Kapitał relacyjny i społeczny

Zasoby/kapitał organizacji
Zasoby organizacji
Definicje zasobów
• „pewna ilość czegoś, co zostało zebrane, nagromadzone w celu wykorzystania w
przyszłości; to coś, co mamy, zapas, rezerwa; to rzeczy wykorzystywane do produkcji
dóbr i usług. Jest wielkością ekonomiczną, którego stan mierzy się w określonym
momencie (nie ma wymiaru czasowego)” (Z. Stachowiak, B. Stachowiak, 2015).
• Zasoby (resources) – „wszystko co dodaje wartości produktowi lub usłudze w
procesie projektowania, wytwarzania lub dostawy”. W odróżnieniu od: potencjału
(capacity) – „Zdolności systemu do realizacji oczekiwanych od niego zadań” (słownik
APICS)
Rodzaje zasobów (Griffin 2004, s. 5)
• Zasoby ludzkie - umiejętności, wiedza, zdolności oraz predyspozycje
wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie.
• Zasoby pieniężne - kapitał finansowy, który organizacja wykorzystuje do
finansowania działań zarówno bieżących, jak i długoterminowych.
• Zasoby rzeczowe - w skład, których wchodzą między innymi surowce,
półprodukty, pomieszczenia biurowe i produkcyjne oraz wszelkiego rodzaju
sprzęt.
• Zasoby informacyjne - to wszelkiego rodzaju użyteczne dane potrzebne do
skutecznego podejmowania decyzji. Lub: zasoby niematerialne
Potencjał
Rodzaj
zasobów
Potencjał
Sposób
wykorzystania
Rozmiar
zasobów
Zarządzanie zasobami – elementy systemów
informatycznych
• planowanie zapotrzebowania na zasoby/materiały (Resource
Requirements Planning-RRP, Material Requirements Planning - MRP),
• zgrubne/ wstępne planowanie zapotrzebowania na potencjał
(Rough-Cut Capacity Planning RCCP),
• planowanie zapotrzebowania na zdolności produkcyjne (Capacity
Requirements Planning CRP)
• sterowanie wejście/wyjście (Input/Output Control).
Główne czynniki zasobowej
przewagi konkurencyjnej
Dostępność
zasobów
Innowacyjność
Konkurencyjność
Imitowalność
Trwała
przewaga
konkurencyjna
Możliwość
substytucji
Odpowiedniość
Trwałość
Model VRIO (Valuable, Rare, Inimitable and
Well Organized Resources)
Wartość
Organizacja
VRIO
Imitowalność
Rzadkość
Model VRIN (Valuable, Rare, Inimitable and
Not-substituable)
Wartość
Niesubstytuowalne
VRIO
Imitowalność
Rzadkość
Mierniki efektywności zasobów
• Rentowność aktywów ROA
• Rotacja majątku
• Rotacja zapasów
• Wydajność pracy pracownika
Mierniki zdolności produkcyjnych
• Zdolność (moc) produkcyjna - maksymalna wielkość produkcji, jaka
może zostać wytworzona w określonym czasie
Zasoby a kapitał
Rodzaje kapitału według
Luthansa i wsp. 2004
Tradycyjny
ekonomiczny
kapitał
Źródło wartości:
Co posiadamy?
Aktywa
finansowe,
Aktywa
rzeczowe
Generacja 0
Kapitał ludzki
Źródło wartości:
Co wiemy?
Doświadczenie,
Edukacja,
Umiejętności,
Wiedza,
Pomysły
Generacja I
Kapitał
społeczny
Źródło wartości:
Kogo znamy?
Relacje,
Sieć
kontaktów,
Przyjaciele
Generacja II
K. Mazur, prof. UZ
Kapitał
psychologiczny
Źródło wartości:
Kim jesteśmy?
