Czynniki ryzyka i objawy przewlek³ej niewydolności ¿ylnej u

Czynniki ryzyka i objawy przewlek³ej niewydolności ¿ylnej u

108
Probl Hig
Epidemiol 2007;
88(suplement)
ZAGRO¯ENIA ZAWODOWE
PERSONELU
MEDYCZNEGO
Czynniki ryzyka i objawy przewlek³ej niewydolnoœci ¿ylnej
u pielêgniarek
Risk factors and symptoms of chronic venous insufficiency in nurses
ANITA ORZE£-NOWAK , LUCYNA ŒCIS£O, MARTA KOWALEWSKA
Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielêgniarstwa i Po³o¿nictwa, Wydzia³ Ochrony Zdrowia, Collegium Medicum Uniwersytetu
Jagielloñskiego w Krakowie
Varicose veins of the lower limbs are the most frequent
symptoms of chronic venous insufficiency (CVI). They are
acknowledged social disease because of their prevalence rate. It
is believed that 30% of women and 15% of men suffer from this
syndrome. However, it’s prevalence rate differs in different age
groups. Following elements are said to be risk factors in this
disease: female sex, age, labours, obesity and family history of
varicose veins. Basic symptoms of venous insufficiency include
visible widening of veins, swelling and painfulness of the lower
limbs. Nurse’s work character is connected with burden of risk
factors of venous insufficiency.
The aim of this work was to analyse risk factors causing
development of varicose of the lower limbs and to recognise
preventive interventions taken by nurses dependent on presence
or lack of symptoms of venous insufficiency. Results may be used
to take up educational activities directed to prophylaxis.
Diagnostic survey with questionnaire technique was used in
this study. Survey questionnaire created by the author was used
as research tool. Selection of study group wasn’t random.
Respondents were selected in occasional test. 100 nurses
participated in this work.
¯ylaki koñczyn dolnych s¹ najczêœciej spotykanym objawem
przewlek³ej niewydolnoœci ¿ylnej (CVI). Ze wzglêdu na czêstoœæ wystêpowania, zosta³y uznane za chorobê spo³eczn¹. Uwa¿a
siê, ¿e schorzenie to dotyczy 30% kobiet i 15% mê¿czyzn, jednak
czêstoœæ jego wystêpowania jest ró¿na w poszczególnych grupach wiekowych. Wœród czynników ryzyka wymieniane s¹ m.in.:
p³eæ ¿eñska, wiek, przebyte porody, oty³oœæ, wystêpowanie rodzinne. Podstawowymi objawami choroby s¹, poza widocznymi
poszerzeniami ¿ylnymi, obrzêki i bolesnoœæ koñczyn dolnych.
Charakter pracy pielêgniarki jest obarczony czynnikami ryzyka
powstania niewydolnoœci ¿ylnej.
Celem przeprowadzonych badañ by³a analiza czynników
ryzyka bêd¹cych przyczyn¹ wystêpowania ¿ylaków koñczyn
dolnych oraz objawów przewlek³ej niewydolnoœci ¿ylnej. Uzyskane wyniki mog¹ zostaæ wykorzystane do podjêcia dzia³añ
edukacyjnych ukierunkowanych na profilaktykê.
Badania przeprowadzono metod¹ sonda¿u diagnostycznego, wykorzystuj¹c technikê ankiety. Narzêdzie badawcze stanowi³ kwestionariusz ankiety w³asnego autorstwa. Dobór populacji do badañ by³ nielosowy, próba okolicznoœciowa. Badaniami
objêto 100 kobiet wykonuj¹cych zawód pielêgniarki.
Performed study allowed diagnosis of risk factors in study
population i.e. female sex – 100%, age 23-30 years old – 44%,
past labours – 50%, overweight – 35%, family history of this
disease – 62%. Every forth nurse suffered from varicose of the
lower limbs. It was also observed that nurses with risk factors
and symptoms of venous insufficiency of different progression
degree didn’t apply any interventions preventing development
or progression of disease.
Every nurse participating in this study presented at least two
risk factors of venous insufficiency, and for most of them those
factors added up. Participants didn’t take any interventions
preventing development or progression of chronic venous
insufficiency. It is necessary to inform women about this disease
and need to undertake prevention and therapeutic actions.
Przeprowadzone badania pozwoli³y zdiagnozowaæ czynniki
ryzyka w badanej populacji tj. p³eæ ¿eñska – 100%, wiek 23-30
– 44%, przebyte porody – 50%, nadwaga – 35%, wystêpowanie
rodzinne – 62%. W badanej populacji 1/4 poda³a wystêpowanie
¿ylaków koñczyn dolnych. Stwierdzono równie¿, i¿ badane pielêgniarki obci¹¿one czynnikami ryzyka i objawami niewydolnoœci ¿ylnej w ró¿nym stopniu zaawansowania, w wiêkszoœci nie
stosuj¹ dzia³añ zapobiegaj¹cych powstaniu lub rozwojowi choroby.
Key words: varicose vein, prevention
U ka¿dej z badanych pielêgniarek wystêpowa³y co najmniej
2 czynniki ryzyka powstania niewydolnoœci ¿ylnej, a u wiêkszoœci z nich czynniki te sumowa³y siê w wiêksz¹ liczbê. Badane
pielêgniarki nie stosuj¹ dzia³añ zapobiegaj¹cych powstaniu lub
rozwojowi przewlek³ej niewydolnoœci ¿ylnej. Istnieje koniecznoœæ uœwiadomienia kobietom istoty choroby oraz koniecznoœci
stosowania dzia³añ profilaktycznych, leczniczych
S³owa kluczowe: ¿ylaki koñczyn dolnych, profilaktyka
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
109
Wp³yw czynników œrodowiska pracy i relacji spo³ecznych
na wystêpowanie zespo³u wypalenia zawodowego wœród
pielêgniarek
Impact of factors related to work environment and social relations on the occurrence
of professional burnout syndrome among nurses
RENATA MARIA CHMURA, AGNIESZKA BIELEMUK, BO¯ ENA SAMUJ£O, MA£GORZATA STRANKOWSKA
SP ZOZ, Wojewódzki Szpital Zespolony im. J. Œniadeckiego w Bia³ymstoku
The reason to take up work in the nursing profession is the
will to bring help to other people. Care for patients is provided
in conditions characterised by high emotional tension and stress,
and the aims are lofty and difficult. These persons often face
failure, depersonalisation and feeling of lack of personal
achievements, which results in professional burnout syndrome.
