Recenzja projektu planu ochrony Tatrzańskiego Parku

Recenzja projektu planu ochrony
Tatrzańskiego Parku Narodowego
uwzględniającego zakres planu ochrony
obszaru Natura 2000 PLC Tatry
Część dotycząca:
OPERATU OCHRONY BEZKRĘGOWCÓW WODNYCH
Autor recenzji: dr Grzegorz Tończyk
Zakład Limnologii i Ochrony Wód
Katedra Zoologii Bezkręgowców
i Hydrobiologii
Uniwersytet Łódzki
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź
Poznań, marzec 2015 r.
I. Streszczenie recenzowanego opracowania
„Projekt planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego uwzględniający zakres planu ochrony
obszaru Natura 2000 PLC Tatry” nie zawiera odrębnych części poświęconych bezkręgowcom
wodnym. Nieliczne informacje na temat tej grupy zwierząt można znaleźć jedynie w „Operacie
ochrony zwierząt (Chrząszcze)” i „Operacie ochrony zwierząt (Muchówki)”. W całym opracowaniu nie
zamieszczono żadnych informacji o zaleceniach ochronnych ani rodzajach monitoringu
uwzględniających bezkręgowce wodne.
„Projekt planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego uwzględniający zakres planu ochrony
obszaru Natura 2000 PLC Tatry” jest dokumentem mającym w założeniu wypełniać dwa
rozporządzenia Ministra Środowiska: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 roku
w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku
krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników
przyrody (Dz. U. 2005 nr 94 poz. 794) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010
roku w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. 2010 nr 64 poz.
401). W tym kontekście prawie całkowite nieuwzględnienie bezkręgowców wodnych jako ważnego
elementu przyrody TPN jest poważnym brakiem. Opracowanie zawiera operaty dotyczące
bezkręgowców, ale omawiające wyłącznie niektóre grupy lądowe (chrząszcze, motyle, muchówki,
pajęczaki, ślimaki i trzmiele). Tylko w przypadku chrząszczy i muchówek na listach znajdują się
gatunki związane z siedliskami wodnymi lub bagiennymi.
W operacie dotyczącym chrząszczy, powstałym pod nadzorem merytorycznym dr. hab. M. Mazura
i dr. D. Kubisza, wodne gatunki zostały wymienione jedynie w opracowaniu tabelarycznym (Tabela
23, str. 61−94), powstałym, jak wynika z tekstu, na podstawie analizy literatury przedmiotu.
Wymieniono: 6 gatunków z rodziny Haliplidae, 55 gatunków z rodziny Dytiscidae, 3 gatunki z rodziny
Gyrinide, 1 gatunek z rodziny Hydraenide, 23 gatunki z rodziny Hydrophilidae, 7 gatunków z rodziny
Scirtidae, 1 gatunek z rodziny Psephenidae, 1 gatunek z rodziny Limnichidae, 3 gatunki z rodziny
Dryopidae i 1 gatunek z rodziny Elmidae. Prowadzone dodatkowe prace inwentaryzacyjne, jak wynika
z Tabeli 3 (str.17) nie obejmowały chrząszczy wodnych. Być może w części wstępnej powinna pojawić
się taka informacja, ponieważ z operatu nie wynika bezpośrednio, jaki był zakres analiz
koleopterologicznych. Autorzy nie wskazali nawet, że część z tych gatunków znalazła się w różnych
kategoriach zagrożenia na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce”, której byli
współautorami (Pawłowski i in. 2002). Gatunkami takimi są:
- Brychius elevatus (Panzer, 1794) – kat. LC (Haliplidae),
- Hydroporus kraatzii Schaum,1867 – kat. LC (Dytiscidae)
- Hydroporus longicornis Sharp, 1871 – kat. EN (Dytiscidae)
- Hydroporus nivalis Heer, 1839 – kat. EN (Dytiscidae)
- Crenitis punctatostriata (Letzner, 1840) – kat. EN (Hydrophilidae)
W przypadku gatunków silnie zagrożonych (kat. EN) należałoby choćby wspomnieć o konieczności
rozpoznania ich współczesnego rozmieszczenia w Tatrach, a także ocenie wielkości i trendach
zachodzących w populacji oraz o zagrożeniach, ewentualnych działaniach ochronnych
i monitoringowych. Taka uwaga, w kontekście ograniczonego do gatunków lądowych operatu,
powinna dotyczyć generalnie wszystkich chrząszczy wodnych. W konsekwencji, w dalszej części
operatu poświeconego chrząszczom, nie ma odniesienia do gatunków związanych z siedliskami
wodnymi.
