Podręcznik dostępności

Fedora 13
Podręcznik dostępności
Używanie Fedory z niepełnosprawnościami wzrokowymi, słuchowymi lub ruchowymi
Fedora Documentation Project
Copyright © 2009 Red Hat, Inc. and others.
The text of and illustrations in this document are licensed by Red Hat under a Creative
Commons Attribution–Share Alike 3.0 Unported license ("CC-BY-SA"). An explanation
of CC-BY-SA is available at http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/. The
original authors of this document, and Red Hat, designate the Fedora Project as
the "Attribution Party" for purposes of CC-BY-SA. In accordance with CC-BY-SA, if
you distribute this document or an adaptation of it, you must provide the URL for the
original version.
Red Hat, as the licensor of this document, waives the right to enforce, and agrees not
to assert, Section 4d of CC-BY-SA to the fullest extent permitted by applicable law.
Red Hat, Red Hat Enterprise Linux, the Shadowman logo, JBoss, MetaMatrix, Fedora,
the Infinity Logo, and RHCE are trademarks of Red Hat, Inc., registered in the United
States and other countries.
For guidelines on the permitted uses of the Fedora trademarks, refer to https://
fedoraproject.org/wiki/Legal:Trademark_guidelines.
Linux® is the registered trademark of Linus Torvalds in the United States and other
countries.
Java® is a registered trademark of Oracle and/or its affiliates.
XFS® is a trademark of Silicon Graphics International Corp. or its subsidiaries in the
United States and/or other countries.
All other trademarks are the property of their respective owners.
Abstrakt
Ten dokument opisuje niektóre urządzenia sprzętowe, aplikacje i narzędzia dostępne do pomocy
osobom z niepełnosprawnościami w używaniu komputera z systemem operacyjnym Fedora.
1. Wprowadzenie ........................................................................................................................
2. Dlaczego Fedora jest odpowiednim rozwiązaniem dostępności? ................................................
2.1. "Section 508 Mandate" .................................................................................................
2.2. VPAT ...........................................................................................................................
3. Dostępne narzędzia i sterowniki open source ...........................................................................
2
2
3
3
3
1
Podręcznik dostępności
3.1. Sprzęt ..........................................................................................................................
3.2. Oprogramowanie ..........................................................................................................
4. Czytniki ekranowe ...................................................................................................................
4.1. Orca dla środowiska GNOME .......................................................................................
4.2. Speakup ......................................................................................................................
4.3. Używanie programu Emacspeak za pomocą Fedory .......................................................
5. Lupy ekranowe .......................................................................................................................
5.1. KMagnifier ...................................................................................................................
6. Narzędzia myszy ....................................................................................................................
6.1. KMouseTool .................................................................................................................
6.2. Mousetweaks ...............................................................................................................
7. Inne narzędzia ........................................................................................................................
7.1. Używanie programu BRLTTY w Fedorze .......................................................................
7.2. KMouth ........................................................................................................................
8. Pomoc w środowiskach systemu Linux ....................................................................................
8.1. KDE ............................................................................................................................
8.2. GNOME .......................................................................................................................
9. Wyszukiwanie więcej informacji o dostępności w systemie Linux ................................................
10. Opinie są mile widziane ........................................................................................................
3
4
4
4
4
5
6
6
6
6
7
7
7
7
7
8
8
8
8
A. Historia wersji
8
1. Wprowadzenie
Na całym świecie jest około 500 milionów osób z różnymi niepełnosprawnościami wizualnymi,
słuchowymi lub ruchowymi. Obecnie w samych Stanach Zjednoczonych są ponad 54 miliony osób
z niepełnosprawnościami, a liczba ta cały czas rośnie wraz ze starzeniem się pokolenia "baby
boomu". Osoby z niepełnosprawnościami często mają olbrzymie trudności w efektownym korzystaniu
z istniejących i nowo powstających technologii, które są często projektowane bez uwzględniania
ich potrzeb. Strony WWW z niedostępną treścią także mogą sprawiać problemy dla czytników
ekranowych i innych, wyspecjalizowanych urządzeń używanych przez osoby niepełnosprawne.