Pewność siebie,
Nadzieja,
Optymizm,
Odnawialność
zasobów
Generacja III
13
Rodzaje kapitałów i pól (wg. P. Bourdieu)
• Kapitały
•
•
•
•
Ekonomiczny
Społeczny
Kulturowy
Symboliczny
• Pola
Schemat wartości rynkowej według Skandii
WARTOŚĆ RYNKOWA
Kapitał finansowy
Kapitał intelektualny
Kapitał ludzki
Kapitał strukturalny
Kapitał związany z klientami
Kapitał oragnizacyjny
Kapitał innowacyjny
Własność intelektualna
Pomiar kapitału intelektualnego – w1
K. Mazur, prof. UZ
Kapitał procesów
Aktywa niematerialne
15
Kapitał intelektualny
Czym jest kapitał intelektualny/zasoby niematerialne
Autorzy
Definicja
Stosowana nazwa
Edvisson,
Malone,1997
Aktywa niematerialne i te, które nie mają postaci fizycznej,
ale stanowią wartość dla przedsiębiorstwa
Kapitał
intelektualny
Stewart, 1998
Materiał intelektualny - wiedza, informacja, własność
intelektualna, doświadczenie - które mogą być wykorzystane
do tworzenia wartości
Bontis i wsp.
1999
Łatwe do zebrania zasoby niematerialnych i ich przepływy
Sveiby 1997
Aktywa, które należą do trzech kategorii: wzmacniających
strukturę zewnętrzną, strukturę wewnętrzną i kompetencje
Gu, Lev 2001
Aktywa niematerialne posiadają główne nośniki: badania
i rozwój, reklamę, technologie informatyczne oraz praktykę
zarządzania zasobami ludzkimi
Bontis,
Każdy czynnik (niematerialny i trudny do imitacji), który
Dragonetti,
uczestniczy w procesie tworzenia wartości w organizacji
Jacobsen, Roos
1999
Lev 2001
Aktywa niematerialne, które stanowią podstawę
do oczekiwania przyszłych korzyści i nie posiadają fizycznej
ani finansowej postaci
K. Mazur, prof. UZ
Aktywa
niematerialne
Zasoby
niematerialne
„Niematerialności”
(Intangibles)
17
Wzrost znaczenia zasobów niematerialnych
Procent wartości rynkowej w odniesieniu do…
Aktywów
niematerialnych
Aktywów
materialnych
38%
62%
85%
62%
38%
19821
19921
15%
20002
1.
Brookings Institute
2.
Baruch Lev analysis of S&P500 companies
Adapted from a slide by The Balanced Scorecard Collaborative, Inc © 2000
K. Mazur, prof. UZ
18
Wartość rynkowa jako wielokrotność wartości
księgowej
Utility
Transportation
Technology
Services
Retail
Pharmaceuticals
Media
Financial services
Food and drink
Engineering
Engergy
Construction
Chemicals
Auto
Other
0
eCFO, Wiley 2001, s. 95
5
10
15
K. Mazur, prof. UZ
20
25
30
35
19
Relacje
międzyorganizacyjne
20
Definicja kapitału relacyjnego
(I. Chomiak-Orsa, 2014)
• „Kapitał strukturalny zewnętrzny, nazywany
również kapitałem relacyjnym, zawiera struktury
służące do utrzymania właściwych relacji
z otoczeniem, obejmuje m. in. system rekrutacji,
sieci sprzedaży, projekty badawczo-rozwojowe,
bazy klientów, markę i reputację firmy, partnerstwo
strategiczne”
21
Elementy jakości relacji
międzyorganizacyjnych:
• Kooperacja – „Wspólne wysiłki uczestników relacji w zakresie promowania
wspólnych interesów i osiągania celów wzajemnie korzystnych” (Anderson
and Narus 1990)
• Zaufanie – „Przekonanie że na partnerze w relacji można polegać, że jest on
uczciwy i prawy w zakresie dążenia do pozytywnych konsekwencji i redukcji
negatywnych wyników” (Anderson and Narus 1990)
• Zaangażowanie (przywiązanie): „Przekonanie jakiegoś uczestnika w relacji,
że jakiś inny uczestnik jest taki ważny, że zasługuje na maksymalny wysiłek
aby utrzymać z nim relację” (Anderson and Weitz 1992; Morgan and Hunt
1994)
22
Efektywność
• Efektywność relacyjna - Sukces jednej firmy w pomocy innej
i osiąganiu jej wyników poprzez koordynowanie wspólnych
i zrównoważonych praktyk biznesowych dla innych (Kumar, Stern,
and Achrol 1992)
• Efektywność finansowa – przychody ze sprzedaży, zyski,
rentowność, zwroty (np. z inwestycji), oszczędności kosztów (Hult
et al. 2008)
23
Kapitał społeczny
Kapitał społeczny
• „Ojcowie” pojęcia: J. Coleman i R. Putnam oraz później P. Bourdieu
i F. Fukuyama
• Definicja: „Kapitał społeczny to te cechy organizacji społecznych,
takich jak sieci (układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz
powiązanych z nimi norm i wartości, które kreują efekty
zewnętrzne dla całej wspólnoty” (Pogonowska, 2004, s. 16, za:
Putnam 1995)
• Typy kapitału społecznego: inkluzywny (spajający, bonding) i
eksluzywny (łączący, bridging)
• Rozwinięcie: R. Florida: kapitał kreatywny
25
Czym są sieci społeczne?
