w szkole
podstawowej. Układane przez dzieci słowa nie będą długie i skomplikowane, ale
zobaczą one jak duży mają zasób słownictwa. Rolą nauczyciela jest takie
moderowanie gry, aby dzieci miały gdzie i z czego układać swoje słowa. Na potrzeby
dzieci można również ułatwić nieco zasady gry.
5. PIOTRUŚ – to banalna gra znana większości dzieci. Karty do gry można kupić, bądź
przygotować samodzielnie. Ich przygotowanie można zlecić również dzieciom.
Jednak najprostszą formą jest zakup gry, dostępnej w wielu sklepach, często nawet w
marketach, a produkowanej przez większość wydawnictw. Warto zwrócić uwagę, aby
14
gra zawierała zarówno rysunki jak i podpisy pod nimi. Grę tą można wykorzystać na
ostatnich kilku minutach lekcji, jeżeli nie chcemy zmarnować ich na gadanie.
6. PUZZLE – puzzle językowe są ciekawą zabawą, która rozwija język dzieci.
Występują w dwóch wersjach. Jedna z nich polega na łączeniu wyrazu zapisanego po
polsku z wyrazem w języku obcym, a druga na łączeniu wyrazu z rysunkiem lub
zdjęciem. Rodzaj gry warto dopasować do umiejętności dzieci.
7. ZAGADKI – jeżeli nie mamy weny na tworzenie własnych zagadek warto polegać na
gotowych. Niektóre wydawnictwa oferują zestawy zagadek językowych dobieranych
do wieku dzieci. Zagadki są ciekawe, śmieszne, a każdy zestaw zawiera różne rodzaje
zagadek. Niezawodnym źródłem zagadek jest również internet.
15
Lekcja 5. Gry w klasach starszych
Uczniowie starsi nie są skorzy do grania w gry planszowe. Uważają je oni za zabawę dla
dzieci niegodną ich dojrzałego wieku. Gimnazjalistom czy licealistom należy zapewniać gry,
które są stosunkowo skomplikowane, wymagają od nich wysiłku, a rozwiązania nie będą w
stanie odnaleźć w internecie.
W tej grupie wiekowej gry podczas zajęć można zastąpić trwającymi określony czas
projektami, których młodzież nie uważa za naukę. Uczniowie starsi zdecydowanie lepiej niż
młodsi są w stanie współpracować lub wykonywać część zadań poza szkołą.
Jeżeli chcemy zrealizować grę na zajęciach warto dobrze się przygotować i wykorzystać całe
zajęcia na grę. Młodzież cieszy się, jeżeli choć przez jedną lekcję nie musi patrzeć w książki.
Dobrze zaplanowana i moderowana gra może wiele nauczyć i być przez młodzież ciepło
przyjęta.
Gry przeznaczone dla młodzieży można z powodzeniem stosować również w nauce
dorosłych. Grupę tą cechuje bardziej pozytywne podejście do nauki, chęć udziału w zajęciach
i motywacja. Warto jednak pamiętać, że uczący się dorośli traktują naukę jako dodatek do
codziennego życia. W przeciwieństwie do młodzieży nie są oni w stanie poświęcić czasu
wolnego na tworzenie projektów czy rozwiązywanie zadań. Jednak chętnie biorą udział w
grach podczas zajęć.
5.1. Projekty
Projekty w szkole kojarzą się większości ludzi z plakatami i gazetkami ze szkolnych
korytarzy. Jest to zazwyczaj efekt końcowy wykonywanego projektu mający zaprezentować
w skrócie jaki był jego cel, proces badawczy i wyniki. Dobrze zaplanowany i moderowany
projekt ma walory badawcze, poznawcze, pokazuje młodzieży ich własne możliwości w
odkrywaniu świata.
Niestety większość nauczycieli nie do końca poprawnie stosuje metodę projektów w
codziennej pracy z młodzieżą. Najczęściej dzieci otrzymują temat do opracowania i cała
16
reszta pracy jest w ich rękach. Twórcy sami decydują jaka będzie forma, treść a przede
wszystkim źródła ich wiedzy. A jest to błąd.