Accessible features have been voluntarily integrated into operating systems, web interfaces, and
other technologies because of marketing potential or because it has been "the right thing to do."
Equal access to educational, professional, and recreational technologies is rapidly becoming a legal
requirement. Federal agencies in numerous countries are formulating accessibility standards. Federal
requirements in the United States went into effect in June 2001.
Dostępne są wyspecjalizowane urządzenia sprzętowe, aplikacje i narzędzia znacząco zwiększające
dostępność systemu Linux dla osób ze specjalnymi wymaganiami.
2. Dlaczego Fedora jest odpowiednim rozwiązaniem
dostępności?
System Linux oferuje niedrogie i oszczędne rozwiązanie dla społeczności niepełnosprawnych.
Oprogramowanie open source kosztuje znacznie mniej w porównaniu do narzędzi uruchamianych
na innych systemach operacyjnych, a narzędzia systemu Linux są często dostępne za darmo do
pobrania z sieci.
Graficzny interfejs użytkownika (GUI) jest wygodny dla widzących użytkowników, ale jest często
przeszkodą dla osób z niepełnosprawnościami wzrokowymi z powodu trudności, jakie mają
syntezatory mowy z interpretacją grafiki. Linux jest wspaniałym systemem operacyjnym dla
2
"Section 508 Mandate"
użytkowników z ograniczeniami wzrokowymi, ponieważ GUI jest opcją, a nie jedynym wyjściem.
Większość nowoczesnych narzędzi, w tym poczta e-mail, aktualności, przeglądarki WWW,
kalendarze, kalkulatory i wiele więcej można uruchamiać w systemie Linux bez GUI. Środowisko pracy
może być także dostosowane do sprzętowych lub programowych wymagań użytkownika.
Fedora jest nadzwyczaj popularną dystrybucją Linuksa. Większość zawodowców branżowych ją zna,
więc znalezienie pomocy jest względnie proste.
Projekt Fedora wydaje regularne i częste aktualizacje oraz ulepszenia, a komputery z zainstalowaną
Fedorą mogą pobierać i instalować je automatycznie i bez żadnych kosztów. Można więc łatwo i
opłacalnie utrzymywać bezpieczeństwo i aktualność komputera.
2.1. "Section 508 Mandate"
W Stanach Zjednoczonych "Section 508 Mandate" jest dodatkiem do ustawy Rehabilitation Act z
1998 roku, który wymaga od agencji rządowych używanie dostępnych technologii elektronicznych
i informatycznych, aby osoby ze specjalnymi wymaganiami mogły mieć takie same możliwości, jak
wszyscy inni.
Szczegółowe informacje o wymaganiach "Section 508 Mandate" znajdują się na stronie http://
www.section508.gov/.
2.2. VPAT
Szablon VPAT określa, jak konkretny produkt lub usługa odpowiadają kryteriom "Section 508".
Pomaga on urzędnikom rządowym dostosowanie do "Section 508" przez określenie, czy kupowany
produkt lub usługa informatyczna jest w danej chwili najbardziej dostępna. Uczestniczenie w
programie przez prywatne firmy jest nieobowiązkowe. Szablony są dostępne na stronach WWW
poszczególnych producentów. Sami zarządzają oni własnymi informacjami, a rząd nie wpływa na nie
w żaden sposób.
3. Dostępne narzędzia i sterowniki open source
Obecnie rozwój skupia się na niepełnosprawnościach wizualnych i ruchowych. Dostępne są
rozwiązania programowe i sprzętowe, konsolowe i graficzne, aczkolwiek rozwiązania graficzne są w
tej chwili ograniczone.
