TEMAT: PRAWO DO PRYWATNOŚCI

Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu
Socrates Grundtvig Action 1,
“Law through Experience” / 116881-CP-1-2004-SK-GRUNDTVIG-G11
TEMAT: PRAWO DO PRYWATNOŚCI
LEKCJA 5:
(Autorka: Monika Płatek)
Czy prawo do czystego środowiska jest elementem prawa do
prywatności?
Cel:
Prawo do prywatności obejmuje równieŜ prawo do czystego środowiska.
Zadania: Po zakończeniu tej lekcji uczestnicy będą świadomi :
Zobowiązania państwa do ochrony środowiska.
Faktu, Ŝe budowa społeczeństwa obywatelskiego oznacza równieŜ troskę o środowisko
naturalne.
Metody:
1. burza mózgów (10 minut)
2. mini-wykład (5 minut)
3. Odegranie scenki
minut)
– procesu na podstawie konkretnego przypadku i omówienie (30
Czas:
45 – 60 minut.
Materiały/dokumenty:
Flipczarty, flamastry, Europejska Konwencja Praw Człowieka
Procedury:
1
Ćwiczenie 1.
Burza mózgów.
Czas:
10 minut.
Uczestnicy proszeni są by wspólnie zastanowili się, dlaczego istnieje związek między prawem
do prywatności a prawem do czystego środowiska.
Ćwiczenie 2.
Mini – wykład
Czas:
do 10 minut.
Wskazówka dla trenera:
Mini wykład jest de facto wstępem do głównego ćwiczenia. Chodzi o wykazanie, Ŝe kwestia
ochrony środowiska jest ściśle związana z prawem do prywatności.
Komentarz prawnika:
Jedyne skargi dotyczące szkód wyrządzonych środowisku, które mogą być rozpatrywane w
oparciu o Europejską Konwencję Praw Człowieka dotyczą tych przypadków, gdzie szkoda owa
bezpośrednio narusza prawa jednostki chronione przez Konwencję. W większości przypadków
oznacza to albo ingerencję w prywatne Ŝycie lub miejsce zamieszkania jednostki, chronione
przez art. 8 Konwencji, albo naruszenie prawa jednostki do korzystania bez przeszkód ze
swojej własności, chronione przez art. 1 Protokołu 1 do EKPC.
Europejska Komisja Praw Człowieka rozpatrywała na przykład przypadki odnoszące się do
naruszenia tych praw przez hałas spowodowany silnikiem samolotów, w następstwie
zwiększenia ruchu na londyńskim lotnisku Heathrow (zobacz: Arrondelle przeciwko Wielkiej
Brytanii (1980) 19 DR 186 i Baggs przeciwko Wielkiej Brytanii (1985) 44 DR 13).
Europejski Trybunał Praw Człowieka potwierdził, Ŝe państwa ponoszą odpowiedzialność za
działalność firm prywatnych jeśli do ich obowiązków naleŜy regulowanie takiej działalności.
(Lopez Ostra przeciwko Hiszpanii (1994) Series A no. 303-C).
NaleŜy dodać, Ŝe poziom rzeczonej ingerencji w Ŝycie prywatne osoby nie musi być aŜ tak
duŜy, by powaŜnie zagraŜać jej zdrowiu. Trybunał Europejski w niektórych przypadkach
przyznaje, Ŝe miała miejsce ingerencja, jeśli w jej wyniku dana osoba nie moŜe bez przeszkód
2
w pełni korzystać ze swego domu lub naruszony jest jej „dobrostan” (zobacz Lopez Ostra v
Spain).
Ćwiczenie 3. Odegranie scenki z procesu. Ta metoda pozwala uczestnikom wczuć się w
stanowisko stron i sądu, zgromadzić argumenty i kontrargumenty oraz podjąć na ich podstawie
decyzję.
Czas:
30 minut
Wskazówki dla trenera:
Dzielimy grupę na 3 mniejsze grupy: przedstawicieli osoby wnoszącej skargę do EKPC –
mieszkanki Walencji, przedstawicieli Rady Miejskiej Walencji oraz sędziów – członków
Trybunału.
KaŜda grupa dostaje opis zadania:
Grupa 1. Przedstawiciele strony wnoszącej skargę.