Kluczowe dla projektu jest przygotowanie instrukcji dla ucznia. Musi ona być wyczerpująca i
czytelna dla każdego. Powinna zawierać przede wszystkim:
-
temat projektu
-
cel projektu
-
czas trwania
-
opis grupy tworzącej projekt
-
źródła z których należy korzystać
-
terminy konsultacji z nauczycielem
-
sposób prezentacji wyników pracy
-
kryteria oceny projektu
Pierwszym etapem pracy jest stworzenie założeń: czego projekt ma dotyczyć, jaki jest cel
całego projektu i ile będzie on trwał. Czas trwania projektu zależy wyłącznie od pomysłu
nauczyciela, może to być okres od tygodnia nawet do kilku miesięcy. Dobierając czas trwania
projektu należy dokładnie przeanalizować wybrany temat, aby ocenić możliwości uczniów i
czas jaki rzeczywiście będzie im potrzebny do jego wykonania.
Równie ważne jest ustalenie, czy wymyślony przez nauczyciela temat będzie interesujący dla
uczniów. Jest to bowiem jeden z warunków powodzenia całego projektu. Jeżeli temat będzie
zbyt trudny, dzieci się zrażą, jeżeli zaś zbyt prosty, młodzież nie podejdzie do niego
poważnie. Dobrze aby wybrany temat dotyczył zagadnień dnia dzisiejszego, którymi
młodzież się interesuje, ale również zagadnień przerabianych w szkole. Da to uczniom
poczucie, że wykonanie zadania przyniesie im wymierne korzyści w zakresie nauki szkolnej.
Projekty nie powinny być wykonywane w pojedynkę, najlepiej jeżeli młodzież pracuje w
grupach. Umożliwi to podział zajęć, dzięki czemu nikt nie będzie czuł się przygnieciony
obowiązkami, a odpowiedzialność za wyniki będzie wspólna. W ten sposób można nakłonić
słabszych uczniów do pracy, a osoby władcze będą zmuszone do pójścia na kompromis.
Oprócz powiększania wiedzy projekt będzie wówczas miał również walory wychowawcze.
Nauczyciel może z góry wyznaczyć skład każdej z grup, wówczas sam dobierze uczniów w
taki sposób, aby wspólna praca nad projektem przyniosła im jak najwięcej korzyści.
17
W dzisiejszych czasach uczniowie mają skłonność do korzystania przede wszystkim z
internetu jako źródła wiedzy. Nie jest to złe podejście, pod warunkiem, że młodzież korzysta
ze sprawdzonych i wiarygodnych źródeł. Rolą nauczyciela podczas planowania projektu jest
wskazanie uczniom najlepszych źródeł z jakich mogą korzystać przy tworzeniu swoich
projektu. Jeżeli nauczyciel decyduje się na wskazanie szkolnej biblioteki musi mieć pewność,
że dysponuje ona niezbędnymi tytułami. Jeżeli wskazuje uczniom internet powinien w
instrukcji zawrzeć konkretne adresy stron internetowych, które sam sprawdził i poleca jako
dobre źródła informacji.
Nie można wykluczyć, że w trakcie wykonywania projektu pojawią się pytania czy problemy.
Dlatego też, uczniowie muszą z góry wiedzieć gdzie i kiedy mogą się zgłosić po pomoc. Jest
to ważne aby uczniowie nie rozwalali każdej lekcji przychodząc ze swoimi problemami.
Kłopoty napotkane podczas badań mogą być różnej natury, technicznej, badawczej, czy też
konfliktu wewnątrz grupy. Dlatego każda z grup powinna mieć wskazany inny termin
konsultacji, aby każdy miał czas dla siebie. Można również poświęcić jedną lekcję w
miesiącu na omawianie dotychczasowych postępów i rozwiązywanie problemów.