The objective of the work was to determine factors related to
work environment and elements of social relations having an
influence on the occurrence of professional burnout syndrome
among nurses.
The study was conducted in July 2004 on a group of 60
nurses working in the Independent Public Teaching Hospital in
Bialystok. Two questionnaires were used in the study, namely
the questionnaire for measuring “the Scale of Professional
Feelings” prepared by J. Fengler and the survey questionnaire
written by the authors of this paper, in which questions were
grouped in the following way: factors related to work
environment, social relations having an influence on the
occurrence of professional burnout syndrome and the level of
knowledge about the reported phenomenon.
Among 60 surveyed nurses, the qualities of professional
burnout syndrome were found in 25% of nurses, which
manifested itself in depersonalisation (36.2%).
The respondents identified the following reasons of the
occurrence of professional burnout syndrome: assignment of
nurses: 3-4 nurses on duty (37.5%), a large number of patients
allotted to one nurse (25%), provision of medical equipment
(lack of equipment – 6.7%), exposure to detrimental biological
and chemical factors (17.7%), stress (22%) and work in the
shift system (20.8%). The most stressful factor for nurses was
contacts with patients’ families (34.4%). The level of knowledge
about the professional burnout syndrome was estimated as
insufficient (26.6%).
Conclusions: 1. Professional burnout syndrome appears in
25% of the surveyed nurses and manifests itself in
depersonalisation and emotional exhaustion, which results in
the reduced quality of provided nursing services. 2. The
organisation of the nurse’s work environment and social relations
do not have a direct impact on the occurrence of professional
burnout syndrome. 3. Lack of developed helping procedures
directed to nurses with professional burnout syndrome.
Key words: occupational burn-out syndrome, external factors
Powodem podjêcia pracy w zawodzie pielêgniarki jest chêæ
niesienia pomocy drugiemu cz³owiekowi. Opieka nad chorym
realizowana jest w warunkach o du¿ym natê¿eniu emocji, stresu
a cele s¹ wznios³e i trudne. Czêsto osoby te doœwiadczaj¹ pora¿ki, wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji, poczucia braku osi¹gniêæ osobistych, co sk³ada siê na zespó³ wypalenia zawodowego (ZWZ).
Celem pracy by³o okreœlenie czynników œrodowiska pracy
i elementów relacji spo³ecznych, maj¹cych wp³yw na powstawanie wypalenia zawodowego wœród pielêgniarek.
Badania przeprowadzono w lipcu 2004 r., na grupie 60 pielêgniarek pracuj¹cych w SPSK w Bia³ymstoku. W badaniach
wykorzystano kwestionariusz mierzenia „Skali odczuæ zawodowych” J. Fenglera i kwestionariusz ankiety konstrukcji w³asnej,
w którym pytania ujêto w grupy: czynniki œrodowiska pracy, relacje spo³eczne maj¹ce wp³yw na powstawanie ZWZ u pielêgniarek oraz ocena poziomu wiedzy na temat opisywanego zjawiska.
Wœród 60 ankietowanych pielêgniarek u 25% stwierdzono
cechy ZWZ objawiaj¹cego siê depersonalizacj¹ 36,2%.
Ankietowane wskaza³y na przyczyny wyst¹pienia ZWZ:
obsada pielêgniarska – 3-4 pielêgniarki na dy¿urze (35,7%),
du¿a liczba pacjentów przypadaj¹cych na jedn¹ pielêgniarkê
(25%), wyposa¿enie w sprzêt medyczny (brak sprzêtu – 6,7%),
nara¿enie na szkodliwe czynniki biologiczne i chemiczne
(17,7%), stres (22,2%), praca w systemie zmianowym (20,8%).
Pielêgniarki za najbardziej stresuj¹ce w pracy uzna³y relacje
z rodzin¹ pacjenta (34,4%). Poziom wiedzy ankietowanych pielêgniarek o ZWZ oceniono na niewystarczaj¹cy (26,6%).
Wnioski: 1) ZWZ wystêpuje u 25% badanych, objawia siê
depersonalizacj¹ oraz wyczerpaniem emocjonalnym przez co
obni¿a jakoœæ œwiadczonych us³ug pielêgniarskich. 2) Organizacja œrodowiska pracy pielêgniarki i relacje spo³eczne bezpoœrednio nie wp³ywaj¹ na powstawanie ZWZ. 3) Brak wypracowanych procedur pomocy skierowanych do pielêgniarek z ZWZ.
S³owa kluczowe: zespó³ wypalenia zawodowego, czynniki
zewnêtrzne
110
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
Subiektywne symptomy zmêczenia na pielêgniarskich
stanowiskach pracy w ocenie obci¹¿enia psychicznego
Subjective symptoms of tiredness displayed by nursing personnel in the
assessment of mental burden
TAMARA SZCZURAK 1/, BEATA KAMIÑSKA 2/, ANDRZEJ SZPAK 2/
1/
1/
NZOZ, Przychodnia Lekarska Na Sienkiewicza w Bia³ymstoku
Zak³ad Zdrowia Publicznego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
A factor that characterizes work and the conditions of
performing it, that causes inconvenience at the same time, is
mental burden. In the case of nurses it results primarily from
the specificity of working among sick and suffering people.
If we assume that mental burden refers to the subjective
reaction of an employee to the requirements of their job, the
level of this burden depends on the difficulty o a task, the impact
of both the internal and the external working environment and
individual capabilities.
As tiredness and mental fatigue increase, the efficiency of
work drops and the performance of work requires an increased
biological cost. The analyses of ergonomics at workplaces explain
why it is required to ensure safe and convenient working
conditions for employees. The obtained results should facilitate
the introduction of organizational changes to health care centres.
A complex assessment of occupational burden is not always
possible. In this paper it was narrowed to one factor constituting
a mental component.
The objective of this paper was to assess the mental fatigue
of nursing personnel on the basis of their subjective feeling of
fatigue.
Only one indicator was analysed in the study, namely the
activeness of nurses working on two or three shift schedules at
two clinical departments. To measure mental fatigue one of the
available scales was used – “the Japanese questionnaire”. In
total 108 subjective ratings of fatigue were obtained.
