Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo, znak: SPS-02320999/11, z dnia 11 marca 2011 r., przy którym przekazano interpelację posła
na Sejm RP pana Tadeusza Wity w sprawie podwyżki stawki podatku VAT na
artykuły dziecięce, uprzejmie informuję.
Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie
wspólnego systemu podatku od wartości dodanej określa, iż dostawa towarów i
świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT są co do zasady
opodatkowane wg stawki podstawowej, natomiast państwa członkowskie mogą
stosować obniżoną stawkę podatku VAT w odniesieniu do towarów i usług
wymienionych w zał. III do ww. dyrektywy – ubranka i obuwie dziecięce nie są
objęte tym załącznikiem. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów
i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) przewidziała jednak stosowanie stawki
obniżonej do dostawy, importu oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia odzieży i
dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego, w związku z
czym Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej sprawę przeciwko Polsce o naruszenie przepisów prawa
wspólnotowego. W trakcie toczącego się postępowania Polska prezentowała
stanowisko, zgodnie z którym stosowanie obniżonej stawki VAT do
przedmiotowych towarów ma prorodzinny charakter oraz wpisuje się w cele
strategii lizbońskiej. W wyroku z dnia 28 października 2010 r. Trybunał
Sprawiedliwości UE uznał, że Polska naruszyła przepis art. 98 dyrektywy
2006/112/WE w związku z jej załącznikiem III, stosując obniżoną stawkę VAT
w wysokości 7% w stosunku do odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt
oraz obuwia dziecięcego. Oznacza to konieczność dostosowania polskiego
ustawodawstwa do ustawodawstwa wspólnotowego (tj. zastosowania do ww.
towarów stawki podstawowej), przy czym zmiany w tym zakresie zostały
odsunięte w czasie (wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2012 r.)
Należy pokreślić, iż brak podjęcia środków celem zapewnienia wykonania
ww. wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE może skutkować, zgodnie z art.
260 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej TFUE),
wniesieniem przez Komisję Europejską kolejnej skargi do Trybunału. Jeżeli w
ramach tej procedury Trybunał stwierdzi, że Polska nie zastosowała się do jego
wyroku, może nałożyć ryczałt lub karę pieniężną (istnieje możliwość nałożenia
łącznie ryczałtu oraz kary pieniężnej). W przypadku Polski okresowa kara
pieniężna, naliczana za każdy dzień trwania naruszenia, licząc od dnia
powtórnego wyroku, wynosi od 4500 do 270 000 euro, natomiast minimalna
kwota ryczałtu wynosi obecnie 4,163 mln euro. Podkreślić należy, że samo
rozpoczęcie sądowej fazy postępowania w trybie art. 260 ust. 2 TFUE
wiązałoby się z koniecznością zapłacenia przez Polskę co najmniej kary ryczałtu
(jeśli naruszenie zostałoby usunięte przed wydaniem – powtórnego – wyroku w
trybie art. 260 TFUE). Mając na uwadze powyższe przepisy wspólnotowe, w
świetle których Polska jest zobligowana do szybkiego wykonania ww. wyroku,
dalsze odsuwanie w czasie wprowadzenia stawki podstawowej VAT na odzież i
dodatki odzieżowe dla niemowląt oraz obuwie dziecięce mogłoby skutkować
nałożeniem ww. kar finansowych.
Odnosząc się natomiast do poruszonych w interpelacji kwestii podjęcia
negocjacji w zakresie utrzymania preferencyjnej stawki VAT na artykuły
dziecięce oraz podjęcia starań, by kwestia ta stała się jednym z priorytetów
polskiej prezydencji w UE, należy wyjaśnić, że wyłączna inicjatywa
legislacyjna w zakresie prawa unijnego (w tym także zmiany przepisów ww.
dyrektywy 2006/112/WE) należy do Komisji Europejskiej. W praktyce oznacza
to, że tylko Komisja Europejska ma stosowne podstawy traktatowe do
występowania z taką inicjatywą. W tym miejscu należy przypomnieć, iż w
związku z prowadzonymi przez Komisję Europejską pracami nad propozycją
legislacyjną w zakresie stawek obniżonych VAT, minister finansów już w 2008
r. wystąpił do Komisji Europejskiej, wskazując na zasadność wprowadzenia
możliwości stosowania przez państwa członkowskie obniżonej stawki VAT na
odzież i obuwie dla dzieci. Zwrócono wówczas uwagę na fakt, iż stosowanie
stawki obniżonej do ww. towarów mogłoby stać się jednym z istotnych
elementów wspierania rodzin w państwach członkowskich UE i osłabić
niekorzystne tendencje demograficzne i społeczne obserwowane w UE od wielu
lat. Także w trakcie toczących się na forum UE prac po przedstawieniu przez
Komisję Europejską w 2008 r. projektu dyrektywy w sprawie stawek
obniżonych VAT przedstawiciele Polski na różnych szczeblach wielokrotnie
zgłaszali postulat rozszerzenia załącznika III do dyrektywy 2006/112/WE o
ubranka i obuwie dla dzieci, mając na uwadze przede wszystkim aspekt
społeczny stosowania obniżonej stawki VAT do tych kategorii towarów.