Sposób prezentacji wyników pracy jest ważnym etapem. Po włożonym wysiłku uczniowie w
końcu przedstawiają swoje dzieło reszcie grupy, nauczycielom czy rodzicom. Jeżeli wszystkie
grupy prezentują swoje dzieła w jednym czasie można pokusić się o zorganizowanie dużego
spotkania z rodzicami, uczniami innych klas i wieloma nauczycielami, mającej charakter
konferencji naukowej, na której każda grupa zaprezentuje wyniki swojej pracy. Taki sposób
prezentacji wyników spowoduje nadanie projektowi rangi ważnej pracy badawczej.
Ostatnim etapem projektu jest ocena pracy uczniów. Po prezentacji nauczyciel dokonuje
oceny na podstawie podanych w instrukcji kryteriów. Jest to bardzo ważne, ponieważ kryteria
z góry informują uczniów na co nauczyciel będzie zwracać uwagę. Przykładowe kryteria
oceny:
Oceniany aspekt pracy
Bardzo
dobry
Dobry
Wyczerpanie tematu
Wykorzystanie źródeł
Współpraca w grupie
Terminowość wykonania
18
Przeciętny
Zły
Bardzo zły
5.2. Gry na ostatnie 5 minut lekcji
Co zrobić jeżeli do końca lekcji pozostało kilka minut, materiał przerobiony i nie chcesz żeby
dzieci się nudziły? Zaproponuj im grę. Istnieje mnóstwo gier, do których nie będą ci
potrzebne żadne dodatkowe materiały, tylko głos, tablica i kreda.
1. Wisielec – do tej gry trzeba jedynie kredy i tablicy. Nauczyciel rysuje na tablicy tyle
kresek ile jest liter w wyrazie który wymyślił (dobrze wykorzystywać słówka poznane
na zajęciach). Uczniowie po kolei podają litery. Trafione nauczyciel wpisuje na
kreski, za każdy błąd rysuje kolejny element szubienicy i wisielca. Jeżeli wisielec
„zawiśnie” nim uczniowie odgadną słowo – przegrywają. Po zwycięstwie następne
słowo może wymyślać uczeń zwycięzca.
2. Ostatnia litera – nauczyciel podaje słowo, a wskazany uczeń wymyśla słówko na
ostatnią literę tego, które wypowiedział nauczyciel. Jeżeli wymyśli właściwe słowo
wskazuje następnego ucznia.
3. Kosz czy kieszeń – poznane na lekcji słówka nauczyciel zapisuje na tablicy, a
uczniowie dzielą je na dwie grupy. „Kosz” to słówka, które są nieprzydatne, raczej nie
warto się ich uczyć, są nietypowe i nie będą potrzebne w codziennym życiu. Do
„kieszeni” trafiają z kolei słówka potrzebne, których należy się nauczyć i których
zapamiętanie nauczyciel będzie sprawdzać na następnej lekcji.
4. O czym myślę – nauczyciel myśli o jakimś przedmiocie w klasie. Uczniowie zadają
mu pytania o kolor, kształt i inne cechy przedmiotu. Nauczyciel może odpowiadać
jedynie „tak” lub „nie”, dlatego pytania muszą być sformułowane w odpowiedni
sposób.
5. Giełda – nauczyciel dzieli klasę na grupy, każda dostaje umowną pulę pieniędzy, na
przykład 100$. Nauczyciel zadaje zagadki, na które udziela się odpowiedzi „prawda”
lub „fałsz”. Drużyny zakładają się o swoje pieniądze. Drużyna, która przegra całość
odpada, zwycięzcami zostają ci, którzy ukończą grę z największą sumą pieniędzy.
19
Bibliografia
Chapman Weston D., Weston M., Co dzień mądrzejsze. 365 gier i zabaw, Prószyński i s-ka,
Warszawa, 2010
Kalbarczyk A., Plastyczny alfabet, Jedność, Kielce, 2005
Kupisiewicz C., Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa, 2009
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Żak, Warszawa, 2001
Szostak M., Dadacz A., Worek z zabawami, Harmonia, Gdańsk, 2013
20