The obtained results allow to state that the overall decrease
of activeness was between small and medium. On the 12-hour
shift schedule this decrease amounted to 29.34% (Cardiology)
and 34.77% (Surgery), whereas on the 8-hour shift schedule it
was 24.58 and 17.36%
Key words: occupational burn-out syndrome, mental burden,
nurse
Czynnikiem charakteryzuj¹cym pracê i warunki jej wykonywania, który jednoczeœnie wp³ywa na uci¹¿liwoœæ, jest miêdzy
innymi obci¹¿enie psychiczne. W przypadku pielêgniarek wynika ono przede wszystkim ze specyfiki pracy wœród ludzi chorych i cierpi¹cych. Je¿eli przyjmiemy, ¿e obci¹¿enie psychiczne
odnosi siê do subiektywnej reakcji pracownika na wymagania
pracy, to jego wielkoœæ zale¿y od trudnoœci zadania, oddzia³ywania œrodowiska wewnêtrznego i zewnêtrznego oraz indywidualnych mo¿liwoœci. Przy wzroœcie zmêczenia, znu¿enia psychicznego obni¿a siê wydajnoœæ pracy, a jej wykonanie wi¹¿e siê ze
zwiêkszonym kosztem biologicznym. Przeprowadzanie na stanowiskach pracy analiz ergonomicznych t³umaczy koniecznoœæ
zapewnienia pracownikom bezpiecznych i nieuci¹¿liwych warunków pracy. Otrzymywane wyniki badañ powinny u³atwiaæ
wprowadzenie zmian organizacyjnych w zak³adach opieki zdrowotnej. Nie zawsze mo¿liwa jest kompleksowa ocena obci¹¿enia
prac¹ zawodow¹. W niniejszym artykule ograniczono j¹ do wybranego elementu w zakresie komponentu psychicznego.
Celem pracy by³a ocena obci¹¿enia psychicznego na pielêgniarskich stanowiskach pracy na podstawie subiektywnego odczucia zmêczenia.
Badania polega³y na analizie tylko jednego wskaŸnika, a mianowicie aktywnoœci pielêgniarek zatrudnionych w systemie pracy dwu- i trzyzmianowym w dwóch oddzia³ach klinicznych. Do
pomiaru psychicznego obci¹¿enia prac¹ wykorzystano jedn¹ ze
skal – „kwestionariusz japoñski”. W sumie uzyskano 108 subiektywnych ocen poczucia zmêczenia.
Otrzymane wyniki pozwalaj¹ stwierdziæ, ¿e ogólny spadek
aktywnoœci by³ na pograniczu ma³ego i œredniego. W systemie
12-godzinnym wynosi³ 29,34% (kardiologia) oraz 34,77% (chirurgia), zaœ w 8-godzinnym odpowiednio 24,58 i 17,36%.
S³owa kluczowe: zespó³ wypalenia zawodowego, obci¹¿enie
psychiczne, pielêgniarka
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
111
Profilaktyka schorzeñ narz¹du ruchu u pielêgniarek i po³o¿nych
– analiza realizacji projektu przeprowadzonego od lipca 2005 r.
do czerwca 2006 r. przez Stowarzyszenie OAZA w Ostro³êce
Prophylaxis of motion organs’ disorders of nurses and midwives’. The analysis of the
implementation of the project carried out from July 2005 to June 2006 by the OAZA
Association in Ostroleka
ALICJA PALCZEWSKA 1/, IWONA KLUCZEK 2/, ROBERT ZIELIÑSKI 3/
1/
Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego, Akademia Medyczna w Warszawie
Zak³ad Podstaw Pielêgniarstwa, Akademia Medyczna w Warszawie
3/
Zak³ad Rehabilitacji, Samodzielny Publiczny Zespó³ Zak³adów Opieki Zdrowotnej w Ostro³êce
2/
The aim of the work was to gain the improvement of health
and physical condition of thirty nurses and midwives from
Ostroleka in the field of changes in motion organs, which
appeared as the result of active working.
Celem pracy by³o uzyskanie poprawy stanu zdrowia i kondycji fizycznej 30 pielêgniarek i po³o¿nych z Ostro³êki w zakresie zdiagnozowanych zmian narz¹du ruchu, które powsta³y w wyniku aktywnej pracy zawodowej.
During the realization of this project the occurrence of pain
ailments were stated, which have been present for several years
and which are closely connected with the character of the work.
After establishing the clinical diagnosis, the treatment process,
including diagnostics, pharmacotherapy, rehabilitation
procedures and kinesitheraphy, was entered. The participants
of the project were satisfied with rapid diagnostics and
rehabilitation.
The realization of this project contributed to obtaining
considerable recovery of the people participating in it. The nurses
and the midwives, the receivers of preventive activities, acquired
the new knowledge and skills in the range of moving bedridden
patients. The results of a questionnaire show that the nurses and
the midwives were motivated to take up further prophylactic
actions to strengthen their health.
Podczas realizacji projektu, stwierdzono wystêpowanie dolegliwoœci bólowych ze strony narz¹du ruchu u wiêkszoœci uczestników programu, które utrzymuj¹ siê od kilku lat i s¹ œciœle
zwi¹zane z charakterem pracy. Po ustaleniu rozpoznañ klinicznych, wdro¿ono proces leczenia obejmuj¹cy diagnostykê, farmakoterapiê, zabiegi rehabilitacyjne i kinezyterapiê. Uczestnicy
projektu zadowoleni byli z szybkiej diagnostyki i rehabilitacji.
Key words: prevention, motion organs
S³owa kluczowe: profilaktyka, narz¹d ruchu
Realizacja programu przyczyni³a siê do uzyskania znacznej
poprawy stanu zdrowia osób uczestnicz¹cych w projekcie. Pielêgniarki i po³o¿ne, odbiorcy dzia³añ profilaktycznych, zdoby³y
now¹ wiedzê i umiejêtnoœci w zakresie przemieszczania ob³o¿nie chorych pacjentów. Wyniki badañ ankietowych wskazuj¹, ¿e
pielêgniarki i po³o¿ne zosta³y zmotywowane do podejmowania
dalszych dzia³añ profilaktycznych w umacnianiu w³asnego zdrowia.