Reprezentujecie kobietę, która od 1970 roku mieszka w mieszkaniu w jednej z dzielnic
Walencji. Od 1974 roku Rada Miejska wydawała pozwolenia na otwieranie w tych okolicach
pubów, barów i dyskotek. Ich działalność uniemoŜliwia okolicznym mieszkańcom sen. Pierwsze
skargi mieszkańców na hałas i wandalizm pojawiły się przed 1980 rokiem. Z powodu tych
skarg 22 grudnia 1983 Rada Miejska Walencji postanowiła nie zezwalać juŜ na otwieranie
nowych klubów. Jednak postanowienie to nie zostało nigdy wcielone w Ŝycie i wydano nowe
licencje. W końcu, w 1996 roku dodatkowe prawo określiło jakie warunki muszą być spełnione,
aby dany rejon został uznany za „obszar nasycony akustycznie” (zona acústicamente
saturada), czyli taki, w którym zabronione jest otwieranie nowych klubów i innych lokali
prowadzących do dalszego wzrostu stęŜenia hałasu. Jednak 30 stycznia 1997 Rada Miejska
wydała kolejne pozwolenie na otwarcie dyskoteki w kamienicy, w której mieszkała owa kobieta.
Wniosła ona skargę do sądu, twierdząc, Ŝe sytuacja uniemoŜliwia jej spanie i wypoczynek i
wywołała u niej bezsenność i problemy ze zdrowiem. Sprawa doszła aŜ do Trybunału
Konstytucyjnego. Ten skargę odrzucił stwierdzając, Ŝe:
„chociaŜ osoba wnosząca skargę twierdzi, Ŝe poziom hałasu, na który była naraŜona
doprowadził ją do bezsenności, jednak jedyny dowód jaki przedstawiła, to zaświadczenie o tym,
Ŝe była przyjęta do szpitala i zbadana przez lekarza bez wskazania w nim od jakiego czasu
cierpi na bezsenność i jaki jest tego powód ...” Trybunał Konstytucyjny uznał, Ŝe kobieta nie
udowodniła bezpośredniego związku między hałasem a jej uszczerbkiem na zdrowiu. Ona
jednak nie zgodziła się z tym orzeczeniem. Uznała, Ŝe Trybunał naruszył jej prawo do
prywatności ii zwróciła się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wniosła skargę na
brak działania ze strony lokalnych władz Walencji, w szczególności Rady Miejskiej, która nie
zapobiegła nocnym hałasom. Kobieta stwierdziła, Ŝe władze nie wyjaśniły powodów swej
bierności.
Grupa 2 – przedstawiciele Rady Miejskiej Walencji.
3
Reprezentujecie Radę Miejską Walencji. Od 1974 roku Rada Miejska wydawała pozwolenia na
otwieranie pubów, barów i dyskotek w okolicy, w której mieszka kobieta wnosząca skargę. Ich
działalność uniemoŜliwia okolicznym mieszkańcom sen. Pierwsze skargi mieszkańców na hałas
i wandalizm pojawiły się przed 1980 rokiem. Z powodu tych skarg 22 grudnia 1983 Rada
Miejska Walencji postanowiła nie zezwalać juz na otwieranie nowych klubów. Jednak
postanowienie to nie zostało nigdy wcielone w Ŝycie i wydano nowe licencje.
Przedstawiciel Rady Miejskiej przyznał, Ŝe sprawa jest problematyczna, jednak stwierdził teŜ,
Ŝe muszą być brane pod uwagę kwestie takie, jak turystyka, rozwój ekonomiczny miasta i dobro
wszystkich mieszkańców. Rejon w którym mieszka owa kobieta jest najatrakcyjniejszą częścią
Walencji i miasto by „umarło”, gdyby wszystkie lokale się tam wcześnie zamykały. Rada
argumentowała równieŜ, Ŝe hałas, o którym mówiła pozywająca był wynikiem działań osób
prywatnych i w związku z tym nie było bezpośredniego naruszenia prawa do Ŝycia prywatnego i
rodzinnego przez władze publiczne. Ponadto Rada Miejska podjęła znaczące kroki, aby
rozwiązać problem hałasu w tym rejonie. Wśród nich było miedzy innymi przyjęcie surowego
prawa, które wyznaczało tzw. „obszar nasycony akustycznie” (zona acústicamente saturada) i
wprowadzenie polityki nakładania kar finansowych, odbierania licencji i karania osób
dopuszczających się wykroczeń.
Grupa 3 – członkowie Trybunału.
Jesteście członkami Trybunału. Musicie podjąć decyzję w oparciu o Europejską Konwencję
Praw Człowieka. Wykorzystajcie art. 8. MoŜecie uŜywać teŜ dodatkowych materiałów – np.
raportów ekspertów. Waszym głównym celem jest rozwiązanie problemu. Negocjacje i mediacje
podejmowane dla osiągnięcia tego celu są mile widziane.
