Dane techniczne

Transkrypt

Dane techniczne

SYSTEM KAN-therm
PORADNIK PROJEKTANTA I WYKONAWCY
Opracowanie:
mgr in¿. Krzysztof Sêkowski
mgr in¿. Jacek Juchnicki
Opiniodawca:
doc. dr in¿. Eugeniusz Kuno
Warszawa kwiecieñ 2004
KAN Sp. z o.o.
Przedruk i kopiowanie bez zgody KAN Sp. z o.o.
ZABRONIONE!
Spis treœci
poradnika projektanta i wykonawcy.
Wstêp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Czêœæ I - Rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD
1. Dane Techniczne rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.1. Materia³ rur i zakres stosowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1. Rury PE-RT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2. Rury PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.3. Parametry pracy rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-Xc i PE-RT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Transport i sk³adowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
8
8
9
11
11
2. Z³¹cza do rur PE-RT, PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Po³¹czenia œrubunkowe do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Po³¹czenia zaciskowe z pierœcieniem pe³nym do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.1. Z³¹czki PPSU z pierœcieniem nasuwanym prask¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
14
15
18
3. Dane techniczne rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
3.1. Materia³ i asortyment rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Parametry pracy rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Transport i sk³adowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
21
22
22
4. Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
4.1. Po³¹czenia skrêcane do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Po³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
24
5. Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . .
28
5.1. Prowadzenie natynkowe rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. Prowadzenie w przegrodach rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Izolowanie rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4. Sprawdzanie instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5. Po³¹czenie instalacji z tworzyw sztucznych ze Ÿród³em ciep³a i zabezpieczenie
przed zamarzaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
32
33
34
6. Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
6.1. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem rozdzielaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem podejœæ do baterii z odejœciem . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3. Instalacje wody ciep³ej i zimnej w uk³adzie tradycyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT i PE-Xc w instalacjach wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.7. Instalacje c.o. z wykorzystaniem rozdzielaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
36
37
37
38
39
40
41
1
34
6.9. Instalacje c.o. w uk³adzie mieszanym z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.10. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli jednorurowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach c.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11.1. Uk³ad rozdzielaczowy i z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11.2. Uk³ad w pêtli poziomej dwururowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11.3. Uk³ad w pêtli poziomej jednorurowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11.4. Uk³ad w pêtli poziomej pod³ogowo - œciennej z wyjœciami ze œcian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.11.5. Kszta³tki specjalne do prób ciœnieniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12. Uk³ad zalistwowy prowadzenia przewodów PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.1. Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.2. Monta¿ listwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.3. Standardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.4. Niestandardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.5. Wymagane odleg³oœci monta¿u grzejnika od œciany i posadzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.12.6. Prowadzenie rur w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
43
44
44
45
46
46
48
49
50
53
54
55
56
58
7. Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
7.1. Straty ciep³a rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Minimalne ciœnienie wyp³ywu i obliczeniowe przep³ywy dla punktów czerpalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3. Straty ciœnienia dla wody o temp. 10°C w rurach PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4. Straty ciœnienia w instalacjach c.o. w rurach PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.5. Zalecenia do wymiarowania hydraulicznego instalacji c.o. z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . .
59
60
61
62
67
8. Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
8.1. Warunki komfortu cieplnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.1. Izolacja cieplna pod grzejnikiem pod³ogowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.2. Izolacja przeciwwilgociowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.3. Izolacja brzegowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.4. P³yta betonowa (jastrych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.5. Wi¹zanie zaprawy i rozruch instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.6. Wyk³adziny pod³ogowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.7. Wê¿ownice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3. Monta¿ ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4. Zasilanie ogrzewañ pod³ogowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4.1. Centralne uk³ady zmieszania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4.2. Uk³ady zmieszania miejscowego zblokowane z rozdzielaczem ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . .
8.5. Regulacja na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6. Wymiarowanie ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
70
70
71
71
71
72
72
75
76
77
77
79
79
81
2
Wstêp
S
ystem KAN-therm jest w pe³ni atestowanym, kompletnym systemem rurowym przeznaczonym
do budowy wewnêtrznych instalacji wody ciep³ej, zimnej, centralnego ogrzewania i ogrzewania pod³ogowego.
Elementami sk³adowymi systemu KAN-therm s¹:
rury polietylenowe PE-RT (LPE) wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi i wykonanymi z PPSU,
rury polietylenowe PE-Xc wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi i wykonanymi z PPSU,
rury wielowarstwowe PE-RT/Al/PE-HD wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi,
rury z polichlorku winylu chlorowanego PVC-C i polichlorku winylu PVC-U ³¹czone poprzez klejenie polidyfuzyjne.

Tak skonfigurowany asortyment systemu KAN-therm pozwala na optymalny dobór materia³u w zale¿noœci od przeznaczenia danej instalacji (ró¿nice we w³aœciwoœciach fizycznych rur). Rury PE-RT, PE-Xc mo¿na wykorzystywaæ w nowo projektowanych instalacjach, przy zastosowaniu poziomych uk³adów rozprowadzeñ typu
„rura w rurze” (w rurze os³onowej np. peszel) krytych w przegrodach (posadzkach pod³óg).
System KAN-therm do rur PE-RT i PE-Xc oferuje specjalny typ z³¹cz z pierœcieniem pe³nym nasuwanym
prask¹ hydrauliczn¹, dopuszczony do bezpoœredniego krycia w posadzkach pod³óg. Dziêki temu mo¿na w pe³nym zakresie realizowaæ uk³ady poziome rozprowadzeñ przewodów typu:
pêtlicowe (z po³¹czeniami w posadzkach),
mieszane (z po³¹czeniami w posadzkach),
dodatkowo:
rozdzielaczowe (z³¹cza dostêpne lub w posadzkach – ró¿ne warianty pod³¹czeñ grzejników),
jednorurowe (z³¹cza dostêpne lub w posadzkach dziêki stosowaniu zaworów zespolonych przeznaczonych do
tych uk³adów),
ogrzewanie pod³ogowe i ogrzewanie powierzchni otwartych (p³yty boisk, ci¹gi komunikacyjne),
uk³ady zalistwowe.
Ze wzglêdu na du¿¹ elastycznoœæ rury PE-RT i PE-Xc nie s¹ przeznaczone do prowadzeñ natynkowych (wymagana zabudowa listwami ochronnymi, du¿a iloœæ podpór ograniczaj¹ca strza³kê ugiêcia rur).
Problem natynkowego prowadzenia rur czêsto spotykany w przypadkach uk³adów remontowych mo¿na rozwi¹zaæ dziêki zastosowaniu rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD.
Rury te, dziêki specjalnej konstrukcji (wewnêtrzna rura z czo³owo zgrzanej taœmy aluminiowej), charakteryzuj¹ siê
zredukowanym wspó³czynnikiem wyd³u¿alnoœci termicznej, oraz brakiem pamiêci kszta³tu (mo¿na je dowolnie wyginaæ i zachowuj¹ nadany kszta³t).
System KAN-therm oferuje do rur PE-RT/Al/PE-HD z³¹cza skrêcane tzw. przy³¹czki, które powinny wystêpowaæ w miejscach dostêpnych (mo¿na je kryæ w œcianach, ale nie w posadzkach pod³óg), jak równie¿ z³¹cza
specjalistyczne zaprasowywane.
Na bazie rur PE-RT/Al/PE-HD mo¿na wykonywaæ nastêpuj¹ce uk³ady rozprowadzeñ przewodów:
rozdzielaczowe (z³¹cza dostêpne),
jednorurowe (z³¹cza dostêpne),
ogrzewanie pod³ogowe (z³¹cza dostêpne),
uk³ady zalistwowe (z³¹cza dostêpne),
tradycyjne rozprowadzenia przewodów (analogia do instalacji stalowych),
podobnie jak w przypadku rur PE-Xc i PE-RT uk³ady z po³¹czeniami typu zaprasowywanego press
w posadzkach.
Zarówno rury PE-RT, PE-Xc jak i PE-RT/Al/PE-HD wystêpuj¹ w ograniczonym zakresie œrednic (do œrednicy ∅32
dla rur PE-RT, PE-Xc i ∅26 dla rur PE-RT/Al/PE-HD) co jest podyktowane wzglêdami ekonomicznymi i funkcjonalnymi (du¿y koszt z³¹cz mosiê¿nych dla wiêkszych œrednic, utrata w³aœciwoœci elastycznych rur ze wzglêdu na gruboœæ œcianki itd.).
Rury PVC-C i PVC-U stanowi¹ uzupe³nienie systemu KAN-therm w zakresie wiêkszych œrednic
(œrednice od ∅16-110 mm PVC-C i od ∅16-315 mm PVC-U) i s¹ alternatyw¹ dla rur stalowych stosowanych na
5
piony i poziomy instalacji. Rury te charakteryzuje du¿y modu³ sprê¿ystoœci, przy ich zastosowaniu mo¿liwe
jest odzwierciedlenie tradycyjnych uk³adów rozprowadzeñ przewodów. Na uwagê zas³uguje fakt,
¿e system KAN-therm do rur PVC-C dysponuje kompensatorami mufowymi o zakresie œrednic ∅20 do
∅110 mm.
Rury te ze wzglêdu na du¿¹ odpornoœæ na media agresywne maj¹ równie¿ zastosowanie w instalacjach
przemys³owych.
Nale¿y podkreœliæ, ¿e rury PE-RT (LPE), PE-Xc (VPE-c), PE-RT/Al/PE-HD, oraz PVC-U i PVC-C stanowi¹ niezale¿ne, kompletne systemy wzajemnie siê uzupe³niaj¹ce i mog¹ byæ stosowane ³¹cznie lub w dowolnych konfiguracjach np. ze stal¹ lub miedzi¹. Konfiguracja powinna byæ podyktowana aspektami funkcjonalnymi i ekonomicznymi, gdy¿ ka¿da grupa materia³owa daje inne mo¿liwoœci instalacyjne.
System instalacji KAN-therm jest optymalny, spe³nia wszystkie wymagania inwestorów, wykonawców i u¿ytkowników. Jest tani, trwa³y, ³atwy i szybki w monta¿u oraz niezawodny.
Elementy wchodz¹ce w sk³ad systemu posiadaj¹ wymagane w Polsce atesty Pañstwowego Zak³adu Higieny
i aprobaty techniczne Centralnego Oœrodka Badawczo-Rozwojowego Techniki Instalacyjnej „Instal”.
System KAN-therm stosowany jest w:
budownictwie mieszkaniowym jedno- i wielorodzinnym,
budynkach u¿ytecznoœci publicznej,
budownictwie wiejskim,
instalacjach przemys³owych i technologicznych,
szklarniach i namiotach foliowych s³u¿¹cych do uprawy warzyw i kwiatów,
ogrzewaniu powierzchni otwartych.
Zalety instalacji wykonywanych w systemie KAN-therm:
odpornoœæ na zarastanie kamieniem i korozjê,
szczelne po³¹czenia,
d³ugowiecznoœæ - trwa³oœæ materia³u oceniana na powy¿ej 50 lat,
g³adkie powierzchnie (minimalne straty przep³ywu),
t³umienie wibracji i ha³asu,
mo¿liwoœæ dowolnej aran¿acji instalacji zgodnie z ¿yczeniami inwestora,
wysoka estetyka,
nie zawieraj¹ substancji szkodliwych dla zdrowia,
prosty i ³atwy monta¿,
nie przewodz¹ pr¹du,
bardzo lekkie,
du¿a odpornoœæ na media agresywne,
odporne na uderzenia hydrauliczne (gwa³towne zmiany ciœnienia).
Poradnik zosta³ podzielony na trzy czêœci:
Czêœæ I - poœwiêcona jest rurom PE-RT (LPE), PE-Xc (VPE-c), PE-RT/Al/PE-HD, w przypadkach istotnych ró¿nic
ka¿dy z tych materia³ów jest omawiany oddzielnie.
Czêœæ II - poœwiêcona jest rurom PVC-U i PVC-C, w przypadkach istotnych ró¿nic ka¿dy z tych materia³ów jest
omawiany oddzielnie.
Czêœæ III - materia³y uzupe³niaj¹ce (badania, dopuszczenia na rynek, przegl¹d rozwi¹zañ materia³owych
wêz³ów instalacyjnych zdefiniowanych w oprogramowaniu wspomagaj¹cym projektowanie dostarczanym
przez firmê KAN).
Dostêpne s¹ programy wspomagaj¹ce projektowanie instalacji (równie¿ na www.kan.com.pl):
KAN ozc - do obliczania strat ciep³a pomieszczeñ i sezonowego zapotrzebowania na ciep³o dla budynków,
KAN co-Graf - do obliczania instalacji centralnego ogrzewania,
KAN H2O - do obliczania instalacji wody ciep³ej, zimnej i cyrkulacji,
Ogrzewanie pod³ogowe w konstrukcjach pod³óg elastycznych (hale sportowe, stropy drewniane z pustk¹ powietrzn¹).

6
czêœæ I
Rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD
1. Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc.
1.1. Materia³ rur i zakres stosowania.
1.1.1. Rury PE-R
RT.
R
ury LPE (PE-RT lub PE-MD-O) systemu KAN-therm produkowane s¹ z kopolimeru octanowego
polietylenu Dowlex 2344 E odpornego na wysokie temperatury.
Asortyment rur PE-R
RT:

Rury PE-RT (Dowlex PE-MD) wg DIN 16776,16883 bez
os³on antydyfuzyjnych EVOH typoszereg ∅18x2,5;
∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji wody ciep³ej i zimnej.

Rury PE-RT (Dowlex PE-MD) wg DIN 16776, 16883,
4726 z os³onami antydyfuzyjnymi EVOH typoszereg
∅12x2; ∅14x2; ∅18x2; ∅25x3,5 do instalacji centralnego ogrzewania.
Tab.1. Wymiary rur PE-RT i ich zastosowanie oraz pojemnoœci wodne.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
Œrednica
zewnêtrzna
[mm]
Gruboœæ œcianki [mm]
12
14
18
25
18
25
32
Os³ona EVOH
2
2
2
3,5
2,5
3,5
4,4
jest
jest
jest
jest
brak
brak
brak
Rodzaj
instalacji
Pojemnoœæ
wodna
[dm3/m]
c.o.
c.o.
c.o.
c.o.
z.w. i c.w.u.
z.w. i c.w.u.
z.w. i c.w.u.
0,050
0,079
0,154
0,254
0,133
0,254
0,423
Pow³oka antydyfuzyjna EVOH (alkohol etylowinylowy) nak³adana jest bezpoœrednio na rurê bazow¹ i wi¹zana do
niej warstw¹ kleju.
1.1.2. Rury PE-X
Xc.
Rury PE-Xc systemu KAN-therm produkowane s¹ z polietylenu wysokiej gêstoœci i poddawane sieciowaniu
strumieniem elektronów (metoda „c”).
Asortyment rur PE-X
Xc:

Rury PE-Xc wg DIN 16892/93 bez os³on
antydyfuzyjnych EVOH typoszereg ∅18x2,5;
∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji wody ciep³ej i zimnej.