Nieco bardziej dokładne dane na temat gatunków związanych w stadium larwalnym z wodami
znajdujemy w operacie dotyczącym muchówek (Diptera) (nadzór i opracowanie merytoryczne dr A.
2
Palaczyk). Jednak i w przypadku tej grupy owadów, analizy uzupełniających prac inwentaryzacyjnych
skupiły się wyłącznie na imagines w siedliskach lądowych. W wykazie najcenniejszych muchówek TPN
(Tabela 1, str. 9-11) znalazło się 17 gatunków związanych ze środowiskiem wodnym. Są to:
- Dactylolabis wodzicki (Nowicki, 1867) – kat. LC (Limoniidae)
- Androprosopa nigra (Loew, 1870) (Thaumaleidae)
- Thaumalea tatrica Vaillant, 1969 (Thaumaleidae)
- Thaumalea vaillanti Martinovski et Rozkosny 1976 (Thaumaleidae)
- Oxycera dives Loew, 1845 – kat.VU (Stratiomyidae)
- Stratiomys ruficornis (Macquart, 1838) − kat. CR (Stratiomyidae)
- Bergenstammia slovaca (Wagner, 1984) (Empididae)
- Clinocera fontinalis (Haliday, 1833) (Empididae)
- Oreogeton basalis (Loew, 1856) (Empididae)
- Pheobalia inermis (Loew, 1869) (Empididae)
- Pheobalia varipennis (Nowicki, 1868) − kat. LC (Empididae)
- Widemania beckeri (Mik, 1889) (Empididae)
- Widemania jazdzewskii Niesiołowski, 1987 (Empididae)
- Widemania thomasi Vaillant, 1968 (Empididae)
- Eristalis crypatrum (Fabricius, 1794) – kat. EN (Syrphidae)
- Sphaegina sibirica Stackelberg, 1953 (Syrphidae)
- Acanthocnema nigrimana (Zetterstedt, 1836) − kat. DD (Scatophagidae)
W zestawieniu znajduje się kilka gatunków umieszczonych na „Czerwonej liście zwierząt ginących
i zagrożonych w Polsce” (Palaczyk i in. 2002), w tym jeden gatunek krytycznie zagrożony (kat. CR),
jeden gatunek zagrożony (kat. EN) i jeden gatunek narażony (kat. VU). Większość gatunków
z powyższej listy to formy bardzo rzadkie w Polsce, znane tylko z Tatr, reprezentujące element
borealno-górski, występujące na reliktowych stanowiskach lub będące endemitami karpackimi.
Siedliskowo związane są z wodospadami i potokami w strefie reglowej i wysokogórskiej. Dla dwóch
gatunków (Stratiomys ruficornis i Eristalis crypatrum) określono zagrożenie związane z możliwością
wymarcia populacji (tabela 10, str. 33). W Tabeli 12 (str. 34) zestawiono ocenę muchówek TPN;
spośród form związanych ze środowiskami wodnymi 2 gatunki uzyskały ocenę wartości gatunku −
wybitną, 4 − bardzo wysoką, 10 − wysoką i 1 średnią. Konsekwencją wysokich ocen gatunków
związanych z wodami jest uwzględnienie ich siedlisk w projektowanych sposobach ochrony.
Podsumowując, w obecnym kształcie „Projekt planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego
uwzględniający zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 PLC Tatry” uwzględnia bezkręgowce
wodne w bardzo małym stopniu. Jedynie w przypadku części operatu dotyczącego muchówek
(Diptera) znajdują się właściwe odniesienia do gatunków związanych z siedliskami wodnymi.
Brak w całym opracowaniu jakichkolwiek informacji na temat bardzo istotnych dla funkcjonowania
ekosystemów wodnych TPN grup, takich jak: skorupiaki (Crustacea), jętki (Ephemeroptera), ważki
(Odonata), widelnice (Plecoptera), chruściki (Trichoptera) lub ciekawych ze względów
zoogeograficznych, biologicznych i ekologicznych, np. pluskwiaki wodne (Heteroptera aquatica et
semiaquatcia), omówione wyżej chrząszcze wodne (Coleoptera), ślimaki (Gastropoda), małże
(Bivalvia). Nie ma również żadnej informacji o roli, jaką w ekosystemach wód stojących i płynących
TPN odgrywają bezkręgowce wodne, tworząc zespoły planktonowe i bentosowe. Brak podejścia
3
funkcjonalnego jest dziwny, choćby z tego powodu, że przedstawiono „Operat ochrony ryb”,
w którym pominięto potrzebę badań i ochrony wymienionych formacji ekologicznych, z których
bentos (makrobezkręgowce bentosowe) są podstawowym elementem diety gatunków tworzących
ichtiofaunę wód tatrzańskich.