węzeł
26
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Wymiary sieci – przykładowe miary
• Bliskość (closeness) węzła - średnia długość najkrótszych ścieżek
między nim a wszystkimi pozostałymi węzłami
• Wektor własny węzła (eigenvector) - względną ważność węzła w danej
sieci
• Wzajemność (reciprocity) – stosunek związków zwrotnych do liczby
wszystkich związków w sieci
27
Przykłady analizy sieci (Stepka, Subda 2009)
Pojęcie
Aspekt
Twórca (rok)
Sieci wartości (Value networks)
Otoczenie i struktura organizacji
Verna Allee (2003)
Organizacja sieciowa (Networked
organization)
Struktura organizacji
Jessica Lipnack i Jeffrey Stamps
(1994)
Sieci praktyków (Network of
Practice-NoPs)
Zespoły pracownicze
John Seely Brown i Paul Duguid
(2000)
Innowacyjne sieci współpracy
(Collaborative Innovation
Networks -COINs)
Zespoły pracownicze
Peter A. Gloor (2005)
Sieci wiedzy (Knowledge
networks)
Zespoły pracownicze
Charles Savage (1996)
Knowledge networking
Tworzenie wiedzy
David J. Skyrme (1999)
Praca sieciowa (Net work)
Praca w organizacji
Patti Anklam (2007)
28
Definicja kapitału społecznego -Robert D. Putnam
w: Bowling Alone: America’s Declining Social
Capital (1995).
„Kapitał społeczny to te cechy organizacji społecznych, takich jak sieci
(układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz powiązanych z nimi
norm i wartości, które kreują efekty zewnętrzne dla całej wspólnoty”
(Pogonowska, 2004, s. 16).
Kapitał społeczny według P. Bordieu
„kapitał społeczny to zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie
związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej
zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości
i uznaniu – lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie – która
dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału
posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do
kredytu w najszerszym sensie tego słowa” (Bourdieu, 1986).
Cechy kapitału społecznego według Krzysztofa
Kostro (2005)
• Produkcja
• Transformacja
• Proces inwestycji
• Różnorodność
• Różne stopnie trwałości
• Dbałość o kapitał społeczny
• Przewidywalność
• Koszt alternatywny
• Zbywalność
Typy kapitału społecznego
Typy
Robert D. Putnam
Michael Woolcock i
Fabio Sabatini
Jarosław Działek
Francis Fukuyama
Kapitał społeczny
inkluzywny
(spajający)
Kapitał społeczny
więzi – bonding
social capital
Kapitał społeczny
zamykający
Kultury rodzinne
Kapitał społeczny
ekskluzywny
(łączący)
Kapitał społeczny
mostów – bridging
social capital oraz
kapitał społeczny
powiązań – linking
social capital
Kapitał społeczny
otwierający
Kultury inne
Opracowanie własne na podstawie: Woolcock M. (1998); Sabatini F. (2006); Działek J. (2008, s. 127–143), Sierocińska K. (2011, s.