Rury PE-Xc wg DIN 16892/93, 4726 /29 z os³onami
antydyfuzyjnymi EVOH typoszereg ∅12x2; ∅14x2;
∅18x2; ∅18x2,5; ∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji
centralnego ogrzewania.
8
Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc
Tab. 2. Wymiary rur PE-Xc i ich zastosowanie oraz pojemnoœci wodne.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Œrednica
zewnêtrzna
[mm]
Gruboœæ
œcianki [mm]
12
14
18
18
25
32
18
25
32
Os³ona EVOH
2
2
2
2,5
3,5
4,4
2,5
3,5
4,4
Rodzaj
instalacji
jest
jest
jest
jest
jest
jest
brak
brak
brak
Pojemnoœæ
wodna
[dm3/m]
c.o.
c.o.
c.o.
c.o.
c.o.
c.o.
z.w. i c.w.u.
z.w. i c.w.u.
z.w. i c.w.u.
0,050
0,079
0,154
0,133
0,254
0,423
0,133
0,254
0,423
Pow³oka antydyfuzyjna EVOH (alkohol etylowinylowy) nak³adana jest bezpoœrednio na rurê bazow¹ i wi¹zana do
niej warstw¹ kleju.
1.1.3. Parametry pracy rur PE-R
RT i PE-X
Xc.
Z
godnie z pr EN 12318 z roku 1998 i zaleceniami do Aprobat Nr ZAT/99-02-013 wyró¿nia siê nastêpuj¹ce klasy
zastosowañ:
Tab.3. Klasy zastosowañ.
Klasa
zastosowañ
Temp.
rob [OC]
Czas
pracy
w temp
Trob [lata]
Tmax
[OC]
Czas
pracy
w temp.
Tmax [lata]
Dopuszczalna
temp. awarii
Tmal
[OC]
Dop.
czas pracy
w Tmal
[h]
Zakres
zastosowañ
Ciep³a
woda
u¿ytkowa
60°C
Ciep³a
woda
u¿ytkowa
70°C
ogrzewanie
pod³ogowe
niskotemp.
ogrzewanie
grzejnikowe
60°C
Ogrzewanie
grzejnikowe
80°C
1
60
49
80
1
95
100
2
70
49
80
1
95
100
4
20
2,5
plus
20
plus
25
70
2,5
100
100
14
plus
25
plus
10
90
1
100
100
40
60
5
20
60
80
Ciœnienie robocze dla poszczególnych klas zastosowañ zale¿ne jest od serii rur S (podaje siê najwiêksz¹
dopuszczaln¹ wartoœæ Smax).
9
Tab. 4. Dopuszczalna wartoœæ S max dla ró¿nych klas zastosowañ i ciœnieñ roboczych (rury PE-Xc).
Klasa zastosowañ
Smax
P rob. 4 bar
1
2
4
5
P rob. 6 bar
7,6
7,6
7,6
7,6
6,4
5,9
6,6
5,4
P rob. 8 bar
P rob. 10 bar
4,8
4,4
5,0
4,0
3,8
3,5
4,0
3,2
Rury PE-RT i PE-Xc zgodnie z aprobatami AT/98-02-0573 (PE-RT) i AT/98-01-0480 (PE-Xc) spe³niaj¹ powy¿sze
wymagania i mog¹ pracowaæ:
Tab. 5.
Rodzaj instalacji
i klasa zastosowañ
Instalacje centralnego
ogrzewania klasy 5
(dla klasy 4 ogrzewanie
pod³ogowe
Trob/Tmax - 60/70°C)
Instalacja wody
zimnej z.w.
Instalacja wody
ciep³ej 1, (2)
Œrednica
zewnêtrzna
dn rur
PE-RT, PE-Xc
[mm]
Gruboœæ
œcianki en
[mm]
12
14
18
18 1)
25 1)
32 *1)
18
25
32
18
25
32
2
2
2
2,5
3,5
4,4
2,5
3,5
4,4
2,5
3,5
4,4
Os³ona
EVOH
jest
jest
jest
jest
jest
jest
brak
brak
brak
brak
brak
brak
Seria
rur S
2,50
3,00
4,00
3,10
3,07
3,14
3,10
3,07
3,14
3,10
3,07
3,14
Parametry pracy
Prob(2)
[bar]
Trob/Tmax
[°C]
10
10
8
10
10
10
10
10
10
10
10
10
80/90
80/90
80/90
80/90
80/90
80/90
20
20
20
60,(70)/80
60,(70)/80
60,(70)/80
* nie wystêpuje dla rur PE-RT.
1) rury PE-Xc uniwersalne mog¹ce mieæ zastosowanie w instalacji z.w. i c.w.u. (P
max = 10 bar, T max = 80°C),
c.o. (P max = 10 bar; T max = 90°C).
2) w klasie 4,5 ciœnienie robocze dla rur PE-RT wynosi 6 bar.
Uwaga:
Oddzielne przepisy okreœlaj¹ na terenie Polski max parametry pracy:
instalacja centralnego ogrzewania 95°C i 6 bar, ogrzewanie pod³ogowe 60°C i 6 bar (w wymienionych aprobatach dla instalacji centralnego ogrzewania podaje siê max ciœnienie 6 bar),
instalacja wody ciep³ej 60°C i 10 bar (przy punktach czerpalnych max 6 bar PN 92/B- 01706)
S=(dn – en)/2en
Temperaturê robocz¹ Trob w poszczególnych klasach nale¿y traktowaæ jako temperaturê projektow¹, temperaturê
maksymaln¹ Tmax jako temperaturê przed przekroczeniem której instalacje powinny byæ zabezpieczone.
10
Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc
1.2. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-X
Xc i PE-R
RT.
Tab. 6.
L.p.
1
2
3
4
5
6
W³asnoœci
Jedn. miary
Wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej
Wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej:
20°C
100°C
Gêstoœæ tworzywa
Chropowatoœæ wewnêtrzna rury (bezwzglêdna)
Graniczne temperatury stosowania:
PE-RT
PE-Xc
Modu³ E
Wartoœæ
[W/mK]
0,41
[K-1]
[K-1]
[g/cm3]
[mm]
1,4x10-4
2,0x10-4
0,94
0,005
[°C]
[°C]
[N/mm2]
-40 ÷ 90
-40 ÷ 95
600
1.3. Transport i sk³adowanie.
R
ury PE-RT i PE-Xc dostarczane s¹ w zwojach 25, 50, 120, 200 mb w opakowaniach tekturowych. Mog¹ byæ
sk³adowane w ró¿nych temperaturach, równie¿ niskich (poni¿ej 0°C).
Ze wzglêdu na wra¿liwoœæ na dzia³anie promieni ultrafioletowych nale¿y chroniæ rury przed bezpoœrednim
d³ugotrwa³ym dzia³aniem promieni s³onecznych.
11
2. Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc.
2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-R
RT
i PE-X
Xc.
1. Kszta³tka typu trójnik.
2. Korpus z³¹czki.
3. Pierœcieñ zaciskowy
przeciêty.
4. Nakrêtka dociskowa.
5. Rura PE-RT lub PE-Xc.
Rys. 1
2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-R
RT i PE-X
Xc.
Zasada wykonywania po³¹czenia.
1. Korpus z³¹czki wkrêciæ w kszta³tkê z uszczelnieniem gwintu.
2. Nakrêtkê i pierœcieñ osadziæ na rurze.
3. Rurê nasun¹æ na korpus z³¹czki i nakrêciæ nakrêtkê zaciskaj¹c¹ pierœcieñ.
Pierœcieñ przeciêty zak³adamy na rurê, przy czym krawêdŸ pierœcienia powinna byæ odleg³a od krawêdzi rury 0,5 ÷1 mm.
Rura powinna zostaæ nasuniêta do koñca korpusu z³¹czki. Po³¹czenie to mo¿na traktowaæ jako rozbieralne pod
warunkiem, ¿e po wyjêciu korpusu z³¹czki z rury, odcinamy zu¿yty koniec rury i wykonujemy nowe po³¹czenie.
Nie wolno obracaæ kszta³tki w stosunku do rury w trakcie i po monta¿u oraz stosowaæ jakichkolwiek past w celu
³atwiejszego wsuniêcia rury na korpus kszta³tki.
Z³¹czki skrêcane wspó³pracuj¹ z:
kszta³tkami z gwintami wewnêtrznymi typu kolana, trójniki, podejœcia pod bateriê, rozdzielacze
nieuzbrojone,

Rys 2. Z³¹czka mosiê¿na
z pierœcieniem przeciêtym.
Rys. 3. Kolanko z gwintem
wewnêtrznym.
12
Rys. 4. Trójnik z gwintem
wewnêtrznym.
Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc
Rys. 5. Podejœcie do baterii
z gwintem wewnêtrznym.
z gwintem wewnêtrznym, z uszami.
z odejœciem z gwintem wewnêtrznym.
Rys. 8. Rozdzielacz nieuzbrojony
serii 81 z gwintami wewnêtrznymi.

armatur¹ posiadaj¹c¹ gwinty wewnêtrzne.
Po³¹czenia tego typu:
nale¿y uszczelniaæ konopiami (gwinty) z dodatkiem past, zwracaj¹c uwagê aby w przypadku gwintów
wewnêtrznych mosiê¿nych nie stosowaæ zbyt du¿ej iloœci paku³,
nie mog¹ byæ ³¹czone z gwintami zewnêtrznymi rurowymi (zarys sto¿kowy) z³¹cz mosiê¿nych z gwintem
wewnêtrznym (zarys cylindryczny) ze wzglêdu na niebezpieczeñstwo pêkniêcia mosi¹dzu,
nale¿y przyj¹æ zasadê, ¿e z³¹czki i kszta³tki z gwintami wewnêtrznymi nie powinny byæ ³¹czone z elementami spoza
systemu KAN-therm,
nie mog¹ byæ zalewane w posadzkach pod³óg.

13
2.2. Po³¹czenia œrubunkowe do rur PE-R
RT i PE-X
Xc.
Po³¹czenia œrubunkowe charakteryzuj¹ siê uszczelnieniem
na oringu miêdzy z³¹czk¹ a kszta³tk¹.
Rys. 10. Œrubunek mosiê¿ny z pierœcieniem przeciêtym (z niklowan¹ nakrêtk¹).
Œrubunki wspó³pracuj¹ z:
seri¹ kszta³tek z gwintami zewnêtrznymi 9012,

Rys. 11. Kolana i trójniki serii 9012 przystosowane do wspó³pracy z po³¹czeniami œrubunkowymi gwint zew.

seri¹ rozdzielaczy uzbrojonych w specjalne nyple,
Rys. 12. Nyple umo¿liwiaj¹ce przejœcie na gwinty zewnêtrzne.

zaworami grzejnikowymi zespolonymi HERZ i Danfoss.
Po³¹czeñ œrubunkowych nie nale¿y umieszczaæ w miejscach
niedostêpnych (zalewaæ w posadzkach lub œcianach).
Rys. 13. Zawór grzejnikowy zespolony.
14
2.3. Po³¹czenia zaciskowe z pierœcieniem pe³nym do rur PE-R
RT i PE-X
Xc.
P
o³¹czenia tego typu charakteryzuj¹ siê korpusem w postaci z³¹czki mosiê¿nej lub z PPSU, w postaci kolanka,
trójnika podejœcia pod bateriê osadzanego w rurze i pierœcienia pe³nego nasuwanego na rurê.
1. Trójnik zaciskowy
lub inne z³¹czki
z pierœcieniem pe³nym.
2. Pierœcieñ zaciskowy
pe³ny.
3. Rura PE-RT lub PE-Xc.
Rys. 14. Schemat po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym nasuwanym prask¹.
System KAN-therm dostarcza ca³¹ gamê specjalistycznych kszta³tek tego typu:
z³¹czki gz i gw oraz œrubunki zaciskowe i ³¹czniki,
Rys. 15. £¹cznik zaciskowy.
Rys. 16. Z³¹czka zaciskowa z gwintem
wewnêtrznym z ko³nierzem.
Rys. 17. Z³¹czka zaciskowa z ko³nierzem
z gwintem zewnêtrznym.
Rys. 18. Œrubunek zaciskowy.
Œrubunek zaciskowy umo¿liwia po³¹czenie rur ∅18x2,5 i ∅18x2 z kszta³tkami serii 9012 z gwintem zewnêtrznym
oraz rozdzielaczami z wyjœciem gwint zewnêtrzny 1/2”.
15

Kolana i trójniki,
Rys. 19. Kolanko zaciskowe.
Rys. 20. Kolanko zaciskowe z gwintem
zewnêtrznym.
Rys. 21. Trójnik zaciskowy.
Rys. 22. Trójnik zaciskowy z gwintem
zewnêtrznym.
kszta³tki z rurkami przy³¹czeniowymi,
Rys. 23. Kolanko zaciskowe z rur¹ ∅15
(L=300 mm i L=750 mm).

Rys. 24. Trójnik zaciskowy z rurk¹ ∅15
(L=300 mm i L=750 mm).
podejœcia do baterii,
Rys. 25. Podejœcie do baterii zaciskowe.
Rys. 26. Podejœcie do baterii zaciskowe
k¹towe z odejœciem.
16

pierœcienie pe³ne.
Uwaga:
Ze wzglêdu na szczelnoœæ po³¹czeñ istotne jest rozró¿nianie pierœcieni
przeznaczonych do rur z os³on¹ antydyfuizyjn¹ – litera A w nazwie
(wymiar) i do rur bez os³on antydyfuzyjnych (brak oznaczenia liter¹ A).
Rys. 27. Pierœcieñ pe³ny do z³¹cz
zaciskowych.
Do wykonywania po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym stosowane s¹ specjalistyczne narzêdzia.
Nale¿y zwróciæ uwagê na odmiennoœæ monta¿u zl¹cz w wykonaniu mosiêznym i z PPSU.
1
2
3
4
5
6
1. Rurê PE-RT lub PE-Xc o wymaganej d³ugoœci uci¹æ za pomoc¹ no¿yc.
2. Na³o¿yæ pierœcieñ na rurê wewnêtrznie sfazowanym koñcem od strony kszta³tki.
3. Rozparcie rury rozpierakiem wykonaæ w trzech fazach. Pierwsze dwa rozparcia niepe³ne, przy czym obracamy
rozpierak w stosunku do rury o 30° i 15°. Trzecie rozparcie rury pe³ne.
4. Wsun¹æ z³¹czkê w rurê do ostatniego zgrubienia.
5. U¿ywaj¹c narzêdzia do zaciskania (praska hydrauliczna lub praska rêczna) nasun¹æ pierœcieñ na rurê.
6. Po³¹czenie przygotowane jest do próby ciœnieniowej.
s¹ samouszczelniaj¹ce siê i mog¹ byæ chowane w przegrodach bez ograniczeñ,
je¿eli s¹ wykonywane w temp. poni¿ej 5°C zaleca siê miejscowe ogrzanie rozpieranej koñcówki rury ciep³ym powietrzem lub wod¹,
posiadaj¹ ró¿ne pierœcienie do rur z os³onami antydyfuzyjnymi (oznaczenie literk¹ A) i bez os³on antydyfuzyjnych
(brak oznaczenia literk¹ A),
wykonuje siê przy u¿yciu odpowiednich do danej œrednicy rury wk³adów prostych chwytaj¹c za ko³nierz ksztatki
i pierœcieñ,
wymagaj¹ stosowania wk³adów kszta³towych tylko do z³¹cz mosiê¿nych nie posiadaj¹cych odsadzonych
ko³nierzy (nasuwanie pierœcienia na odnogê trójnika mosiê¿nego, oraz podejœæ do baterii z odejœciem),
wystêpuj¹ w zakresie œrednic ∅14-32 mm.

17
a
c
b
Rys. 28. Wk³ady do prasek: a) kszta³towy do trójników mosiê¿nych, b) prosty niklowany do pierœcieni i mosiê¿nych
kszta³tek z odsadzonymi ko³nierzami, c) kszta³towy do podejœcia do baterii z odejœciem.
Uwaga: do z³¹cz PPSU stosuje siê wy³¹cznie wk³ady proste przeznaczone do tych z³¹cz - patrz punkt 2.3.1.
2.3.1. Z³¹czki PPSU z pierœcieniem nasuwanym prask¹.
Z

³¹cza tworzywowe PPSU z pierœcieniem mosiê¿nym nasuwanym prask¹ przeznaczone s¹ do rur PE-RT i PE-Xc,
mog¹ pracowaæ w instalacjach:
wody zimnej o temperaturze 20°C i ciœnieniu 10 bar,
wody ciep³ej o temperaturze 60°C i ciœnieniu 10 bar,
centralnego ogrzewania o temperaturze 95°C i ciœnieniu 6 bar i ogrzewania pod³ogowego.
Z³¹cza tworzywowe PPSU posiadaj¹ nastêpuj¹ce dopuszczenia na rynek polski:
Aprobatê AT/2000-02-0914 wraz z rozszerzeniem dotycz¹cym œrednicy ∅32x4,4,
Opiniê PZH HK/W/0807/01/1999.
Z³¹czki tworzywowe PPSU wystêpuj¹ w pe³nej gamie kolan i trójników w zakresie œrednic ∅14-32 mm.
Rys. 29. Z³¹czki tworzywowe PPSU.
Zasady monta¿u z³¹cz wykonanych z PPSU:
1. Przy monta¿u kolan i trójników zaciskowych wykonanych z PPSU od strony kszta³tki tworzywowej nale¿y
u¿ywaæ wy³¹cznie wk³adów prostych o kodach:
PT 8469 do po³¹czeñ o œrednicy 14 mm (wk³ad czarny),
P 8467 do po³¹czeñ o œrednicy 32 mm (wk³ad niklowany).
Kszta³tki tworzywowe nale¿y podpieraæ chwytaj¹c za ko³nierz bezpoœrednio przylegaj¹cy do króæca na który
nasuwany jest pierœcieñ, w ¿adnym wypadku nie nale¿y u¿ywaæ wk³adów kszta³towych do kszta³tek mosiê¿nych P 8465, P 8464, P 8463 oraz P 8470.
18
2. Kszta³tka tworzywowa powinna byæ podparta za ko³nierz bezpoœrednio przyleg³y do króæca, na który
nasuwany jest pierœcieñ.
Rys. 30. Do z³¹cz PPSU u¿ywa siê tylko wk³adów prostych chwytaj¹cych za ko³nierz kszta³tki.
Do chwytania pierœcienia nale¿y u¿ywaæ wk³adów prostych do ³¹czników o kodach:

P 8469 do œrednicy rury 14 mm (wk³ad niklowany),
dla rury œrednicy 32 mm do podparcia pierœcienia nale¿y u¿yæ szczêki praski.
3. Kolanka i trójniki PPSU z rurkami niklowanymi nale¿y montowaæ jako punkty sta³e poprzez utwierdzenie
w przegrodzie budowlanej polegaj¹ce na zalaniu betonem lub zapraw¹ czêœci tworzywowej kszta³tki wraz
z tulejk¹ rurki.
Taki monta¿ zabezpiecza kszta³tki przed powstawaniem nadmiernych obci¹¿eñ w wyniku:

si³ pochodz¹cych od ciê¿aru grzejników i armatury,
nie przestrzegania zasad kompensacji wyd³u¿eñ ruroci¹gów,
Sposób monta¿u z³¹cz PPSU:
eliminuje stosowanie wk³adów kszta³towych do z³¹cz tworzywowych - stosowanie wk³adów kszta³towych jest
niedozwolone,
minimalizuje iloœæ przezbrojeñ praski (zmian wk³adów) z uwagi na to, ¿e trójniki redukcyjne o jedn¹ dymensjê
zbudowane s¹ na tym samym korpusie co trójniki równoprzelotowe o analogicznych œrednicach - ten sam
wk³ad do z³¹cz tworzywowych zak³adany jest zarówno na koñcówki równoprzelotowe trójnika jak i koñcówkê
redukcyjn¹,
pozwala na pracê praski przy zaciskaniu kszta³tek tworzywowych w pierwszym zakresie przesuwu.

Kszta³tki tworzywowe PPSU cechuje:
trwa³oœæ w instalacji wy¿sza od samych rur PEX (z³¹cze jest bardziej odporne na dzia³anie ciœnienia
i temperatury ni¿ sama rura),
wysoka odpornoœæ na uderzenia i obci¹¿enia mechaniczne,
absolutny brak zjawiska korozji,
ma³y ciê¿ar w stosunku do kszta³tek mosiê¿nych,
100% powtarzalnoœæ wyrobów (wynikaj¹ca z procesu produkcji) co praktycznie wyklucza powstawanie ukrytych
wad materia³owych.