Brak opracowań dotyczących fauny bezkręgowców wodnych jest zastanawiający jeszcze z dwóch
powodów. Po pierwsze informacje na ten temat, na podstawie których można wyrobić sobie opinię
o roli pominiętych grup zwierząt w funkcjonowaniu wód parku, zawarte są w odrębnych rozdziałach
monografii „Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego” (Mirek i in. 2006): „Mięczaki” (DyduchFalniowska, 1996), „Owady” (Szymczakowski, 1996), „Fauna jezior” (Kownacki i Żurek 1996) oraz
„Fauna potoków” (Kownacki 1996). Po drugie w operatach dotyczących wód TPN oraz zbiorowisk
nieleśnych wskazuje się na dużą rolę tych siedlisk oraz na potrzebę objęcia badaniami ich części
biotycznej.
W „Operacie ochrony wód” jasno wskazano, jakie są zasoby wód powierzchniowych Tatrzańskiego
PN, zaliczając je do: cieków wodnych (1566 cieków o łącznej długości 557,3 km), terenów okresowo
lub stale zabagnionych, podmokłych i podtopionych (144 obiekty o łącznej powierzchni 55,5 ha),
zbiorników wodnych (118 obiektów o łącznej powierzchni 146 ha), powierzchniowych wypływów
wód (1179 źródeł okresowych i stałych, 251 wycieków, 125 wysięków, 62 młaki, 18 wywierzysk) oraz
innych (pozostałe) obiektów hydrologicznych (2 obszary bezodpływowe o łącznej powierzchni 4 ha,
6 płatów wieloletniego śniegu i 6 ponorów). W tym kontekście pominiecie w całym opracowaniu
bezkręgowców wodnych jest dużym błędem. Tym bardziej, że w Tabeli (str.10−11) zestawiono listę
najcenniejszych obiektów hydrologicznych, o wartości: wybitnej, bardzo wysokiej lub wysokiej.
Obiekty takie są:
•
unikalne w skali europejskiej lub w skali Tatr;
•
charakterystyczne dla Tatr i zachowują swój pierwotny charakter;
•
obiektami podlegającymi różnorodnej presji człowieka, jednak zachowują walory krajobrazu
wysokogórskiego.
Fauna bezkręgowców wymienionych obiektów powinna więc być zarówno elementem badań
inwentaryzacyjnych, monitoringowych, jak i ochrony.
Podobnie, w „Operacie ekosystemów nieleśnych i nieleśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000”,
wykazano z terenu TPN kilka siedlisk wodnych i wskazano na potrzebę badań ich części biotycznej.
Do siedlisk tego typu należą:
•
naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne − kod siedliska przyrodniczego Natura 2000 – 3160 –
powierzchnia 1,3983 ha;
•
torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) – kod siedliska przyrodniczego Natura
2000 – 7110 – powierzchnia 1,628 ha;
•
torfowiska przejściowe i trzęsawiska przeważnie z roślinnością Scheuchzerio–Caricetea – kod
siedliska przyrodniczego Natura 2000 – 7140 – powierzchnia 4,1321 ha;
•
źródliska wapienne ze zbiorowiskami Ceatoneurion commutati – kod siedliska przyrodniczego
Natura 2000 – 7220 – powierzchna 0,0198 ha;
•
górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk – kod
siedliska przyrodniczego Natura 2000 − 7230 – powierzchnia 1,8666 ha.
Dla wymienionych typów siedlisk zaproponowano zasady ochrony i monitoringu, nakierowane jednak
na ochronę zbiorowisk roślinnych, co pośrednio chronić może również związaną z nimi faunę.
4
Przedstawiony do recenzji operat winien być w powyższym kontekście uzupełniony o opracowania
dotyczące przynajmniej niektórych grup bezkręgowców wodnych, opisanych poniżej.