Dostaliście raport eksperta, który stwierdza Ŝe: “Wyniki pomiarów dokonanych przez
laboratorium akustyczne Uniwersytetu w Walencji w okresie kilku lat w rejonie, którego dotyczy
skarga oraz pomiary dokonane przez inne instytucje wskazują, Ŝe poziom hałasu w tym rejonie,
szczególnie w nocy i w weekendy (między 1 i 3 w nocy) jest bardzo wysoki. MoŜna stwierdzić, iŜ
poziom hałasu w tej dzielnicy mieszkalnej jest niemoŜliwy do zaakceptowania w nocy, a w
konsekwencji prowadzi do uszczerbku na zdrowiu i dobrym stanie jej mieszkańców”.
Wskazówki dla trenera: KaŜda grupa ma do 7 minut na przygotowanie, następnie dwie strony
mają nie więcej niŜ po 2-3 minuty na prezentację swoich argumentów. Ostatnie 7 minut głos
zabierają członkowie Trybunału – przedstawiają swoje orzeczenie i jego uzasadnienie.
Na końcu trener podsumowuje ćwiczenie i przedstawia stan prawny.
Komentarz prawny:
Artykuł 8 Konwencji chroni prawo jednostki do poszanowania jej Ŝycia prywatnego i
rodzinnego, jej domu/mieszkania i korespondencji. Za mieszkanie uwaŜa się miejsce,
określoną przestrzeń, gdzie prowadzone jest Ŝycie prywatne i rodzinne. Jednostka ma prawo do
poszanowania jej domu, co oznacza nie tylko prawo do posiadania takiej przestrzeni, ale takŜe
prawo do korzystania z niej bez przeszkód. Naruszenia prawa do szacunku dla domu nie są
ograniczone do konkretnych, fizycznych naruszeń, takich jak wtargnięcie bez zezwolenia do
czyjegoś mieszkania, ale obejmują takŜe te, które nie mają bezpośredniego fizycznego
charakteru, jak na przykład hałas, spaliny, smród i inne formy zakłócania spokoju. PowaŜne
naruszenie moŜe oznaczać złamanie prawa jednostki do szacunku dla jej domu, jeśli
uniemoŜliwia jej korzystanie bez zakłóceń z tego domu (zobacz Hatton and Others v. the United
4
Kingdom). Konwencja ma gwarantować prawa, które są “praktyczne i konkretne”, a nie
„teoretyczne lub iluzoryczne”. Prezentowany przypadek nie polega na ingerencji władz
publicznych w prawo do poszanowania domu, ale na nie podjęciu przez nie odpowiednich
działań w celu uniemoŜliwienia stronie trzeciej dokonywania takiej ingerencji.
ChociaŜ Rada Miejska Walencji podjęła pewne kroki (takie jak przyjęcie prawa dotyczącego
hałasu i drgań, które mogą zakłócać spokój), które zasadniczo powinny wystarczyć, by
zapewnić poszanowanie praw mieszkańców, to jednak tolerowała, a więc pośrednio przyczyniła
się do wielokrotnego naruszania zasad, które sama ustanowiła. Regulacje prawne przyjęte w
celu zagwarantowania praw obywatelom nie spełniają swego zadania jeśli nie są
egzekwowane. Sąd musi w takim wypadku stwierdzić, Ŝe Konwencja ma chronić prawa
faktyczne, a nie iluzoryczne. Tymczasem fakty wskazują, Ŝe kobieta wnosząca pozew
doświadczyła powaŜnego naruszenia jej prawa do poszanowania domu w wyniku bierności
władz.
W sprawie Moreno Gomez przeciwko Hiszpanii (2002) z powodu hałasu, który miał miejsce w
nocy, przekraczał dopuszczalne normy i trwał latami , Trybunał uznał, Ŝe zostało naruszone
prawo mieszkańców chronione artykułem 8 Konwencji.
Komentarz prawny
Przedstawiamy uczestnikom tekst art. 8 Konwencji
Art. 8.1. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka:
KaŜdy ma prawo do poszanowania swojego Ŝycia prywatnego i rodzinnego, swojego
mieszkania i swojej korespondencji
Art. 8.2. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka:
Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem
przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z
uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy
kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub
ochronę praw i wolności innych osób.
Po odegraniu scenki trener powinien omówić zadanie.
5