19
Dopuszczalne naprê¿enia obwodowe [LCL] dla temperatury 70°C.
PPSU (polisulfon fenylenu) jest wysokoprzetworzonym amorficznym tworzywem konstrukcyjnym.
Podstawowymi w³asnoœciami PPSU decyduj¹cymi o mo¿liwoœci stosowania tego tworzywa jako surowca do produkcji kszta³tek i z³¹cz do instalacji z.w., c.w.u., i c.o. s¹:

neutralnoœæ w kontakcie z wod¹ i ¿ywnoœci¹ potwierdzona badaniami National Sanitation Fundation USA (zgodnoœæ ze standardami NSF/ANSI Standard 61 – kontakt z ¿ywnoœci¹), WRc Anglia (pozytywne testy BS 6920 –
kontakt z wod¹ pitn¹), German Federal Healf Office (zgodnoœæ z wymaganiami KTW),
odpowiednia odpornoœæ na procesy starzenia w wyniku dzia³ania temperatury i ciœnienia – przeprowadzone
badania LTHS polegaj¹ce na badaniu czasu po jakim pêknie próbka materia³u bêd¹ca pod wp³ywem ciœnienia
i temperatury, wyniki których zosta³y ekstrapolowane metod¹ SEM wg ISO/TR 9080, potwierdzi³y mo¿liwoœæ
stosowania tego materia³u w instalacjach c.w.u. i c.o. i uzyskania ponad 50 letniej trwa³oœci kszta³tek,
odpowiednia odpornoœæ na dzia³anie wody z du¿¹ zawartoœci¹ chloru w wysokich temperaturach,
brak trwa³ych odkszta³ceñ materia³u poddanego obci¹¿eniom mechanicznym w wysokiej temperaturze, co decyduje o stabilnoœci wymiarów kszta³tek w czasie (odpornoœæ na pe³zanie materia³u), a zatem szczelnoœci po³¹czeñ zaciskowych.
Polisulfony s¹ sprawdzonymi materia³ami i stosowanymi w instalacjach od wielu lat jako surowiec do produkcji
z³¹czek i kszta³tek, korpusów pomp, elementów wymienników, czêœci i wk³adów do baterii czerpalnych.
20
3. Dane techniczne rur PE-RT/Al/PE-HD.
3.1. Materia³ i asortyment rur PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
R
ury PE-RT/Al/PE-HD Multi Universal i Multi Basic s¹ rurami wielowarstwowymi z wewnêtrzn¹ rur¹ aluminiow¹ w postaci zwiniêtej taœmy zgrzanej doczo³owo ultradŸwiêkami do której klejone
s¹ wewnêtrzna warstwa polietylenu PE-RT, oraz zewnêtrzna warstwa polietylenu PE-HD.
Dziêki takiej konstrukcji rury PE-Xc/Al/PE-Xc cechuje:
naturalna odpornoœæ na dyfuzjê tlenu,
elastycznoœæ rur i brak pamiêci kszta³tu – mo¿na gi¹æ i zachowuj¹
nadany kszta³t,
redukcja wspó³czynnika wyd³u¿enia termicznego rur do wartoœci
wyd³u¿enia aluminium,
temperatura awaryjna pracy 100°C (T max 95°C).
Produkowane s¹ dwa typy rur PE-RT/Al/PE-HD ró¿ni¹ce siê gruboœci¹ aluminium przeznaczone zarówno do instalacji z. w., c. w. u. i c. o.:
Multi Basic (szereg PN 10) o gruboœci warstwy aluminium 0,2 mm i œrednicach ∅14x2 i 16x2 mm,
Multi Universal (szereg PN 12) o minimalnej gruboœci warstwy aluminium 0,4 mm i œrednicach ∅14x2,16x2, 20x2,
26x3 mm.
Tab. 7. Wymiary rur PE-RT/Al/PE-HD, ich zastosowanie i pojemnoœci wodne.
L.p.
Œrednica
zewnêtrzna [mm]
Gruboœæ œcianki
[mm]
Rodzaj
instalacji
Pojemnoœæ wodna
[dm3/m]
1
2
3
4
14
16
20
26
2
2
2
3
c.o. z.w. i c.w.u
c.o. z.w. i c.w.u
c.o. z.w. i c.w.u
c.o. z.w. i c.w.u
0,079
0,113
0,201
0,314
3.2. Parametry pracy rur PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Zgodnie z zaleceniami do Aprobat Nr ZAT/99-02-013 wyró¿nia siê nastêuj¹ce zakresy zastosowañ:
Tab. 8.
Trob
[oC]
Czas pracy
w Trob
[lata]
Tmax
[oC]
60
49
80
20
2,5 plus
40
20 plus
60
25 plus
20
60
90
14 plus
25 plus
10
Czas pracy
w Tmax
[lata]
Dopuszczalna
Temp. awarii
Tmal [oC]
Dop. czas
pracy w Temp.
Tmal [h]
Zakres zastosowañ
95
100
ciep³a woda
u¿ytkowa 60°C
1
70
2,5
100
100
95
1
100
100
21
ogrzewanie pod³ogowe
niskotemp.
ogrzewanie grzejnikowe
60°C
ogrzewanie grzejnikowe
90°C
Ciœnienie robocze dla rur PE-RT/Al/PE-HD w poszczególnych zakresach zastosowañ:
Tab. 9.
Zakres zastosowañ
Multi Basic szereg PN 10
Ciep³a woda u¿ytkowa 60°C
Ogrzewanie pod³ogowe. Niskotemp.
Ogrzewanie grzejnikowe 60°
Ogrzewanie grzejnikowe 90°C
Multi Universal szereg PN 12
6 bar
10 bar
6 bar
10 bar
6 bar
10 bar
Uwaga:
Oddzielne przepisy okreœlaj¹ na terenie Polski max parametry pracy:
instalacja centralnego ogrzewania 95°C i 6 bar, ogrzewanie pod³ogowe 60°C i 6 bar,
instalacja wody ciep³ej 60°C i 10 bar (przy punktach czerpalnych max 6 bar PN 92/B-0
01706).
Na terenie Polski rury PE-RT/Al/PE-HD zgodnie z aprobat¹ AT/2003-02-1318 mog¹ pracowaæ:
Tab. 10.
Rodzaj
instalacji
Ciœnienie pracy Temperatura
[bar]
pracy Toper
dla typu rur
[°C]
Univerasal / Basic
Woda zimna u¿ytkowa
Ciep³a woda u¿ytkowa
Ogrzewanie pod³ogowe
Ogrzewanie grzejnikowe
10 / 6
10 / 6
6
6
20
60
60
90
Czas pracy
w Toper
[lata]
Tmax
[°C]
49
95
Czas pracy Temperatura
w Tmax
awaryjna
[lata]
Tmal
[°C]
1
100
* Dotyczy 100 h pracy w okresie eksploatacji 50 lat.
Uwaga : Dla rur PE-RT/Al/PE-HD systemu KAN-therm obowi¹zuj¹ identyczne parametry pracy jak rury
PE-RT/Al/PE-HD Multi Universal, jak równie¿ te same zasady monta¿u i wykonawstwa instalacji.
3.3. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Tab. 11. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-RT/Al/PE-HD.
L.p.
W³asnoœci
Jedn. miary
Wartoœæ
1
2
Wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej
Wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej
[W/mK]
[K-1]
0,43
0,25x10-4
3
4
5
6
Gêstoœæ tworzywa
Chropowatoœæ wewnêtrzna rury (bezwzglêdna)
Graniczne temperatury stosowania
Brak pamiêci kszta³tu
[g/cm3]
[mm]
[°C]
-
0,945
0,005
-40 ÷ 95
3.4. Transport i sk³adowanie.
R
ury PE-RT/Al/PE-HD dostarczane s¹ w zwojach lub w odcinkach prostych w opakowaniach kartonowych.
Sk³adowanie powinno odbywaæ siê w pomieszczeniach zadaszonych. Nale¿y chroniæ rury przed
bezpoœrednim dzia³aniem promieni s³onecznych (ultrafioletowych) w czasie magazynowania.
22
4. Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD.
4.1. Po³¹czenia skrêcane do rur PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Rury PE-RT/Al/PE-HD ³¹czy siê za pom¹c¹ przy³¹czek mosiê¿nych skrêcanych.
1. Kszta³tka typu podejœcie
do baterii.
2. Korpus przy³¹czki lub œrubunku.
3. Nakrêtka dociskowa.
1
2
3
Rys. 31. Elementy sk³adowe po³¹czeñ wykonywanych przy u¿yciu przy³¹czek.
Przy³¹czki skrêcane wspó³pracuj¹ z:
kszta³tkami z gwintami zewnêtrznymi serii 9012 typu kolana, trójniki, podejœcia do baterii posiadaj¹cymi
specjalnie uformowane gniazda oraz z rozdzielaczami wyposa¿onymi w nyple.

Rys. 32. Kolanko wkrêtne.
Rys. 33. Trójnik wkrêtny.
Rys. 34. Kolanko wkrêtno-nakrêtne.
Rys. 36. Rozdzielacz do
centralnego ogrzewania z nyplami
do œrubunków (seria 61).
Rys. 36a. Przy³¹czka i œrubunek.
Rys. 35. Podejœcie do baterii.
23
Rozdzielacze serii 61 wspó³pracuj¹ ze œrubunkami przy³¹cznymi G 3/4" w przypadku u¿ycia rury PE-RT b¹dŸ
PE-Xc, lub przy³¹czkami do rury wielowarstwowej z gwintem G 3/4". Wejœcie i wyjœcie z rozdzielacza G 1" gwint
wewnêtrzny.
s¹ samouszczelniaj¹ce,
mog¹ byæ chowane w œcianach,
nie zaleca siê chowania tego typu po³¹czeñ w szlichtach posadzek,
nie nale¿y ³¹czyæ z gwintami zewnêtrznymi rurowymi (zarys sto¿kowy) z³¹cz mosiê¿nych z gwintem
wewnêtrznym, w przypadku wyst¹pienia gwintów wewnêtrznych mosiê¿nych obowi¹zuj¹ zasady podane
w punkcie 2.1.

Monta¿ przy³¹czek.
1
2
3
4
5
6
1. Rurê przeci¹æ prostopadle do osi za pomoc¹ specjalnych no¿yc.
2. Nadaæ rurze ¿¹dany kszta³t. Gi¹æ przy u¿yciu sprê¿yny zewnêtrznej lub wewnêtrznej.
Przestrzegaæ minimalnego promienia giêcia Rg ≥ 5 Dz.
3. Wykalibrowaæ rurê i sfazowaæ jej krawêdzie wewnêtrzne kalibratorem nie g³êbiej ni¿ do warstwy
aluminium. Za³o¿yæ na rurê nakrêtkê œrubunka z pierœcieniem przeciêtym (lub nakrêtkê przy³¹czki).
4. Korpus œrubunka (przy³¹czki) wsun¹æ do wnêtrza rury do wyraŸnie wyczuwalnego oporu.
G³êbokoœæ wsuniêcia przy³¹czki wynosi ok. 9 mm dla rur ∅14, 16, 20 oraz 12 mm dla rur ∅26.
5. Korpus œrubunka (przy³¹czki) wsun¹æ wraz z rur¹ w gniazdo kszta³tki do wyraŸnego oporu.
Pierœcieñ przeciêty dosun¹æ w kierunku kszta³tki.
6. Nakrêtkê œrubunka (przy³¹czki) nakrêciæ na kszta³tkê przy pomocy klucza p³askiego nie dalej ni¿ do koñca
gwintu w celu uzyskania gotowego po³¹czenia.
4.2. Po³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
P
o³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-RT/Al/PE-HD charakteryzuj¹ siê specjalnie uformowanymi
korpusami typu kolana, trójniki, podejœcia do baterii wyposa¿onymi w koñcówki z oringami, które s¹ osadzane
w rurze.
Zewnêtrzny pierœcieñ stalowy po zaprasowaniu prask¹ powoduje docisk rury do koñcówki korpusu.
24
Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD
1. Korpus ³¹cznika.
2. Pierœcieñ stalowy.
3. Uszczelka typu O-Ring.
Rys. 37. Elementy sk³adowe po³¹czeñ zaprasowywanych press.
System KAN-therm dostarcza ca³¹ gamê specjalistycznych kszta³tek tego typu:
z³¹czki gz i ³¹czniki zaciskowe,
Rys. 38. Z³¹czka gz.

Rys. 39. £¹cznik zaciskowy.
kolano i trójnik,
Rys. 40. Kolano.
Rys. 41. Trójnik.
25
Do wykonywania po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym stosowane s¹ specjalistyczne narzêdzia.
1
2
3
4
5
6
1. Rurê przeci¹æ prostopadle do osi za pomoc¹ specjalnych no¿yc.
2. Nadaæ rurze ¿¹dany kszta³t. Gi¹æ przy u¿yciu sprê¿yny zewnêtrznej lub wewnêtrznej. Przestrzegaæ
minimalnego promienia giêcia Rg ≥ 5 Dz.
3. Wykalibrowaæ rurê i sfazowaæ jej krawêdzie wewnêtrzne kalibratorem nie g³êbiej ni¿ do warstwy
aluminium.
4. Nasun¹æ na rurê pierœcieñ, nastêpnie rurê z pierœcieniem nasun¹æ na z³¹cze do koñca korpusu,
kontrolowaæ zachowanie oringów poprzez obserwacjê z³¹cza w fazie nasuwania rury z pierœcieniem.
Pierœcieñ dosun¹æ do ko³nierza kszta³tki.
5. G³owicê praski umieœciæ na pierœcieniu tak, aby styka³a siê z ko³nierzem z³¹czki. KrawêdŸ zewnêtrzna
g³owicy powinna byæ dosuniêta do ko³nierza z³¹czki, ale nie obejmowaæ go.
6. Uruchomiæ napêd praski i wykonaæ po³¹czenie.
s¹ samouszczelniaj¹ce,
mog¹ byæ chowane w przegrodach, równie¿ w posadzkach, pod warunkiem nieuszkodzenia oringów
w czasie monta¿u,
wykonuje siê przy u¿yciu g³owicy odpowiedniej do danej œrednicy rury,
Q
Q
Q
Q
Q
Q
zaleca siê wykonanie ich przy u¿yciu oryginalnych narzêdzi systemu KAN-therm (dla œrednic
∅16 i 20 dopuszcza siê stosowanie narzêdzi o zarysie zgodnym ze standardem "U"),
wystêpuj¹ w zakresie œrednic ∅16-26 mm.
powinny byæ wykonywane w temperaturze powy¿ej 0°C.
Uwaga :
W konstrukcji kszta³tek zastosowano technikê „luŸnego pierœcienia” - nasuwanego wraz z rur¹.
Taka konstrukcja wymusza w fazie koñcowej dosuniêcie samego pierœcienia do ko³nierza korpusu ju¿ po
ustabilizowaniu rury w stosunku do kszta³tki (kontrola poprawnoœci monta¿u).
Pozwala to na pe³n¹ kontrolê uszczelnieñ o-ringowych w czasie monta¿u, oraz daje mo¿liwoœæ ³atwego
oczyszczenia korpusu z³¹czki w przypadku zabrudzenia w warunkach budowy.
26
Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD
Koñcowa faza wykonywania po³¹czenia:
Rys. 42. Po osadzeniu rury z pierœcieniem na korpusie
z³¹czki nale¿y dosun¹æ pierœcieñ do ko³nierza korpusu.
Rys. 43. Po dosuniêciu pierœcienia do ko³nierza korpusu
na z³¹czce umieœciæ szczêkê praski tak aby styka³a siê
z konierzem korpusu, ale go nie obejmowa³a.
27
5. Wytyczne do projektowania i wykonywania
instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.
5.1. Prowadzenie natynkowe rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.

Zawsze rozwa¿yæ mo¿liwoœæ os³oniêcia rur - zabezpieczenie przed mechanicznymi uszkodzeniami.
Rury mocowaæ do œcian za pomoc¹ obejm stalowych z gumowymi podk³adkami lub z tworzyw sztucznych.
Rys. 47. Zamocowanie rury polietylenowej przy prowadzeniu natynkowym za pomoc¹ obejmy stalowej
z gumow¹ podk³adk¹.
Rys. 48. Natynkowe prowadzenie rur za p³ytami kartonowo-gipsowymi.
28
Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji

Mocowania rozmieszczaæ w zalecanych odleg³oœciach.
Tab. 12.
Sposób
Odleg³oœæ miêdzy podporami ruroci¹gów [m]
u³o¿enia
przewodu
Œrednica rury PE-Xc i PE-RT
12x2

14x2
18x2 (2,5)
Przewody
poziome
0,5
0,5
0,5
Przewody
pionowe
1,0
1,0
1,0
25x3,5
Œrednica rury PE-RT/Al/PE-HD
32x4,4
14x2
16x2
20x2
26x3
0,8
0,8
1,0
1,0
1,0
1,5
1,0
1,0
1,0
1,0
1,5
1,5
Rury PE-RT, PE-Xc zawsze ulegaj¹ ugiêciu pod wp³ywem ciê¿aru wody i temperatury.
Rury PE-RT/Al/PE-HD nie ulegaj¹ ugiêciu pod wp³ywem ciê¿aru wody i temperatury.
Stosowaæ zasady kompensacji naturalnej wyd³u¿enia termicznego rur.
Wyd³u¿enia termiczne mo¿na okreœliæ ze wzoru:
∆L = α × L × ∆t
-1
α - wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej [k ]
L - pocz¹tkowa d³ugoœæ przewodu mog¹cego ulec wyd³u¿eniu
∆t - ró¿nica temperatury pracy i temperatury monta¿u przewodu
Wyd³u¿enie termiczne odcinka L o d³ugoœæ ∆L spowoduje odkszta³cenie tzw. ramienia sprê¿ystego „a”. D³ugoœæ
ramienia sprê¿ystego mo¿emy dowolnie regulowaæ poprzez zmianê miejsca usytuowania podpory przesuwnej PP.
Samokompensacja bêdzie w tym przypadku polega³a na takim dobraniu d³ugoœci ramienia „a”, aby na odcinku
PS-PP nie przekroczyæ dopuszczalnych naprê¿eñ.
Rys. 49. Samokompensacja rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.
29

Wyd³u¿enie ∆L i ramiê sprê¿yste “a” okreœlaæ wg poni¿szych danych.
Tab. 13. Wyd³u¿enie odcinka ∆L w funkcji d³ugoœci L i ró¿nicy temperatur ∆t dla rur PE-RT i PE-Xc.
Ró¿nica temperatur ∆t [°C]
D³ugoœæ
odcinka
L [m]
0,5
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
10,0
Wyd³u¿enie odcinka ∆L [mm]
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,9
1,8
3,6
5,4
7,2
9,0
10,8
12,6
14,4
16,2
18,0
1,8
3,6
7,2
10,8
14,4
18,0
21,6
25,2
28,2
32,4
36,0
2,7
5,4
10,8
16,2
21,6
27,0
32,4
37,8
43,2
48,6
54,0
3,6
7,2
14,4
21,6
28,8
36,0
43,2
50,4
57,6
64,8
72,0
4,5
9,0
18,0
27,0
36,0
45,0
54,0
63,0
72,0
81,0
90,0
5,4
10,8
21,6
32,4
43,2
54,0
64,8
75,6
88,2
97,2
100,8
6,3
12,6
25,2
37,8
50,4
63,0
75,6
88,2
100,8
113,4
126,0
7,2
14,4
28,8
43,2
57,6
72,0
86,4
100,8
115,2
129,6
144,0
8,1
16,2
32,4
48,6
64,8
81,0
97,2
113,4
129,6
145,8
162,0
Tab. 14. Wyd³u¿enie odcinka ∆L w funkcji d³ugoœci L i ró¿nicy temperatur ∆t dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
Ró¿nica temperatur ∆t [°C]
D³ugoœæ
odcinka
L [m]
0,5
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
10,0