1. Skorupiaki planktonowe (Cladocera). W przypadku wysokogórskich jezior tatrzańskich zespoły
planktonu charakteryzują się dużym ubóstwem jakościowym i ilościowym ale jednocześnie wysoką
swoistością zespołów. Zespoły planktonu z Tatr różnią się zarówno od znanych z jezior nizinnych, jak i
jezior alpejskich. W wyniku prowadzonych badań okazało się, że prawie każdy ze stawów cechuje się
dużą indywidualnością składu gatunkowego (Kownacki i Żurek 1996). Zachowanie specyfiki
zooplanktonu jezior tatrzańskich ma nie tylko wymiar poznawczy. Tak wyjątkowe zespoły powinny
być objęte ochroną i monitoringiem, a zmiany w ich składzie mogą być bardzo dobrym wskaźnikiem
do oceny zmian i zagrożeń tego typu siedlisk w TPN.
2. Skrzelopływka bagienna (Branchinecta paludosa O.F.Müller, 1788) – gatunek objęty ochroną
ścisłą i wymagający ochrony czynnej, umieszczony w „Czerwonej księdze zwierząt zagrożonych
i ginących w Polsce” w kategorii EX (wymarły). Skorupiak zaliczany do skrzelonogów (Branchipoda),
występował na terenie Tatrzańskiego PN w Dwoistym Stawie Gąsienicowym. Nie stwierdzany od
1968 roku – przeprowadzone w późniejszych latach kontrole nie potwierdziły jego występowania.
O możliwych przyczynach zaniku tego arktycznego gatunku występującego w Tatrach na reliktowych
stanowiskach pisał Kownacki (2004). Jednym z elementów prac inwentaryzacyjnych do planu ochrony
powinny być poszukiwania skrzelopływki bagiennej w celu zweryfikowania jej występowania.
Obecnie w Tatrach gatunek ten występuje nadal w Wyżnim Furkotnym Stawie (Tatry Słowackie).
3. Ważki (Odonata). Ważki na terenie Tatrzańskiego PN reprezentowane są przez 34 gatunki (Tończyk
2010). Niestety większość danych literaturowych ma charakter historyczny, co wskazuje na potrzebę
dalszych badań inwentaryzacyjnych. Gatunki występujące w Tatrach to formy związane
ze zbiornikami wód stojących – głównie z dystroficznymi stawami regla dolnego (Staw Smreczyński,
Staw Toporowy Niżni) oraz torfowiskami wysokimi – Staw Toporowy Wyżni, torfowiska na Równi
Waksmundzkiej i Pańszczyckich Młakach. Siedliska takie są w Tatrach centrami różnorodności tej
grupy owadów. Uwzględnienie ich w operacie jest konieczne ze względu na ochronę rzadkich
gatunków i zespołów charakterystycznych dla siedlisk górskich, które w skali kraju są rzadkością.
Do gatunków rzadkich i objętych ochroną częściową należą Somatochlora alpestris, S. arctica (obecny
status tego gatunku w Tatrach nie jest znany), Aeshna subarctica. Wymienione gatunki zaliczane są
do tyrfobiontów i znane z niewielu stanowisk w Polsce. W przypadku Somatochlora alpestris Tatry są
jednym z niewielu w Polsce miejsc występowania tego reliktu polodowcowego, którego współczesny
zasięg określany jest jako borealno-górski (Bernard i in. 2009). Cenne są również ubogie gatunkowo,
ale charakteryzujące się dużą swoistością, zespoły ważek zasiedlające zbiorniki w warunkach
wysokogórskich. Drugim powodem, dla którego ważki powinny znaleźć się w opracowaniu jest fakt,
że można je wykorzystać jako organizmy wskaźnikowe, wskazujące na zachodzące w zbiornikach
torfowiskowych i dystroficznych zmiany. Obecnie odnotowywane zestawy gatunkowe nie wskazują
dużego stopnia zagrożenia, ale pojawienie się gatunków eurytopowych i wypieranie przez nie
gatunków rodzimych może wskazywać na zachodzące w tak wrażliwych środowiskach zmiany. Być
może w przypadku ulegających naturalnej sukcesji torfowisk, na których zanikają niewielkie zbiorniki
z otwartym lustrem wody można rozważyć program aktywnej ochrony ważek, sprowadzający się do
odtwarzania niewielkich torfiarek.