3.1. Sprzęt
The biggest advantage of the hardware speech solutions is that speech is available before the
operating system loads, which even makes it possible for people with a visual impairment to install the
operating system. Hardware solutions include speech synthesizers, braille terminals, braille printers,
sip and puff systems, and eye gaze pointing devices. These devices are usually very expensive and it
is difficult to find drivers for them. Drivers are being written (mostly for speech synthesizers) for Linux
but they need to be tested and integrated by the community into "upstream" software projects before
becoming part of Fedora.
Jim Van Zandt has also written several servers that work with Emacspeak. These servers can be
found in a package called Emacspeak-ss on Jim Van Zandt's website or linked within the Emacspeak
HOWTO, available at: http://slackware.osuosl.org/slackware-3.3/docs/Emacspeak-HOWTO.
Aby dowiedzieć się więcej o programie Emacspeak, proszę odwiedzić stronę http://
emacspeak.sourceforge.net/.
3
Podręcznik dostępności
3.2. Oprogramowanie
Ten dokument skupia się głównie na narzędziach programowych działających z systemem Linux.
Większość z nich została napisana przez społeczność open source i mogła nie zostać jeszcze
przetestowana przez Projekt Fedora. Programy Speakup, Emacspeak, Festival i BRLTTY zostały
przetestowane przez firmę Red Hat; a między innymi Emacspeak i Festival są dostarczane z Fedorą.
4. Czytniki ekranowe
Czytniki ekranowe są ważnymi narzędziami dostępności, umożliwiającymi osobom z
niepełnosprawnościami wzrokowymi odsłuchiwanie zawartości ekranu czytanej przez komputer.
Istnieje wiele rozwiązań dostarczających tę usługę. Ta sekcja omawia niektóre dostępne dla
użytkowników Fedory.
4.1. Orca dla środowiska GNOME
Środowisko GNOME dostarcza własny czytnik ekranowy, program Orca. Ten pakiet jest domyślnie
instalowany we wszystkich systemach Fedora. Dodatkowe informacje o programie Orca można
znaleźć na stronie http://live.gnome.org/Orca/.
4.2. Speakup
Speakup jest pakietem odczytywania ekranu napisanym przez Kirka Reisera i Andy'ego Berdana,
dostępnym na wolnej licencji. Program Speakup umożliwia użytkownikom z niepełnosprawnościami
wzrokowymi lub ruchowymi odsłuchiwanie danych zwrotnych konsoli używając syntezatora mowy.
Program Speakup jest przydatny dla użytkowników niewidomych, ponieważ dostarcza instalację
słuchową i jest w pełni wspierany przez społeczność niewidomych użytkowników oprogramowania
open source.
Speakup works with the following hardware synthesizers:
• DoubleTalk PC i DoubleTalk LT
• LiteTalk
• Accent PC i Accent SA
• Speakout
• Artic Transport
• Audapter
• Braille 'N Speak and Type 'N Speak
• Dectalk External i Dectalk Express
• Apollo2
Więcej informacji o programie Speakup lub o tym, jak wspomóc projekt Speakup można znaleźć na
stronie http://www.linux-speakup.org.
4
Używanie programu Emacspeak za pomocą Fedory
4.3. Używanie programu Emacspeak za pomocą Fedory
Emacspeak jest interfejsem mowy, umożliwiającym użytkownikom z niepełnosprawnościami
wzrokowymi niezależne i efektywne używanie komputera. Program Emacspeak całkowicie zmienił
sposób, w jaki setki niewidomych i niepełnosprawnych wzrokowo użytkowników na całym świecie
używa komputera i Internetu. Bogaty zestaw narzędzi do wielu zadań dostarcza efektywny dostęp
do ewoluujących sieci semantycznych. W połączeniu z systemem Linux działającym na tanim
sprzęcie PC, program Emacspeak dostarcza stabilne, przyjazne rozwiązanie otwierające Internet dla
niepełnosprawnych wzrokowo na całym świecie.
Przed użyciem programu Emacspeak powinno się zaznajomić z dokumentacją. Należy zacząć od
artykułu A Gentle Introduction to Emacspeak autorstwa Gary'ego Lawrence'a Murphy'ego, dostępnego
online pod adresem http://tldp.org/LDP/espk-ug/html/index.html.
Artykuł Emacspeak HOWTO, napisany przez Jima Van Zandta również jest bardzo dobrym tekstem,
aczkolwiek jest on ograniczony do dystrybucji Slackware. Jest on dostępny online pod adresem: http://
slackware.osuosl.org/slackware-3.3/docs/Emacspeak-HOWTO.
Następne sekcje opisują, jak wykonywać różne zadania używając programu Emacspeak i Fedory.
Klawisz Meta
Poniższe sekcje odnoszą się w różnych miejscach do klawisza Meta. Ten klawisz jest
najważniejszą rzeczą dla poleceń programu Emacs (a więc i Emacspeak), ale jest rzadko
spotykany na nowoczesnych klawiaturach. Większość układów klawiszy mapuje klawisz
Alt w miejsce klawisza Meta.
4.3.1. Grupy dyskusyjne używając Fedory i programu Emacspeak
Gnus is the news reader included with Emacspeak. Gnus gets the appropriate data from the
.newsrc file in the user's home directory. To post and read news through Emacspeak, refer to http://
www.gnus.org/ for manuals, tutorials, HOWTOs, and more. To start Gnus, press Meta+X, then type
gnus and press Enter.
To polecenie wyświetla wszystkie subskrybowane grupy dyskusyjne. Aby wybrać grupę, należy
wyróżnić wybór i nacisnąć spację. Następnie należy określić, ile artykułów ma zostać otwartych
przez wpisanie liczby i naciśnięcie klawisza Enter. Spowoduje to rozdzielenie ekranu na dwie
części. Górna sekcja stanowi podsumowanie, a dolna wyświetla artykuł. Można teraz czytać grupy
dyskusyjne.
4.3.2. Wysyłanie i odczytywanie wiadomości e-mail używając Fedory i
programu Emacspeak
Dostępnych jest kilka klientów e-mail w programie Emacspeak. Narzędzie Gnus może być używane
zarówno do poczty, jak i grup dyskusyjnych. Należy nacisnąć klawisze Meta+X, aby uruchomić
program Gnus, a następnie nacisnąć klawisz M, aby używać klienta poczty.
Najłatwiejszym w użyciu narzędziem jest RMAIL. Aby wysłać wiadomość używając programu RMAIL,
należy nacisnąć klawisze Ctrl+X, a następnie klawisz M.
Należy wypełnić pola To: ("Do") oraz Subject: ("Temat"). Treść wiadomości należy umieścić poniżej
wiersza "-text follows this line-. Aby wysłać ukończoną wiadomość, należy nacisnąć
klawisze Ctrl+C dwukrotnie.
5
Podręcznik dostępności
Aby odczytać wiadomość używając programu RMAIL, należy nacisnąć klawisze Meta+X, a następnie
wpisać rmail i nacisnąć klawisz Enter.
Więcej informacji o używaniu programu RMAIL można znaleźć na stronie http://www.gnu.org/software/
emacs/manual/html_node/emacs/Rmail.html
4.3.3. Używanie programu Emacspeak do wykonywania poleceń powłoki
systemu Linux
Nie jest konieczne opuszczanie programu Emacspeak, aby wykonać polecenie systemu Linux.
Należy w tym celu nacisnąć klawisz Esc, a następnie wpisać !, a następnie nazwę polecenia, kiedy
program Emacspeak o nią zapyta. Aby zakończyć okno wprowadzania poleceń, należy nacisnąć
klawisze Ctrl+X, a następnie klawisz 1.
This functionality is extremely useful. You can even print and compile files you are working on within
Emacspeak. For more information on Linux shell commands refer to Josh's Linux Guide or any other
comparable command resource.
Josh's Linux Guide is available from http://linuxguide.sourceforge.net/linux-commands.html
5. Lupy ekranowe
Lupy ekranowe są dokładnie tym, na co wskazuje ich nazwa, czyli programami znacząco
powiększającymi części ekranu komputera, aby ułatwić czytanie.