112
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
Zagro¿enia zawodowe pielêgniarek, po³o¿nych i lekarzy
w œrodowisku pracy – doniesienie wstêpne
Occupational hazards for nurses, midwives and doctors – preliminary report
KRYSTYNA KOWALCZUK, EL¯BIETA KRAJEWSKA-KU£AK, BARBARA JANKOWIAK, KRYSTYNA KLIMASZEWSKA,
HANNA ROLKA, D OROTA KONDZIOR
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
Representatives of medical professions by virtue of performed
duties are situated into to danger zone of many harmful,
dangerous and psychosocial hazards. Nurses, midwives and
doctors do not represent sufficient knowledge about influence
intensity of above factors for health.
Employers and employees health protection organizations
in Poland started to analyze hazards from social environment
only a few years ago. Interpersonal contacts are sources of
aggression and violence in workplace.
Evaluation of occupational hazards in medical staff
environment
The research was conducted in group of 300 medical
employee (doctors, nurses, midwives) working in opened and
closed medical institutions in Podlaski region. In work to evaluate
the occupational hazards was used the questionnaire which was
formulated specially for this research.
In correlation to profession and harmful factor, from 5 to
95% of respondents pointed hazards in their workplace.
Workplace as a source of profession disease was pointed by 40%
of nurses, 35% of midwives and 70% of doctors. The most popular
disease among nurses (76%) and midwives (56%) was allergy
and lumbar pains among doctors (70%).
The majority of respondents pointed aggression in their
workplace (nurses and midwives – 80%, doctors 70%). Threat
was the most common aggression form among doctors (75%)
and fright among nurses and midwives (95%). All respondents
pointed lack of monitoring system of occupational hazards.
Advisable are researches and implementation of occupational
hazards monitoring system and prevention programs.
Key words: occupational hazards, harmful factors, aggression,
nurse, midwife, doctor
Przedstawiciele zawodów medycznych z racji wykonywanych
obowi¹zków, ryzyka kontaktu z czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi oraz obci¹¿eniami psychospo³ecznymi zwi¹zanymi ze sposobem wykonywanej pracy nara¿eni s¹ na szereg zagro¿eñ zawodowych. Sytuacjê pogarsza s³aba znajomoœæ wœród
personelu medycznego intensywnoœci oddzia³ywañ powy¿szych
czynników na zdrowie.
W Polsce dopiero od kilku lat pracodawcy oraz organizacje
zajmuj¹ce siê ochron¹ zdrowia pracowników zaczê³y analizowaæ ró¿nego typu zagro¿enia pochodz¹ce ze œrodowiska spo³ecznego. Jednym z zagro¿eñ wynikaj¹cych z kontaktów interpersonalnych jest przemoc i agresja w œrodowisku pracy.
Celem pracy by³a ocena wystêpowania zagro¿eñ zawodowych wœród pracowników medycznych.
Badania przeprowadzono w grupie 300 pracowników medycznych (lekarze, pielêgniarki, po³o¿ne) pracuj¹cych w otwartych i zamkniêtych placówkach medycznych na terenie woj. podlaskiego. W pracy wykorzystano opracowany dla potrzeb niniejszych badañ kwestionariusz do oceny zagro¿eñ zawodowych
wystêpuj¹cych w miejscu pracy.
W zale¿noœci od zawodu i czynnika szkodliwego 5 do 95%
ankietowanych stwierdzi³o istnienie zagro¿eñ w miejscu pracy.
Miejsce pracy jako Ÿród³o rozwoju chorób zawodowych wskaza³o 40% pielêgniarek, 35% po³o¿nych i a¿ 70% lekarzy. Najwiêksz¹ uci¹¿liwoœci¹ dla pielêgniarek (76%) i po³o¿nych (56%)
by³y alergie, a dla lekarzy (70%) bóle w okolicy lêdŸwiowokrzy¿owej.
Zdecydowana wiêkszoœæ ankietowanych twierdzi³a, ¿e w swoim miejscu pracy nara¿ona jest na wystêpowanie agresji (pielêgniarki i po³o¿ne po 80%, lekarze 70%). Najczêstszymi formami agresji by³y pogró¿ki wobec lekarzy (75%) i zastraszanie
pielêgniarek i po³o¿nych (95%).
Wszyscy ankietowani stwierdzili brak monitorowania zagro¿eñ na poszczególnych stanowiskach pracy.
Celowe wydaje siê prowadzenie badañ i wprowadzenie systemu monitorowania powy¿szych zagro¿eñ w miejscu pracy oraz
wdro¿enie programów profilaktycznych.
S³owa kluczowe: zagro¿enia zawodowe, czynniki szkodliwe,
agresja, pielêgniarka, po³o¿na, lekarz
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
113
Obci¹¿enie krêgos³upa – zawodowe zagro¿enie zdrowia
pielêgniarek
Strain on the spine – professional threat to nurses’ health
ZOFIA SIENKIEWICZ, TERESA PASZEK, IRENA WROÑSKA
Zak³ad Pielêgniarstwa Spo³ecznego, Wydzia³ Nauki o Zdrowiu, Akademia Medyczna w Warszawie
Professional threats to nurses’ health are serious medical
and social problems. Nurses while conducting professional
activities are exposed to strain on the spine which results in
aversion towards work, discomfort and often back aches.
The aim of the research was to investigate correlation between
strain on the spine, work place and years spent in work.
Research was carried out on a group of 937 nurses working
in health care units in the Warsaw district area. Research was
conducted using the method of diagnostic survey and as
a research tool a questionnaire sheet including 70 questions
divided into 6 categories was used. Research was carried out
voluntarily and anonymously.
The case study confirmed earlier hypotheses that strain on
skeleton and muscles, non psychological and constrained body
positions in relation to years worked in profession have
2
significantly statistical correlation on a level of 0,05, c =16,768.
Strain on the spine is also dependent upon ward in which nurses
work and upon characteristic of executed work. 79% of tested
people fears of degenerative changes of the spinal column.
Health problems that are connected to lower back pain are
reported by 61% of nurses. 67% of ward nurses and 79% of
scrub nurses, more often than departmental nurses and these
working in other basic and specialised units, complain about pain
symptoms after duty. The greatest strain placed on the spine
affects tested nurses working in gastrology ward (74%), internal
medicine ward and neurology ward (70%).
Strain on the spine is a serious issue as it creates a vast number
of health problems which results in decreasing the work quality.