4. Jętki (Ephemeroptera), widelnice (Plecoptera), chruściki (Trichoptera). Wśród gatunków
stwierdzonych w Tatrach nie ma objętych ochroną gatunkową w Polsce, jednak jest opisany z Tatr
gatunek Allogamus starmachi – kategoria VU „Polska czerwona księga zwierząt”. Są to grupy owadów
będące podstawowym, obok muchówek (Diptera), elementem budującym zgrupowania zoobentosu
w potokach i jeziorach tatrzańskich. Grupy o bardzo dużej specyfice składu gatunkowego. Duża część
gatunków znana jest w Polsce wyłącznie z rejonów górskich. Stopień rozpoznania rozmieszczenia
w Tatrach w przypadku wszystkich wymienionych grup jest niewystarczający. Większość danych
pochodzi sprzed kilkudziesięciu lat. Konieczne są zakrojone na szeroką skalę badania
5
inwentaryzacyjne, pozwalające na rozpoznanie współczesnego rozmieszczenie gatunków w Tatrach.
Dla niektórych gatunków Tatry stanowią locus typicus (widelnice: Taenioteryx aubertii, Brachyptera
starmachi, Chloroperla kisi; chruścik Allogamus starmachi). Zespoły owadów charakteryzują się
strefowym rozmieszczeniem wzdłuż cieków, wyraźny jest spadek różnorodności wraz ze wzrostem
wysokości. We wszystkich grupach, występuje wiele gatunków bardzo rzadkich, znanych
z niewielu stanowisk w Polsce, a czasami znanych jedynie z Tatr (Kłonowska-Olejnik −
w przygotowaniu, Kownacki − w przygotowaniu, Tończyk − w przygotowaniu)1. Z tego względu
niezbędne są działania rozpoznawcze i ochronne. Jak wspomniano w początkowej części tekstu,
owady wodne w potokach górskich są podstawowym elementem funkcjonowania potoków górskich,
a co za tym idzie, ich ochrona pozwala równocześnie na ochronę ryb. Dobre rozpoznanie zespołów
makrozoobentosu, w tym z grupy EPT, pozwolić też może na stworzenie systemu monitoringu
uzupełniającego wyniki prowadzonego monitoringu hydrologiczno – hydrochemicznego na terenie
parku. Analizy zespołów makrozoobentosu pozwalają na obserwację długofalowego działania
niekorzystnych zmian, zarówno w chemizmie wody, jak i w przekształceniach hydromorfologicznych
cieków. Powyższe uwagi dotyczą nie tylko wód płynących – niezbędne jest współczesne rozpoznanie
zespołów jętek, widelnic i chruścików w wodach stojących i źródłach na terenie TPN.
Poza wymienionymi grupami owadów, które można uznać za priorytetowe ze względu na
rozpoznanie funkcjonowania wód parku, badaniami inwentaryzacyjnymi należałoby objąć jeszcze
kilka innych grup taksonomicznych. Nie jest obecnie znany status większości grup bezkręgowców
wodnych – większość danych nie została dotąd zaktualizowana. W przypadku grup takich jak
pluskwiaki (Heteroptera aquatica et semiaquatica), chrząszcze (Coleoptera), mięczaki (Mollusca) itp.
konieczne są szeroko zakrojone badania. W każdej z tych grup występują gatunki znane
z pojedynczych stanowisk na terenie kraju, zwykle ograniczonych do niewielkich obszarów
o charakterze górskim, m.in. Tatr.
II. Poprawność działań ochronnych i monitoringu
W związku z brakiem informacji w całym opracowaniu na temat bezkręgowców wodnych należy
stwierdzić, ze w przypadku tej grupy zwierząt nie zidentyfikowano zagrożeń i nie zaplanowano
żadnych działań ochronnych. Podobnie w konsekwencji nie zaplanowano żadnych działań
monitoringowych.
III. Ocena uwzględnienia operatu w Syntezie i projekcie
Planu Ochrony
Konsekwencją nieuwzględnienia w „Projekcie planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego
uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 PLC Tatry” bezkręgowców wodnych jest
również brak informacji o tej grupie zwierząt w Syntezie i projekcie Planu Ochrony. Nie istnieją żadne
zapisy mówiące o zaleceniach ochronnych i monitoringu. Bezkręgowce wodne mimo zasadniczego
znaczenia dla funkcjonowania wód parku i występowania unikatowych w skali kraju i Europy
gatunków i zespołów gatunków, nie są celem ochrony Tatrzańskiego TPN. Wymienione poniżej cele
zapisane w Syntezie i projekcie Planu Ochrony uwzględniają bezkręgowce wodne jedynie pośrednio
pod pojęciami: „zwierzęta”, „ekosystemy wodne”, „różnorodność gatunkowa fauny”.