5.1. KMagnifier
W środowisku KDE program KMagnifier (lub KMag) powiększa obszar wokół kursora albo obszar
określony przez użytkownika. Można także zapisać powiększoną część ekrany na dysku. Dodatkowe
informacje można znaleźć na stronie http://kmag.sourceforge.net/.
5.1.1. Instalowanie programu KMagnifier
In Fedora, KMagnifier is packaged in the kdeaccessibility package. This package also contains
kmousetool, kmouth, and ktts, all of which are discussed in other areas of this guide. To install
kdeaccessibility you can either select System > Administration > Add/Remove Software and then
type in kdeaccessibility in the screen that pops up or in a terminal window type su -c "yum install
kdeaccessibility".
6. Narzędzia myszy
Narzędzia myszy umożliwiają używanie myszy na różne sposoby, oraz dostarczają alternatywne
rozwiązanie dla osób z ograniczeniami ruchowymi.
6.1. KMouseTool
Program dla środowiska KDE, KMouseTool dostarcza alternatywną metodę klikania myszą przez
kliknięcia w chwili, gdy kursor się zatrzymuje, a także możliwość przenoszenia. Program KMouseTool
działa z każdą myszą lub urządzeniem wskazującym.
6
Mousetweaks
6.1.1. Instalowanie programu KMouseTool
In Fedora, KMouseTool is packaged in the kdeaccessibility package. This package also contains
kmagnifier, kmouth, and ktts, all of which are discussed in other areas of this guide. To install
kdeaccessibility you can either select System > Administration > Add/Remove Software and then
type in kdeaccessibility in the screen that pops up, or in a terminal window type su -c "yum install
kdeaccessibility".
6.2. Mousetweaks
Similar to KDE's KMouseTool, GNOME's Mousetweaks provides the ability to doubleclick,
dwell clicks, and pointer capture. Additional information on Mousetweaks can be found at http://
library.gnome.org/users/mousetweaks/
6.2.1. Instalowanie programu Mousetweaks
In Fedora, Mousetweaks is packaged and can be installed by selecting System > Administration >
Add/Remove Software and then typing Mousetweaks; or in a terminal window, type su -c "yum install
mousetweaks".
7. Inne narzędzia
W Fedorze dostępnych jest tak dużo narzędzi, że niektórych nie da się umieścić w konkretnej
kategorii, ale należy je opisać, ponieważ niewątpliwie są przydatne.
7.1. Używanie programu BRLTTY w Fedorze
BRLTTY dostarcza dostęp do wiersza poleceń systemu Linux dla osób niedowidzących używając
odświeżalnych ekranów Braille'a. To narzędzia dostarcza pełną funkcjonalność przeglądania ekranu
i minimalne możliwości głosowe. Program BRLTTY jest dostępny w repozytoriach Fedory w formacie
pakietu RPM. Aby dowiedzieć się więcej o programie BRLTTY, proszę odwiedzić stronę http://
mielke.cc/brltty/.
7.2. KMouth
Komputer może mówić używając programu KMouth. Można ustawić zdania, które komputer następnie
wypowie. Można używać także własnych zestawów zdań. Proszę odwiedzić stronę http://www.schmidt.de/kmouth/index.en.html, aby dowiedzieć się więcej o programie KMouth.
7.2.1. Instalowanie programu KMouth
In Fedora, KMouth is packaged in the kdeaccessibility package. This package also contains
kmagnifier, kmousetool, and ktts, all of which are discussed in other areas of this guide. To install
kdeaccessibility you can either select System > Administration > Add/Remove Software and
then type kdeaccessibility in the screen that pops up or in a terminal window type su -c "yum install
kdeaccessibility".
8. Pomoc w środowiskach systemu Linux
Każde środowisko posiada swoje wewnętrzne ustawienia, które mogą wspomóc dostępność.