Wyd³u¿enie odcinka ∆L [mm]
10
20
30
40
0,13
0,25
0,50
0,75
1,00
1,25
1,50
1,75
2,00
2,25
2,50
0,25
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
5,00
0,38
0,75
1,50
2,25
3,00
3,75
4,50
5,25
6,00
6,75
7,50
0,50
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
7,00
8,00
9,00
10,00
50
60
70
80
90
0,63
1,25
2,50
3,75
5,00
6,25
7,50
8,75
10,00
11,25
12,50
0,75
1,50
3,00
4,50
6,00
7,50
9,00
10,50
12,00
13,50
15,00
0,88
1,75
3,50
5,25
7,00
8,75
10,50
12,25
14,00
15,75
17,50
1,00
2,00
4,00
6,00
8,00
10,00
12,00
14,00
16,00
18,00
20,00
1,13
2,25
4,50
6,75
9,00
11,25
13,50
15,75
18,00
20,25
22,50
D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” okreœliæ wed³ug poni¿szych danych.
Tab. 15. Wymagana d³ugoœæ ramienia sprzê¿ystego „a” w zale¿noœci od wyd³u¿enia termicznego rury ∆L
i jej œrednicy dla rur PE-Xc i PE-RT.
D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” [m]
Wyd³u¿enie
∆L [mm]
50
75
100
125
150
Rura o œrednicy [mm]
14x2
0,40
0,50
0,55
0,65
0,75
18x2 (18x2,5)
0,45
0,60
0,65
0,70
0,80
30
25x3,5
32x4,4
0,55
0,65
0,75
0,85
0,90
0,60
0,75
0,85
1,00
1,05
Tab.16. Wymagana d³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” w zale¿noœci od wyd³u¿enia termicznego
rury ∆L i jej œrednicy dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” [m]
Wyd³u¿enie
∆L [mm]
30
40
50

Rura o œrednicy [mm]
14x2
16x2
20x25
26x3
0,50
0,60
0,70
0,60
0,70
0,80
0,70
0,80
0,90
0,80
0,90
1,00
W przypadku stosowania kompensatorów U-kszta³towych przestrzegaæ regu³ minimalnego promienia giêcia rur.
Dopuszczalny minimalny promieñ giêcia rur PE-Xc i PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD nale¿y przyjmowaæ:
Rmin = 5 × Dz [mm]
gdzie:
Dz - œrednica zewnêtrzna rury [mm]
Rys. 50. Praca kompensatora “U”kszta³towego.

Punkty sta³e wykonywaæ przy kszta³tkach.
Rys. 51. Punkty sta³e.
Podpory przesuwne PP w postaci obejm nale¿y umieszczaæ w odleg³oœciach podanych w Tabeli 12.
W przypadku odejœcia od trójnika (rysunek 52.) równie¿ nale¿y zapewniæ ramiê sprê¿yste na tym odejœciu (a1).

Przejœcia przez przegrody nale¿y wykonywaæ w rurze os³onowej o wiêkszej œrednicy z materia³u o zbli¿onej twardoœci
do polietylenu z g³adkimi krawêdziami np. PCV, a nastêpnie mo¿na uszczelniæ materia³em trwale elastycznym.
31
Rys. 52. Przyk³ad prawid³owej kompensacji pionu.
5.2. Prowadzenie w przegrodach rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.

W przypadku prowadzenia w przegrodach rur nale¿y stosowaæ system
rura w rurze (rura os³onowa peszel)
lub prowadzenie w izolacji ze spienionego polietylenu.
W przypadku bezpoœredniego zabetonowania (nie zalecane - wyj¹tek ogrzewanie pod³ogowe) przewodu zapewniæ
odpowiedni¹ gruboœæ zaprawy kryj¹cej
rurê (min. 3 cm).
W przypadku bruzd zakrywanych siatkami tynkarskimi wyeliminowaæ mo¿liwoœæ uszkodzenia rury o ostre krawêdzie bruzd.
Rys. 53. Cementowanie rur na sta³e.
32
1 - Peszel.
2 - Uchwyt mocuj¹cy
z podk³adk¹ gumow¹.
3 - Siatka tynkarska.
4 - Warstwa tynku.
Rys. 54. Krycie bruzd przy u¿yciu siatek tynkarskich.

W przypadku prowadzenia rur w posadzkach pod³óg systemem rura w rurze nie naci¹gaæ rur PE-Xc i PE-RT, nie
prowadziæ po linii prostej lecz lekkimi ³ukami z uwagi na skurcz pocz¹tkowy i umo¿liwienie swobodnej pracy
termicznej.
5.3. Izolowanie rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Nale¿y stosowaæ izolacjê z pianki poliuretanowej lub spienionego polietylenu w nastêpuj¹cych sytuacjach:

dla d³ugich ci¹gów przewodów, gdzie mo¿e wystêpowaæ du¿e sch³odzenie wody,
w obszarach o du¿ym zagêszczeniu rur grzewczych z uwagi na mo¿liwoœæ wystêpowania podwy¿szonej
temperatury posadzki,
dla ruroci¹gów prowadzonych w stropach nad nieogrzewanymi pomieszczeniami,
w celu nie dopuszczenia do ewentualnego zamarzniêcia wody w rurach,
w celu nie dopuszczenia do kondensacji wilgoci z powietrza na powierzchni rur transportuj¹cych czynnik
o temperaturze ni¿szej od temperatury punktu rosy powietrza otaczaj¹cego.
Zalecane gruboœci g [mm] izolacji podaje tabela 17.
Tab.17.
Œrednica rury
PE-RT/Al/PE-HD
Pianka poliuretanowa s=0,037 W/mK
g[mm]
Temperatura wody tw [°C]
55
70
95
Œrednica rury
PE-Xc, PE-RT
Temperatura otoczenia ti [°C]
8
0
8
0
8
0
∅14x2
∅16x2
∅14x2
∅18x2
11
13
15
16
20
22
∅20x2
∅26x3
∅25x3,5
12
14
16
17
21
23
∅32x4,4
14
16
18
20
23
25
33
Œrednica rury
PE-RT/Al/PE-HD
Pianka poliuretanowa s=0,041 W/mK
g[m]
Temperatura wody tw [°C]
55
70
Œrednica rury
PE-Xc, PE-RT
95
Temperatura otoczenia ti [°C]
8
0
8
0
8
0
∅14x2
∅16x2
∅14x2
∅18x2
12
14
16
17
21
23
∅20x2
∅26x3
∅25x3,5
13
15
17
18
23
24
∅32x4,4
15
17
19
21
23
25
5.4. Sprawdzanie instalacji z rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
P

róbê ciœnieniow¹ przeprowadza siê przy ciœnieniu 1,5 raza wy¿szym od ciœnienia roboczego (ciœnienie nie
wiêksze ni¿ dopuszczalne dla najs³abszego punktu instalacji) przy odkrytych przewodach (nie zabetonowanych):
wytworzyæ trzykrotnie w odstêpach co 10 minut ciœnienie próbne,
po ostatnim osi¹gniêciu ciœnienia próbnego w przeci¹gu 30 minut ciœnienie nie powinno obni¿yæ siê o wiêcej ni¿
0,6 bara,
po dalszych dwóch godzinach ciœnienie nie powinno obni¿yæ siê wiêcej ni¿ o 0,2 bara od wartoœci odczytanej
po 30 minutach,
podczas próby szczelnoœci nale¿y wizualnie sprawdziæ szczelnoœæ z³¹cz.
W fazie wylewania posadzek, na których roz³o¿ono rury nale¿y utrzymywaæ w rurach ciœnienie min 3 bary (zalecane
6 bar). W przypadku natynkowego prowadzenia rur sprawdziæ zachowanie siê podpór sta³ych i przesuwnych.
5.5. Po³¹czenie instalacji z tworzyw sztucznych ze Ÿród³em ciep³a
i zabezpieczenie przed zamarzaniem.
U
nikaæ bezpoœredniego podgrzewania przewodów z rur z tworzyw sztucznych przez Ÿród³o ciep³a.
W tym celu:
pomiêdzy Ÿród³o ciep³a, a instalacjê z tworzywa sztucznego wstawiæ odcinek przewodu metalowego o d³ugoœci 0,6 m dla temperatury obliczeniowej poni¿ej 60°C,
pomiêdzy Ÿród³o ciep³a, a instalacjê z tworzywa sztucznego wstawiæ odcinek przewodu metalowego o d³ugoœci 1,5 m dla temperatury obliczeniowej 95°C,
dopuszcza siê poœrednie pod³¹czenie przep³ywowych podgrzewaczy wody przy u¿yciu wê¿yków elastycznych.
Nale¿y zabezpieczæ Ÿród³o ciep³a, przed wzrostem temperatury powy¿ej:
95°C dla rur PE-RT/Al/PE-HD,
90°C dla rur PE-RT i PE-Xc.
W ka¿dym przypadku instalacja powinna byæ zabezpieczona przed zamarzniêciem.
W przypadku czynników o niskiej temperaturze (poni¿ej 5°C) nale¿y stosowaæ roztwory wodne glikolu
propylenowego. Zalecany jest gotowy preparat oferowany przez KAN mog¹cy pracowaæ w temperaturze
do - 20°C i dostarczany jako gotowy p³yn do nape³niania instalacji. Wersja programu KAN co-Graf 3.2
posiada opcjê obliczania instalacji nape³nionej roztworami glikolu.
34
6. Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur
PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.
6.1. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem rozdzielaczy.
Rys. 55.
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach i œcianach,
ka¿dy punkt czerpalny posiada indywidualne zasilanie,

Rys. 56.

Rys. 57.
mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych (przy rozdzielaczach i punktach czerpalnych),
mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przed rozdzielaczem,
uk³ad materia³och³onny,
rozdzielacze kryte w szafkach lub szachtach.
35
6.2. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem podejœæ do
baterii z odejœciem.
Rys. 58.
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w œcianach,
ka¿dy punkt czerpalny stanowi jednoczeœnie odejœcie do nastêpnego punktu czerpalnego,
brak rozdzielaczy,
mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) i zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD),
mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przy pionie,
uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³ów.

Rys. 59.
36
Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD
6.3. Instalacje wody ciep³ej i zimnej w uk³adzie tradycyjnym.
Rys. 60.
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w œcianach,
do punktów czerpalnych rozga³êzienia w formie trójników,
mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) i zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD),
uk³ad pracoch³onny i materia³och³onny w przypadku stosowania po³¹czeñ skrêcanych.

6.4. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z trójnikami w posadzkach.
Rys. 61.
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach,
do punktów czerpalnych rozga³êzienia w formie trójników krytych w posadzkach,
mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT), zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD),
uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³u i pracoch³onnoœci.

37
6.5. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-R
RT i PE-X
Xc w instalacjach wody.
Rys. 62. Typowe schematy pod³¹czeñ przyborów.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Zawory i wodomierze.
Z³¹czka z gwintem zewnêtrznym dla rur PE-Xc i PE-RT.
Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym + p³ytka monta¿owa pojedyncza + œruba M10.
Trójnik zaciskowy + trzy pierœcienie pe³ne dla rur PE-Xc i PE-RT.
Trójnik mosiê¿ny zaciskowy z rurk¹ ∅15 (kolano zaciskowe z rurk¹ ∅15) + dwa pierœcienie pe³ne.
Zacisk na rurê ∅15 Cu + korpus przy³¹czki, lub nypel 1/2” + tuleja zaciskowa do rury miedzianej
∅15 + nakrêtka do rury miedzianej ∅15 G1/2”.
P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z gwintem wewnêtrznym + dwie œruby M10.
P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê zaciskowe z odejœciem + cztery pierœcienie
pe³ne + dwie œruby M10.
P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê zaciskowe + dwa pierœcienie pe³ne + dwie œruby M10.
Rura PE-RT lub PE-Xc.
P³ytka monta¿owa.
Œruba M10.
Trójnik zaciskowy.
Nypel.
Podejœcie do baterii z gwintem
wewnêtrznym.
Korpus przy³¹czki.
38
Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT PE-Xc, PE-RT/Al/PE-
Podejœcie do baterii z odejœciem
zaciskowe k¹towe.
Podejœcie do baterii zaciskowe.
Trójnik zaciskowy z rur¹ ∅15.
Tuleja zaciskowa na rurê miedzian¹.
Nakrêtka na rurê miedzian¹.
Zacisk na rurê miedzian¹.
RT/Al/PE-H
HD w instalacjach wody.
Rys. 63.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Zawory i wodomierze.
Przy³¹czka do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD.
Podejœcie do baterii z gwintem zewnêtrznym z uszami.
Trójnik wkrêtny + trzy przy³¹czki do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD lub trójnik z pierœcieniami
prasowanymi.
P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z gwintem wewnêtrznym + dwie œruby M10.
P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z odejœciem.
Rura wielowarstwowa PE-RT/Al/PE-HD.
Nypel + przy³¹czka do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD.
39
P³ytka monta¿owa.
Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym.
Trójnik z gwintem zewnêtrznym.
Podejœcie do baterii gwintem zewnêtrznym.
Uwaga: po³¹czenia z gwintami wewnêtrznymi uzyskuje siê stosuj¹c odpowiedni nypel z przy³¹czk¹.
6.7. Instalacje c.o. z wykorzystaniem rozdzielaczy.
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach i œcianach,
ka¿dy grzejnik posiada indywidualne zasilanie,

Rys. 64. Uk³ad poziomy dwururowy rozdzielaczowy.
40
Rys. 65.

Rys. 66.
rozdzielacze kryte w szafkach lub szachtach,
Rys. 67.

mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych (przy rozdzielaczach i grzejnikach),
mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przed rozdzielaczem,
indywidualne odpowietrzenia grzejników i rozdzielacza,
uk³ad materia³och³onny.
6.8. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli poziomej.
Rys. 68.
41
Cechy uk³adu:
system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach wzd³u¿ œcian
zewnêtrznych,
grzejniki pod³¹czane specjalnymi trójnikami z rurkami,

Rys. 69.

brak rozdzielaczy,
koniecznoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD),
mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przy pionie,
indywidualne odpowietrzenia grzejników,
6.9. Instalacje c.o. w uk³adzie mieszanym z trójnikami w posadzkach.
Rys. 70.
Cechy uk³adu:
do grzejników rozga³êzienia w formie trójników,
pod³¹czenia grzejników z posadzki lub ze œcian podobnie jak w uk³adzie rozdzielaczowym.

42

Rys. 71.
Rys. 72.
Rys. 73.
Rys. 74.
koniecznoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD),
6.10. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli jednorurowej.
Rys. 75.
43
Cechy uk³adu:
powrót jednego grzejnika stanowi zasilanie kolejnego w pêtli,
pod³¹czenia grzejników z posadzki z wykorzystaniem zaworów do ogrzewania jednorurowego.

Rys. 76.