Rola kapitału społecznego w procesie tworzenia
wartości (Libertowska 2014, Bullen i Onyx, 1998)
• Uczestnictwo w sieciach
• Wzajemność
• Zaufanie
• Normy społeczne
• Wspólnota
• Proaktywność.
Idea sieci wartości – V. Allee
Przepływy materialne
Przepływy niematerialne
34
Kapitał kulturowy
Kapitał kulturowy: rodzaje
• Kapitał ucieleśniony (embodied)
• Kapitał uprzedmiotowiony (objectified
• Kapitał zinstytucjonalizowany (institutionalized)
Kapitał symboliczny
Kapitał symboliczny - istota
• na kapitał symboliczny składają się świadectwa społecznego uznania),
sposoby bycia widzianym i zauważalnym w przestrzeni społecznej:
prestiż (np. odziedziczony), sława etc.
Kapitał kreatywny
Geneza pojęcia pozytywnego kapitału
psychologicznego
• Rozwój psychologii pozytywnej
• Zamiast doszukiwać się w ludziach ułomności, których skutkom trzeba zapobiegać, zwrócono
uwagę na pozytywne wartości pracowników, czyli ich silne strony i możliwości
• Wprowadzenie koncepcji pozytywnych zachowań organizacyjnych – (ang. Positive
Organizational Behavior -POB)
• M.E.P. Seligman pod koniec lat 90-tych zauważył, że istnieją pewne indywidualne czynniki
wpływające na efektywność organizacji i jednym z nich jest optymizm pracowników
• 1998 – M.E.P. Seligman zdefiniował Pozytywny Kapitał Psychologiczny (PsyCap)
• konstrukt oparty na czterech wymiarach
Czym jest pozytywny kapitał psychologiczny?
Konstrukt oparty na czterech składowych:
1. Poczucie sprawstwa (efficacy)
2. Optymizm (optimism)
3. Nadzieja (hope)
4. Odnawialność zasobów (resilience)
POCZUCIE SPRAWSTWA
Przekonanie osoby o jej zdolności do mobilizowania motywacji,
zasobów poznawczych i kierunków działań do skutecznego
wykonania określonego zadania w danym kontekście
• Osoby o dużej pewności siebie i o silnym przekonaniu o
skuteczności swoich działań będą wybierały zadania ambitne,
trudne do osiągnięcia, stanowiące dla nich wyzwanie i będą się
angażowały w ich realizację pokonując nawet te trudne
przeszkody
OPTYMIZM
Czynienie wewnętrznych, relatywnie stabilnych i globalnych
atrybucji związanych z pozytywnymi zdarzeniami (takimi jak
osiąganie celów) i zewnętrznych relatywnie niestabilnych
i specyficznych związanych z negatywnymi zdarzeniami (takimi jak
niepowodzenie)
Np. stwierdzenie optymisty w sytuacji powodzenia: „Mam talent”
podczas gdy pesymista powie: „Jestem w tym słaby, ale mi tym
razem wyszło”
Np. stwierdzenie optymisty w sytuacji niepowodzenia: „Tym razem
mi nie wyszło”, podczas gdy pesymista powie: „Jestem w tym
słaby”.
(Seligman ,1998)
NADZIEJA
Posiadanie woli do realizacji założonych i pożądanych celów
Pozytywny stan motywacji, na który składają się takie
elementy, jak:
• siła woli
• sposoby realizacji celów
Najczęściej rozpatrywana w kontekście pracy i osiągnięć
sportowców, naukowców lub pracowników ochrony zdrowia
[Snyder, Irving, Anderson, 1991]
ODNAWIALNOŚĆ ZASOBÓW PSYCHOLOGICZNYCH
Tendencja do radzenia sobie z problemami przez oderwanie się
od negatywnych doświadczeń
Inaczej: zdolność do odtwarzania zasobów emocjonalnych po
porażce lub innym negatywnym doświadczeniu.