7
Podręcznik dostępności
8.1. KDE
In KDE, keyboard and mouse settings can be configured in kcontrol. These settings are available by
selecting Personalization > Accessibility. Additional information on Accessibility Tools in KDE can
be found at http://accessibility.kde.org/
8.2. GNOME
In GNOME, accessibility controls can be configured by selecting System > Preferences > Assistive
Technologies. Additional information on GNOME's accessibility tools can be found at http://
library.gnome.org/users/gnome-access-guide/
9. Wyszukiwanie więcej informacji o dostępności w
systemie Linux
Następujące dokumenty oferują pomocne wskazówki na temat uczynienia systemu Linux bardziej
dostępnym:
• HOWTO dostępności w systemie Linux: http://tldp.org/HOWTO/Accessibility-HOWTO/
• HOWTO klawiatury i konsoli: http://www.tldp.org/HOWTO/Keyboard-and-Console-HOWTO.html
Dodatkowe odnośniki, które mogą być pomocne:
• Projekt Speakup: http://www.linux-speakup.org/
• Trace Center: http://trace.wisc.edu/
• Blinux: http://leb.net/blinux/
10. Opinie są mile widziane
Jeśli użytkownik odnalazł błąd typograficzny w tym podręczniku lub ma pomysł, jak go ulepszyć,
powinien się z nami skontaktować. Prosimy wysłać raport w Bugzilli: http://bugzilla.redhat.com/
bugzilla/ w produkcie Fedora Documentation.
Wysyłając raport błędu proszę upewnić się, że wspomniano identyfikator podręcznika: accessibilityguide
Jeśli użytkownik ma sugestie, jak ulepszyć dokumentację, prosimy aby postarał się być jak najbardziej
szczegółowy opisując swój pomysł. Jeśli odnaleziono błąd, prosimy dołączyć numer sekcji i pobliską
cześć tekstu, aby można było go łatwo odnaleźć.
A. Historia wersji
Zmiana 0.10-1
Wed Apr 21 2010
Gerard Ryan [email protected]
Aktualizacje gramatyki.
Zmiana 0.9-1
Mon Mar 06 2010
Joseph Allen
[email protected]
Aktualizacja sekcji 4.3.2, aby poprawić niekonsekwentne instrukcje.
Zmiana 0.8-1
8
Mon Nov 09 2009
Eric Christensen
[email protected]
Historia wersji
Modified the "screen readers" section.
Usunięcie odnośnika do programu KMouseTools, ponieważ był uszkodzony.
Zmiana 0.7-1
Sun Nov 08 2009
Susan Lauber
[email protected]
Różne modyfikacje stylu (czasy, pisownia itp.)
Dodanie znaczników dla elementów menu
Zmiana 0.6-1
Sun Nov 08 2009
Eric Christensen
[email protected]
Created "Mouse Tools" section, moved KMouseTools to that section, and added Mousetweaks.
Added GNOME information in the "Desktops" section.
Dodanie komentarzy do Tools.xml w celu późniejszego przejrzenia.
Zmiana 0.5-1
Wed Nov 07 2009
Eric Christensen
[email protected]
Created "Other Tools" section and added BRLTTY, KMouth, and KMouseTool to that section.
Created "Screen Magnifiers" section and added KMagnifier.
Created "Desktops" section and added KDE. This section will incluse specific Desktop accessibility
controls.
Zmiana 0.4-1
Wed Nov 04 2009
Eric Christensen
[email protected]
Połączenie informacji o programach Speakup i Emacspeak w sekcji Czytniki ekranowe.
Zmiana 0.3-1
Thu Aug 20 2009
Rüdiger Landmann [email protected]
Dodatkowe znaczniki XML.
Zmiana 0.2-1
Thu Aug 20 2009
Eric Christensen
[email protected]
Zaktualizowanie odnośników i dodanie informacji o programie Emacspeak.
Zmiana 0.1-1
Thu Aug 6 2009
Eric Christensen
[email protected]
Przeniesienie wszystkich informacji w Przewodniku dostępności do formatu programu Publican.
9
10