Rys. 77.
mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych
(PE-RT/Al/PE-HD),
RT, PE-X
Xc i PE-R
RT/Al/PE-H
HD
w instalacjach c.o.
6.11.1. Uk³ad rozdzielaczowy i z trójnikami w posadzkach.
Rys. 78.
1. Wêze³ trójnikowy - trójnik nakrêtny + trzy z³¹czki z gwintem zewnêtrznym lub trójnik zaciskowy + trzy
pierœcienie zaciskowe dla rur PE-Xc, PE-RT lub trójnik z gwintem zewnêtrznym + trzy przy³¹czki lub trójnik
z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
44
2. Zasilanie rozdzielacza - z³¹czka z gwintem zewnêtrznym dla rur PE-Xc, PE-RT lub nypel + przy³¹czka dla rur
PE-RT/Al/PE-HD.
3. Rozdzielacz bez zaworów (n - obwodowy).
4. Z³¹czka z gwintem zewnêtrznym lub œrubunek dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD
(w zale¿noœci od wersji rozdzielacza).
5. Zawór zespolony np. Herz lub Danfoss.
6. Œrubunek przy³¹czny dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
7. Kolano plastikowe podejœcie do grzejnika.
8. Zawór zespolony np. Herz lub Danfoss.
9. Kolanko zaciskowe z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy tylko dla rur PE-Xc, PE-RT.
10. Œrubunek na rurê miedzian¹.
11. Górna czêœæ zaworu zespolonego np. Herz lub Danfoss, zawór osiowy Herz, Schlösser, lub zawór prosty
Danfoss z kolankiem przy³¹cznym.
12. Zacisk na rurê ∅15Cu.
13. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=750 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
14. Zawór k¹towy powrotny np. Herz.
15. Zacisk na rurê ∅15Cu.
16. Kolano zaciskowe* z rur¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
17. Zacisk na rurê ∅15Cu + kolanko zaciskowe* z rurk¹ ∅15 (L=300 mm) + pierœcieñ pe³ny do rur PE-Xc, PE-RT.
18. Zawór termostatyczny k¹towy Herz, Danfoss, Schlösser.
19. Zawór powrotny k¹towy.
20. Prowadnica do rury w peszlu.
21. Kolanko plastikowe.
22. Nypel do rozdzielacza + œrubunek (œrubunek zaciskowy) przy rurach PE-Xc i PE-RT, przy rurach
wielowarstwowych nypel do rozdzielacza + przy³¹czka.
23. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy do rur PE-Xc, PE-RT.
24. Korpus przy³¹czki + zacisk na rurê ∅15Cu, lub nypel do rozdzielacza + œrubunek na rurê miedzian¹, lub
nypel + tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka do rury miedzianej ∅15Cu.
* lub odpowiednie kolanka z pierœcieniem prasowanym do rur PE-RT/Al/PE-HD.
6.11.2. Uk³ad w pêtli poziomej dwururowej.
Rys. 79.
1. Górna czêœæ zaworu zespolonego Herz, Danfoss, lub zawór osiowy Herz, Schlösser + zacisk na rurê ∅15Cu
lub zawór termostatyczny JFA ze œrubunkiem kolankowym + nypel + tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka
∅15Cu dla rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD.
2. Trójnik zaciskowy* z rurk¹ L=750 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
3. Trójnik zaciskowy* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
45
4.
5.
6.
7.
8.
Zawór powrotny np. Herz k¹towy.
Zacisk na rurê ∅15Cu.
Zawór zespolony Herz, Danfoss lub TERMOLUX JFA.
Œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15Cu - G 3/4”.
Korpus przy³¹czki + zacisk na rurê ∅15Cu + nypel do rozdzielacza + œrubunek na rurê miedzian¹, lub nypel
+ tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka do rury miedzianej ∅15Cu.
9. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=750 + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
10. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
* lub odpowiednie kszta³tki z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
6.11.3. Uk³ad w pêtli poziomej jednorurowej.
Rys. 80.
1. Herz zawór zespolony do uk³adu jednorurowego Herz lub Danfoss RTD-KE.
2. Œrubunek przy³¹czny dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
3. Kolanko plastikowe podejœcie do grzejników.
4. Œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15Cu-G 3/4”.
5. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.
6. Korpus obejœcia do instalacji jednorurowych np. Herz 3000.
* lub odpowiednie kszta³tki z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.
6.11.4. Uk³ad w pêtli poziomej pod³ogowo – œciennej z wyjœciami ze œcian.
U
k³ad ten umo¿liwia zastosowanie po³¹czeñ skrêcanych i wykonywanie uk³adów pêtlowych bez chowania z³¹cz
w posadzkach dziêki specjalnym kszta³tkom serii 9016 wspó³pracuj¹cym ze œrubunkami do rur PE-Xc
i PE-RT oraz przy³¹czkami do rur PE-RT/Al/PE-HD:
Rys. 81. Trójnik obejœciowy œcienny - element niklowany.
Rys. 82. Kolanko œcienne - element niklowany.
Rys. 83. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna
Rys. 84. Kszta³tka œcienna obejœciowa dolna
- element niklowany.
- element niklowany.
46
Pod³¹czenie grzejników z wyjœciami bocznymi przy u¿yciu serii kszta³tek 9016.
Rys. 85.
1.
2.
3.
4.
Trójnik obejœciowy œcienny 2 x G3/4”.
Kolano œcienne G3/4” ∅15Cu.
Zawór termostatyczny k¹towy Herz, Danfoss, Schlösser.
Zawór powrotny k¹towy Herz bez wstêpnej regulacji.
Pod³¹czenia grzejników typu VK przy u¿yciu kszta³tek serii 9016.
Rys. 86.
5. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna G3/4” + kszta³tka obejœciowa dolna G3/4”.
6. Dwuz³¹czka + 2 nakrêtki do rury miedzianej ∅15 G1/2” + 2 tuleje zaciskowe do rury miedzianej ∅15 + rurka
miedziana ∅15 przy³¹czna lutowana typu L90x125 + œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15 G3/4”.
7. Zawór termostatyczny zespolony Danfoss lub Herz.
8. Dwuz³¹czka + 2 nakrêtki do rury miedzianej ∅15 G1/2” + 2 tuleje zaciskowe do rury miedzianej ∅15+ rurka
miedziana ∅15 przy³¹czna lutowana typu L90x125 + nypel redukcyjny G3/4”x1/2” i œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15
G3/4” lub korpus przy³¹czki G1/2”xG1/2” + zacisk na rurê miedzian¹ ∅15 Cu.
9. Kolanko zaciskowe œcienne ∅14x2,0 z rurk¹ ∅15Cu + pierœcieñ pe³ny do z³¹cz zaciskowych ∅14x2A lub kolanko
zaciskowe œcienne ∅18x2,0 z rurk¹ ∅15Cu + pierœcieñ pe³ny do z³¹cz zaciskowych ∅18x2A lub kolanko œcienne
G3/4” ∅15Cu.
Do zamocowania kszta³tek œciennych w bruzdach mo¿na u¿yæ obejmy œlizgowej RK 45 HT ∅16.
47
6.11.5. Kszta³tki specjalne do prób ciœnieniowych.
K
szta³tki typu zaœlepka i zaœlepka zespolona wielokrotnego u¿ytku umo¿liwiaj¹ wykonywanie prób
ciœnieniowych bez monta¿u grzejników i s³u¿¹ do zaœlepiania kolan i trójników z rurkami.
Uwaga: Zaœlepkê wykorzystujemy do zaœlepiania koñcówki
rury miedzianej ∅15 np. w instalacji wody u¿ytkowej, przy
podejœciach do baterii stoj¹cej rurkami miedzianymi
niklowanymi lub do zaœlepiania przygotowanych wyjœæ pod
grzejniki.
Rys. 87. Zaœlepka.
Zaœlepkê i zaœlepkê zespolon¹ mo¿na stosowaæ wielokrotnie przy wykonywaniu prób ciœnieniowych lub przy
wylewaniu posadzek w czasie którego przewody zostaj¹ pod ciœnieniem bez koniecznoœci zawieszania
i pod³¹czania grzejników.
Uwaga: Zaœlepkê zespolon¹ mo¿na po³¹czyæ z kszta³tkami
obejœciowymi œciennymi otrzymuj¹c w ten sposób zestaw do
prób ciœnieniowych, który mo¿na zastosowaæ bez koniecznoœci monta¿u grzejników typu VK lub wyposa¿onych
w zawory zespolone.
Rys. 88. Zaœlepka zespolona.
Zestaw do prób ciœnieniowych sk³ada siê z nastêpuj¹cych elementów:
1. Kszta³tka œcienna obejœciowa dolna G3/4”.
2. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna G3/4”.
3. Zaœlepka zespolona ∅15Cu.
Dziêki rozstawowi 50 mm zestaw taki bêdzie pasowa³ do
grzejników VK i zaworów termostatycznych zespolonych.
Podobn¹ funkcjê spe³niaj¹ szablony monta¿owe przy wyjœciu
z posadzki do grzejników VK lub zaworów zespolonych.
Rys. 89. Zestaw do prób ciœnieniowych.
48
Rys. 90. Szablon monta¿owy do
grzejników VK.
Z1
Rys. 91. Sposób ustawienia bypasu wzglêdem p³ytki podstawowej
w zale¿noœci od zastosowanego typu zawieszenia i gruboœci grzejnika (typ 11, 20, 21, 22).
Z2
Z3
Rys. 92. Zawieszenia stosowane do grzejników VK naniesione na podzia³kê szablonu monta¿owego.
Z1 - wieszak dwuczêœciowy uniwersalny do grzejników z uchwytami.
Z 2 - automatyczny wspornik zatrzaskowy typu SKW-BH (300 do 900) (w zale¿noœci od wysokoœci grzejnika) do
grzejników z uchwytami.
Z3 - wspornik zatrzaskowy typu EKV-BH (300 do 900) (w zale¿noœci od wysokoœci grzejnika) do grzejników bez
uchwytów.
6.12. Uk³ad zalistwowy prowadzenia przewodów PE-R
RT, PE-X
Xc,
PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Uk³ad zalistwowy cechuje:
szybki monta¿ instalacji w budynkach remontowanych,
du¿a estetyka instalacji krytych za listwami dostêpnymi w pe³nej
palecie kolorów,
zminimalizowanie robót budowlanych prowadz¹cych do dewastacji pomieszczeñ.

Rys. 93. Krzy¿owe pod³¹czenie grzejnika
z zastosowaniem kszta³tek ustalonych.
49
6.12.1. Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego.
Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego to:

listwy przypod³ogowe typu N i typu T do wykoñczenia wyk³adzin¹ pod³ogow¹,
Rys. 94. Listwa typu N.

Rys. 95. Listwa typu T.
naro¿niki zewnêtrzne i wewnêtrzne typu N i T,
Rys. 96. Naro¿nik zewnêtrzny typu N.
Rys. 97. Naro¿nik zewnêtrzny typu T.
Rys. 98. Naro¿nik wewnêtrzny typu N.
Rys. 99. Naro¿nik wewnêtrzny typu T.
50

³¹czniki i zaœlepki do listew typu N i T,
Rys. 100. £¹cznik typu N.

Rys. 101. £¹cznik typu T.
uchwyt do rur i listew typu N i T,
Rys. 102.

kszta³tki przy³¹czne obejœciowe pozwalaj¹ce na wyjœcie pod³¹czeñ z listew, zaœlepka jest stosowana przy
pod³¹czaniu grzejnika ostatniego w pêtli,
Rys. 103. Kszta³tki przy³¹czne.
Rys. 104. Zaœlepka.
51

rurki przy³¹czne typu L, Z, koñcówki z rurkami do przy³¹czania grzejników,
Rys. 105. Rurka typu L giêta.
Rys. 106. Rurka typu L lutowana.
Rys. 107. Rurka typu Z.
Rys. 108. Dwuz³¹czka.
Rys. 109. Rurka typu L z koñcówk¹.
Rys. 110. Nakrêtka do dwuz³¹czki.
52
6.12.2. Monta¿ listwy.
Przebiega nastêpuj¹co:
uchwyty do œcian montuje siê co 50 cm, dla œrednic rur powy¿ej ∅18 mm z uchwytu wymontowaæ wk³adkê dystansow¹,

Rys. 112. Demonta¿ wk³adki dystansowej.
Rys. 111. Monta¿ uchwytów do listew.

w uchwyty w³o¿yæ rury i zamontowaæ czêœæ czo³ow¹ uchwytu,
Rys. 113. Monta¿ czêœci czo³owej uchwytu.

odci¹gn¹æ zapadkê uchwytu, wsun¹æ doln¹ czêœæ uchwytu do listwy, docisn¹æ listwê do œciany co spowoduje
zatrzaœniêcie siê zapadki i zblokowanie listwy.
Rys. 114. Etapy monta¿u listwy przypod³ogowej.
53
6.12.3. Standardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym.

Krzy¿owe pod³¹czenie grzejnika wyposa¿onego w zawory k¹towe na zasilaniu i powrocie.
Rys. 115. Schemat krzy¿owego pod³¹czenia grzejnika.

Pod³¹czenie grzejnika VK lub wyposa¿onego w zawór zespolony.
Rys. 116.
54
6.12.4. Niestandardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym.

Uk³ad podstropowy z pionowym prowadzeniem rur.
Rys. 117. Wariant 1.

Uk³ad podstropowy z poziomym u³o¿eniem rur.
Dla niestandardowych warunków rozprowadzeñ przewodów nale¿y liczyæ siê z koniecznoœci¹ zabudowy rur
listwami wykonanymi na bazie stolarki lub zabudowy p³ytami kartonowo-gipsowymi.
55
6.12.5. Wymagane odleg³oœci monta¿u grzejnika od œciany i posadzki.
A1min = 60 mm
B1min = 121 mm
Rys. 121. Minimalne odleg³oœci monta¿owe grzejnika pod³¹czonego krzy¿owo.
1. Koñcówka z rurk¹ ∅15Cu/G1/2”
2. Tuleja zaciskowa z nakrêtk¹
do rury miedzianej ∅15.
3. Rurka przy³¹czna typy L.
B1min=196 mm - z zaworem typu zespolonego
B2min=211 mm - dla grzejników typu VK
Rys. 122. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek typu L z koñcówk¹.
1. Rurka przy³¹czna typu Z.
Rys. 123. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek przy³¹cznych typu Z.
56
1. Dwuz³¹czka ∅15Cu/G1/2”.
2. Tuleja zaciskowa z nakrêtk¹ do rury
miedzianej ∅15.
3. Rurka przy³¹czna typy L.
Rys. 124. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek typu L z dwuz³¹czk¹.
Tab. 18. Przyk³adowe odleg³oœci monta¿u grzejników Korado dla ró¿nych uchwytów.
Typ grzejnika
10
11s
11
20,21
20s, 21s, 22
33
10
11s
11
20, 21
20s, 21s, 22
33
Uchwyt
metalowy
metalowy
metalowy
metalowy
metalowy
metalowy
bolcowy
bolcowy
bolcowy
bolcowy
bolcowy
bolcowy
A [mm]
28
45
61
64
81
136
31
63
79
82
99
154
Rys. 125.
Przy stosowaniu uk³adu zalistwowego dla unikniêcia problemów w fazie monta¿u nale¿y:
projektowaæ i stosowaæ grzejniki typu 22 lub z wiêksz¹ iloœci¹ p³yt,
grzejniki wieszaæ nie ni¿ej ni¿ 22 cm nad pod³og¹.
1. Œciana.
2. Kszta³tki przy³¹czne.
3. Rurki przy³¹czne.
4. Dolna czêœæ zaworu zespolonego
lub wyjœcia grzejnika typu VK.
Rys. 126. Regulacja odleg³oœci przy³¹czy dla rurek typu Z.
57
6.12.6. Prowadzenie rur w uk³adzie zalistwowym.

Kszta³tki obejœciowe mocowane do œcian ko³kami rozporowymi stanowi¹ punkty sta³.
W naro¿ach zewnêtrznych œcian stosowaæ kolana ze wzglêdu na du¿y promieñ giêcia rur.
W naro¿ach zewnêtrznych œcian instalowaæ punkty sta³e w postaci uchwytów mocuj¹cych rury do œciany
w celu zapobiegania naciskom rur na listwê.
Nie naci¹gaæ rur PE-RT i PE-Xc i pozostawiæ im swobodê uk³adania (skurcz pocz¹tkowy).
Ze wzglêdu na kszta³tki obejœciowe mo¿na zastosowaæ rury o max œrednicy zewnêtrznej 20 mm.
58
7. Dane do projektowania instalacji z rur
PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.
7.1. Straty ciep³a rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Tab. 19. Rury PE-Xc i PE-RT.
∆t [°C]
Przewody pionowe
Przewody poziome
q [W/m]
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
∅14x2
∅18x2
∅18x2,5
8
11
14
17
20
23
26
29
33
37
41
45
11
14
17
20
23
26
29
33
37
41
45
49
q [W/m]
∅25x3,5
15
18
22
26
31
35
39
44
49
55
60
65
∅32x4,4
∅14x2
∅18x2
∅18x2,5
∅25x3,5
∅32x4,4
18
24
31
39
47
55
63
72
81
90
99
108
11
14
17
20
24
28
32
37
41
45
49
53
14
17
20
24
28
32
37
41
45
49
53
57
18
22
26
31
36
41
46
52
58
63
70
75
19
24
29
34
39
44
49
55
60
66
72
78
Straty ciep³a nieizolowanych przewodów w zale¿noœci od ró¿nicy temperatury wody i otoczenia ∆t.
Tab. 20. Rury PE-RT/Al/PE-HD.
∆t [°C]
Przewody pionowe
Przewody poziome
q [W/m]
∅14x2
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
8
11
14
17
20
23
26
29
33
37
41
45
∅16x2
10
13
16
19
22
25
27
31
35
39
43
47
q [W/m]
∅20x2
∅26x3
∅14x2
∅16x2
∅20x2
∅26x3
12
16
18
22
25
30
39
33
39
42
52
54
17
20
24
28
33
38
42
47
52
58
64
70
11
14
17
20
24
28
32
37
41
45
49
53
13
16
19
22
26
31
34
39
43
47
51
55
16
18
22
26
30
34
39
43
47
51
55
60
20
24
27
33
37
43
49
54
60
66
73
79
Straty ciep³a nieizolowanych przewodów w zale¿noœci od ró¿nicy temperatury wody i otoczenia ∆t.
Zyski (straty) ciep³a przewodów izolowanych obliczaæ nale¿y ze wzoru:
Q = q × L × (1-n
n) [W]
q – strumieñ ciep³a dla nieizolowanych przewodów (W/m)
L – d³ugoœæ przewodu [m]
n – sprawnoœæ izolacji
59
Sprawnoœæ izolacji nale¿y przyjmowaæ nastêpuj¹co:
dla rur rozprowadzaj¹cych ukrytych w listwie przypod³ogowej n=0,5,
dla rur prowadzonych po wierzchu œcian w rurze os³onowej „peszel” n=0,5,
dla pionów obudowanych i zaizolowanych zgodnie z wymaganiami PN-85/B-02421 n=0,9,
dla rur rozprowadzaj¹cych u³o¿onych w warstwie pod³ogowej i zaizolowanych izolacj¹ z pianki polietylenowej
lub poliuretanowej o gruboœci min. 13 mm n=0,95,
dla rur rozprowadzaj¹cych u³o¿onych w warstwie pod³ogowej (wylewce) i prowadzonych w rurze os³onowej
„peszel” n=0,6.

Przy wliczaniu strat ciep³a przewodów prowadzonych w posadzkach w „peszlu” jako zysków dla bilansu ciep³a
dla pomieszczenia nale¿y podane wartoœci przyjmowaæ zmniejszone o 30% (czêœæ ciep³a oddawana jest „do do³u”).
W programie KAN co-Graf:
Dla przewodów prowadzonych w peszlu w posadzkach pod³óg przyjmowaæ izolacyjnoœæ 60%.
Udzia³ zysków ciep³a do pomieszczeñ od przewodów prowadzonych w posadzkach przyjmowaæ nie wiêcej ni¿ 70%.
7.2 . Minimalne ciœnienie wyp³ywu i obliczeniowe przep³ywy
dla punktów czerpalnych.
Minimalne ciœ.
wyp³ywu [bar]
PE-Xc, PE-RT
Œrednica rury
PE-RT/Al/PE-HD
Œrednica rury
Tab. 21.
∅16x2
∅18x2,5
0,5
∅20x2
∅26x3
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅25x3,5
∅32x4,4
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
0,5
0,5
1,0
1,0
1,0
1,2
∅20x2
∅26x3
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅20x2
∅16x2
∅25x3,5
∅32x4,4
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅25x3,5
∅18x2,5
1,2
0,4
1,0
0,5
1,0
1,0
1,0
0,5
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,1
∅16x2
∅18x2,5
1,1
Przep³yw obliczeniowy przy poborze
Rodzaj punktu poboru wody
Zawory wylotowe
bez napowietrzania
z napowietrzaniem
G³owica natrysku
Sp³ukiwanie ciœnieniowe
dla pisuarów
Woda nie
zmieszana
Gr Zimna Gr Ciep³a
[l/s]
[l/s]
Gr
[l/s]
dn=15
dn=20
dn=25
dn=10
dn=20
dn=15
0,10
0,10
0,30
0,50
1,00
0,15
0,15
0,20
dn=15
dn=20
dn=25
dn=15
dn=15
dn=15
dn=15
dn=20
dn=15
0,30
-
0,30
-
0,70
1,00
1,00
0,30
0,30
0,15
0,15
0,13
0,15
0,15
0,07
0,07
0,07
0,15
0,15
0,07
0,07
0,07
-
-
-
0,10
0,20
Zawór k¹towy do pisuaru
Domowa zmywarka
Domowa pralka
Baterie mieszaj¹ce
Sp³uczka
Baterie do:
kabiny prysznicowej
dn=15
wanny
dn=15
zlewozmywaka
dn=15
umywalki
dn=15
bidetu
dn=15
Elektryczny pojemnoœciowy podgrzewacz
c.w.u. zasilaj¹cy 1 punkt poboru
o pojemnoœci 5 - 15 l
dn=15
o pojemnoœci 30 - 150 l
dn=15
60
Woda
zmieszana
Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD
Przep³yw obliczeniowy przy poborze
Minimalne ciœ.
wyp³ywu [bar]
PE-Xc, PE-RT
Œrednica rury
PE-Xc/AI/PE-Xc
Œrednica rury
cd. Tab. 21.
∅16x2
∅18x2,5
1,5
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅16x2
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
∅18x2,5
1,9
2,1
2,4
1,0
Woda
zmieszana
Woda nie
zmieszana
Gr Zimna Gr Ciep³a
[l/s]
[l/s]
Gr
[l/s]
Rodzaj punktu poboru wody
Elektryczny przep³ywowy podgrzewacz
c.w.u. bez ograniczeñ przep³ywu
moc znamionowa
12 kW
18 kW
21 kW
24 kW
Gazowy przp³ywowy podgrzewacz
c.w.u. moc znamionowa
12 kW
-
-
0,06
0,08
0,09
0,10
-
-
0,10
7.3. Straty ciœnienia dla wody o temp. 10°C w rurach PE-R
RT,
PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Tab. 22. Straty ciœnienia w rurach PE-Xc i PE-RT.
∅18x2
Przep³yw
G [l/s]
∅18x2,5
Predkoœæ Straty R Predkoœæ Straty R
[m/s]
[Pa/m]
[m/s]
[Pa/m]
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,3
0,6
1,0
1,3
1,6
2,0
2,3
2,6
3,0
3,2
170
590
1200
2360
3130
4400
5220
7580
9480
11590
0,38
0,75
1,13
1,51
1,89
2,26
2,64
3,02
3,39
3,77
224
741
1503
2494
3702
5121
6744
8569
10590
12806
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,85
0,90
0,95
1,00
1,10
1,20
1,30
1,40
1,50
1,60
61
∅25x3,5
Predkoœæ Straty R
[m/s]
[Pa/m]
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
50
160
330
550
810
1040
1490
1890
2030
2840
2,2
2,4
2,6
2,8
2,9
3,1
3,3
3,5
3,7
3,9
3380
3970
4600
5270
5990
6910
7560
8410
9310
10250
∅32x4,4
Predkoœæ
[m/s]
Straty R
[Pa/m]
0,2
50
0,5
160
0,7
330
0,9
550
1,2
820
1,4
1140
1,7
1510
1,9
1930
2,1
2380
2,4
2900
2,6
2,8
3,1
3,3
3,5
3,8
3460
4060
4710
5410
6150
6940
Tab. 23. Straty ciœnienia w rurach PE-RT/Al/PE-HD.
∅16x2
Przep³yw
G [l/s]
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
∅20x2
∅26x3
Predkoœæ
[m/s]
Straty R
[Pa/m]
Predkoœæ
[m/s]
Straty R
[Pa/m]
Predkoœæ
[m/s]
Straty R
[Pa/m]
0,44
0,88
1,33
1,77
2,21
2,65
3,10
3,54
3,98
330
1100
2250
3756
5605
7791
10306
13148
16312
0,25
0,50
0,50
0,75
1,00
1,24
1,49
1,74
2,24
2,49
65
279
279
566
939
1394
1929
2542
3995
4834
0,16
0,32
0,32
0,48
0,64
0,80
0,96
1,10
1,43
1,59
17,2
97
97
195
323
478
659
866
1355
1637
2,74
2,98
3,23
3,48
3,74
3,98
5747
6732
7791
8921
10123
11397
1,75
1,91
2,07
2,23
2,39
2,55
2,71
2,87
3,03
3,18
1942
2271
2624
3000
3400
3822
4268
4736
5227
5740
3,34
3,50
3,66
3,82
3,98
4,14
6276
6834
7415
8018
8644
9291
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,85
0,90
0,95
1,00
1,05
1,10
1,15
1,20
1,25
1,30
7.4. Straty ciœnienia w instalacjach c.o. w rurach PE-R
RT, PE-X
Xc,
PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
Straty ciœnienia w przewodach PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD nale¿y ustalaæ wed³ug zale¿noœci:
∆p = L × R+ ∑ξ × z [Pa]
R – jednostkowa strata ciœnienia [Pa/m]
L – d³ugoœæ przewodu [m]
∑ξ – suma wspó³czynników oporów miejscowych [Pa]
z – strata ciœnienia dla ∑ξ =1 przy danej prêdkoœci wody w przewodzie [Pa]
62
Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PEJednostkowe straty ciœnienia.
Tab. 24. Rury PE-Xc, PE-RT - jednostkowe straty ciœnienia dla gêstoœci wody o temperaturze 80°C.
Q
m
∅12x2
[W]
∆t=
20°C
[kg/h]
V
[m/s]
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
3400
3600
3800
4000
4400
4800
5200
5600
6000
6500
7000
7500
8000
8500
9000
9500
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
17000
18000
19000
4,3
8,6
12,9
17,2
21,5
25,8
30,1
34,4
38,7
43,0
47,3
51,6
55,9
60,2
64,5
68,8
73,1
77,4
81,7
86,0
94,6
103,2
111,8
120,4
129,0
137,6
146,2
154,8
163,4
172,0
189,2
206,4
223,6
240,8
258,0
279,5
301,0
322,5
344,0
365,5
387,0
408,5
430,0
473,0
516,0
559,0
602,0
645,0
688,0
731,0
774,0
817,0
0,024
0,049
0,073
0,098
0,122
0,147
0,171
0,196
0,220
0,245
0,269
0,293
0,318
0,342
0,367
0,391
0,416
0,440
0,465
0,489
0,538
0,587
0,636
0,685
0,734
∅14x2
∅18x2
∅18x2,5
∅25x3,5
∅32x4,4
R
V
R
V
R
V
R
V
R
V
[Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s]
4,3
8,5
12,8
17,0
26,3
48,3
73,4
93,3
114,5
137,5
162,4
189,1
217,6
247,9
280,0
31,8
349,3
386,5
425,5
46,2
552,5
645,6
745,2
851,4
964,2
0,05
0,06
0,08
0,09
0,11
0,13
0,14
0,16
0,17
0,19
0,20
0,22
0,23
0,25
0,27
0,28
0,30
0,31
0,34
0,38
0,41
0,44
0,47
0,50
0,53
0,56
0,59
0,63
0,69
0,75
0,81
0,88
0,94
1,02
1,10
1,17
1,25
6
10
15
20
26
33
40
18
56
65
74
85
95
106
118
130
143
156
185
215
247
281
318
356
396
438
482
528
625
730
842
961
1113
1256
1435
1626
1827
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,065
0,07
0,08
0,09
0,10
0,105
0,11
0,12
0,13
0,14
0,145
0,15
0,16
0,18
0,19
0,21
0,22
0,24
0,26
0,27
0,29
0,30
0,32
0,35
0,38
0,42
0,45
0,48
0,52
0,56
0,6
0,64
0,67
0,72
0,76
0,80
0,89
0,96
1,04
1,12
1,19
1,28
1
2
3
4
5
7
8
10
12
13
15
17
19
22
24
26
29
32
37
43
50
7
64
71
79
88
96
105
124
145
167
190
215
247
282
327
358
399
442
487
533
633
740
856
978
1109
1247
63
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,07
0,07
0,08
0,09
0,10
0,11
0,12
0,13
0,14
0,15
0,16
0,17
0,18
0,19
0,20
0,2
0,24
0,26
0,28
0,30
0,32
0,33
0,35
0,37
0,41
0,45
0,48
0,52
0,56
0,60
0,65
0,70
0,74
0,79
0,83
0,88
0,93
1,02
1,11
1,20
1,90
1
2
2
3
4
5
6
9
12
16
19
22
24
28
31
34
38
41
45
54
62
72
82
92
103
115
127
140
153
182
212
245
280
317
366
418
473
532
594
659
727
799
951
1115
1292
1481
R
[Pa/m]
0,05
3
0,06
4
0,07
5
0,08
7
0,09
8
0,10
10
0,06
3
0,12
13
0,07
4
0,14
0,145
0,15
0,16
0,17
0,18
0,19
0,21
0,23
0,25
0,27
0,29
0,31
0,34
0,36
0,39
0,41
0,43
0,46
0,48
0,53
0,58
0,63
0,68
0,72
0,77
0,82
0,87
0,92
17
19
22
24
27
29
32
38
44
50
57
65
74
85
96
107
119
132
145
159
188
220
254
289
328
368
410
455
501
0,08
0,09
0,09
0,10
0,10
0,11
0,12
0,13
0,14
0,15
0,16
0,17
0,19
0,20
0,22
0,23
0,25
0,26
0,28
0,29
0,32
0,35
0,38
0,41
0,44
0,47
0,49
0,52
0,55
5
6
7
7
8
9
10
11
13
15
17
20
22
26
30
32
36
40
44
48
57
67
77
88
99
111
124
138
152
cd Tab. 24.
Q
∅12x2
m
[W]
∆t=
20°C
[kg/h]
20000
22000
24000
26000
28000
30000
32000
34000
36000
38000
40000
42000
44000
46000
48000
50000
860,0
946,0
1032,0
1118,0
1204,0
1290,0
1375,2
1461,6
1548,0
1634,4
1720,8
1807,2
1893,6
1976,4
2063,0
2149,0
∅14x2
∅18x2
∅18x2,5
∅25x3,5
∅32x4,4
V
R
V
R
V
R
V
R
V
R
V
[m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s]
0,97
1,06
1,16
1,27
1,35
1,45
550
654
766
886
1014
1150
R
[Pa/m]
0,58
0,64
0,70
0,76
0,81
0,87
0,93
0,99
1,05
1,11
1,16
1,22
1,28
1,34
1,40
1,45
167
198
232
268
307
349
392
438
487
538
591
647
705
766
829
894
Tab. 25. Rury PE-RT/Al/PE-HD - jednostkowe straty ciœnienia dla gêstoœci wody o temperaturze 80°C
Q
[W]
∆t=
20°C
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
3400
3600
3800
4000
m
∅14x2
∅16x2
∅20x2
∅26x3
[kg/h]
V
[m/s]
R
[Pa/m]
V
[m/s]
R
[Pa/m]
V
[m/s]
R
[Pa/m]
12,9
17,2
21,5
25,8
30,1
34,4
38,7
43,0
47,3
51,6
55,9
60,2
64,5
68,8
73,1
77,4
81,7
86,0
94,6
103,2
111,8
120,4
129,0
137,6
146,2
154,8
163,4
172,0
0,05
0,06
0,08
0,09
0,11
0,13
0,14
0,16
0,17
0,19
0,20
0,22
0,23
0,25
0,27
0,28
0,30
0,31
0,34
0,38
0,41
0,44
0,47
0,50
0,53
0,56
0,59
0,63
6
10
15
20
26
33
40
48
56
65
74
85
95
106
118
130
143
156
185
215
247
281
318
356
396
438
482
528
0,03
0,04
0,05
0,07
0,08
0,09
0,10
0,11
0,12
0,13
0,14
0,15
0,16
0,17
0,19
0,20
0,21
0,22
0,24
0,26
0,28
0,30
0,33
0,35
0,37
0,39
0,41
0,44
3
3
4
5
6
10
14
19
24
27
31
36
40
45
50
55
61
66
79
91
105
120
135
152
169
187
206
226
0,04
0,04
0,05
0,06
0,06
0,07
0,07
0,08
0,09
0,09
0,10
0,10
0,11
0,12
0,12
0,13
0,15
0,16
0,17
0,18
0,20
0,21
0,22
0,23
0,25
2
2
2
3
3
5
6
8
9
10
12
13
14
15
17
20
23
27
30
34
38
43
47
52
57
64
V
[m/s]
R
[Pa/m]
0,04
1
0,05
2
0,06
3
0,06
4
0,07
5
0,08
0,09
0,09
0,10
0,11
0,12
0,13
0,13
0,14
0,15
0,16
6
7
8
9
11
12
13
15
16
18
20
cd Tab. 25.
Q
m
∅14x2
[W]
∆t=
20°C
[kg/h]
V
[m/s]
4400
4800
5200
5600
6000
6500
7000
7500
8000
8500
9000
9500
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
17000
18000
19000
20000
22000
24000
26000
28000
30000
32000
34000
36000
189,2
206,4
223,6
240,8
258,0
279,5
301,0
322,5
344,0
365,5
387,0
408,5
430,0
473,0
516,0
559,0
602,0
645,0
688,0
731,0
774,0
817,0
860,0
946,0
1032,0
1118,0
1204,0
1289,0
1375,0
1462,0
1548,0
0,69
0,75
0,81
0,88
0,94
1,02
1,10
1,17
1,25
R
[Pa/m]
625
730
842
961
1113
1256
1435
1626
1827
∅16x2
∅20x2
V
[m/s]
R
[Pa/m]
V
[m/s]
0,48
0,52
0,57
0,61
0,65
0,71
0,76
0,82
0,87
0,92
0,98
1,03
1,09
268
313
361
412
467
540
617
700
787
879
975
1077
1183
0,27
0,29
0,32
0,34
0,37
0,40
0,43
0,46
0,49
0,52
0,55
0,58
0,61
0,67
0,73
0,80
0,86
0,92
0,98
1,04
1,10
1,16
1,22
∅26x3
R
[Pa/m]
67
78
90
103
116
134
153
173
194
216
240
264
290
344
403
466
534
605
681
761
846
934
1027
V
[m/s]
0,17
0,19
0,20
0,22
0,24
0,25
0,27
0,29
0,31
0,33
0,34
0,37
0,39
0,43
0,47
0,51
0,55
0,59
0,63
0,67
0,70
0,74
0,78
0,86
0,94
1,02
1,10
1,16
1,25
1,33
1,41
R
[Pa/m]
23
27
31
35
40
46
52
59
66
74
81
90
98
117
136
157
180
204
229
256
284
313
343
409
479
555
636
749
814
910
1012
Wspó³czynniki oporów miejscowych ξ.
Tab. 26.
L.p.
ξ
Nazwa oporu miejscowego
1
Grzejnik cz³onowy przy œrednicy ga³¹zki:
2
Grzejnik stalowy p³ytowy przy œrednicy ga³¹zki:
3
Zawór grzejnikowy fig M-3173 i M-3175
4
Zawór odcinaj¹cy prosty
5
Zawór odcinaj¹cy skoœny
65
dw=10,0
dw=14,0
dw=18,0
dw=10,0
dw=14,0
dw=18,0
dn=10 ÷15
dn=20
dn=10 ÷15
dn=20 ÷25
dn=10 ÷15
dn=20 ÷25
1,5
3,0
9,0
2,5
6,5
19,0
8,5
6,0
16,0
12,0
3,5
3,0
cd Tab. 26.
L.p.
ξ
Nazwa oporu miejscowego
6
Zawór kulowy
0,15
7
Zawór zwrotny
4,0
8
Kocio³ ¿eliwny
2,5
9
Kocio³ stalowy
2,0
10
Kolano
2,0
11
Kolano giête* r/d≥5
12
Trójniki
- przelot zasilanie
- przelot powrót
- odga³êzienie zasilania
- odga³êzienie powrotu
- pr¹d zbie¿ny, rozga³êzienie
13
Czwórnik przelot
Czwórnik odga³êzienie
2,0
3,0
14
Odsadzka
0,5
15
Obejœcie
1,0
16
Wyd³u¿ka g³adka, sprê¿ysta
2,0
17
Nag³a zmiana przekroju:
- rozszerzenie
- zwê¿enie
1,0
0,5
dw=10,0
dw=14,0
dw=18,0
dw=23,2
0,5
0,3
0,3
0,3
0,5
0,5
1,5
1,0
3,0
* – najmniejszy promieñ giêcia rury r=5d
Wartoœæ oporów miejscowych Z [Pa] dla
ξ=1
przy gêstoœci wody w temp 80°C.
Tab. 27.
Prêdkoœæ wody
[m/s]
0,05
0,10
0,12
0,14
0,16
0,18
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
Opór Z
[Pa]
1
5
7
10
12
16
19
30
44
59
78
98
121
66
Prêdkoœæ wody
[m/s]
Opór Z
[Pa]
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,85
0,90
0,95
1,00
1,05
1,10
1,20
147
175
205
238
273
310
350
393
438
485
510
538
700
7.5. Zalecenia do wymiarowania hydraulicznego instalacji c.o.
z rur PE-R
RT, PE-X
Xc, PE-R
RT/Al/PE-H
HD.
W
poziomych przewodach rozprowadzanych w szlichcie pod³ogi lub za listwami przypod³ogowymi nale¿y,
ze wzglêdu na odpowietrzenie instalacji, przyjmowaæ prêdkoœci wody nie mniejsze ni¿ 0,11 m/s.
W zakresie grzejników ma³ych mocy poni¿ej 400 W jedynie prêdkoœci uzyskiwane w rurze ∅12x2 zbli¿aj¹ siê do
tego warunku. Rura ∅12x2 jest przeznaczona do wykorzystywania w uk³adach rozdzielaczowych do zasilania
grzejników o mocy do 2000 W, co przy obecnym stopniu docieplenia budynków jest wartoœci¹ strat ciep³a
pomieszczeñ rzadko przekraczan¹.
Jako prêdkoœci w przewodach rozprowadzanych w szlichcie lub za listwami przypod³ogowymi nale¿y przyjmowaæ
prêdkoœci odpowiadaj¹ce ekonomicznym oporom przep³ywu (Rekon=150 ÷250 Pa/m):
∅12x2
∅14x2
∅16x2
∅18x2
∅20x2
∅25x3,5
∅26x3
∅32x4,4
v = 0,25 ÷ 0,35 m/s
v = 0,3 ÷ 0,4 m/s
v = 0,35 ÷ 0,45 m/s
v = 0,4 ÷ 0,5 m/s
v = 0,45 ÷ 0,6 m/s
v = 0,5 ÷ 0,6 m/s
v = 0,5 ÷ 0,65 m/s
v = 0,55 ÷ 0,75 m/s
Podane wartoœci s¹ wartoœciami orientacyjnymi. Opór hydrauliczny instalacji jest wypadkow¹ szeregu kryteriów,
a miêdzy innymi spe³nieniem wymagania utrzymania autorytetu zaworu termostatycznego w przedziale 0,3 ÷ 0,7.
W instalacjach ma³ych (domki jednorodzinne) najczêœciej spotykamy siê ze zjawiskiem zbyt du¿ych autorytetów
zaworów. Nale¿y wówczas przyjmowaæ wiêksze prêdkoœci wody w przewodach, aby wiêksza czêœæ wymaganego
ciœnienia wytracana by³a na rurarzu.
W instalacjach du¿ych najczêœciej spotykamy siê ze zbyt ma³ymi autorytetami zaworów termostatycznych. Nale¿y
wówczas dobieraæ mniejsze prêdkoœci dla przewodów stanowi¹cych czêœci wspólne instalacji (piony, poziom),
a doci¹¿aæ uk³ady lokalowe (wykonywane z rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD) lub stosowaæ stabilizatory ciœnienia
i doci¹¿aæ uk³ady lokalowe (wykonywane z rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD).
W pionach nie jest zalecane przekraczanie prêdkoœci 1,2 m/s. Opór hydrauliczny pojedynczego obwodu
grzejnikowego, pêtli jednorurowej lub dwururowej, wê¿ownicy ogrzewania pod³ogowego nie powinien
przekraczaæ 20 kPa.
W przypadku doprowadzeñ przewodów w pod³odze do grzejników powinny posiadaæ one indywidualne
odpowietrzniki rêczne lub automatyczne.
W przypadku stosowania uk³adów rozprowadzeñ przewodów z wykorzystaniem rozdzielaczy, równie¿ rozdzielacze
powinny byæ wyposa¿one w odpowietrzniki rêczne lub automatyczne.
67
Zaleca siê stosowanie zamkniêtych systemów centralnego ogrzewania z naczyniem wzbiorczym przeponowym
w celu hermetyzacji instalacji. W przypadku stosowania grzejnikowych zaworów termostatycznych nale¿y
stabilizowaæ rozk³ad ciœnienia w instalacji. Jednym ze sposobów stabilizacji rozk³adu ciœnienia w instalacji jest
zastosowanie nadmiarowoupustowego regulatora ró¿nicy ciœnieñ montowanego na obejœciu pompy.
Ilustruj¹ to poni¿sze schematy.
Rys.127.
Rys. 128.
I – instalacja
P – pompa
K – kocio³
R – regulator ró¿nicy ciœnieñ
W programie KAN co- Graf wspó³czynnik prêdkoœci dla rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach
lokalowych ustawiaæ w przedziale 0,5 do 3,0, dla rur stanowi¹cych piony, poziomy instalacji w przedziale 0,5 do 1
(max 1,5), korekcja tych wspó³czynników umo¿liwia nie przekraczanie za³o¿onego ciœnienia dyspozycyjnego dla
instalacji (max 20 kPa).
68
8. Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT,
PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.
8.1. Warunki komfortu cieplnego.
Ogrzewanie pod³ogowe cechuje:

najbardziej zbli¿ony do idealnego dla cz³owieka rozk³ad
temperatury w pomieszczeniu,
taki sam poziom temperatury odczuwalnej dla temperatury powietrza w pomieszczeniu rzêdu 18°C, jak dla temperatury powietrza w pomieszczeniu 20°C w przypadku
ogrzewañ grzejnikowych (zredukowany wp³yw przegrody
ch³odz¹cej jak¹ jest posadzka pod³ogi),
zmniejszone straty ciep³a budynków z tytu³u mo¿liwoœci
obni¿enia temperatury w pomieszczeniu bez pogorszenia
komfortu cieplnego,
maksymalna temperatura zasilania 55°C,
maksymalna temperatura posadzki 29°C (zalecana 26°C)
w strefach ci¹g³ego przebywania ludzi,
maksymalna temperatura posadzki 33°C w strefach okresowego przebywania ludzi (³azienki), w przyœciennych strefach
brzegowych 35°C (pas 0,5 m od œciany zewnêtrznej).
Rys.129. Idealny rozk³ad temperatury.
Nale¿y podkreœliæ, ¿e dopuszczalna œrednia temperatura
pod³ogi powoduje ograniczenie wydajnoœci cieplnej grzejnika pod³ogowego do oko³o 100 W/m2 przy temperaturze
w pomieszczeniu ti=20°C i dopuszczalnej temperaturze
pod³ogi ti=29°C.
Oznacza to koniecznoœæ zmniejszania strat cieplnych budynku, poprzez odpowiedni¹ izolacyjnoœæ przegród budowlanych je¿eli ogrzewanie pod³ogowe ma w ca³oœci pokrywaæ
straty cieplne budynku.
Ogrzewanie pod³ogowe jest systemem grzewczym, w którym przewa¿aj¹ca iloœæ ciep³a oddawana jest na drodze promieniowania. Strumieñ cieplny przewodzony jest przez rurê,
a nastêpnie warstwê betonu stanowi¹c¹ p³ytê grzejn¹ oraz
wyk³adzinê pod³ogow¹ i oddawany do otoczenia.
Rys.130. Przyk³adowy rozk³ad temperatury przy
ogrzewaniu pod³ogowym.
W zwi¹zku z powy¿szym temperatura powietrza w pomieszczeniu 20°C zapewnia taki sam komfort cieplny jak temperatura 21°C do 22°C, któr¹ uzyskujemy stosuj¹c tradycyjne grzejniki i konwektory, natomiast wahania temperatury wewnêtrznej o 1°C nie s¹ praktycznie odczuwalne przez ludzki organizm.
69
8.2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego.
1.
2.
3.
4.
Konstrukcja stropu.
Izolacja cieplna.
Taœma brzegowa.
Izolacja przeciwwilgociowa
(folia PE).
5. Wylewka betonowa.
6. Wyk³adzina pod³ogowa.
7. Rura.
Rys. 131
8.2.1. Izolacja cieplna pod grzejnikiem pod³ogowym.
Wymagania dotycz¹ce minimalnego oporu przewodzenia dla izolacji cieplnej:
Rmin=0,75 m2 K/W dla stropów nad pomieszczeniami ogrzewanymi,
Rmin=2,0 m2 K/W dla stropów nad nie ogrzewanymi piwnicami,
Rmin=2,25 m2 K/W dla stropów na gruncie.

Materia³ izolacji cieplnej:
styropian co najmniej klasy PS-E FS M 20, przy du¿ych obci¹¿eniach stropu T 30,
we³ny mineralne usztywnione ¿ywicami,
w przypadku uk³adania styropianu na podk³adzie bitumicznym nale¿y stosowaæ foliê PE rozdzielaj¹c¹ pod styropianem.

Rys.132. Styropian z foli¹ PE.
70
Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD
8.2.2. Izolacja przeciwwilgociowa.
Izolacja przeciwwilgociowa:
chroni izolacjê ciepln¹ przed zawilgoceniem (równie¿ izolacjê brzegow¹),
nale¿y równie¿ stosowaæ pod izolacj¹ ciepln¹ je¿eli strop mo¿e ulec zawilgoceniu od spodu.

Materia³ izolacji przeciwwilgociowej:
folia PE gruboœci 0,2 mm uk³adana na zak³adkê,
styropian systemu KAN-therm z naklejon¹ foli¹.

8.2.3. Izolacja brzegowa.
Izolacja brzegowa:
ogranicza straty ciep³a przez œciany,
stanowi dylatacje p³yty betonowej grzejnej od œcian zewnêtrznych, filarów, innych elementów konstrukcyjnych,
uk³adana do wysokoœci wylewki betonowej.

Materia³y izolacji brzegowej:
taœma brzegowa systemu KAN-therm,

Rys.133. Taœma brzegowa systemu KAN-therm.
8.2.4. P³yta betonowa (jastrych).
Wymagania dla p³yt betonowych:
minimalna gruboœæ wylewki nad rur¹ 4,5 cm (6,5 cm gruboœci nad izolacj¹ ciepln¹),
wylewane du¿e powierzchnie nale¿y dzieliæ na mniejsze szczelinami dylatacyjnymi (min gruboœæ 0,5 cm - taœma
brzegowa) tak aby d³ugoœæ jednorodnej p³yty nie przekracza³a 8 m, jej powierzchnia 30 m2, a stosunek d³ugoœci jej
boków 1:2.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Strop.
Warstwa izolacji termiczno - akustycznej.
Folia ochronna.
Jastrych grzejny.
Szczelina dylatacyjna.
Masa elastyczna do fugowania.
Zaprawa klej¹ca.
P³ytki.
Rys.134. Wykonanie posadzki kamiennej ze szczelin¹ dylatacyjn¹.
71
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Podk³ad.
Warstwa izolacji termiczno - akustycznej.
Folia ochronna.
Jastrych grzejny.
Szczelina dylatacyjna.
Wyk³adzina miêkka np. dywanowa.
Rys.135. Wykonanie posadzki z miêkkiej wyk³adziny.

w przypadku wyk³adzin pod³ogowych ceramicznych lub kamiennych, stropów przenosz¹cych du¿e obci¹¿enia
zaleca siê zbrojenie p³yt poprzez u³o¿enie na rury siatek z drutu stalowego o gruboœci 3 ÷ 6 mm, o oczkach
10x10 cm. Stosowanie zbrojenia nie ma zasadniczego wp³ywu na wytrzyma³oœæ stropu jednak w przypadku
powstania pêkniêæ i rys w p³ycie ogranicza ich wysokoœæ i szerokoœæ. Zbrojenie to musi byæ przerwane w
obszarze szczelin dylatacyjnych. Dla stropów przenosz¹cych du¿e obci¹¿enia (wiêksze ni¿ dla budownictwa
mieszkalnego) nale¿y odpowiednio dobraæ wysokoœæ wylewki betonowej i rodzaj izolacji tak aby jej ugiêcie nie
przekracza³o 5 mm,
przez szczeliny dylatacyjne rurami wolno przechodziæ tylko w rurach os³onowych (peszel na d³ugoœci 50 cm),
stosowaæ betony klasy B20 z dodatkiem plastyfikatora BETOKAN,
p³yta betonowa w wyniku pracy termicznej nie mo¿e wywieraæ nacisków na elementy konstrukcyjne budynków
(stosowaæ dylatacje).
Sk³ad zaprawy cementowej:
cement CEMI 32.5 R (wg DIN 1164) - 50 kg,
kruszywo (60% piasku o ziarnistoœci od 0 do 4mm i 40% ¿wiru o ziarnistoœci od 4 do 8mm)- 225 kg,
woda -16 -18 litrów,
dodatek do betonu BETOKAN - 0,5 l (600 g).

Œrednie zu¿ycie dodatku do betonu BETOKAN wynosi 3 ÷ 3,5 kg/m3 zaprawy co daje oko³o 1 kg na 5 m2
pod³ogi.
8.2.5. Wi¹zanie zaprawy i rozruch instalacji.

Jastrych po wylaniu pielêgnowaæ.
Okres wi¹zania 21 ÷ 28 dni (po tym okresie mo¿na uruchomiæ ogrzewanie).
Uruchomienie instalacji z pocz¹tkow¹ temperatur¹ wody 20OC zwiêkszan¹ ka¿dego nastêpnego dnia o 5OC
a¿ do osi¹gniêcia wartoœci projektowanej. Jastrych powinien zostaæ odpowiednio wygrzany - min przez 4 dni
przy wartoœci maksymalnej (zaprojektowanej) temperatury wody.
W czasie wykonywania prac budowlanych rury powinny pozostawaæ pod ciœnieniem min 3 bar.
8.2.6. Wyk³adziny pod³ogowe.

Wyk³adziny pod³ogowe oraz kleje i zaprawy wi¹¿¹ce powinny posiadaæ atest producenta do stosowania
w ogrzewaniu pod³ogowym.
Szczeliny dylatacyjne powinny pokrywaæ siê z fugami wyk³adzin ceramicznych i kamiennych.
Wyk³adziny pod³ogowe powinny byæ uk³adane przy temperaturze posadzki 18 ÷ 20°C po wykonaniu
uruchomienia instalacji i wygrzaniu jastrychu.
72
Rodzaj wyk³adziny ma istotny wp³yw na wydajnoœæ ogrzewania pod³ogowego:
ceramika, glazura, kamieñ R= 0,02 m2K/W,
wyk³adziny z tworzyw sztucznych R= 0,075 m2K/W,
parkiet, œredni dywan R= 0,1 m2K/W,
gruby parkiet, gruby dywan R= 0,15 m2K/W.
Wydajnoœæ ciepln¹ ogrzewania pod³ogowego u³o¿onego z rur ∅18x2 (równie¿ ∅18x2,5 i ∅16x2) w zale¿noœci od
przyjêtej wyk³adziny pod³ogowej (4,5 cm betonu nad rurami) podaj¹ poni¿sze tabele:
Tab.28. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,02 m2K/W - ceramika, glazura, kamieñ.
ts
[°C]
50
tz/tp
55/45
45
tz/tp
50/40
40
tz/tp
45/35
35
tz/tp
40/30
ti
[°C]
0,10
b [m]
0,20
0,15
g
[W/m2]
tf
[°C]
12
16
18
20
25
202
181
170
160
133
30,0
32,2
3,2
34,3
36,9
176
158
148
140
116
27,7
30,1
31,2
32,5
35,4
164
147
138
130
108
26,6
29,1
30,3
31,6
34,6
12
16
18
20
25
176
155
144
133
107
27,7
29,8
30,8
31,9
34,6
154
136
126
116
94
25,8
28,1
29,3
30,4
33,4
143
126
117
108
87
12
16
18
20
25
149
128
117
107
80
25,3
27,4
28,4
29,6
32,1
130
112
101
94
70
23,6
26,0
27,1
28,4
31,3
12
16
18
20
25
123
101
91
80
53
23,0
25,0
26,1
27,1
29,7
108
88
80
70
46
21,6
23,9
25,1
26,3
29,1
0,25
g
tf
g
tf
g
[W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]
0,30
0,35
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
[°C]
142
128
120
113
94
24,7
27,4
28,7
30,1
33,4
128
115
108
102
85
23,4
26,3
27,6
29,1
32,6
113
102
95
90
70
22,1
25,1
26,5
28,0
31,7
24,8
27,3
28,4
29,6
32,8
124
110
102
94
76
23,1
25,8
27,1
28,4
31,8
112
99
92
85
68
22,0
24,8
26,2
27,6
31,1
99
87
81
75
60
20,8
23,8
25,2
26,7
30,4
121
104
95
87
65
22,8
25,3
26,5
27,8
30,8
105
90
82
76
57
21,4
24,0
25,3
26,8
30,1
95
82
74
68
51
20,5
23,3
24,6
26,1
29,6
84
72
66
60
45
19,5
22,4
23,9
25,4
29
100
82
74
65
43
20,9
23,3
24,6
25,8
28,8
87
71
64
57
37
19,8
22,3
23,7
25,1
28,3
78
64
58
51
34
19,0
21,7
32,2
24,6
28,0
69
57
51
45
30
18,2
21,1
22,6
24,0
27,7
Tab.29. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,075 m2K/W – wyk³adziny z tworzywa sztucznego.
ts
[°C]
50
tz/tp
55/45
ti
[°C]
12
16
18
20
25
0,10
0,15
g
[W/m2]
tf
[°C]
150
134
126
119
99
25,4
28,0
29,3
30,6
33,8
b [m]
0,20
0,25
g
tf
g
tf
g
[W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]
131
118
110
104
86
23,7
26,5
27,8
29,3
32,7
120
107
101
95
79
22,7
25,6
27,0
28,5
32,0
73
107
96
90
85
71
0,30
0,35
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
[°C]
21,6
24,6
26,0
27,6
31,3
20,8
23,9
25,4
27,0
30,8
20,1
23,3
24,8
26,4
30,0
98
88
83
78
65
91
81
76
72
60
cd. Tab. 29
ts
ti
[°C]
[°C]
b [m]
0,10
0,15
0,20
g
tf
g
tf
g
[W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]
tf
[°C]
94
82
77
71
57
20,3
23,3
24,8
26,3
30,1
86
79
70
65
52
19,7
22,8
24,3
25,8
29,7
79
70
65
60
48
19,1
22,2
23,8
25,3
29,3
19,9
22,8
24,2
25,7
29,2
79
68
62
57
43
19,1
22,1
23,5
25,1
28,8
73
62
57
52
39
18,5
21,6
23,1
24,7
28,5
67
58
53
48
36
18,0
21,1
22,7
24,3
28,2
73
60
54
18,5
21,3
22,8
65
54
48
17,8
20,8
22,3
60
49
44
17,4
20,4
22,0
55
45
41
17,0
20,1
21,7
48
31
24,2
27,8
53
28
23,8
27,5
39
26
23,0
27,3
36
24
23,2
27,1
12
16
18
20
25
131
115
107
99
80
23,7
26,3
27,0
28,8
32,1
114
101
94
86
70
22,2
25,0
26,4
27,7
31,2
105
92
86
79
64
21,3
24,2
25,6
27,0
30,7
12
16
18
20
25
11
95
87
80
60
21,9
24,5
25,8
27,1
30,3
97
83
76
70
52
20,6
23,4
24,8
26,2
29,6
88
76
69
64
48
35
tz/tp
12
16
18
92
75
68
20,2
22,7
24,1
80
66
59
19,2
21,9
23,3
40/30
20
25
60
39
25,3
28,5
52
34
24,6
28,1
40
tz/tp
45/35
0,35
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
[°C]
50/40
0,30
tf
g
[°C] [W/m2]
g
[W/m2]
45
tz/tp
0,25
Tab.30. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,1 m2K/W - parkiet, œredni dywan.
ts
[°C]
50
tz/tp
55/45
45
tz/tp
50/40
40
tz/tp
45/35
35
tz/tp
40/30
ti
[°C]
0,10
b [m]
0,20
0,15
g
[W/m2]
tf
[°C]
12
16
18
20
25
126
113
106
100
83
23,3
26,1
27,5
28,9
32,4
110
98
92
97
72
21,8
24,8
26,2
27,8
31,4
98
88
83
78
65
20,8
23,9
25,4
27,0
30,8
12
16
18
20
25
110
97
90
83
67
21,8
24,7
26,0
27,4
31,0
96
84
78
72
58
20,5
23,5
25,0
26,4
30,2
86
76
70
65
52
12
16
18
20
25
93
80
73
67
50
20,3
23,1
24,5
26,0
29,5
81
70
64
58
44
19,2
22,2
23,7
25,2
28,9
12
16
18
20
25
77
63
57
50
33
18,9
21,6
23,1
24,5
27,9
67
55
50
44
29
18,0
20,9
22,4
23,9
27,6
0,25
g
tf
g
tf
g
[W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]
0,30
0,35
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
g
[°C] [W/m2]
91
81
76
72
60
20,1
23,3
24,8
26,4
30,3
84
76
71
67
56
19,5
2,8
24,3
26,0
30,0
78
70
66
62
51
11,9
22,3
23,9
25,5
29,6
19,7
22,8
24,3
25,8
29,7
79
70
65
60
48
19,1
22,2
23,8
25,3
29,3
74
65
60
56
45
18,6
21,8
23,4
25,0
29,0
68
60
56
51
42
18,1
21,4
23,0
24,6
28,7
73
62
57
52
39
18,5
21,6
23,1
24,7
28,5
67
58
53
48
36
18,0
21,1
22,7
24,3
28,2
62
54
49
45
34
17,6
20,8
22,4
24,0
28,0
58
50
45
42
31
17,1
20,4
22,0
23,7
27,8
60
49
44
39
26
17,4
20,4
22,0
23,5
27,3
55
45
41
36
24
17,0
20,1
21,7
23,2
27,1
52
42
38
34
22
16,6
19,8
21,4
23,0
27,0
48
39
35
31
20
16,3
19,5
21,2
22,8
26,8
74
tf
[°C]
Tab.31. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,15 m2K/W - gruby parkiet, gruby dywan.
ts
ti
[°C]
[°C]
50
tz/tp
55/45
45
tz/tp
50/40
40
tz/tp
45/35
35
tz/tp
40/30
b [m]
0,10
0,15
0,20
0,25
g
tf
g
tf
g
[W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]
0,30
tf
g
[°C] [W/m2]
0,35
tf
g
[°C] [W/m2]
tf
[°C]
g
[W/m2]
tf
[°C]
12
16
18
20
25
103
93
87
82
68
22,1
24,3
25,8
27,3
31,1
89
80
75
71
59
20,0
23,2
24,7
26,3
30,3
82
73
69
65
54
19,3
2,6
24,2
25,8
29,8
77
69
65
61
51
18,9
22,2
23,8
25,4
29,5
69
62
58
55
46
18,2
21,5
23,2
24,9
29,1
66
59
55
52
43
17,9
21,2
22,9
24,6
28,9
12
16
18
20
25
12
16
18
20
25
12
16
90
80
74
68
55
76
66
60
55
41
63
52
0,1
23,1
24,6
26,1
29,9
18,8
21,9
23,3
24,9
28,7
17,6
20,6
78
69
64
59
48
66
57
52
48
36
55
45
19,0
22,1
23,7
25,3
29,2
17,9
21,1
22,6
24,2
28,7
17,6
20,6
72
63
59
54
44
60
52
47
44
33
50
41
18,4
21,6
23,2
24,8
28,9
17,4
20,6
22,2
23,9
27,9
16,5
19,7
67
59
55
51
41
57
49
45
41
31
47
38
18,0
21,3
22,9
24,5
28,6
17,1
20,4
22,0
23,6
27,7
16,2
19,4
61
53
50
46
37
51
44
40
37
28
42
35
17,4
20,8
22,4
24,1
28,3
16,6
19,9
21,6
23,3
27,5
15,8
19,1
56
50
47
43
35
48
42
38
35
26
40
33
17,1
20,5
22,2
23,9
28,1
16,3
19,7
21,4
23,1
27,3
15,6
18,9
18
20
25
47
41
27
22,2
23,7
27,4
40
36
23
22,2
23,7
27,4
37
33
21
21,3
22,9
26,9
35
31
20
21,1
22,7
26,8
31
28
18
20,8
22,5
26,6
30
26
17
20,6
22,5
26,7
t s - temperatura œrednia wody w rurach
t z/t p - temperatura wody zasilaj¹cej i powracaj¹cej z wê¿ownicy
b - rozstaw rur
t f - temperatura powierzchni pod³ogi
g - wydajnoœæ cieplna pod³ogi
t i - temperatura powietrza w pomieszczeniu
8.2.7. Wê¿ownice.
Rury mocuje siê do izolacji cieplnej spinkami do mat w formie wê¿ownic:
meandrowych (rys.136.) - du¿y gradient rozk³adu temperatury powierzchni posadzki.
spiralnych (rys.137 i 137a.) - równomierny rozk³ad temperatury powierzchni posadzki.

