wyniki badan serologicznych nie zawsze jednoznaczne

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Monitoring statusu zdrowia stad świń;
wyniki badań serologicznych nie zawsze są jednoznaczne!
Monitorowanie statusu zdrowia jest jednym z waŜniejszych elementów szeroko pojętego programu zdrowotnego
stada. Celem monitorowania zdrowia stada jest przede wszystkim analizowanie na bieŜąco jakichkolwiek zmian w jego stanie
jak równieŜ ochronę fermy przed zawleczeniem niepoŜądanych zakaŜeń/chorób. W związku z tym szczególny nacisk naleŜy
połoŜyć na warunki bioasekuracji fermy, źródło pochodzenia nasienia jak równieŜ świń przeznaczonych do remontu stada. Stąd
teŜ kontrola zdrowia fermy w regularnych odstępach czasu przy uŜyciu dokładnych i pewnych metod jest absolutnie warunkiem
niezbędnym w osiągnięciu załoŜonego celu.
W skutecznym monitorowaniu statusu zdrowia świń w danym stadzie naleŜy uwzględnić następujące metody:
analiza wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, obecność prosiąt zmumifikowanych, liczba prosiąt Ŝywo
urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)
-
ocena stanu klinicznego zwierząt (kaszel, biegunki, śmiertelność, kulawizny, poronienia)
-
badania anatomopatologiczne
-
badania poubojowe
Przedstawione powyŜej składowe szeroko pojętego monitoringu stada nie są ukierunkowane na specyficzny patogen; mają
raczej zastosowanie w próbie wykrycia ogólnych zmian w statusie zdrowia świń.
W monitoringu ukierunkowanym na wykrycie specyficznego zarazka chorobotwórczego zarówno natury bakteryjnej czy
wirusowej wykorzystuje się laboratoryjne metody i techniki diagnostyczne, pozwalające na detekcję samego patogenu lub
zmian w układzie immunologicznym gospodarza w odpowiedzi na dane zakaŜenie (przeciwciała).
Wśród technik diagnostycznych, uŜywanych do bezpośredniego wykrywania antygenu lub jego części wymienić naleŜy badania
hodowlane, metody oparte o technikę PCR oraz immunohistochemiczne.
Jako alternatywa dla w/w badań w praktyce najczęściej uŜywane są testy serologiczne, słuŜące do wykrywania obecności
przeciwciał, powstających w odpowiedzi na zakaŜenie wirusowe czy bakteryjne. W tym celu mogą być wykorzystane
następujące techniki diagnostyczne: ELISA, immunofluorescencja, seroneutralizacja czy zahamowanie hemaglutynacji.
Testy serologiczne
Idealny test serologiczny to taki, który jednoznacznie wskazuje, Ŝe zwierzęta dodatnie są na pewno zwierzętami
dodatnimi, a świnie ujemne są na pewno świniami ujemnymi. Innymi słowy taki test powinien charakteryzować się 100%
czułością (precyzyjnie określa prawdziwie dodatnie zwierzęta) oraz 100% specyficznością (precyzyjnie określa prawdziwie
ujemne świnie). W praktyce, niestety takie metody diagnostyczne nie istnieją. Są obciąŜone mniej lub bardziej ryzykiem
dostarczania fałszywie-dodatnich lub fałszywie ujemnych wyników.
Badania serologiczne stad ujemnych dla wirusa PRRS
Celem takiego postępowania, jak wspomniano wcześniej jest potencjalne wykrycie nawet bardzo niskiego poziomu
zakaŜenia, jako sygnału wczesnego ostrzeŜenia, z drugiej strony upewnienie się, Ŝe nie są to wyniki fałszywie-dodatnie, co
niekiedy wprowadza niepotrzebnie zamęt a nawet panikę. Właściwa interpretacja pojedynczych wyników dodatnich w stadzie
znanym jako ujemne np. dla wirusa PRRS wymaga duŜej ostroŜności i odpowiedzialności oraz kompleksowej wiedzy nt. liczby
pobranych prób, grupy wiekowej świń przeznaczonych do badań, ostatniego monitoringu danego stada, wyników
produkcyjnych, stanu klinicznego zwierząt itd. Chciałbym w tym miejscu uczulić wszystkie, zaangaŜowane w proces
diagnostyki, osoby na fakt, Ŝe niewłaściwa interpretacja wyników badań diagnostycznych moŜe mieć bardzo powaŜne
konsekwencje, w tym ekonomiczne, szczególnie dla właściciela zwierząt.