Teoria odnosząca się do tego zagadnienia ma źródła
w psychologii klinicznej dorastających dzieci, które przeszły
przez duże niepowodzenie
(Luthans 2002, s. 702)
Rola kapitału psychologicznego
w organizacji – wybrane badania
Problem
Badania
Wnioski
Relacja z kreatywnością
J.B. Avey, F. Luthans, D. Sweetman
B.C. Luthans, 2011
Potwierdzona
Relacja z wydajnością pracy
F. Luthans, J.B. Avey, S.N. Norman, B.J. Avolio, 2008
F. Luthans, J. B. Avey, B.J. Avolio, S J. Peterson, 2010
Potwierdzona
Relacja z wydajnością grupową
F.O. Walumbwa, F. Luthans, J.B. Avey, A. Oke, 2011
Potwierdzona
Relacja z zachowaniami i postawami pracowników
J. B. Avey, R. J. Reichard, F. Luthans, K. H. Mhatre,
2011 (metaanaliza)
Potwierdzona
Wpływ na stres i intencje odejścia
J. B. Avey, F. Luthans S.M. Jensen, 2009
Potwierdzony
Wpływ na zaangażowanie w pracę
N. Nigah, J. Davis, S. A. Hurrell, 2012
Potwierdzony
Relacja z satysfakcją z pracy
M. Larson, F. Luthans, 2006
Potwierdzona
Literatura – wybrane pozycje
1. Avey J.B. , Reichard R.J., Luthans F., Mhatre K.H., (2011) Meta-Analysis of the Impact of Positive Psychological Capital on Employee Attitudes, Behaviors,
and Performance, “Human Resource Development Quarterly”, vol. 22, s. 127-152
2. Avey J.B., Luthans F., Jensen S,M, (2009), Psychological Capital: A Positive Resource for Combating Employee Stress and Turnover, “Human Resource
Management”, Vol. 48, s.. 677– 693
3. Avolio B.J. (1999), Re-examinating the Components of Transformational and Transactional Using Multi-factor Leadership Questionnaire, “Journal of
Occupational and Organizational Psychology”, vol. 72, s. 441-462
4. Luthans F., Luthans K.W., Luthans B.C. (2004), Positive Psychological Capital: Beyond Human And Social Capital, „Business Horizons”, vol. 47, no. 1, s. 45-50
5. Larson M, Luthans F. (2006) Potential Added Value of Psychological Capital in Predicting Work Attitudes, “Journal of Leadership and Organizational
Studies”, 2006, Vol. 13, No. 1, s. 46-62
6. Luthans F., Avey J.B. Avolio B.J., Peterson S.J. (2010), The Development and Resulting Performance Impact of Positive Psychological Capital, “Human
Resource Development Quarterly”, vol. 21, s. 41-67
7. Luthans F., Norman S.M., Avolio B.J., Avey J.B. (2008), The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate - employee
performance relationship, “Journal of Organizational Behavior” vol. 29, s. 219–238)
8. Luthans F. Youssef C.M., Avolio B.J. (2007) Psychological capital., New York: Oxford University Press
9. Luthans F. (2002), The Need for And Meaning of Positive Organizational behavior, „Journal of Organizational Behavior”, vol. 23, s. 695-706
10.Nigah N. Davis A.J., Hurrell S.A (2012) The Impact of Buddying on Psychological Capital and Work Engagement: An Empirical Study of Socialization in the
Professional Services Sector, “Thunderbird International Business Review” Vol. 54,. s. 891-905
11.Strajkovic A., Luthans F. (1998), Social Cognitive Theory ans Self-efficacy: Going Beyond Traditional Motivational And Behavioral Approaches,
„Organizational Dynamics”, vol. 26., s. 62-74
12.Snyder C.R., Irving L., Anderson J. (1991), Hope and Health. w: Snyder C.R., Forsyth D.R. (red.) Handbook of social and clinical psychology, Pergamon,
Elmsford, Nowy Jork
13.Sweetman D, Luthans F., Avey J.B., Luthans B.C. (2011), Relationship between Positive Psychological Capital and Creative Performance, “Canadian Journal
of Administrative Sciences” vol. 28: s. 4–13
14.Walumbwa F.O., Luthans F., Avey J.B., Oke A (2011), Authentically leading groups: The mediating role of collective psychological capital and trust “Journal
of Organizational Behavior“ vol 32, s. 4–24
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, 29.11.2012