Key words: threats to nurses’ health, strain on the spine
Zawodowe zagro¿enia zdrowia s¹ powa¿nym problemem
medycznym i spo³ecznym. Pielêgniarki podczas wykonywania
zadañ zawodowych nara¿one s¹ na obci¹¿enie krêgos³upa, powoduj¹ce niechêæ do pracy, dyskomfort i czêste bóle.
Celem by³a próba poszukiwania zale¿noœci zwi¹zanych z obci¹¿eniem krêgos³upa miêdzy miejscem wykonywania zadañ
zawodowych a latami pracy.
Badania przeprowadzono wœród 937 pielêgniarek zatrudnionych w placówkach ochrony zdrowia na terenie woj. mazowieckiego. W badaniach zastosowano metodê sonda¿u diagnostycznego. Narzêdziem badawczym by³ kwestionariusz ankiety
zawieraj¹cy 70 pytañ, pogrupowanych w 6 kategorii. Badania
przeprowadzono dobrowolnie i anonimowo.
Badania potwierdzi³y wczeœniejsze hipotezy, ¿e nadmierne
obci¹¿enie koœæca i miêœni, niefizjologiczne i przymusowe pozycje cia³a, w stosunku do przepracowanych lat pracy, maj¹ istotnie statystyczn¹ zale¿noœæ na poziomie 0,05, c2=16,768. Obci¹¿enie krêgos³upa jest równie¿ zale¿ne od oddzia³u, w którym
pracuj¹ pielêgniarki i charakteru wykonywanej pracy. Zmian
zwyrodnieniowych krêgos³upa obawia siê 79% badanych pielêgniarek. Problemy zdrowotne zwi¹zane z bólem krêgos³upa w odcinku lêdŸwiowym odczuwa 61%. Pielêgniarki pracuj¹ce na odcinku – 67% i instrumentariuszki – 79% badanych, czêœciej ni¿
oddzia³owe i pielêgniarki pracuj¹ce na innych oddzia³ach podstawowych i specjalistycznych odczuwaj¹ dolegliwoœci bólowe
po dy¿urze. Najwiêksze obci¹¿enie krêgos³upa wystêpuje u badanych pielêgniarek na oddziale: gastrologicznym – 74%, internistycznym, neurologicznym – 70%.
Obci¹¿enie krêgos³upa stanowi powa¿ne zagro¿enie, powoduje powstanie ró¿norodnych problemów zdrowotnych i przyczynia siê do obni¿enia jakoœci pracy.
S³owa kluczowe: zagro¿enia zdrowia pielêgniarek, obci¹¿enie
krêgos³upa
114
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
Sytuacje trudne wystêpuj¹ce w pracy pielêgniarek oddzia³u
internistycznego
Difficult situations which are found in professional work of nurses of internal ward
HANNA ROLKA1/, EL¯ BIETA KRAJEWSKA -KU £AK1/, MAREK SZCZEPAÑSKI2/, BEATA OLSZEWSKA3/, BARBARA JANKOWIAK1/,
ANNA BARANOWSKA 1/, B EATA KOWALEWSKA 1/, J OANNA CHILIÑSKA1/, ANNA GO£ÊBIEWSKA1/, KRYSTYNA WRÓBLEWSKA1/,
KRYSTYNA KOWALCZUK1/, KRYSTYNA KLIMASZEWSKA1/, KATARZYNA KRAJEWSKA1/
1/
Instytut Pielêgniarstwa, Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Przedsiêbiorczoœci i Informatyki w £om¿y
Klinika Neonatologii, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
3/
Szpital Ogólny w Grajewie
2/
A difficult situation appears when there is the lack of balance
between the needs and tasks, and the ways and circumstances of
their realization. Difficult situations evoke stress and unpleasant
emotional conditions, especially the feeling of intensive fear. The
fear accompanying a difficult situation is the sign of danger and
threat. The existing of difficult situations in the contacts between
people is unavoidable and is a normal part of social life.
The evaluation of frequency of difficult situations appearing
which are found in the professional work of nurses of internal
ward, and recognizing the causes provoking difficult situations,
and presenting the ways of coping with difficult situations
preferred by nurses.
Researches were carried out in General Hospital in Grajewo,
in December 2006. The group of 32 nurses employed in Internal
Ward were surveyed.
It was shown that during their work nurses most often
experience conflict situations concerning interpersonal conflicts
(62.5%) and situations which are connected with the fear
(21.8%) experienced during patients care. There is a small group
of the surveyed (15.6%) consider personal conflicts as a difficult
situation. The main reason of difficult situations appearing is the
existing state of stress during performing the normal tasks at
work which are connected with external factors in the place of
work.
The most common difficult situations in the workplace of
nurses of internal ward are nurse – doctor, and nurse – nurse
conflict situations. Stress connected with work is the most
important cause of difficult situations. The factors causing stress
concern the specificity of realized tasks and the system of
payment. Nurses employed in the internal ward use varied
techniques helping to cope with a difficult situation and emotional
tension. There is a necessity of promoting anti-stress programs,
whose aim is to create or strengthen the possessed abilities to
deal with one another, especially the ability to speak and listen.
Key words: difficult situation, stress
Sytuacja trudna ma miejsce, gdy dochodzi do zaburzenia równowagi miêdzy potrzebami i zadaniami a sposobami i warunkami ich realizacji. Sytuacje trudne wywo³uj¹ stres oraz przykre
stany emocjonalne, szczególnie odczuwanie lêku o du¿ym stopniu nasilenia. Lêk towarzysz¹cy sytuacji trudnej, gdy jednostka
nie jest w stanie jest sygna³em niebezpieczeñstwa i zagro¿enia.
Wystêpowanie sytuacji trudnych w kontaktach miêdzy ludŸmi
jest nieuniknione i stanowi normaln¹ czeœæ ¿ycia spo³ecznego.
Celem pracy by³a ocena czêstoœci wystêpowania sytuacji trudnych wystêpuj¹cych w pracy zawodowej pielêgniarek oddzia³u
internistycznego oraz rozpoznanie przyczyn wywo³uj¹cych sytuacje trudne i przedstawienie preferowanych przez pielêgniarki sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Badania przeprowadzono w Szpitalu Ogólnym w Grajewie
w miesi¹cu grudniu 2006 r. Badaniem objêto grupê 32 pielêgniarek zatrudnionych w Oddziale Wewnêtrznym.
Wykazano, ¿e najczêœciej podczas pracy pielêgniarki doœwiadczaj¹ sytuacji konfliktowych zwi¹zanych z konfliktami interpersonalnymi (62,5%) oraz sytuacje, które zwi¹zane s¹
z prze¿ywanym lêkiem (21,8%) podczas opieki nad pacjentami. Niewielka grupa badanych (15,6%) ocenia konflikty osobiste jako sytuacjê trudn¹. G³ównym Ÿród³em powstawania sytuacji trudnych jest wystêpuj¹cy stan stresu podczas wykonywania zadañ w pracy zwi¹zany z wystêpowanie zewnêtrznych czynników w miejscu pracy.
Najczêœciej pojawiaj¹cymi siê sytuacjami trudnymi w œrodowisku pracy pielêgniarek oddzia³u internistycznego s¹ sytuacje
konfliktowe w relacji pielêgniarka – lekarz, pielêgniarka – pielêgniarka. Stres zwi¹zany z prac¹ jest najistotniejsz¹ przyczyn¹
powstania sytuacji trudnych. Czynniki stresogenne odnosz¹ siê
do specyfiki realizowanych zadañ oraz systemu wynagrodzenia.
Pielêgniarki zatrudnione w oddziale internistycznym stosuj¹
zró¿nicowane techniki radzenia sobie z sytuacj¹ trudn¹ i napiêciem emocjonalnym. istnieje koniecznoœæ promowania programów antystresowych maj¹cych na celu wykszta³cenie lub umocnienie posiadanych umiejêtnoœci postêpowania wobec siebie nawzajem, a szczególnie zdolnoœci s³uchania i mówienia.
S³owa kluczowe: sytuacje trudne, stres
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
115
Ocena relacji interpersonalnych w grupie zawodowej
pielêgniarka – lekarz
Evaluation of interpersonal relations in the nurse – doctor professional group
AGNIESZKA B IELEMUK1,2/, BARBARA JANKOWIAK 2/, E L¯ BIETA K RAJEWSKA -KU £AK2/ , RENATA M. C HMURA1,2/,
MA£GORZATA TRANKOWSKA1/, BO¯ ENA SAMUJ£ O1/, TERESA KRYSIAK1/
1/
2/
SP ZOZ, Wojewódzki Szpital Zespolony im. J. Œniadeckiego w Bia³ymstoku
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
People communicate in order to express their thoughts, emotions and
feelings, as well as views and needs. They share acquired information,
discuss their opinions and perform tasks together. In social life there are
many situations which allow an individual to communicate with others
for a long time. Such situations include participation in different social
groups.
The objective of the work was to determine interpersonal relations
in the professional groups of nurses and doctors, identify factors having
an influence on the quality of relations between these groups and
determine the impact of job seniority on interpersonal relations between
them.
The study was conducted in July 2006 in the SP ZOZ [Independent
Public Health Service Administration] J. Œniadecki Provincial United
Hospital in Bialystok.
The studied group consisted of 50 nurses and 50 doctors. The research
tools were two survey questionnaires prepared by the authors of this paper,
each of them consisting of 37 questions grouped in the following areas:
the assessment of interpersonal relations between investigated
professional groups, features of nonverbal communication influencing
the quality of relations and determination of the level of satisfaction with
mutual cooperation in the surveyed group.
Members of both professional groups regarded interpersonal relations
between them as good (66%) According to nurses and doctors (70%) the
quality of relations between them is influenced by the period of
cooperation. Among medical staff, both nurses (58%) and doctors (74%),
the highest number of answers concerned cooperation as a characteristics
determining mutual relations. The respondents pointed out
conscientiousness (58%) as a quality having a positive impact on
interpersonal relations, whereas maliciousness was considered to have a
negative influence together 65 the respondents.
The group of nurses and doctors assessed interpersonal relations
between them as good.
The most of the medical staff reported that there is a relation between
them based on cooperation and mutual respect.
According to respondents the quality of relations between them is
influenced by the period of cooperation.
The group of nurses and doctors regarded conscientiousness as
a quality having a positive impact on interpersonal relations between
them, whereas maliciousness was considered to have a negative influence.
Among the features of the physical appearance which have on
influence on the quality of the interpersonal relations medical staff
indicated pleasant facial expression, well-groomed outlook and tidy
clothing.
Key words: nurse, doctor, interpersonal relations
Ludzie porozumiewaj¹ siê ze sob¹, aby wyraziæ swoje myœli,
emocje oraz odczucia, przekonania i pragnienia. Wymieniaj¹
posiadane informacje, uzgadniaj¹ pogl¹dy oraz wykonuj¹ wspólnie zadania. W ¿yciu spo³ecznym ludzi istnieje wiele sytuacji,
które pozwalaj¹ jednostce na d³ugotrwa³e komunikowanie siê.
Takie sytuacje, to m.in. uczestnictwo w ró¿nych grupach spo³ecznych.
Celem pracy by³o okreœlenie relacji interpersonalnych w grupie zawodowej pielêgniarka – lekarz, zidentyfikowanie czynników wp³ywaj¹cych na jakoœæ relacji pomiêdzy tymi grupami oraz
okreœlenie wp³ywu sta¿u zawodowego na relacje interpersonalne w grupie zawodowej pielêgniarka – lekarz.
Badania przeprowadzono w czerwcu 2006 r. w SP ZOZ
Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. Jêdrzeja Œniadeckiego
w Bia³ymstoku.
Grupê badawcz¹ stanowi³o 50 pielêgniarek oraz 50 lekarzy.
Narzêdziem badawczym by³y dwa kwestionariusze w³asnej konstrukcji, ka¿dy sk³adaj¹ce siê z 37 pytañ, które uszeregowano
w zakresy dotycz¹ce: oceny relacji interpersonalnych zachodz¹cych pomiêdzy badanymi grupami zawodowymi, cech komunikacji pozawerbalnej wp³ywaj¹ce na jakoœæ relacji oraz dokonywa³y okreœlenia stopnia zadowolenia ze wzajemnej wspó³pracy
badanych.