1
Informacje na podstawie przygotowywanej publikacji „Limnofauna tatrensis” pod redakcją dr. Andrzeja
Kownackiego, której wydanie planowane jest na 2015 rok.
6
„Celem ogólnym ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego jest zachowanie różnorodności
biologicznej, zasobów, tworów i składników środowiska nieożywionego i walorów krajobrazowych
oraz odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt i grzybów
w polskich Tatrach i w południowej części polskiego Podtatrza”.
„Celem ochrony ekosystemów wodnych Parku jest:
1) zachowanie naturalnie zróżnicowanych ekosystemów wodnych wraz z zamieszkującym je
zróżnicowanym światem roślin, zwierząt i grzybów,
2) odtworzenie naturalnych cech ekosystemów wodnych przekształconych przez człowieka,
3) przywrócenie i zachowanie właściwego stanu ochrony siedliska naturalnych, dystroficznych
zbiorników wodnych będących przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 PLC120001Tatry”.
„Celem ochrony gatunków zwierząt oraz ich siedlisk i stanowisk w Parku jest:
1) zachowanie różnorodności gatunkowej fauny z populacjami zwierząt endemicznych i dużych
drapieżników,
2) zachowanie właściwego stanu ochrony gatunków zwierząt oraz ich siedlisk, będących
przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 PLC120001 Tatry”.
IV. Podsumowanie
„Projekt planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego uwzględniający zakres planu ochrony
obszaru Natura 2000 PLC Tatry” powinien zostać uzupełniony o opracowania dotyczące
bezkręgowców wodnych generalnie, a w szczególności w zakresie przedstawionym powyżej. Istnieją
liczne źródła literaturowe wskazujące na potrzebę badań hydrobiologicznych na obszarze parku.
Trudno wyobrazić sobie ochronę wód powierzchniowych bez rozpoznania ich podstawowego
komponentu, jakim są bezkręgowce wodne. Nadmienić należy, że obecnie przygotowywane jest
opracowanie „Limnofauna tatrensis” pod kierunkiem dr Andrzeja Kownackiego z Instytutu Ochrony
Przyrody PAN w Krakowie. Przedstawiciele firmy Krameko byli informowani w rozmowach
nieoficjalnych o tym opracowaniu, jednak nie wyrazili chęci współpracy w zakresie włączenia
bezkręgowców wodnych do przygotowywanego przez siebie opracowania.
Recenzowane opracowanie, ze względu na pominięcie grup bezkręgowców wodnych, w których
znajdują się gatunki objęte ochroną gatunkową, zagrożone wyginięciem lub rzadko występujące, jest
niezgodne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania
projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego,
dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz.U. 2005
nr 94 poz. 794), a także nie spełnia wymagań Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.
V. Literatura
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G. Wendzonaka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata)
w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Dyduch-Falniowska A. 1996. Mięczaki. [w:] Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K., Piękoś-Nirkowa H.
(red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Kraków:
493−506.
Kownacki A. 1996. Fauna potoków. [w:] Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K., Piękoś-Nirkowa H. (red.),
Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Kraków: 555−573.
7
Kownacki A. 2004. Branchinecta paludosa (O.F. Müller, 1788). Skrzelopływka bagienna. [w:]
Głowaciński Z., Nowacki J. (red.), Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce. Instytut Ochrony
Przyrody PAN, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego, Kraków-Poznań: 35−36.
Kownacki A., Żurek R. . 1996. Fauna jezior. [w:] Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K., Piękoś-Mirkowa H.
(red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Kraków:
535−553.
Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K., Piękoś-Mirkowa H. (red.). 1996. Przyroda Tatrzańskiego Parku
Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Kraków.
Palaczyk A., Soszyński B., Klasa A., Bystrowski C., Mikołajczyk W., Krzemiński W. 2002. Diptera
Muchówki. [w:] Głowaciński Z. (red), Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce.
Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 38−44.
Pawłowski J. Kubisz D., Mazur M. 2002. Coleoptera Chrząszcze. [w:] Głowaciński Z. (red), Czerwona
lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 88−110.
Szymczakowski W. 1996. Owady. [w:] Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K., Piękoś-Mirkowa H. (red.),
Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane Kraków: 507−524.
Tończyk G. 2010. Ważki (Odonata) Tatr – historia i teraźniejszość. [w:] Mirek, Z. (red.), Nauka a
zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem, T. II. Nauki Biologiczne. Tatrzański Park Narodowy,
Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi – Oddział Krakowski, Zakopane: 101−105.
8