Niestety, w trakcie dyskusji nad ww. kwestiami część państw członkowskich
wyrażała daleko idące zastrzeżenia co do możliwości objęcia stawką obniżoną
tych kategorii towarów, argumentując to m.in. możliwością zakłócania zasad
funkcjonowania wspólnego rynku. Dodatkowo osiem państw członkowskich (tj.
Austria, Bułgaria, Dania, Estonia, Litwa, Łotwa, Niemcy i Węgry) złożyło
deklarację, iż wszelkie przyszłe decyzje dot. stawek obniżonych VAT powinny
ograniczać zakres ich stosowania. W wyniku takich stanowisk państw
członkowskich nie doszło wówczas do rozszerzenia załącznika III do dyrektywy
Rady 2006/112/WE o kategorię towarów zawierającą ubranka i obuwie dla
dzieci (w Unii Europejskiej w kwestiach podatkowych konieczne jest uzyskanie
jednomyślności).
Także Komisja Europejska w 2010 r. poinformowała rząd RP, że Rada UE w
najbliższej przyszłości nie będzie powracać do kwestii obniżonych stawek VAT
i jej zdaniem ewentualny nowy projekt legislacyjny w tej sprawie powinien
raczej racjonalizować i upraszczać obecnie obowiązujące przepisy, a nie po raz
kolejny rozszerzać ich zakres (co wskazuje, że w kolejnym projekcie dyrektywy
Komisja Europejska mogłaby zaproponować w ramach racjonalizacji systemu
VAT ograniczenie możliwości stosowania stawek obniżonych w stosunku do
obecnej sytuacji).
Mając na uwadze sprzeciw części państw członkowskich co do możliwości
objęcia stawką obniżoną ww. kategorii towarów, próba podjęcia inicjatywy w
tym zakresie w trakcie polskiej prezydencji pozbawiona jest szans powodzenia
(zwłaszcza przy stanowisku Komisji Europejskiej w tej sprawie, gdyż bez
inicjatywy legislacyjnej Komisji Europejskiej prezydencja nie ma możliwości
wszczęcia takiej procedury).
Odnosząc się natomiast do wysokości stawki VAT na ww. towary w
Wielkiej Brytanii i Luksemburgu, należy wyjaśnić, iż w ramach obecnie
obowiązującego systemu podatku od wartości dodanej ww. państwa
członkowskie stosują bezterminowo pewne odstępstwa od zasad ogólnych
dotyczących stawek obniżonych VAT, które uzyskane zostały na zasadzie
wyjątku w okresie poprzedzającym wprowadzenie zasad jednolitego rynku. W
tym kontekście podkreślić należy, iż na forach unijnych Polska wielokrotnie
podnosiła kwestię konieczności równego traktowania państw członkowskich w
odniesieniu do stawek obniżonych, jednakże stanowisko to nie spotykało się ze
zrozumieniem innych państw członkowskich, gdyż państwa te odmiennie
rozumieją kwestię równości, wskazując na wszystkie obszary negocjowane
przez poszczególne państwa członkowskie, a nie tylko w odniesieniu do kwestii
stawek podatku od wartości dodanej.
Jednocześnie, odnosząc się do kwestii wspierania polskich rodzin, uprzejmie
informuję, że co prawda zharmonizowany na szczeblu UE system podatku VAT
nie zawiera instrumentów umożliwiających zrekompensowanie podwyżki
stawki tego podatku, to w polskim prawie podatkowym są instrumenty
zawierające elementy takiego wsparcia. Należy do nich niewątpliwie ustawa z
dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010
r. Nr 51, poz. 307, ze zm.), zwana dalej u.p.d.o.f., przewidująca szereg
preferencji podatkowych, które są adresowane do rodzin wychowujących dzieci.
System podatkowy przewiduje szczególny sposób opodatkowania dochodów
małżonków i osób samotnie wychowujących dzieci, wynikający z postanowień
art. 6 ust. 2 i ust. 4 u.p.d.o.f.
W przypadku wspólnego opodatkowania małżonków preferencja polega na
tym, że podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od
połowy ich łącznych dochodów.