Cz³onkowie obu grup zawodowych w 66% okreœli zachodz¹ce relacje interpersonalne w stopniu dobrym. Zdaniem pracowników (70%) na jakoœæ relacji pomiêdzy nimi wp³yw ma
d³ugoœæ okresu pracy razem. Wœród pracowników medycznych,
zarówno pielêgniarek (58%), jak i lekarzy (74%) najwiêcej
odpowiedzi dotyczy³o wspó³pracy, jako cechy okreœlaj¹cej wzajemne relacje. Badani wskazali w 58% sumiennoœæ, jako cechê
o pozytywnym wp³ywie na relacje, natomiast z³oœliwoœæ by³a negatywn¹ cech¹, a ³¹cznie wymieni³o j¹ 65 respondentów.
Grupa pielêgniarek i lekarzy oceni³a relacje interpersonalne pomiêdzy nimi w stopniu dobrym. Wiêkszoœæ personelu medycznego poda³a, ¿e ³¹czy ich wspó³praca oraz wzajemny szacunek. Zdaniem pracowników na jakoœæ relacji pomiêdzy nimi
wp³yw ma d³ugoœæ okresu pracy razem. Grupa pielêgniarek i lekarzy okreœli³a, ¿e cech¹ pozytywnie wp³ywaj¹c¹ na jakoœæ relacji interpersonalnych pomiêdzy nimi jest sumiennoœæ, natomiast
negatywn¹ z³oœliwoœæ. Wœród cech wygl¹du fizycznego maj¹cych wp³yw na jakoœæ relacji interpersonalnych pracownicy medyczni najczêœciej wskazywali mi³y wyraz twarzy, zadbany wygl¹d i schludny ubiór.
S³owa kluczowe: pielêgniarka, lekarz, relacje interpersonalne
116
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
Nara¿enie lekarzy na agresjê w miejscu pracy
Exposure the doctors to aggression in the workplace
BARBARA JANKOWIAK, KRYSTYNA KOWALCZUK, EL¯ BIETA KRAJEWSKA-KU£AK, MATYLDA SIERAKOWSKA, JOLANTA LEWKO,
KRYSTYNA KLIMASZEWSKA
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
Workplace violence, irrespective of its intensity, is one of the
most serious psycho-social threats in work environment. In
Poland, this problem has gained interest during the last few
years, whic h results in the analysis of its sources and
consequences. The research conducted in Europe and America
indicates that workplace aggression has numerous negative
effects on the worker and the institution.
Przemoc w miejscu pracy niezale¿nie od jej natê¿enia stanowi jedno z powa¿niejszych zagro¿eñ psychospo³ecznych w œrodowisku pracy. W Polsce zaczêto interesowaæ siê tym problemem w ostatnich latach analizuj¹c jego Ÿród³a i konsekwencje.
Badania przeprowadzone w Europie i Ameryce wskazuj¹, i¿ agresja w miejscu pracy prowadzi do wielu niekorzystnych zjawisk
dotycz¹cych pracownika i organizacji.
To evaluate the frequency, source and type of aggression
towards doctors, depending on their place of work and position.
The study was conducted among 501 doctors from the area
of Podlaskie voivodship. To evaluate the level and type of
aggression towards doctors in their workplace we used a
questionnaire prepared for the needs of this study by modifying
the questionnaire “The frequency and consequences of exposing
nurses to workplace aggression”, which had been drafted by the
Institute of Labour Medicine in Lodz. The results were analysed
2
with the application of the c test and the Kruskal-Wallis test.
The most common form of aggression was voice raising, which
happened to 80% of doctors employed in inpatient medical
centres and 91% doctors from outpatient centres. More than a
half of the subjects have heard threats from their patients. Verbal
aggression from doctors’ superiors happened most often in
surgery wards (48%), neurology wards (40%), admission rooms
(33%). The causes of aggression most often quoted by doctors
include: staff shortages (9%), stress – tiredness (9%).
Celem pracy by³o oszacowanie czêstoœci, Ÿróde³ i typu agresji wobec lekarzy w zale¿noœci od miejsca pracy i stanowiska.
Badania przeprowadzono wœród 501 lekarzy z terenu woj.
podlaskiego. W pracy wykorzystano kwestionariusz do oceny
stopnia i rodzaju agresji wobec lekarzy w miejscu ich pracy, który
przygotowano dla potrzeb niniejszych badañ poprzez modyfikacjê kwestionariusza „Czêstoœci i konsekwencje nara¿enia pielêgniarek na agresjê w miejscu pracy” opracowanego przez Instytut Medycyny Pracy w £odzi. Wyniki opracowano z zastoso2
waniem testu c i testu Kruskala-Wallisa.
Najczêstsz¹ form¹ agresji by³o podniesienie g³osu i dotyczy³o
to 80% lekarzy pracuj¹cych w placówkach zamkniêtych opieki
zdrowotnej i 91% z otwartej opieki zdrowotnej. Ponad po³owa
ankietowanych spotka³a siê z u¿ywaniem pogró¿ek ze strony
pacjentów. Najczêœciej do agresji s³ownej ze strony prze³o¿onych
lekarzy dochodzi³o na oddziale chirurgicznym (48%), neurologii (40%), izbach przyjêæ (33%). Jako przyczynê agresji lekarze
najczêœciej wymieniali: zbyt ma³¹ iloœæ personelu (9%), stres –
zmêczenie (9%).
Sprawcami agresji wobec lekarzy w ich miejscu pracy mog¹
byæ zarówno pacjenci, jak te¿ wspó³pracownicy. Agresja w œrodowisku lekarskim mo¿e przybieraæ ró¿ne formy i stanowiæ zagro¿enie w miejscu pracy. Najbardziej nara¿eni na agresjê s¹ lekarze pracuj¹cy na oddzia³ach szpitalnych (psychiatria, chirurgia,
neurologia).
Workplace aggression towards doctors may be inflicted both
by patients and colleagues. The aggression in the medical
environment can take on different forms and create a threat in
the workplace. Doctors working in hospital wards (psychiatry,
surgery, neurology) are the ones who are the most exposed to
aggression.