Wiele z rutynowo stosowanych u świń testów diagnostycznych wykazuje pewien odsetek wyników fałszywie-dodatnich w
prawdziwie ujemnych stadach, co niejednokrotnie naraŜa na powaŜny stres lekarzy praktyków/konsultantów interpretujących te
wyniki.
Strona 1 z 2
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Ograniczenia testu ELISA, najczęściej uŜywanego w badaniach monitoringowych w kierunku
PRRS
Pomimo wysokiej specyficzności i czułości dostępnych na rynku polskim zestawów ELISA, stosowanych w
diagnostyce PRRS od czasu do czasu mamy do czynienia z wynikami fałszywie-dodatnimi. Sami producenci niektórych testów
juŜ a priori dopuszczają taką moŜliwość na poziomie 1-2%. Rezultaty badań terenowych wskazują, Ŝe specyficzność tych
testów moŜe być jeszcze niŜsza. Wykazano przy tym, Ŝe moŜe to być uzaleŜnione od wieku badanych zwierząt. Najmniej
wyników fałszywie-dodatnich (0,4%) rejestrowano w grupie świń młodszych niŜ 10 tyg., podczas gdy u zwierząt w wieku
powyŜej 36 tyg. wskaźnik ten wynosił 1,4%. W innych badaniach wykazano jeszcze większą rozbieŜność uzyskanych danych,
gdzie odsetek wyników fałszywie-dodatnich wahał się od 0% do 13,3%. Dla niektórych testów ELISA poziom wyników
fałszywie-dodatnich wynosił nawet 40%.
W celu definitywnego rozstrzygnięcia co do wiarygodności uzyskanych wyników badań wskazane jest zastosowanie
alternatywnych technik diagnostycznych.
Metody weryfikacji niejednoznacznych wyników badań w kierunku PRRS, uzyskanych w teście
ELISA:
1.
W celu wyeliminowania błędów w trakcie badania laboratoryjnego lub reakcji krzyŜowej wskazane jest ponowne badanie
tej samej surowicy przy uŜyciu tego samego testu diagnostycznego.
2.
Ponowne badanie tej samej surowicy przy uŜyciu innych testów serologicznych (test immunofluorescencji, odczyn
immunoperoksydazowy, test seroneutralizacji).
3.
Zastosowanie testu PCR do badania surowicy dodatniej w pierwszym badaniu lub pobranie świeŜej surowicy od tego
4.
Ponowne badanie stada. NaleŜy w nim uwzględnić, oprócz tych samych świń takŜe zwierzeta z sąsiednich kojców. Jeśli w
samego zwierzęcia
pierwszym badaniu były wyniki prawdziwie dodatnie to w kolejnym monitoringu naleŜy spodziewać się większej liczby
rezultatów pozytywnych. Ponowne pobranie krwi powinno mieć miejsce w odstępie 10-14 dni.
Wnioski końcowe
-
Większość testów serologicznych przeznaczonych do rutynowego stosowania w badaniach przeglądowych stad świń
charakteryzuje się wysoką czułością i specyficznością (>98%). Pomimo tego charakteryzują się pewną niedoskonałością
w zakresie jednoznacznego określania statusu immunologicznego stad prawdziwie ujemnych.
-
Ograniczenie to związane jest z faktem, Ŝe odczyny serologiczne są przewidziane do stosowania jako “testy stadne” a nie
do badania indywidualnego zwierzęcia.
-
W przypadku pojawienia się wątpliwości naleŜy zastosować odpowiednio przemyślany dalszy sposób postępowania.
-
Ponowne badanie stada naleŜy przeprowadzić w odstępie 2 tyg. w celu ewentualnego wykrycia serokonwersji u większej
liczby zwierząt.
-
Zwiększyć liczbę badanych prób w celu wykrycia osobników dodatnich nawet przy niskim poziomie zakaŜenia stada.
-
Zastosować inne techniki diagnostyczne ukierunkowane zarówno na wykrycie przeciwciał jak teŜ antygenu.
-
W badaniach monitoringowych naleŜy uwzględniać kaŜdy budynek fermy jako oddzielną jednostkę epidemiologiczną.
-
Biorąc pod uwagę koszt badań przeglądowych naleŜy w sposób rozsądny, bez obniŜania ich miarodajności, ustalić
odpowiednią liczbę surowic do analizy, miejsce ich pobrania, częstość wykonywanych badań.
-
Badanie pojedynczych surowic powinno się odnosić do świń zakupionych (loszki i knury) i przebywających na
kwarantannie. Dla większej pewności wskazane jest badanie par surowic pobranych od danych zwierząt w odstępie 3-4
tygodni.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 2 z 2
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland