Dodatek ASPEKTY EPIDEMIOLOGICZNE do pobrania

Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS
Nr 6/10 2001
CECHY EPIDEMIOLOGICZNE ZAKA˚E¡ HIV W POLSCE
z lat 1985 – 2001
Zak∏ad Epidemiologii Paƒstwowego Zak∏adu Higieny
Kierownik Zak∏adu Epidemiologii: prof. dr hab. med. Wies∏aw Magdzik
Wprowadzenie
Od 1985 r. w Polsce prowadzony jest
nadzór epidemiologiczny nad zaka˝eniami
HIV i AIDS. Dane o przypadkach wykrytych
zaka˝eƒ HIV, rozpoznanych zachorowaƒ na
AIDS i zgonach chorych na AIDS zg∏aszano
przez wiele lat do Zak∏adu Epidemiologii
PZH bezpoÊrednio z laboratoriów (zaka˝enia) lub za poÊrednictwem wojewódzkich stacji sanitarno – epidemiologicznych
(AIDS). Analiza tych danych ze zg∏oszeƒ pozwoli∏a na zebranie i opisanie zasadniczych
cech epidemiologicznych, charakterystycznych dla zaka˝eƒ HIV i AIDS.
W piÊmiennictwie cz´sto podawane sà
ogólne liczby zaka˝eƒ HIV i AIDS od rozpocz´cia rejestracji. W Polsce liczby zaka˝eƒ, zachorowaƒ na AIDS i zgonów chorych na AIDS odnotowane w latach 1985
– 1998 dotyczà by∏ych województw. Natomiast w poszczególnych latach osoby zaka˝one zlicza si´ zgodnie z rokiem zg∏oszenia, chorych – zgodnie z rokiem rozpoznania, a zgony – zgodnie z datà zgonu.
W Regionie Europejskim WHO warunkiem niezb´dnym do uznania zachorowania za AIDS jest rozpoznanie tzw. choroby
wskaênikowej (wskazujàcej na AIDS).
W rozumieniu europejskiej definicji
AIDS do tego zespo∏u odnoszà si´ kategorie od B20 do B22 dziesiàtej rewizji mi´dzynarodowej klasyfikacji chorób.
Zaka˝enia HIV ogó∏em
W Polsce badania w kierunku przeciwcia∏ anty-HIV wprowadzono w 1985 r. W latach 1985 – 1987 wykonano ogó∏em ponad
645 tys. badaƒ. W nast´pnych latach by∏o
ich od ok. 1,1 mln. do prawie 1,5 mln. rocznie. Zawsze najwi´kszà grup´ badanych
Polaków stanowili krwiodawcy, np. w latach 1988, 1993 i 1998 by∏o to odpowiednio: 97,3%, 85,3% i 82,8% ogó∏u badaƒ.
Badania wszystkich krwiodawców, przed
ka˝dym oddaniem krwi, wprowadzono
w Polsce jesienià 1987 r. Liczba badaƒ
u osób z poszczególnych grup o ryzykownych zachowaniach mieÊci∏a si´ w zasadzie
w granicach od kilkuset do kilku tysi´cy
rocznie. Wzrasta∏a liczebnoÊç grup badanych bez okreÊlenia przyczyny i pacjentów
ró˝nego rodzaju placówek s∏u˝by zdrowia.
W Polsce pierwsze zaka˝enia HIV zg∏oszono w 1985 r. Dotyczy∏y one szeÊciu chorych na hemofili´, czterech homo- i biseksualistów oraz kobiety trudniàcej si´ prostytucjà. W latach 1985, 1986 i 1987 liczba
nowo wykrytych zaka˝eƒ wynosi∏a odpowiednio: 11, 9 i 32. We wrzeÊniu 1988 r. potwierdzono pierwsze zaka˝enie Polaka stosujàcego Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach. W tym samym roku liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ Polaków wzros∏a do 59
i wzrasta∏a nadal do najwi´kszej – jak dotychczas – 809 w 1990 r. W nast´pnych latach mieÊci∏a si´ w granicach od 384
(w 1993 r.) do 637 (w 1998 r.), a w trzech
kwarta∏ach roku 2001 wynios∏a 404 (tab. I).
Tabela I Nowo wykryte zaka˝enia HIV obywateli polskich zg∏oszone od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r.
Zaka˝eni
Rok
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001*
Razem
liczba
odsetek ogó∏u
11
9
32
59
517
809
559
481
384
423
539
551
579
637
527
630
404
7151
0,2
0,1
0,4
0,8
7,2
11,3
7,8
6,7
5,4
5,9
7,5
7,7
8,1
8,9
7,4
8,8
5,6
100,0
* do 30 wrzeÊnia
Od 1985 r. do koƒca trzeciego kwarta∏u
2001 r. zg∏oszono ogó∏em 7151 zaka˝eƒ
HIV obywateli polskich. Przewa˝a∏y wÊród
nich osoby stosujàce Êrodki odurzajàce
we wstrzykni´ciach (4481-62,7% ogólnej
liczby zaka˝onych). Ponadto byli to: homo- i biseksualiÊci (514-7,2% ogó∏u), zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych (279-3,9%), dzieci matek
zaka˝onych HIV (29-0,4%), osoby trudniàce si´ prostytucjà (22-0,3%), chorzy na
hemofili´ (19-0,3%), biorcy krwi i preparatów krwiopochodnych (13-0,2%), wi´êniowie, którzy wstrzykn´li sobie zaka˝onà
krew (4-0,1%) oraz dziewczyna zaka˝ona
prawdopodobnie w zwiàzku z wykonaniem tatua˝u. O 1789 osobach (25,0%)
brak informacji o drodze zaka˝enia.
WÊród zaka˝onych HIV z okresu od
1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r. by∏o 320
krwiodawców lub kandydatów na krwiodawców. Najwi´ksze odsetki zaka˝onych
pochodzà z lat 1989 – 1990 (odpowiednio:
14,4% i 12,8% ogó∏u serologicznie dodatnich, zbadanych przed oddaniem krwi).
Wiadomo, ˝e 58 z nich zakazi∏o si´ w zwiàzku ze stosowaniem Êrodków odurzajàcych we wstrzykni´ciach, 25 utrzymujàc
kontakty homoseksualne, 20 drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych,
a o 217 brak informacji o drodze zaka˝enia. Dane z lat 1986 – 1988 informujà
o drodze zaka˝enia wszystkich serologicznie dodatnich osób zbadanych przed oddaniem krwi z lat 1989 – 1991 63,9%,
a w pozosta∏ym okresie 7,3%.
Liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ na
100 wykonanych badaƒ w kierunku przeciwcia∏ anty-HIV przeprowadzonych
wÊród homo- i biseksualistów, by∏a najwy˝sza w 1999 r. (10,4), a wÊród stosujàcych Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach w 2000 r. (10,7). Najwy˝szy odsetek
(84,1%) stosujàcych Êrodki odurzajàce
we wstrzykni´ciach wÊród ogó∏u zaka˝onych wykryto w 1990 r. W tym˝e roku odsetek osób bez informacji o drodze zaka˝enia wyniós∏ 7,7%. Stopniowo ten odsetek rós∏, pomimo wprowadzenia
w 1998 r. formularza zg∏oszenia zaka˝enia HIV nie wymagajàcego podania nazwiska i imienia zaka˝onego (a jedynie
inicja∏ów lub has∏a) ani dok∏adnego adresu zamieszkania (a jedynie ogólnego
okreÊlenia miejsca zamieszkania – miasto czy wieÊ i województwa). Tendencja
ta nasili∏a si´ tak znacznie, ˝e wÊród zaka˝onych z 2000 r. odsetek osób bez
informacji o drodze zaka˝enia wyniós∏
Ciàg dalszy na str. 2
Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS
Dokoƒczenie ze str. 1
im m∏odsza grupa wieku tym cz´Êciej byW latach 1985-1998 najwi´cej nowo
li w niej zaka˝eni w zwiàzku ze stosowykrytych zaka˝eƒ zarejestrowano w bywaniem Êrodków odurzajàcych. WÊród
∏ym województwie sto∏ecznym – 753,
starszych ros∏a liczba homoseksualistów,
a ponadto m. in. w województwie katoale tak˝e zaka˝owickim 667, gdaƒskim 298 i wroc∏awskim
Tabela II Drogi przenoszenia HIV wÊród serologicznie dodatnich obywateli polskich
nych drogà ryzyko282. W przypadku 852 osób (15,2% ogó∏u
w latach 1990 i 2000
wnych kontaktów
zaka˝onych) brak by∏o informacji o miejRok
heteroseksualnych
scu zamieszkania.
Grupa
i osób bez informaW latach 1985-1998 liczba nowo wy1990
2000
przenoszenia zaka˝enia
liczba
odsetek
liczba
odsetek
cji o drodze zaka˝ekrytych zaka˝eƒ w roku w przeliczeniu na
ogó∏u
ogó∏u
nia (tab. III). WÊród
100 000 mieszkaƒców mieÊci∏a si´ w graHomo- i biseksualiÊci
42
5,2
31
4,9
zaka˝onych m∏odnicach od 0,02 (w 1986 r.) do 1,5 (w 1991,
Stosujàcy Êrodki odurzajàce
szych wiekiem wi´1996 i 1997 r.). Do wczesnych lat dziewe wstrzykni´ciach
680
84,1
333
52,9
cej by∏o kobiet ni˝
wi´çdziesiàtych liczba ta by∏a stosunBiorcy krwi i preparatów krwiopochodnych
3
0,4
–
–
wÊród starszych.
kowo wysoka w województwach po∏uChorzy na hemofili´
1
0,1
–
–
W grupie do 20 lat
dniowo-zachodniej Polski, a najwy˝szà
Zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów
18
2,2
35
5,6
kobiety
stanowi∏y
(14,6) odnotowano w woj. jeleniogórheteroseksualnych
45,0%,
wÊród
20skim w 1990 r.
Dzieci matek zaka˝onych HIV
1
0,1
1
0,2
29-latków
–
23,4%,
W latach 1999-2000 liczba nowo wyInni
2*
0,2
1**
0,2
wÊród 30-39-latkrytych zaka˝eƒ w przeliczeniu na 100 000
Brak danych
62
7,7
229
36,3
ków – 14,1%, 40mieszkaƒców wynosi∏a odpowiednio: 1,4
Ogó∏em
809
100,0
630
100,0
49-latków – 13,6%
i 1,6. W 1999 r. osiàgn´∏a najwy˝szà wari 18,8% wÊród 50toÊç w woj. dolnoÊlàskim (2,4), a w 2000 r.
*wi´êniowie, którzy wstrzykn´li sobie zaka˝onà krew; **17-letnia dziewczyna zaka˝ona prawdopodobnie
w zwiàzku z wykonaniem tatua˝u
letnich i starszych.
by∏a równa przeci´tnej krajowej lub wy˝W latach 1985sza w szeÊciu województwach nowego
1987, kiedy w Polsce jeszcze nie zarejestropodzia∏u administracyjnego kraju (dolnoWÊród zaka˝onych HIV w Polsce
wano zaka˝eƒ zwiàzanych ze wstrzykiwaÊlàskie – 3,0, warmiƒsko-mazurskie – 2,8,
z okresu od 1985 r. do koƒca wrzeÊnia
niem Êrodków odurzajàcych, osoby w wie∏ódzkie – 2,2, zachodniopomorskie – 2,0,
2001 r. przewa˝ali m´˝czyêni (76,3% ogóku 20-29 lat stanowi∏y 34,6%. Odsetek ten
pomorskie – 1,7 i podlaskie – 1,6).
∏u zaka˝onych). Proporcja kobiet do m´˝wzrós∏ znacznie w zwiàzku z zaka˝eniami
JeÊli uwzgl´dniç zaka˝enia HIV odnoczyzn by∏a najni˝sza w 1988 r. (jedna koHIV wÊród stosujàcych Êrodki odurzajàce
towane w okresie od 1985 r. do 30 wrzebieta na dziewi´tnastu m´˝czyzn). Od tewe wstrzykni´ciach.
Ênia 2001 r. i nowy podzia∏ administracyjgo czasu zmienia∏a si´ jednak na niekoW Polsce zarejestrowani z zaka˝eniem
ny kraju, zaka˝enia wystàpi∏y we wszystrzyÊç kobiet. Poczàwszy od 1994 r. do
HIV w 1985 r. mieszkali w wojewódzkich województwach. Rozpi´toÊç wyniotrzech kwarta∏ów 2001 r. w∏àcznie, mieÊcitwach: sto∏ecznym (4), gdaƒskim i ∏ódzkim
s∏a od 39 (w woj. Êwi´tokrzyskim) do 1042
∏a si´ w granicach od 1 na 3,2 do 1 na 2,9
(po 2) oraz rzeszowskim, toruƒskim i wro(w woj. mazowieckim) (tab. IV).
m´˝czyzn.
c∏awskim (po jed- Tabela IV Zaka˝enia HIV obywateli polskich od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r.,
WÊród zaka˝onych HIV przewa˝a∏y osonym). Z up∏ywem cza- wed∏ug województw
by w wieku 20-29 lat (3763-52,6%). W posu zaka˝enia zanotozosta∏ych grupach by∏y 672 osoby do 20
Rok
wano w nast´pnych
lat (w tym 36 dzieci do 14 lat), 1739 w wieWojewództwo
1985-1998 1999
2000
2001*
1985-2001*
województwach. Ju˝
ku 30-39 lat, 550 – 40-49 lat, 152 – 50-59, 40
liczba
liczba
odsetek
w
1990
r.
wystàpi∏y
– 60 i wi´cej lat. Brak informacji o wieku
one w 42 by∏ych woPolska
5590
527
630
404
7151
100,0
235 osób.
jewództwach (poza:
Cz´stoÊç przenoszenia HIV g∏ównymi
dolnoÊlàskie
786
72
90
66
1014
14,2
che∏mskim, koniƒdrogami zaka˝enia i p∏eç serologicznie
kujawsko-pomorskie
276
13
22
15
326
4,6
skim, pilskim, p∏ocdodatnich by∏a zró˝nicowana w zale˝nokim,
sieradzkim,
s∏upÊci od ich wieku. Pomijajàc dzieci urodzolubelskie
195
20
17
6
238
3,3
skim i tarnobrzeskim).
ne przez matki HIV-dodatnie, w zasadzie
Tabela III Odsetek osób w g∏ównych grupach przenoszenia HIV wÊród zaka˝onych
w ró˝nym wieku, dane z okresu od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r.
Grupa wieku (lata)
Grupa
przenoszenia zaka˝enia
poni˝ej 20-29
20
30-39
40-49
50
i wi´cej
Stosujàcy Êrodki odurzajàce
we wstrzykni´ciach
73,4
72,6
57,7
26,2
26,0
Homo- i biseksualiÊci
2,5
3,9
9,1
23,8
14,8
Zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów
heteroseksualnych
1,0
2,2
5,4
11,3
8,0
Inni
5,3
0,5
0,8
0,7
2,2
Brak danych
17,8
20,8
27,0
38,0
49,0
Ogó∏em
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
lubuskie
247
11
13
9
280
3,9
∏ódzkie
234
38
58
21
351
4,9
ma∏opolskie
98
13
17
10
138
1,9
mazowieckie
926
62
34
20
1042
14,6
opolskie
106
12
9
8
135
1,9
podkarpackie
83
12
8
6
109
1,5
podlaskie
194
19
20
9
242
3,4
pomorskie
314
28
37
20
399
5,6
Êlàskie
826
66
73
58
1023
14,3
Êwi´tokrzyskie
31
2
1
5
39
0,5
warmiƒsko-mazurskie
77
24
41
22
164
2,3
wielkopolskie
157
13
14
13
197
2,8
zachodniopomorskie
188
23
34
12
257
3,6
brak danych
852
99
142
104
1197
16,7
2
www.aids.gov.pl
*do 30 wrzeÊnia
36,3% (tab. II). RównoczeÊnie wzrasta∏
procent zaka˝onych drogà ryzykownych
kontaktów heteroseksualnych.
Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS
Tabela V Zachorowania na AIDS w Polsce
w latach 1986-2000, wed∏ug roku rozpoznania AIDS
taktów heteroseksualnych. WÊród ogó∏u
chorych przewa˝ali
W Polsce pierwsze zachoroChorzy
m´˝czyêni (81,8%)
wanie na AIDS zarejestrowano
Rok
liczba
odsetek
oraz osoby w wieku
w 1986 r. Najwi´kszà, jak do30-39 lat (41,5%).
tychczas, liczb´ zachorowaƒ
1986
1
0,1
1987
2
0,2
Pierwsze zachona AIDS (128) odnotowano
1988
2
0,2
rowania
na AIDS wyw 1999 r. W latach 1995-1998
1989
25
2,5
stàpi∏y w by∏ych wowaha∏a si´ ona w granicach od
1990
21
2,1
1991
46
4,6
jewództwach: kato111 do 126 (tab. V). W latach
1992
35
3,5
wickim, przemyskim
1997-1999 zapadalnoÊç dla
1993
69
6,8
i wroc∏awskim. W laPolski nieco przewy˝sza∏a 0,3
1994
99
9,8
1995
115
11,4
tach 1986-1998 zana 100 000 mieszkaƒców.
1996
111
11,0
notowano je w 47
Pierwsze zachorowanie na
1997
120
11,9
województwach (poAIDS w Polsce rozpoznano
1998
126
12,5
1999
128
12,7
za che∏mskim i krou 54-letniego, homoseksualne2000
108
10,7
Ênieƒskim), najwi´go m´˝czyzny, który powróci∏
Razem
1008
100,0
cej w woj. warszawdo Polski po wieloletnim pobyskim (194), a ponadcie w USA. WÊród nast´pnych
to w woj. gdaƒskim i katowickim (po 74).
dziesi´ciu chorych przewa˝ali homo- lub
Z danych, które nap∏yn´∏y do Zak∏adu
biseksualiÊci, którzy powrócili z zagranicy
Epidemiologii PZH do 30 wrzeÊnia 2001 r.
lub utrzymywali kontakty seksualne z cuwynika, ˝e w latach 1986-1998 w Polsce rozdzoziemcami.
poznano i zg∏oszono 772 zachorowania na
Pierwsze zachorowania narkomanów odAIDS. Wed∏ug nowego podzia∏u administranotowano w 1989 r. Od 1986 r. do 30 wrzecyjnego kraju najwi´cej z nich przypada∏o
Ênia 2001 r. wÊród 1008 chorych z AIDS najna woj. mazowieckie (239), a ponadto na
wi´cej by∏o narkomanów. Znacznà grup´
Êlàskie (96) i dolnoÊlàskie (94). Za lata 1999stanowili tak˝e homo- i biseksualiÊci (odpo2000 najwi´cej zachorowaƒ zg∏oszono
wiednio: 49,6% i 25,4% ogó∏u), a 15,1%
z woj. dolnoÊlàskieTabela VI Zachorowania na AIDS w Polsce rozpoznane w latach 1986-2000, wed∏ug
go (tab. VI). Zwraca
województw
uwag´ stosunkowo
Rok
chorych stanowili
ma∏a liczba zachorozaka˝eni
drogà rywaƒ rozpoznanych
Województwo
1986-1998 1999
2000
ogó∏em
zykownych konw latach 1999-2000
liczba
liczba
odsetek
u mieszkaƒców woj.
Polska
772
128
108
1008
100,0
mazowieckiego, pomimo ˝e jest ona wydolnoÊlàskie
94
28
21
143
14,2
raênie skorygowana
przez zg∏oszenia nakujawsko-pomorskie
57
15
10
82
8,1
des∏ane w 2001 r.
W Polsce pierwlubelskie
17
3
0
20
2,0
szy zgon chorego na
lubuskie
32
4
6
42
4,2
AIDS odnotowano
w 1986 r. Liczba zgo∏ódzkie
39
2
3
44
4,4
nów w poszczególnych latach wzrastama∏opolskie
4
1
0
5
0,5
∏a (tab. VII). Najwi´kszà – jak dotychczas
mazowieckie
239
12
7
258
25,6
– (78) stwierdzono
w 1995 r., kiedy
opolskie
15
4
4
23
2,3
umieralnoÊç dla Polpodkarpackie
6
0
0
6
0,6
ski wynosi∏a 0,2 na
100 000 mieszkaƒpodlaskie
5
2
3
10
1,0
ców. Liczba zgonów
z lat 1996-2000 miepomorskie
82
16
16
114
11,3
Êci∏a si´ w granicach
od 40 (w 2000 r.) do
Êlàskie
96
25
18
139
13,8
74 (w 1996 r.).
WÊród 524 zmarÊwi´tokrzyskie
6
3
1
10
1,0
∏ych chorych na
warmiƒsko-mazurskie
13
2
1
16
1,6
AIDS z lat 1986-2000
przewa˝ali narkomawielkopolskie
28
5
5
38
3,8
ni. Znacznà grup´
stanowili homo- i bizachodniopomorskie
39
6
13
58
5,7
seksualiÊci (odpoZachorowania na AIDS
wiednio: 45,2% i 30,5% ogó∏u), a 13,2% zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych. WÊród zmar∏ych wi´cej by∏o
m´˝czyzn ni˝ kobiet (odpowiednio: 86,1%
i 13,9%).
W latach 1986-1998 wÊród 424 zmar∏ych
chorych na AIDS znajdowali si´ mieszkaƒcy
42 by∏ych województw – najwi´cej woj. warszawskiego (119), a ponadto gdaƒskiego
(41) i katowickiego (38). Za 1999 r. zg∏oszono
najwi´cej zgonów mieszkaƒców woj. dolnoÊlàskiego (17), a za 2000 r. kujawsko-pomorskie po 7 i po 6 dolnoÊlàskiego i Êlàskiego.
SpoÊród chorych na AIDS zmar∏ych
w latach 1986-2000 przewa˝ali mieszkaƒcy
woj. mazowieckiego (146). Ponadto 78 by∏o
z woj. dolnoÊlàskiego i 65 ze Êlàskiego.
Uwagi koƒcowe
1. System zg∏oszeƒ i rejestracji zaka˝eƒ
i chorób jest obcià˝ony przede wszystkim niepe∏nym rozpoznawaniem oraz
niekompletnym zg∏aszaniem, a niekiedy równie˝ opóênieniem w zg∏aszaniu.
Mi´dzy innymi z tego wzgl´du rzeczywista liczba zaka˝eƒ HIV i zachorowaƒ na
AIDS jest z du˝ym prawdopodobieƒstwem wy˝sza od rejestrowanej na podstawie zg∏oszeƒ. W ˝adnym z krajów europejskich zani˝enie liczby zachorowaƒ
na AIDS nie przekracza 20% w stosunku
do liczby zg∏oszeƒ i prawdopodobnie
liczba zaka˝onych HIV Polaków si´ga kilkunastu tysi´cy.
Pomimo ograniczeƒ, ciàg∏y nadzór obejmujàcy m. in. zg∏oszenia i rejestracj´, daje rozeznanie w aktualnej sytuacji epidemiologicznej i pozwala wykrywaç zachodzàce zmiany. W ten sposób np. w Polsce
na prze∏omie lat osiemdziesiàtych i dziewi´çdziesiàtych stwierdzono intensywne
szerzenie si´ HIV wÊród stosujàcych
Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach.
Zg∏aszanie i rejestracja nie tylko AIDS,
ale równie˝ zaka˝eƒ HIV, jest obecnie powszechnie stosowana zarówno
w Regionie Europejskim WHO, jak i np.
Tabela VII Zgony chorych na AIDS w Polsce w latach
1986-2000, wed∏ug daty zgonu
Rok
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Razem
Zgony
liczba
odsetek ogó∏u
1
2
2
14
12
13
28
34
54
78
74
61
51
60
40
524
0,2
0,4
0,4
2,7
2,3
2,5
5,3
6,5
10,3
14,9
14,1
11,6
9,7
11,5
7,6
100,0
Ciàg dalszy na str. 4
www.aids.gov.pl
3
Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS
Dokoƒczenie ze str. 3
w Stanach Zjednoczonych. ZnajomoÊç
dróg rozprzestrzeniania si´ zaka˝eƒ HIV
ma szczególnà wartoÊç dla oceny sytuacji istniejàcej w danej chwili, a nie
przed laty. Ilustrujà to dane o AIDS, który wyst´puje po latach od zaka˝enia
HIV, a jego rozwój jest modyfikowany
i opóêniany przez wspó∏czesne leczenie
antyretrowirusowe.
2. Specyfik´ opisu epidemiologicznego zaka˝eƒ HIV i AIDS stanowi m. in. pos∏ugiwanie si´ liczebnoÊciami skumulowanymi – liczbami ogólnymi od rozpocz´cia
rejestracji do chwili, w której prowadzona jest analiza. Jest to wiarygodne wówczas, je˝eli uniemo˝liwia dwu- i wielokrotne zliczanie tych samych osób, równoczeÊnie pozwalajàc na zachowanie
poufnoÊci danych.
3. W Polsce – po okresie gwa∏townego
wzrostu liczby zaka˝eƒ HIV do maksymalnej 809 w 1990 r. – w latach 19912000 liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ
mieÊci∏a si´ w granicach od 384
(w 1993 r.) do 637 (w 1998 r.). Pomimo
tej wzgl´dnej stabilizacji widoczny jest
m. in. wzrost zaka˝eƒ szerzàcych si´
drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych. Szczególnie wyraênie powi´ksza si´ grupa osób serologicznie
dodatnich bez informacji o drodze zaka˝enia. Zjawisko to nasila si´ pomimo
mo˝liwoÊci odstàpienia od podawania
pe∏nych danych personalnych w zg∏oszeniach zaka˝eƒ. Wydaje si´, ˝e ma tu
znaczenie nie tylko niech´ç do ujawniania prawdopodobnej drogi zaka˝enia
przy zg∏aszaniu si´ na badanie, lecz tak˝e niedostatki poradnictwa przed testowaniem, a mo˝e jego brak.
Grupa osób bez informacji o drodze zaka˝enia pozostaje du˝a pomimo pewnej
korekty danych o zaka˝eniach uzyskanych z informacji o zachorowaniach na
AIDS. W obecnie istniejàcym systemie
nadzoru g∏ówne êród∏o danych o zaka˝eniach stanowià wype∏nione formularze
zg∏oszeƒ zaka˝eƒ HIV. Pe∏niejsza informacja o zaka˝onym HIV nap∏ywa ponownie
jedynie wówczas, gdy zg∏aszane jest jego
zachorowanie na AIDS lub – ewentualnie
– zgon. Je˝eli mo˝liwe jest stwierdzenie,
˝e te zg∏oszenia dotyczà tej samej osoby,
niektóre podstawowe dane, np. o ryzykownych zachowaniach, mogà uzupe∏niç baz´ informacji o zaka˝onych HIV.
Dotychczas takie uzupe∏nienie by∏o mo˝liwe w 257 przypadkach: u 100 osób zaka˝onych drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych, 82 – drogà kontaktów homoseksualnych i 75 – o prawdopodobnym zaka˝eniu w zwiàzku ze
stosowaniem narkotyków. Ten przyk∏ad
wskazuje, ˝e proporcja udzia∏u grup
o ró˝nych drogach przenoszenia zaka˝enia mo˝e byç odmienna wÊród osób
bez informacji o drodze zaka˝enia
i wÊród osób o znanej drodze zaka˝enia.
4. W Polsce – jak si´ okaza∏o po uzyskazachorowaƒ oraz zgonów chorych na
niu opóênionych zg∏oszeƒ w 2001 r. –
AIDS.
liczba zachorowaƒ na AIDS rozpozna6. WÊród podstawowych danych o osowanych w ciàgu roku nadal roÊnie.
bach zaka˝onych HIV, chorych na AIDS
Poczynajàc od 1996 r. w krajach rozi zmar∏ych z powodu AIDS jest informawini´tych zmniejszajà si´ liczby nocja o miejscu zamieszkania. W Polsce
wych zachorowaƒ – przede wszystkim
poczàtkowo by∏ to dok∏adny adres, póêw zwiàzku z wdro˝eniem skojarzonego
niej – miejscowoÊç zamieszkania, a od
leczenia antyretrowirusowego. W Polroku 1998 – województwo i miejsce zasce taki efekt nie jest jeszcze widoczny,
mieszkania jako miasto lub wieÊ. Abstraprawdopodobnie z co najmniej dwóch
hujàc od pewnego braku danych – wi´kprzyczyn: leczenie antyretrowirusowe
szego dla zaka˝onych HIV ni˝ chorych
mo˝e byç mniej powszechne i skuteczna AIDS – jest to informacja skàpa. Choç
ne oraz up∏ywa dziesi´ç lat od szczytu
pozwala ona na pewnà orientacj´ o geozaka˝eƒ w latach dziewi´çdziesiàtych,
graficznym rozmieszczeniu osób zakaco powoduje wyst´powanie pe∏no˝onych i chorych, nie jest w pe∏ni przyobjawowego zespo∏u m. in. u osób
datna dla celów ochrony zdrowia.
z wówczas wykrytym zaka˝eniem.
Wnioski
5. Wed∏ug danych Zak∏adu Epidemiologii
PZH w Polsce w 1995 r. wystàpi∏o – naj1. System zg∏oszeƒ i rejestracji zaka˝eƒ HIV,
zachorowaƒ na AIDS i zgonów chorych
wi´cej jak dotychczas – 78 zgonów chorych na AIDS. W nast´pnych latach liczna AIDS z lat 1985-2001 pozwala∏ na
ba ta stale mala∏a – do 40 w 2000 r. Na
pewnà orientacj´ o zmieniajàcej si´ sytuobni˝enie liczby zgonów mog∏o w pewacji epidemiologicznej w tym zakresie.
nym stopniu wp∏ynàç skojarzone lecze2. Obecnie jakoÊç gromadzonych danych
nie antyretrowirusowe zaka˝onych HIV.
epidemiologicznych zale˝y przede
Na szczególnà uwag´ zas∏ugujà dane
wszystkim od dost´pnoÊci badaƒ
GUS z 1999 r., zamieszczone w biuletyw kierunku HIV, kompletnoÊci danych
nie Choroby zakaêne i zatrucia w Polsce
oraz cz´stoÊci rozpoznawania chorób
w 2000 roku. Wynika z nich, ˝e liczba
wskazujàcych na AIDS metodami defizgonów (66) zg∏oszonych do GUS w kanitywnymi.
tegoriach B20-B22
(choroba wywo∏a- Tabela VIII Zgony chorych na AIDS w Polsce w latach 1986-2000, wed∏ug województw
na przez HIV, której
Rok
skutkiem sà okreWojewództwo
1986-1998 1999
2000
ogó∏em
Êlone choroby) byliczba
liczba
odsetek
∏a zbli˝ona do liczPolska
424
60
40
524
100,0
by zgonów chorych na AIDS, zg∏odolnoÊlàskie
55
17
6
78
14,9
szonej do PZH za
kujawsko-pomorskie
33
2
7
42
8,0
ten rok (60).
lubelskie
9
2
0
11
2,1
Jednak GUS polubuskie
12
4
0
16
3,1
nadto odnotowa∏
9 zgonów w ka∏ódzkie
22
0
2
24
4,6
te gorii B23 (choma∏opolskie
2
0
0
2
0,4
roba wywo∏ana
mazowieckie
137
6
3
146
27,9
przez HIV, której
opolskie
6
1
2
9
1,7
skutkiem sà inne
stany) i 51 w katepodkarpackie
4
0
0
4
0,8
gorii B24 (chopodlaskie
2
2
1
5
1,0
roba wywo∏ana
pomorskie
44
8
5
57
10,9
przez HIV, nieÊlàskie
49
10
6
65
12,4
okreÊlona). Mo˝e to wskazywaç
Êwi´tokrzyskie
5
2
0
7
1,3
m. in. na niediawarmiƒsko-mazurskie
5
2
1
8
1,5
gnozowanie AIDS
wielkopolskie
18
4
3
25
4,8
u osób zaka˝onych
zachodniopomorskie
21
0
4
25
4,8
HIV i/lub niekompletne zg∏aszanie
dr n. med. Wanda Szata
Redakcja:
Wydawca:
Adres redakcji:
Nak∏ad:
Redaktor Naczelny - Anna Lis
Sekretarz Redakcji - Ewa Ankiersztejn
Krajowe Centrum ds. AIDS
ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa,
tel./fax: (022) 641 84 06
e-mail: [email protected],
www.aids.gov.pl
5 000 egz. Egzemplarz bezp∏atny.
Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania artyku∏ów. Materia∏ów nie zamówionych nie zwracamy.