Rys. 136.
Rys. 137.
75
Rys. 137a. Wê¿ownica spiralna
w formie meandru stosowana
w przypadku d³ugich i w¹skich
pól z licznymi szczelinami dylatacyjnymi.

spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na oddzielnym obwodzie (rys.138.).
spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na jednym obwodzie (rys.139.).
Rys. 138.
Rys. 139.
Kryteria dla wê¿ownic:
maksymalna d³ugoœæ jednego obwodu 120 m,
strata ciœnienia w obwodzie nie wiêksza ni¿ 20 kPa,
rozstaw rur zale¿ny od wymaganej wydajnoœci q[W/m2] (dla ustalonych parametrów zasilania i rodzaju
wyk³adziny pod³ogowej, oraz temperatury w pomieszczeniu),
w trakcie wylewania jastrychu wê¿ownice pozostawiæ pod ciœnieniem min 3 bar.

8.3. Monta¿ ogrzewania pod³ogowego.
.
Rys.140. Roz³o¿yæ przyœcienn¹ taœmê izoluj¹c¹.
Rys. 141. Roz³o¿yæ styropian z wierzchni¹ warstw¹ folii PE.
Rys. 142. Rurê dop³ywow¹ pod³¹czyæ do rozdzielacza,
uk³adaæ z wymagan¹ gêstoœci¹, a spinki mocuj¹ce
przymocowaæ w odpowiednich miejscach do rur.
Rys.143. Rurê odp³ywow¹ uk³adaæ „z powrotem” miêdzy
zwojami rury dop³ywowej.
76
Rys. 144. Przed pokryciem betonem przeprowadziæ
próbê szczelnoœci 6 bar przez 24 godzin.
8.4. Zasilanie ogrzewañ pod³ogowych.
Parametry zasilania ogrzewañ pod³ogowych:
55°C/45°C,
50°C/40°C,
45°C/35°C.

W przypadku wspó³pracy z ogrzewaniem grzejnikowym pracuj¹cym na parametrach wy¿szych stosuje siê uk³ady
zmieszania pompowego w celu obni¿enia temperatury do zasilenia ogrzewania pod³ogowego.
8.4.1. Centralne uk³ady zmieszania.
OK - ogrzewanie
konwekcyjne
OP - ogrzewanie pod³ogowe
P - pompa
ZT - zawór termostatyczny
ZTR - zawór termostatyczny
trójdrogowy
Z - zawór obejœciowy
Rys.145. Ró¿ne warianty uk³adów mieszaj¹cych obni¿aj¹cych parametry czynnika.
77
W ramach uk³adów centralnych zmieszania mo¿na wyró¿niæ:
uk³ady ze sterowaniem pó³automatycznym (sta³owartoœciowym),

Rys.146. Schemat uk³adu mieszaj¹cego z regulacj¹
Zawór termostatyczny - ZT
pó³automatyczn¹ (sta³owartoœciow¹):
OK - ogrzewanie konwekcyjne
OP - ogrzewanie pod³ogowe
P - pompa
ZT - zawór termostatyczny
ZTR - zawór czterodrogowy.
Modu³ mieszacza z zaworem
G³owica termostatyczna z
czterodrogowym - ZTR, pomp¹,
czujnikiem przylgowym.
zaworem nadmiarowoupustowym i termometrami
Rys.148. Grupa Gruwi-Block podobnie jak modu³ mieszacza
Rys.147. Modu³ mieszacza do ogrzewania pod³ogowego
z zaworem czterodrogowym poprzez odpowiednie wyposa¿enie
wyposa¿ony dodatkowo w zawór termostayczny z g³owic¹
mo¿e realizowaæ regulacjê automatyczn¹ lub pó³automatyczn¹.
z czujnikiem przylgowym realizuje regulacjê pó³automatyczn¹.

uk³ady ze sterowaniem automatycznym np. w funkcji temperatury zewnêtrznej (sterowanie si³ownikiem SM4
mo¿e byæ realizowane przez regulator zainstalowany przy kotle, lub przez dodatkowy regulator pogodowy).
Regulator pogodowy
Modu³ mieszacza z zaworem
czterodrogowym - ZTR, pomp¹,
zaworem nadmiarowo-
Si³ownik SM4
upustowym i termometrami
Rys. 149. Modu³ mieszacza do ogrzewania pod³ogowego
Rys. 150. Uk³ad z regulatorem pogodowym i zaworem
wyposa¿ony w si³ownik SM4 pod³¹czony do regulatora pogodowego
czterodrogowym.
realizuje regulacjê automatyczn¹.
78
8.4.2. Uk³ady zmieszania miejscowego zblokowane z rozdzielaczem ogrzewania
pod³ogowego.
1. rozdzielacz z zaworami odcinaj¹cymi i regulacyjnymi
2. zawór termostatyczny z g³owica z czujnikiem przylgowym
4. zawory odcinaj¹co-regulacyjne wbudowane w rozdzielacz s³u¿¹ce zrównowa¿eniu hydraulicznemu
wê¿ownic
5. zawór regulacyjny z nastaw¹ s³u¿¹cy ustawieniu stopnia zmieszania wody i temperatury zasilenia
ogrzewania pod³ogowego
P – pompa
W – wê¿ownice ogrzewania pod³ogowego
Rys. 151. Uk³ad mieszaj¹cy pó³automatyczny na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego.
8.5. Regulacja na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego.
Regulacja na zaworach wbudowanych w rozdzielacz do ogrzewania pod³ogowego pozwala na:

wyrównanie oporów przep³ywu przez poszczególne wê¿ownice na zaworach dolnych (rozdzielacz powrotny),
1
1. Rozdzielacz zasilaj¹cy z zaworami odcinaj¹cymi przystosowanymi do wspó³pracy z si³ownikami i termostatami.
2. Rozdzielacz powrotny z zaworami odcinaj¹co-regulacyjnymi
s³u¿¹cymi do wyrównania oporów przep³ywu przez wê¿ownice.
Rozdzielacz powinien byæ wyposa¿ony w odpowietrzniki rêczne
wkrêcane w korki G1”, lub trójnik z odpowietrznikiem automatycznym
i zaworem spustowym wkrêcany w belkê rozdzielacza.
2
Rys. 152. Konstrukcja rozdzielcza do ogrzewania pod³ogowego.
Rozdzielacze umieszczane s¹ w szafkach natynkowych lub podtynkowych, co poprawia estetykê instalacji i zabezpiecza przed
niepowo³anym dostêpem.
79
Charakterystyka zaworu odcinaj¹cego
w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego
(w belce górnej) firmy KAN.
Charakterystyka zaworu regulacyjno-odcinajacego
w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego
(w belce dolnej) firmy KAN.
Dla zaworu regulacji wstêpnej w rozdzielaczu ogrzewania pod³ogowego numer nastawy odpowiada iloœci wykonanych obrotów na zaworze od pe³nego zamkniêcia w kierunku otwarcia (Rys. 154b.).

Sterowanie temperatur¹ w pomieszczeniu poprzez termostat pod³¹czony do si³ownika elektrycznego
zamontowanego na zawór górny (rozdzielacz zasilaj¹cy, Rys. 154a.) przy obwodzie wê¿ownicy zabudowanej
w pomieszczeniu.
1. Si³ownik elektryczny.
2. Œrubunki przy³¹czne do rur.
3. Rozdzielacz do ogrzewania
pod³ogowego n-obwodowy.
4. Termostat pokojowy.
Rys. 153. Sterowanie obwodem wê¿ownicy w funkcji temperatury w pomieszczeniu.
Rys. 154b. Sposób wykonania nastawy
na zaworze regulacyjno-odcinaj¹cym
wbudowanym w rozdzielacz powrotny.
Rys. 154a. Si³ownik elektryczny
zamontowany na zaworze odcinaj¹cym
wbudowanym w rozdzielacz zasilaj¹cy.
80
8.6. Wymiarowanie ogrzewania pod³ogowego.
W
tablicach 28-31 podano wydajnoœci grzejnika pod³ogowego w zale¿noœci od œredniej temperatury wody,
rozstawu rur oraz wyk³adziny pod³ogowej (ka¿da tablica dla innego rodzaju wyk³adziny pod³ogowej).
Z tabel wydajnoœci grzejnika pod³ogowego mo¿na korzystaæ przy za³o¿eniu stosowania do ogrzewania pod³ogowego rur PE-Xc, PE-RT ∅18x2 (∅18x2,5) lub PE-RT/Al/PE-HD ∅16x2.
Dodatkowo podano temperatury powierzchni pod³ogi. Maj¹c straty cieplne pomieszczenia (nale¿y pamiêtaæ,
¿e przez pod³ogê nie bêdzie ju¿ strat ciep³a z pomieszczenia) Q [W], oraz powierzchniê pod³ogi któr¹ mo¿emy
zabudowaæ wê¿ownic¹ F [m2], mo¿na okreœliæ wymagany strumieñ ciep³a g [W/m2] wed³ug zale¿noœci:
g = Q/F [W/m2]
Z tabel 28-31 dla z³o¿onego typu wyk³adziny, œredniej temperatury wody w wê¿ownicy oraz temperatury powietrza
w pomieszczeniu nale¿y wybraæ rozstaw rur b [m], dla którego wydajnoœæ cieplna bêdzie zbli¿ona do obliczonej
z powy¿szej zale¿noœci.
Nale¿y odczytaæ temperaturê powierzchni pod³ogi. Nie powinna ona przekraczaæ temperatury dopuszczalnej,
któr¹ nale¿y przyjmowaæ nastêpuj¹co:
+ 29°C dla pomieszczenia mieszkalnego,
+ 33°C dla pomieszczenia okresowego pobytu ludzi (³azienki, itp.),
+ 35°C dla przyœciennej strefy brzegowej.
Strumieñ masy wody miarodajny do wymiarowania wê¿ownicy nale¿y okreœlaæ z zale¿noœci:
1,1 x Q
m = _____________ [kg/s]
4190 x (tz – tp)
Dla tak okreœlonego strumienia masy wody mo¿na z tabeli 32 odczytaæ jednostkowe straty ciœnienia R [Pa/m].
Strata ciœnienia w wê¿ownicy mo¿e byæ okreœlona ze wzoru:
p = Lw x R [Pa]
przy czym:
Lw - d³ugoœæ wê¿ownicy nale¿y okreœliæ z zale¿noœci:
F [m]
Lw = ___
b
b – odczytany rozstaw rur [m]
F – powierzchnia pod³ogi [m2]
Nale¿ pamiêtaæ, ¿e wê¿ownice zasilane równolegle z rozdzielacza musz¹ mieæ tê sam¹ temperaturê zasilania.
W przypadku przekroczenia dopuszczalnej temperatury pod³ogi nale¿y wybraæ ni¿sze œrednie temperatury wody.
Powierzchniê F nale¿y wype³niæ wê¿ownic¹ o rozstawie b.
81
Tab. 32. Jednostkowe straty ciœnienia w wê¿ownicy ogrzewania pod³ogowego dla parametrów
czynnika grzewczego 50/40°C.
V [m/s]
rura ∅16x2 [PE-RT/Al/PE-HD]
m [kg/h]
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,85
0,90
0,95
1,00
40,3
60,5
80,6
100,8
121,0
141,1
161,3
181,4
201,6
221,8
241,9
262,1
282,2
302,4
322,6
342,7
362,9
383,0
403,2
R [Pa/m]
19,8
39,5
77,0
131,4
182,2
238,2
300,8
369,7
444,9
526,1
612,6
705,8
805,5
910,2
1021,9
1137,5
1260,2
1388,3
1522,1
rura ∅18x2 [PE-RT i PE-Xc]
m [kg/h]
55,1
82,6
110,2
137,7
165,2
192,8
220,3
247,9
275,4
302,9
330,5
358,0
385,6
413,1
440,6
468,2
495,7
523,3
550,8
R [Pa/m]
14,9
35,4
70,7
115,5
149,6
195,5
247,4
303,5
365,4
432,3
504,1
581,0
662,5
748,5
840,0
936,6
1037,6
1142,9
1278,0
Przyk³ad:
Dane pocz¹tkowe:

straty cieplne pomieszczenia Q=1200 W,
temperatura wewnêtrzna t=20°C,
powierzchnia pod³ogi F=20 m2,
wyk³adzina - dywan Rw=0,1 m2 K/W,
rura PE-RT ∅18x2,
g=1200/20= 60W/m
2
Za³o¿ono ts=45°C st¹d tz/tp=50/40°C
Z tabeli dla wyk³adziny dywanowej Rw=0,1 m2 K/W odczytano rozstaw b=0,25 m, oraz g=60 W/m2, tf=25,3°C.
Temperatura pod³ogi nie przekracza temperatury dopuszczalnej 29°C.
D³ugoœæ wê¿ownicy:
Lw = 20/0,25=80 m
Strumieñ wody przez wê¿ownice:
1,1 x 1200
m = ________________ = 0,0315 [kg/s] = 113,41 [kg/h]
4190 x (50 – 40)
Z tabeli 32 dla rury ∅18x2 odczytano:
R=70 Pa/m
V=0,21 m/s
Strata ciœnienia w wê¿ownicy:
p = 80x70 = 5 600 Pa
Powierzchniê 20 m2 nale¿y wype³niæ wê¿ownic¹ o rozstawie 0,25 m.
82

Dane techniczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rura wielowarstwowa PE-RT/Al/PE

Rury wielowarstwowe PE-RT/Alu/PE-HD

SYSTEM KAN-therm Press Adapter mosiężny GW1” x GZ3/4”

Rury FH PE-RT - Danfoss Heating

Rury wielowarstwowe PE-RT/Alu/PE-RT

OnnShop - Karta produktu Uponor MP3 rura biała 16x2,0 200m

Systemy rurowe KAN