Z preferencyjnego opodatkowania małżonków można również skorzystać w
sytuacji,
gdy
jeden
z
małżonków
nie
osiąga
żadnych
dochodów
opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął dochody w wysokości
niepowodującej obowiązku zapłaty podatku. Ta regulacja podatkowa wspiera
rodziny, w których jeden z małżonków nie pracuje zawodowo na przykład z
powodu sprawowania opieki nad dzieckiem.
W przypadku osoby samotnie wychowującej dzieci preferencja polega na
tym, że podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od
połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko (z tej instytucji może
skorzystać rodzic lub opiekun prawny będący panną, kawalerem, wdową,
wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której
orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą
w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw
rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub
opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci).
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje także szereg
zwolnień przedmiotowych w odniesieniu do świadczeń otrzymywanych na
dzieci lub innych członków rodziny. Przykładowo wolne od podatku
dochodowego są:
—
świadczenia
rodzinne
otrzymane
na
podstawie
przepisów
o
świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, świadczenia
pieniężne otrzymane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz
zasiłki porodowe otrzymane na podstawie odrębnych przepisów (art. 21 ust. 1
pkt 8 u.p.d.o.f.),
— jednorazowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, wypłacane z funduszów
związków zawodowych (art. 21 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.),
— przyznana, na podstawie odrębnych przepisów, pomoc pieniężna dla
rodzin zastępczych oraz jednorazowa pomoc pieniężna na zagospodarowanie,
udzielona usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i
wychowankom
publicznych
lub
niepublicznych
placówek
opiekuńczo-
wychowawczych (art. 21 ust. 1 pkt 24 u.p.d.o.f.),
— kwoty stanowiące zwrot kosztów z tytułu opieki nad dzieckiem lub osobą
zależną, otrzymane na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub przepisów
wykonawczych do tych ustaw, finansowane z budżetu państwa, budżetów
jednostek samorządu terytorialnego, Funduszu Pracy lub z budżetu Unii
Europejskiej (art. 21 ust. 1 pkt 26b u.p.d.o.f.),
— stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i
tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia
doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów Prawo o szkolnictwie
wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady
przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw
szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa
Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art.
21 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.f.),
— świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników
studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia,
pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego
oraz ze środków własnych szkół i uczelni – przyznane na podstawie przepisów o
systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o
stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki (art. 21 ust. 1 pkt 40 u.p.d.o.f.),
— stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania
zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu
terytorialnego, oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez
organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku
publicznego, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy
statutowe, udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu,
środków
masowego
przekazu
lub
wykładanych
(wywieszanych)
dla
zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych – do wysokości
nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3800 zł (art. 21 ust. 1 pkt 40b
u.p.d.o.f.),
— dopłaty do: wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące
działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk,
w tym również połączonego z nauką pobytu na leczeniu sanatoryjnym,
w placówkach
leczniczo-sanatoryjnych,
rehabilitacyjno-szkoleniowych
i
leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem
i pobytem na leczeniu – dzieci i młodzieży do lat 18:
a) z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz
zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra –
niezależnie od ich wysokości,
b) z innych źródeł – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym
kwoty 760 zł (art. 21 ust. 1 pkt 78 u.p.d.o.f.).
Stosunkowo nowym, bo obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r.,
elementem podatkowym wspierającym rodziny wychowujące dzieci jest tzw.
ulga prorodzinna, która jest uregulowana w art. 27f u.p.d.o.f.
Od 2009 r. ulga ta obejmuje nie tylko rodziców, ale również opiekunów
prawnych oraz osoby pełniące funkcje rodziny zastępczej.
Odliczenie to uwzględnia się w podatku dochodowym obliczonym od
dochodów opodatkowanych według skali podatkowej.
Ulga jest adresowana do podatników, którzy w roku podatkowym
wychowują dzieci:
— małoletnie,
— bez względu na ich wiek, jeśli otrzymywały zasiłek (dodatek)
pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
— do ukończenia 25. roku życia uczące się lub studiujące, jeżeli w roku
podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na
zasadach ogólnych (z wyjątkiem renty rodzinnej) lub z kapitałów pieniężnych
opodatkowanych przy zastosowaniu 19-procentowej stawki podatkowej w
łącznej wysokości przekraczającej 3089 zł.
Odliczeniu podlega kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek
określonej w pierwszym przedziale skali, za każdy miesiąc kalendarzowy, w
którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję rodziny zastępczej albo
sprawował opiekę nad dzieckiem.
Kwota odliczenia wynosi 92,67 zł miesięcznie na każde dziecko. Rocznie
jest to kwota 1112,04 zł.
Z przytoczonych przepisów wynika, iż system podatku dochodowego od
osób fizycznych wspiera rodziny wychowujące dzieci.
Jednocześnie informuję, iż obecnie nie są planowane zmiany w tym zakresie.
Z poważaniem