Key words: aggression, stress, mobbing, doctor
S³owa kluczowe: agresja, stres, mobbing, lekarz
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
117
Ocena wiedzy pielêgniarek dotycz¹cej nara¿enia na zaka¿enie
wirusami przenoszonymi drog¹ parenteraln¹
The estimate of nurses’ knowledge about exposure to viruses which are transmitted
by parenteral route
MA£GORZATA J. MICHALEWICZ1/, EL¯BIETA SZAREJKO1/, BARBARA GOLONKO2/, DOROTA J. KONDZIOR3/
1/
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. K. D³uskiego w Bia³ymstoku
Podlaskie Centrum Zdrowia Publicznego w Bia³ymstoku
3/
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
2/
The work of medical attendants creates the danger of
infection of over 20 pathogens which are transmitted by
parenteral route. Hepatitis virus B and C and human acquired
immunodeficiency virus (HIV) create the major danger. Direct
induction of infected biological material is the most frequent
reason.
The aim of the study was the evaluation of consciousness of
the medium medical attendants concerning with the exposure
for the infection and necessity broadening of the nurses’
knowledge in the range of parenteral infections.
In the examined group, 90% of nurses use protective gloves
and 42% use protective aprons. Almost the all nurses expressed
the willing of the attendance in the training concerned with the
exposure on the infections in the work.
Specificity of the work, practice and education have no
influence on the frequency of occupational exposures on the
potentially infectious biological material. The nurses are the
professional group with big necessity of self-education, eager to
participate in trainings and courses.
Key words: parenteral infections, nurses, prevention
Praca personelu medycznego stwarza zagro¿enie zaka¿enia
ponad 20 patogenami przenoszonymi drog¹ parenteraln¹. Najpowa¿niejsze zagro¿enie stwarzaj¹ wirus zapalenia w¹troby typu
B i C oraz ludzki wirus upoœledzenia odpornoœci HIV. Najczêstsz¹ przyczyn¹ jest bezpoœrednie wprowadzenie zaka¿onego
materia³u biologicznego.
Celem pracy by³a ocena œwiadomoœci œredniego personelu
medycznego dotycz¹cej nara¿enia na zaka¿enie oraz potrzeba
pog³êbiania wiedzy pielêgniarek w zakresie profilaktyki zaka¿eñ parenteralnych.
W badanej grupie 90% pielêgniarek stosuje rêkawice ochronne, fartuchy ochronne 42%. Chêæ udzia³u w szkoleniu dotycz¹cym nara¿enia na zaka¿enia w pracy wyrazi³y prawie wszystkie
pielêgniarki.
Specyfika pracy, sta¿ pracy i wykszta³cenie nie wp³ywa na
czêstoœæ ekspozycji zawodowych na materia³ biologiczny potencjalnie zakaŸny. Pielêgniarki s¹ grup¹ zawodow¹ z du¿¹ potrzeb¹ samokszta³cenia, chêtne do udzia³u w szkoleniach i kursach.
S³owa kluczowe: infekcje parenteralne, pielêgniarki,
profilaktyka
118
Probl Hig Epidemiol 2007; 88(suplement)
Strategie zwalczania stresu wystêpuj¹ce wœród studentów
Strategies of coping with stress among students
JULIA SAWICKA, IWONA JAROCKA, GRA¯ YNA K OBUS, KATARZYNA SNARSKA, GRA¯ YNA JURKOWSKA
Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku
Stress is a general state of an organism, which takes form of
a syndrome of non-specific changes being the sum of all adaptive
processes in the body. It is induced by potent external and internal
stimuli defined as stressors. Stress is characterized by increased
emotional tension and usually leads to the general mobilization
of the organism’s strengths.
Strategies of stress elimination consist in prevention of threats
caused by various stressors.
The aim of the study was to define strategies of coping with
stress most frequently found among students.
The study was carried among 187 external students of the
Faculty of Nursing and Public Health of Medical University of
Bialystok. The mean age of the surveyed equalled 34.3 (±15.7)
years. A standardized questionnaire evaluating the strategies of
coping with stress was used in the study. The questionnaire
contained 35 closed questions in 7 groups of statements
characterizing various methods of stress management: a style
concentrated on solving problems, compensation and
involvement in other activities, ignoring the significance of the
problem, relying on authorities and searching for support,
expressing negative emotions, creating a positive attitude,
referring to religion.
Relying on authorities and searching for support (42.2%),
and the style concentrated on solving problems (40.6%) were
found to be predominant among the study students.
The study population of students of Nursing Faculty
demonstrated the most constructive strategies of stress
elimination.
Key words: stress, strategies of coping with stress, students
Stres jest stanem organizmu przejawiaj¹cym siê zespo³em
nieswoistych zmian bêd¹cych sum¹ procesów przystosowawczych
zachodz¹cych w ustroju. Jest on wywo³ywany przez silnie dzia³aj¹ce bodŸce zewnêtrzne i wewnêtrzne okreœlane stresorami.
Stres charakteryzuje siê wzrostem napiêcia emocjonalnego i prowadzi zazwyczaj do ogólnej mobilizacji si³ organizmu.
Strategie zwalczania stresu polegaj¹ na podejmowaniu dzia³añ umo¿liwiaj¹cych przeciwdzia³anie zagro¿eniom wywo³anym
przez ró¿nego rodzaju stresory.
Celem badañ by³o poznanie, najczêœciej wystêpuj¹cych sposobów radzenia ze stresem wœród studentów.
Badania przeprowadzono w grupie 187 studentów studiów
zaocznych Wydzia³u Pielêgniarstwa i Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Bia³ymstoku. Œrednia wieku ankietowanych
wynosi³a 34,3±15,7 lat. W badaniu zastosowano standaryzowan¹ ankietê oceniaj¹c¹ ró¿ne style radzenia ze stresem. Kwestionariusz zawiera³ 35 zamkniêtych pytañ w siedmiu grupach
twierdzeñ charakteryzuj¹cych ró¿ne metody postêpowania: styl
skoncentrowany na rozwi¹zywaniu problemów; kompensacja
i anga¿owanie siê w inn¹ dzia³alnoœæ; ignorowanie wagi problemu; oparcie w autorytetach i poszukiwanie wsparcia; wyra¿anie
negatywnych emocji; budowanie pozytywnego nastawienia; odwo³ywanie siê do religii.
Wœród badanych studentów za dominuj¹ce strategie radzenia ze stresem uznano oparcie w autorytetach i poszukiwanie
wsparcia (42,2%), oraz styl skoncentrowany na rozwi¹zywaniu
problemów (40,6%).
Badana populacja studentów pielêgniarstwa prezentuje
najbardziej konstruktywne style zwalczania stresu.
S³owa kluczowe: stres, style radzenia sobie ze stresem, studenci